Skip to main content

Full text of "Chronicon domini Walteri de Hemingburgh"

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to enter the públic domain. A públic domain book is one that was never subject 

to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the públic domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitizfi públic domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
públic and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prcvcnt abuse by commcrcial parties, including placing lechnical rcstrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial p urpo ses. 

+ Refrainfivm automated querying Do noi send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc thc 
use of públic domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the públic domain for users in the United States, that the work is also in the públic domain for users in other 
countiies. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organizc thc world's information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs 
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through thc full icxi of this book on thc wcb 

at |http: //books. google .com/I 



s% e -2, 



J 



CHRONIOON 



DOMINI 



WALTERI DE HEMINGBURGH 



I 
I 



CHRONICON 

DOMINI 
WALTERI DE HEMINGBUEGH, 

VULOO HEMINGFXIBD NUNCUPATI, 

ORDINIS SANCn AUOUSTINI CANOMCI REGULARIS, 

IN (XENOBIO BEATiE MAB1£ DE GISBURN, 

DE GESTIS REGUM ANGLIjE. 

AD FIDEM OODICVM UANUSCBIPTOBUM BECENSUIT 

HANS CLADDE HAMILTON. 
VOLÜMEN I. 



LONDINI: 

SUMPTIBUS SOCIETATIS. 

M.DCCC.XLVIII. 




LONDON : 

Printbd by S. & J. Bbntlby, Wilson, and Flbv, 
BangoF H^rue^ Sfa<M Lame. 



PREFACE. 




T will naturally be expected by Namc of 
the histoncal euquirer that the burgh. 
first portion of this Preface 
should çontain an explanation 
of the change made in the name 
of an Àuthor so welKknown 
and much esteemed as Walter 
Hemingford. A considerable space will there- 
fore be devoted to the disquisition of this critical 
point, which will, it is hoped» prové satisfactorily 
that nothing but the love of truth has induced me 
to inscríbe the name of Hemingburgh on one of 
the choicest histories of the commencement of 
the fourteenth century. 

The foUowingy and most authentic record 
which we possess, of our Author's name is pre- 
served in a copy of his Chronicle, written on 
vellum, about the year 1350 : — " Expliciunt tres 
libri compilat! a domino Waltero Hemingburght 
canonico de Gyseburií, de gestis Anglorum ab 
adventu Willelmi Bastardi ConquaBstoris usqne 
ad mortem strenuissimi regis Edwardi primi 
post conqusestum/' ^ This is corroborated by an 
entry in a course of Sermons for the ecclesias- 
tical year, MS. Reg. 3 A. xiii. British Musenm, 



' MS. Lansdo^ni 239, folio 120 b. at the end of the third book. 
VOL. I. 6 



VI 



PRBFACE. 



His hiitoiy. 



where, after the table of Contents, and before 
the first sermon, we find the foUowíng rubríc : 
— " The Book of St. Mary's, Gisborough, pre- 
sented to the cabinet of the cloister ; the gíft of 
friar Walter de Hemingburgh, formerly Canon 
of the said house, viz. a. d. 1307/'^ As the 
Priory Church was destroyed by fire in May 
1289, with many and valuable books of theology, 
chaliceSy vestments, etc, it is likely that such a 
gift would be the morè acceptable. The rubric, 
althoagh at íirst sight it might lead us to assign 
the death of Hemingburgh to 1307, bears inter- 
na! evidence of having been written at a period 
considerably subsequent to the work itself, and 
therefore we must not attach much importance to 
the qwmdam; the date probably refers to the time 
of the donation. 

By Leland, on whom as an accurate and labo- 
rious antiquary much relíance may be placed, 
Walter Hemingburgh is thus mentioned : '^Gual- 
terius Hemengoburgus, a cànon of the Priory 
of Gisborough, near Clive, a small district in 
Yorkshire, adjacent to the famous ríyer Tees, 
was much attached to the study of letters; by 
which eventually it followed that he became 
a learned man, and gained for himself no small 
crèdit with his contemporaries. For literature 
is such a recommendation, that it readily obtains 
for its possessor favour, honour, and even glory. 



' <' Liber Banct» Mans de 
GyBebarn assignatus armaríolo 
claastrí, ex dono fratrís Walteri 
de Hemyngburch qaondam ca- 
nonici ejusdem domus, anno sci- 
licet Domini m^occ®. septimo. In 
qno inyenirí poBsunt de facili 
omnes materiae contentae in 
eodem, secundum compositionem 
tabulae prsecedentís, ordinatae 



secandum literas alphabeti; et 
etíam sermones dominicales et 
beatse Marise, scilicet qui sin- 
gulis dominicis et festia ipsius 
propríe conveniant. In isto 
etiam libello continentur sub- 
Bcrípta. Si .... a abiciamus, 1. 
— Expositio òptima súper sa- 
lutationem virginis, 677. — Ser- 
mones multi et divergí, 757, 773.'* 



-PRBFAGB. 



VU 



Wherefore, being encouraged by the reward of 
his mèrits (althoagh mèrit, in itself sufficiently 
excel•lent, needs not addítional splendour from 
other objects), be proceeded in the course on 
which he had entered, pressing forward with 
great earnestness to the attainment of the higher 
honours of sacred theology ; in which when he 
had pursued, and not unsuccessfally, a long 
career, an ardent desire seized his mínd of leav- 
iog to posterity a History of England ; there- 
fore, happily commencing from William the Nor- 
man, he studiously compiled a history of the 
affairs of England to the time of Edward I« 
For this History I made anxious search at 6is- 
borough, but without success. I once saw a 
copy in the library at Wells. His other writ- 
ings are nowhere to be found. He lived in the 
reigns of Henry the Third and Edward his son ; 
and died at Gisborough, where he was bnried." ^ 



* " Gualteríus Hemengobur- 
gas, canonicus Gisibumensis 
coenobii, quod est prope Gli- 
yiam, Eboracensium provincio- 
lam, Thesi flumioi celeberrimo 
adjacentem, impendio studiosus 
erat literarum : quo tàndem fac- 
tum est^ ut in eruditum evaserit, 
et non levem apud suos gratiam 
sibi pepererit. Ejusmodi enim 
res literària virtus est, ut autori 
gratiam, honorem, gloriam etiam 
facile conciliet. Quare virtutis 
praemio laetior factus, quanqnam 
ipsa virtus per se satis illustris 
aJiunde emicantibus splendoribus 
non eget, qua coepit via perrexit, 
magnis plane passibus ad extre- 
mam sacrse theologise metam con- 
tendens. In quo cum jam non 
infeliciter cursum longum con- 
tinuasset, ecce cupido quaedam 
ejus occupavit animum, ut histo- 



riam renim Anglicarum posteri- 
tati dedicaret. Bonis igitar avi- 
bus ab ipsoGulielmo Nortomanno 
exordium sumens, ad tempora 
Edovardiejus appellationis primi, 
Anglonim res gestas summa cura 
perscripsit. Hanc ego nuper 
historiam GisobumseCliviensium 
sedulo quaBsivi ; non tamen in- 
veni : aliàs seroel vidi in Fontana, 
sive Uuellensi bibliotheca. Cae- 
tera, quae scripsit, nusquam com- 
parent. Vixit regnante Henrico 
tertio, et Edovardo ejus filio. 
Obiit Gisibumae, ubi et sepultus 
est." J. Leland. Comment. de 
Script. Brit. p. 305. 

In the GoUectanea, vol. ii. p. 
314, the foUowing mention also 
occurs : ** Ex primo libro anna- 
lium Guaiten Hemingburgi Ca- 
nonici Gisbumensis coenobii. Le- 
landus. Exorditus est historiam 



VIU PRBFAGE. 

Thai the family of Hemingbargh was further 
connected with the Priory of Gisborough in the 
fourteenth century» as also with the monks of 
Durbam, we have the following evidence. 

In the Gisborough Chartulary * there is a 
deed of grant from Thomas Petit de Gisborn to 
Peter de Hemmyngburgh, clerk, of lands at Gis- 
borough, dated in 1301 ; and in 1323 Peter de 
Hemmyngburgh grants the same lands to the 
Priory, using the words ** dominis meis priori et 
conventui de Gisburne.'* In the Rotuli Hun- 
dredorum com. Ebor. 4 Edw. I. (1275-1276), m. 
8. d., at page 130, is the following : — " The 
Jurors.say that Henry de Normantou, subsheriff, 
maliciously troubled the executors of Dominus 
Richard de Middelton, and extorted from them 
wheat to the value of 100^. and imprisoned Gil- 
bert de Middelton, the minister of the aforesaid 
executors, and Walter de Hemingburgh, chap- 
lain; and extorted from the said Gilbert 12^., and 
arms whicb were worth 40^., and from the Chap- 
lain Walter 17^. 4rf., &c.''^ John de Heming- 
burgh was Prior of Durham Monastery in 1392. 



a Gul. Magno et usque ad tem- 
pora Joannis regis fidem Gul. 
Parvi sequituF) e cujus opere, 
suppresso autoris nomine, multa 
fere ad verbum desumpsit. In 
hoc tamen Gul. Parvo superior, 
quod operí causQjn praeposuerít, 
cur Gul. Mag. in Angliam cum 
exercitu venerit, et praesertim 
contra Haraldum regem, qui, vi- 
vente Edwardo rege,Eustachium, 
comitem Bononiensem, Dovari 
male tractaverat, cum tamen £d- 
wardi regis sororem in conjugem 
accepisset.'^ And again, vol. iii. 
p. 41 : " Gualterus de Heming- 
burgh, canonicus Gisbumensis, 
scripsit chronicon, sed a suís de- 
sideratur.'' Thus Leland repeat- 



edly calls him Hemingburgh 
while extracting from his chro- 
nicle and comparing with William 
of Newbury. 

* MS. Cotton, Cleopatra D. ii. 
f. 150. 

' " Dicunt quod Henrícus de 
Normanton subvicecomes mali- 
ciose occasionavit executores do- 
mini Ricardi de Middelton, et 
extorsit ab eis bladum ad valen- 
ciam c. librarum, et imprísonavit 
Gilbertum de Middelton minis- 
tnim praedictorum executorum, 
et Walterum de Hemingburg' ca- 
pellanum; et extorsit a Gilberto 
XII. libras et arma quae valuerunt 
XL. solidos, et de Waltero capel- 
lano XVII. solidos, iiii. denaríos. 



» 



PRBPAGB. 



IX 



The ínscription on his tomb spells bis name 
Jo. Hemingbrougb.^ 

After Leland^ tbe next wríter wbo mentíons 
our Autbor is Bale» from wbose Scrípt. Illust. 
Magn. Brit. Cent. Quint. p. 426, tbe follow- 
ing extract is taken. ** Gualtems Hemmyng- 
forde, Canonicus Gisbumensis coenobii regu- 
lariS) ordinis divi Augustini, quod coenobium est 
prope Cliviam Eboracensis patríse provincíolam, 
Tbesi flumini celeberrímo adjacentem : impendio 
stadiosus literarum erat, ut Lelandus ipse col- 
ligit. Qao tàndem factum est, ut in eruditum 
evaserit virum, et non leyem apud suos gratiam 
sibi pepererít. In quo studio quum jam non in- 
foeliciter cursum longnm continuasset, ecce cu- 
pido qusedam ejus occupavit animum, ut bisto- 
ríam rerum Anglicarum posteritati dedicaret. 
Bonis igitur avibus ab ipso Guilhelmo Nor- 
manno exordium sumens, ad tempora Edwardi 
ejus appellationis secundi, hoc est, ab anno 
Christi 1066, usque ad annum ejus 1308, Anglo* 
rum res gestas summa cura, ac plena oratione 
perscripsit ; ut et Guilhelmus Hormannus in suis 
coUectaneis refert, yocabatque suum hoc opus, 
Historiam Anglorum, lib. i.; Chronicon Edwardi 
tertii, lib. i., Edwardus post Conquestum tertius ; 
Sermones aliquot, lib. i. Atque alia qusedam edi- 
dit, ut produnt autbores, sed ea non comparent ; 
Claruit sub eodem Edwardo tertio varia compo- 
nens ; et obiisse fertur anno patefactae gratiae per 
Christum 1347, Gisburnae in suo coenobio, ubi et 
sepultus est." The change, here, of Hemengo- 



* See New Monasticon, i. 131. 
A charge delivered by this prior 
in 1404 is mentioned in the Cata- 
logue of the Durham Library. 
In the Rot. Hundred. Ck)m. Ebor. 



4 Edw. I. m. 8, p. 129, 1 find that 
the Bishop of Durham held Ho- 
reden and Welleton, and the 
Prior of Durham held Heming- 
borough. 



X PREPAGB. 

bnrgus into Hemmyngforde admits of no elucida- 
tion ; nor does it appear that the family of Hem- 
ingford had ever any transaction with the Priory 
of Gisborough.^ The entry in the Abingdon 
Chronicle, in the Public Library at Cambridge, 
Dd. ii. 5, is but a repetition from Bale, as the 
words ^' provinciolam Tbesi flumini adjacentem/^ 
and indeed the whole entry, plainly shew. It 
thus appears that Bale, in the year 1549, or his 
contemporary, Horman, was the first to pervert 
our author's name, which error has been in- 
advertently followed by others. Tanner and 
Hearne, however, were aware of the mistake. 

Every circumstance would lead us to conclude 
that Walter de Hemingburgh was born of an ín- 
fluential family^ in the neighbourhood of Hem- 
ingborough, in the wapentake of Ouse and Der- 
went, in the East Riding of York, and at some 
distance from the Priory of Gisborough in the 
North Riding, once the principal cemetery for 
the nobility of the surrounding country. Thither 
he was sent for his education, as was the custom 
in early times, where, by the attention of the 
pious monks, his taste for leaming and the stndy 
of theology was successfully cultivated, and 
where the beauty of the rich and fertíle vale, and 
the romàntic hill country that surronnds the 
Priory, lent their aid to form and elevate the 
mínd of the student, and offered a free scope for 
quiet and undisturbed meditation. There he 
made such proficiency as Leland describes, and 



* Hemingford Abbots, in Hun- 
tingdonshire, was granted by 
HardacQut in 1042 to St. Bene- 
dict's, Ramsey. See the Còdex 
Diplomaticus, by J. M. Kemble, 
Esq., tom. vi. No. 1330, also Nos. 
581,809, and 906. 



^ In the Rot. Pat. p. 8. m. 
39. 11 Edw. III., there is men- 
tioned " Robertus de Hemmyng- 
burgh' custos Rotulor. et Cancel- 
lar. Hlberniae." 



PREFAGE. 



XI 



VfOTk. 



it is not improbable, that when Edward I., in 
1291, caused search to be made for evidence 
respectin^ the claims of homage due from the 
crown of Scotland, our Walter was engaged in 
examining the stores laid up in the archives of 
the neighbouring monasteries, and the sight of 
the ancient chronicles naturally inspired him 
with a wish to write himself. 

In the present work we behold perhaps one of vaiaeofthe 
the íinest samples of our early chronicles, both 
as regards the value of the events recorded, and 
the correctness with which they are detailed ; 
Nor will the pleasing style of composition be 
lightly passed over by those capable of seeing 
reflected from it the tokens of a vigorous and 
caltivated mind, and a favourable specimen of 
the leaming and taste of the age in which it was 
framed. The value set upon it as an historical 
production is attested by evidence as early as 
the fourteenth century. It was the freqüent 
practice in monasteries to copy chronicles oi 
established reputation, and insert in them what- 
ever additional and important information could 
be obtained ; and in the Scriptorium of the mon- 
astery of Abingdon, Hemingburgh^s was the 
chronicle selected for this purpose.^ 

As a historian, Hemingburgh is remarkable 
for a judicious taste, a moderation of mind, and 
great clearness of perception. He faithfnlly re- 
cords eclipses, earthquakes, pestilences, and 
other natural phénomena, which he correctly 



' He is cited as an aathority 
in the chronicle ascríbed to John 
Brompton. ''In cronicis autem 
Walteri de Giseboum scribitur 
quod rex Ricardus non apud dic- 
tum castrum de Caluca sed apud 



memoratum castrum de Gaillard, 
quod in uno anno, ut prsescri- 
bitur, construxerat, jaculo ba- 
listse occubuit. Decem Scrip- 
tores, 1278. 



* Xii PREFACE. 



imagined might be of interest and value at a 
future period ; and seldom wanders from bis nar- 
rative into legendary stories and tbe mazy and 
perplexing regions of tbeological dispute. His 
first task was tbe Cbronicle of England, from tbe 
díssolution of tbe Saxon government to tbe deatb 
of Edward I. A bistory of tbe íirst years of tbe 
reign of Edward II. was afterwards added ; but 
wbetber tbe latter part of tbis be lost, or was 
never written^ bas not been ascertained. Tbe 
Hístory of Edward III. seems to bave been com- 
posed as information of passing events was pro- 
cured ; and tbe abrupt termination of tbe work, 
witb tbe rubric for a new section, '' De bello iuter 
reges Angliae et Franciae apud Cressy commisso/ 
must be regarded eitber as indicating tbattbe 
bealtb of tbe writer at tbis period was sucb as to 
forbid furtber literary exertion^ or tbat be de- 
ceased wbile waiting for morè perfect information 
of tbe famous battle be intended to record. 
sources of "^^^ oarly part of tbe Cbronicle is drawn from 
information. Eadmcr, Hoveden, Henry of Huntingdon, wbo is 
cited as an eye-witness of tbe deatb of Robert 
Marmion in tbe year 1144 (p. 68), and William of 
Newbury^ wbose writings are incorporated large- 
ly, but not witbout good consideration^ and tbe 
insertion of mucb valuable information/ After 
A. D. 1195^ our Autbor no longer follows closely 
any particular narrative. Tbe reigns of Edward 
- 1. II. and III. are original^ and cbiefly derived 
from personal knowledge and contemporary re- 
port; for example, under tbe year 1297, wbile 
speaking of two Englisb canons wbo bad escaped 
out of Scotland, be says, '' quòrum unus mansit 
apud nos per tempus aliquod, et periculum suum 

* Thi8 chronicler is quoted by name under the year 1196, p. 218. 



PREPACE. Xlil 

ore proprio enarravit." He was fuUy aware of 
the national ímportance of the g^reat Gharters of 
English liberty ; these he has inserted with other 
original documents in to his history, and has thus 
earned the ment of having preserved the most 
íntelligible copy now extant of the Statute de 
Tallagio non concedendo^ added by Edward I. 
to his confirmation of the great Charter in 1297. 
Such públic documents have in this edition gene- 
rally been prínted from the originals ; but as the 
copies inserted in the ancíent Chronicles are often 
transcripts of contem porary apographs sent by 
the kings and the parties interested to be pre- 
served as of record in the several monasteries, 
they deserve attention, and frequently afford use- 
fal information when either the originals are lost 
or when there are discrepàncies in the ancient 
copies. These considerations render it advísable, 
when publishing. the works of an author^ of es- 
tablished crèdit^ in which such documents occur^ 
to preserve the variations^ although often but the 
inaccuracies and omissions of transcribers ^ and 
they are therefore inserted in an Appendix. 

The MSS. of Hemingburgh which have come Manuscrípts. 
down to us are the foUowing. A manuscript 
presented by William Howard, Earl of Arundel^ 
to the GoUege of Arms^ written about the close 
of the fourteenth century. It commences with 
the following rubric, " Crònica Witli de Gisse- 
burn de Gestis Regum Angliae ; '* at the foot of 
the first page is the signature of "William 
Howarde 1689/' When referring to this manu- 
script in the notes the abbreviation^ MS. Coll. 
Arm. has been used. 

The next manuscript in value is Lansdown 
239, Brit. Mus. which appears to have been 
unknown to Tanner and other bibliographers, 

VOL. I. c 



Xiv PREPACB. 

uniess it be that which Leiand saw at Wells ; 
it was written about the middle of the fourteenth 
century, and is the most ancient copy extant; 
however it wouid seem to be a kind of second 
edition^ for instances are occasionally met with 
where words have been written in accordance 
with all other manuscripts^ and then imperfectly 
erased and others supplied morè to the taste of 
the transcriber, or the abbot for whom he copied, 
Such editions are well described in the Preface 
to William of Malmesbury^ by T. D. Hardy, 
Esq. The variations of this MS. are sometimes 
of great value when the others have foUowed an 
inaccurate reading ; it has lost many of the early 
leaves^ beginning about the foundation of Gis- 
borough Priory^ and ending with the passage 
before quoted^ " Expliciunt tres libri," etc. 

MS. Cotton^ Tiberius B. iv. Brit. Mas. a 
vellum MS. written in the fourteenth century ; 
prefíxed is a list of the sections of the Chronicle, 
*^ Incipiunt capitula Cronicse^ Prohemium, Crò- 
nica Walteri de Gysburii de Gestis Regum 
Angliae/' — It breaks off abruptly, '* Et rex 
Franciae^ etc. Explicit Crònica/' In a later 
hand is written '' Híc desunt plura de Edwardo 
I**.'* This manuscript^ is inferior to MS. C9H. 
Àrm.^ but seems to have been copied from the 
same exemplar^ and ends like it in 1304. It is 
referred to in the foot-notes as MS, Cott, Tib. 

MS. Harleian 691. Brit. Mus. is an accurate 
transcript, on paper, of the MS. in the College of 
Arms : it formerly belonged to Stillingfleet. 

MS. Cot ton, Vespasian A. ix. contains a frag- 
ment of the History of Edward I. and MS. 
Cotton, Nero, D. 11. a modera transcript of the 
reign of Edward III. 

Trinity College Cambridge, and Magdalen 



PREPACE. XV 

College Oxford^ also possess portions of oür Au^ 
thor*s History, the latter the reign of £dward 
III. In C. C. C. Cambridge there is a complete 
copy as far as the year 1312 wrítten on paper 
in a late hand. 
The text of the present edition is based on the Text of the 

present 

Manuscript in the College of Arms^ which has ecution. 
aiways been deservedly considered as the best; 
and all various readings of the Lansdown and 
Cotton MSS. which couid be considered as use- 
ful have been given in foot-notes. 

In the Chronology of his History Hemiog- 
burgh pursues no uniform system^ but^ following 
the various sources of his information, com- 
mences the year sometímes in January, some- 
times in March. For the sake of convenience, 
therefore, the actnal date has been inserted in 
the margin, according to the present division of 
time ; and when the date of the month on which 
any particular event occurred is stated by Hem- 
ingburgh, the day of the week hsís frequently 
been calculated^ and added as a side-note. 
This^ it is hoped, will be found usefui by those 
who may ha ve need to verify the accuracy of the 
date ascribed by historians to any event; as^ 
while some chroniclers state the date of the 
month^ others inform us the day of the week on 
which such event occurred, and the concordance 
or disagreement of two or morè authorities on 
this point may in general be considered a good 
test of the truth or uncertainty of such date. 

It is my pleasing duty to retum my sincere 
thanks to Sir Charles 6. Young, F. S. A., Garter 
King of Arms^ and the College of Heralds^ for 
their kindness in granting me permission to 
make use of the valuable manuscript which forms 
the text of this edition. My best thanks are also 



XVI PREFACB. 

due to W. Courthope, Esq., Rouge Croix, for 
bis kindness in searching the Heralds^ CoUege 
for some account of our author. To T. D. 
Hardy^ Esq. F.S.A,^ keeperof the Records in the 
Tower, both for his advice and the advantage of 
coUating the Inspeximus of the Magna Charta^ 
and the Charta de Foresta of Henry III. on the 
Statute Rolls. To Sir Frederic Madden, K.H.^ 
F.R.S., F.S.A., and the gentlemen who have 
charge of the great national collection in the Bri- 
tish MusQum^ I am likewise much indebted for 
their obliging courtesy^ and the assistance they 
have afforded me throughout the Work. 



CHRONICON 
WALTERI DE HEMINGBURGH, 



CANONICI DE GISBURN. 



PROCEMIUM. 




E fastidiosus occnrram qui suc- 
cincte laboraré dispono, trans- 
acta quaedam tempora sub bre- 
vitate conqludens^ successoribus 
nostris brevem margaritam re- 
linquo; et licet Anglia nostra^ 
quae olim ^ Major '^ Britannia di- Nune of 



cebatur eo quod a Britannis inhabitata^ et 
possessa^ quòrum reliquiae modo sunt Wal- 
lenses/ quinqué yicibus quasi devicta sit et 



Britaln. 



> *Mmor,'MS.Cott.Tib. 

' An opinion lias been enter- 
tained, that the Brítons deriyed 
their name from the country they 
inhabited ; the ancient Triads re- 
late that the island was formerly 
called Clas Merddin, or the coun- 
try with sea-cliffs ; then Fel Yny s, 
or the island of Iit>ney ; and after 
the govemment had devolved on 
Prydain, son of Aedd the Great, 
itreceiyed the name of Ynys Pry- 
dain, or the island of Prydain ; 
the Latinized form of which it 
still retains in its present name 
of Britain. Trioedd Ynys Pry- 
dain, No. 1, Myvyrian Archai- 
ology of Wales, ii. 57, 

VOL. I. 



^ These remains of the ancient 
British population, which for so 
many centúries have possessed 
Comwall and Wales, were the 
descendants of the ancient Kym- 
ri, or Cambrians, ,who at a 
very early period migrated from 
the opposite coast of Germany, 
but .on the arriyal of the Lloe- 
grwys, another Cèltic race, from 
Gascony, they were compelled 
to abandon the fertile plains, and 
retire to the mountaioous dis- 
trícts that border on the Western 
Ocean. Trioedd Ynys Prydain, 
No. 5, Myvyrian Arch. of Wales, 
ii. 58. 



B 



2 PROCEMIUM. 

succeMive supcrata ; primo per Romanos^ qui BritanniaiiG^n 

conquesta ^ :■ • ^ i ^ 

oftheisund expugnaverunt, dominantes, sed postea recesse- 
Jang^Picts, runt ; secundo per Pietós et Scotos, qui gravis- 
Dan^t'and simis eam bellis vexantes^ non tamen pro voto 
eam obtinuerunt; tertio per Anglicos, qui eam 
debellaverunt et obtinent; quarto per Dacos^ 
qui eam obtinuerunt^ sed postea deperierunt ; 
quinto per Normannos^ qui eam devicerunt et An^- 
glícis dominantur: banc tamen ultimam quasi 
principium materiae sumens^ ab ipso Conquaestore 
Willelmo Bastard seriatim prosequi et compi- 
laré propono^ ab anno scilicet Domini m.lxvi. 
usque ad annum ejusdem Domini m.ccc. 

Explidt Procdmivm. 



INCIPIT LIBER PRIMUS. 

Et prifno, de Caum quare Willdmus Nothus^ Con- 
quagtor scilicet^ AngUam appetiü. 




T sciatur origo causas quare Willelmus a.d. io48. 
Bastard Angliam bello appetiít^ bre- ^^^^^t^ 
viter subscripta repetantur. Orto in- 1<*tü^ m^ 
ter regem Angli» Edwardum et co- ^'""""• 
mitem Cantise Godowinum gravi discidio, eo 
quod comçs Bononiensis Eustachíus^ qui sororem ^ Eustaoe or 
regís Edwardi duxerat^ Doverniam venit, mari ^ **"** 
transito, ubi bomines sui pro hospitiis rixantes 
interfecerunt unum de civibus, et unus civium 
unum ex militibus suis Luteremit ; propter quod 
iratus comes íurorem exercuit in viros et muli- 
eres ejusdem civitatis, plures * perimendo'* gladio, 
et senes et parvulos equorum pedibus concul- 
cando. Quod videntes cives cucurrerunt ad 
arma, et resistendo * viriliter ' * eos in fugam verte- 
runt, peremptis ex eis vii. personis; ipsi autem 
ad regem properantes ab eo suscepti sunt : quod 
audiens comes Godowinus grave tulit,'^ et con- £ari codwin 
grega to exercitu de comitatu suo, scihcet de amy. 
Cantia, Suthsaxonia, Westsaxonia ; et filius suus 
primogenitus Sweynus de comitatu suo, id est 
Oxenfordensi, Glovernensi, Herefordensi, Somer- 



' This lady was Goda, daugh- 
ter of ^thelred, and had former- 
ly been the wife of Walter of 
Mantes. WiUiam of Malmes- 
bury, i. 336, ed. Hardy. 

* * puniendo/ MS. Cott. Tib. 

3 « totís viribus,* MS. Cott. Tib. 

* The town of Dover was si- 



tuated withín the government of 
Earl Godwin, and hís refusal to 
punish the citizens without trial 
by the laws of their country, 
origioated the dispute with King 
Edward. William of Malmes- 
bury, i. 337; Sax. Chron. 163, 
164, ed. Gibson. 

B 2 



CHRONICON 



A. D. 1048. setensi, Barukshirensi ; alterque fílius suus Ha- 
raldus de suo comitatu^ scilicet de Estsaxonia, 
Estanglia^ Huntingdonensi et Cantabrigiensi ; 
et, castra metantes in ' provincià' * Glovemensi, regi 
per legatos mandaverunt quod praedictum Eusta- 
chium cum suis et Normannos et Bononienses 
qui castrum Doverniense tenuerunt eis ' redderet.'* 
Quod audiens rex timuit, eo quod exercitus ejus, 
ut prseceperat, nondum conveniret ; distulit ta- 
men responsum, et interim, convenien te exercitu,^ 
remandavit se nequaquam petita facturum ; pa- 
ratisque hinc et inde exercitibus, grave videbatur 
aliquibus magnatum ut cum suis compatriotis et 
parentibus bellum inirent ; propter qaod, discur- 
rentibus nuntiis et mediantibus viris discretis, 
convenit ut rex et comes certo die convenirent 
Londoniis placitaturí súper hoc, datis obsidibus 
mutuo et acceptis. Adveniente demum die ex- 
ercitus comitis lapsus est; propter quod cum 
ipso rege placitum inire non audebat, sed, nocte 
superveniente, fiigam iniit, confusus et illusus. 
Mane autem facto, quia vocatus non comparuit,^ 

Banishment ab ÍpSO TCgO Ct CXCrcitU SUO prOSCriptUS CSt 

comes cum quinqué íiliis et uxore sua ; unde ti- 
mens sibi comes mox, cum uxore sua et duobus^ 
filiis Sweyno et GriflFo, fugit ad comitem Flandren- 
sem; Haraldus vero et Leofwinus, filii sui, fuge- 



An agTce- 
ment is con- 
claded. 



wiii. 



^ ^comitatu/ MS. Cott. Tib. 

» ' reddenV MS. Coll. Arm. 

' This army was principally 
composed of the men of North- 
umbria and Mercia, who armed 
at the summoDs of the two chiefs 
Leofríc and Siward. 

^ The Saxon Chronicle states, 
that on the day appointed for the 
appearance of Earl Godwin be- 
fore the council, the king having 



refiïsed to guarantee his personal 
safety and the city being filled 
with troops, he hesitated to at- 
tend; on which the council de- 
clared him contumacious, grant- 
ing him only fiye days of peace 
to quit England with all his 
family. Sax. Chron. 164. 

^ Other chronicles say he was 
accompanied by his three sons, 
Sweyn, Tostig,iuid Gurth. . 



WALTBRI DE HEMIN6BUR6H. 5 

runt in Hiberniam; rex vero Edwardus reginam a. d. 1049. 
suam^ fíliain ipsius Godowini comitis, propter 
odium ' patris' ^ repudiavit, et cuidam abbatissse 
cum una pedissequa custodiendam tradídit.* Eo- a.d.io5i. 
dem autem tempore Willelmus comes Norman- Duk?^Nor- 
nise venit in Angliam, invitatus a rege ; quem S?|Íy.*'"' 
rex honorifíce suscipiens magnis eum ditavit mu- 
neribus et obsides comitis Godowini custodiendos 
tradidit ei^ et sic cum gratiarum actionibus abire 
permisit. Interim vero comes Godowinus in a. d. 1052. 
Flandria, filii autem sui in Hibernia, congregatis SS'iSí^" 
exercitibus, venerunt cum magna classe * in An- '®''™" 
gliam ; et quia Londonienses allexerant^ nuUo in 
ponte resistente^ Londoniis per ' Thamesin '^ sur- 
sum ad austrum navigaverunt. Demum vero 
concurrentibus rege et comitè nobiliores utriusque 
exercitus apparuerunt Anglici et propinqui^ et sic 
mutuo congredi abhorrebant : propter quod mu- 
tuo loquentes ad invicem^ de consensu partium 
sic ordínarunt discretiores, quod rex pristinum 
honorem ' plene'^ redderet Godowino et fíliis suis^ 
excepto Sweyno^ qui de Flandria ad terram Jero- 
solymitanam nudis pedibus profecturus erat pro 
eo quod consobrinum suum occiderat^ et in re- 
deundo nimio frigore et labore correptus interiit ; SnSJÍÍi 
reginamque fíliam Godowini recepit rex ac pris-*"*®'*^®"- 
tinae dignitati restituit. Mortuo demum Godo- ^•^•^<^5'• 

• T-w ■■ •■ y»-!. • .. ífi • Godwin dies, 

wmo, Haraldus nlius ejus petiit *a rege ° ire and is suc. 

_ cecded by his 

Normanniam^ ut fratrem suum Wulfnothum^ ettcnHaroid. 



> Omitted in MS. Cott. Tib. 

' Queeu Editha's possessions, 
as weU as those of her father 
and brothersywere all seized and 
confiscated. 

' Tliis fleet and army were in 
great part formed of tiie ships 
and troops of the Eoglish king, 
which eyerywhere deserted to 
the Saxon chief duríng his cruise 
along the southem coast. Roger 



de HoTeden, Rer. Ang. Script. 
442, ed. Sayile. 

* ^Themisiam,' MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 

» Omitted in MS. Cott. Tib. 

• Omitted in MS. Cott. Tib. 

' Wulfhoth or Ulfnoth, young- 
est son of Godwin, named aíter 
his grandfather the herdsman of 
the west. 



6 



CHRONICON 



A. D. 1065. 



Harold taOi 
for Nomum- 
dy; 

is shipwreck- 
ed, and im- 
prisoned by 
Guy Countof 
Ponthieu; 



i» libersted, 
and aent to 
Duke WU- 
liam ; 



nepotem snum scilicet Hacum filium fratrís sui 
Sweyni, qui ibidem obsides tenebantur ut supra- 
dictum est^ líberaret, liberatosque secum dedu- 
cere posset. Cui rex, " Hoc,' ' inquit, " non fiet per 
me : veruntamen, ne videar te ' velle* * impediré, 
permitto ut eas quo vis et experíaris quod possis; 
prsesentio tamen te in nihil aliud tendere, nisi in 
detrimentum totius Anglici reg^ et in confu- 
sionem tui ; novi enim comitem non ita inexper- 
tum, ut eos aliquatenus velit concedere tibi, si 
non praescierit magnum proíicuum sui." Ascendit 
itaque Haraldus navem, et orta tempestate valida 
projectus est in Pontivum fluvium qui Maia^ vo- 
catur, ubi a domino' terrae, secundum ritum loci 
illius, captivus abductus est cum omnibus suis. 
Constrictus"^ itaque Haraldus, quendam de vulg'o, 
premissa mercede illectum, ad comitem Norman- 
nisB clam direxit, nuncians omnia quse casu acci- 
deraut. At ille, audito hoc, protinus mandat 
domino Pontivi ut Haraldus cum suis sibi cum 
festinatione mittatur, si pristina ejus amicitia po- 
tiri vellet ut prius. Sed cum ille hominem dimit- 
tere noUet, iterum a Willelmo comitè in manda- 
tis accepít se necessario Haraldum missurum, 
alioquin certissime sciret Willelmum Normannias 
comitem, pro eo adducendo cum suis usque ad 
novissimum quadrantem, Pontivum quantotius 
armatum aditurum. Perterritus itaque minis ^ 
mittit Haraldum, qui ab ipso comitè honorifíce 



' Omitted in MS. Cott. Tib. 

' The riyer Somme, which 
flows through Picardíe. 

' Gay Countof Ponthieu. 

* Harold and his companions 
were confined in the fortress of 
Belram, now Beaurain, near 
Montreuil. Robert Wace, Ro- 
man de Rou, ü. 111. 



• The Chronicle of Normandy 
informs us that the Count of 
Ponthieu was deaf to these me- 
naces, and yielded only to the 
offer of a large sum of money, 
and a fine tract of land on the 
river Eaune. Ghron. de Norm., 
Recueil des Hist. de la France, 
xiii. 223; Gul. Pictav. Hist. 
Norm. Script. 191. 



WALT£RI DE HBMIN6BUR6H. 



suscipitur^ et audito cur patriam exierat^ bene a.d.io6ji. 
quidem rem proçessuram si in ípso non rema- 
neret, respondit. Teuuit ergo eum aJiquíbus 
diebus, satisque humanum ac familiarem se illi 
exhibuit^ ut sic animum ' ejns' ^ in sucs conatus 
allíceret. Tàndem vero aperuit ^ ei quod in mente 
haboit: dicebat enim regem Edwardum^ quando 
<mm eo tunc juvene et ipse juvenis in Normannía 
demoraretur, sibi, interposita fide sua^ pollicitum 
fiíisse quod si rex Anglise foret unquam> jus reg- 
ni in iUnm jure baereditario post se transferret. 
£t subdens ait : " Tu quoque si mihi te in hoc 
adjutunim spoponderis^ et insuper castellom de 
Dover cum puteo aquae ad opus meum te ' factu- 
rum'^ promiseris^ sororemque tuam> quam uni 
de príncipibus meis dem, te mihi destinaturum, 
necnon et fíliam^ meam in uxorem acceptarum 
promiseris, tnnc et modo nepotem tuum et cum 
in Àngliam regnaturus venero fratrem tuum 
íncolumem liberabo ; in quo regno si tuo favore 
confirmatus extíterim, spondeo tibi quod quic- 
quid 'a me'^ rationabiliter tibi postulaveris^ 
absque ulla contradictione obtinebis/' Sensit 
ergo Haraldus periculum undique, nec íntel- 
lexit qua parte evaderet^ et licet invitus^ ac- 
quievit tamen. At comes^ ut omnia rata forent^ 
prolatis sanctorum reliquiis ad hoc Haraldumhetakesaso. 

* . , , * lemn oath to 

perduxit ut jurejurando testaretur se cuneta Msist wa- 



« <8uum,'MS. CottTib. 

' A faller account of this in- 
terview is giyen in Eadmer, 
Hist. NoY. 29, ed. Gerb. ; Chron. 
de Norm., Recueil des Hist. de la 
France, xiii. 223 ; Gul. Pictay., 
Hist. Norm. Scrípt. 191 ; Roman 
de Rou, ii. 112. 

' * servaturum,' MS. Harl. 

* This lady was Adelidis, the 
third daaghter of the Conqueror. 



She died shortly after the battle 
of Hastings on a journey into 
Spain, and was buried in the 
church of St. Mary at Bayeux, 
Willelm. Gemet., Recueil des 
Hist. de la France, xii. 582 ; 
Ordericus Vitalis, Ecc. Hist. 
lib. iii., Hist. Nonn. Scrípt. 484, 
ed. Duchesne ; ib. lib. y. 573. 

^ Omitted in MS. Cott. Tib. 




8 



CHRONICON 



A.D.106S. quae coQvenerant inter eos opere còmpleturum. 
His ita gestis, Haraldus^ recepto nepote, re- 
versus est in Anglíam, narravitque regí percunc- 



liam in ob- 
taining pos* 
session of 
England on 

KUig*^-"' ^^^^í cuneta quae acciderant. Cui rex, '*Nonne 

ward. 



Heretunu 
to England. 



A. D. 1066. 

Death of 
KiogEd 



dixi tibi me nosse Willelmum^ et in itinere 
tuo multa mala huic regno contingere posse? 
Gerte in hoc facto tuo magnas genti nostrse prae- 
sentio calamitates eventuras, quas mihi quaeso 
concedat pietas supema temporibus meis non 
evenire." In brevi post haec obiit rex Edwardus ; 
et^ juxta quod ipse rex ante mortem statuerat, 
Jfíf jím.T' ^^^^ successit in regnum ipse Haraldus^ cui man- 
Accewion of davit Willclmus comes ut pacta servaret ; quo 
renuente^ iterum mandavit ut quamvis violata 
fide caetera non servasset^ si tamen fíliam suam 
duceret in uxorem àdhuc aequanimiter ferret; 
alioquin promissam sibi successionem regni armis 
vindicaturum se proculdubio sciret. At ipse^ 
nec illud quidem facere se velle nec hoc formi- 

Duke Wil- 

liam. ' dare^ respondit. Unde Willelmus indignatus^ 
magna spe vincendi ex hac Haraldi injustitia 
animatus, parata classe non mòdica Angliam 
petiit^ consertoque graví proelio Haraldus in acie 
cecidit, et Willelmus victor existens regnum ob- 
tinuit sic occupatum. 



He refuses 
the overtures 
made by 



De Advmfu Willelmi Oonquastoris in Angliam. 

Anno Domini m.lxvi. Willelmus Bastardus^ 
comes Normanniae^ dictus Nothus, venit in An- 



* Thomas Rudborne relates 
that Edmond Ironside outlawed 
his only daughter for an illicit 
connexion with a skinner, who, 
passing with her into Normandy, 
there foUowed his calling for 
some time, but was afterwards 
reduced to poyerty, and begging 
one day at Duke Richard's door, 



was hospitably entertained, with 
llis wife and children. This skin- 
ner*8 third daughter Herleya, or 
Harlotta, incourse of time became 
the mother of the Conqueror. T, 
Rudborne, Anglia Sacra, i. 246, 
ed.Wharton. The Conqueror was 
also related to the English kings 
through his &ther, Duke Ro- 



WALTfiRl DB HBMIN6BURGH. 9 

gliam cum magna classe et exercitu copioso ho- wmiun i. 
minum et equitum^ applicuitque apud Pevenes- ^^.^ — '" 
ham. Cui occurrit rex Haraldus in Snthsax-**"^**^*- 
onia novem milliariis ab Hastingo, et nondum ^^"'["^y» 
congregato pleno exercita commisit cum eo proe- sattieof 
lium ab hora diei tertia usque ad crepusculum ^"*"*«•• 
noctis ; et post varios eventus et casus dubios in 
fine corruit rex Haraldus et omnes fere nobiliores Haroid is 
' totius' ^ Angliae ' xi. scilicet kalendas Novembris '* satSiday, 
in die * Sabbati/^ De quo quidem bello testaban- 
tur Franci qui interfuerunt quod inter varios 
hinc inde casus tanta fuit strages et íuga Nor- 
mannorum, ut victorià, qua demum potiti sunt^ 
vere et absque dubio justo Dei judicio sit ascri- 
benda, qui puniendo scelus perjurii ostendit se 
Deum non volentem iniquitatem. Haraldo ita- 
que mortuo^ et Ànglicis expugnatis atque sub- 
actis, ducatui Normannise regnum Anglise socia- 
vit. Cumque tyranni nomen exhorresceret et 
le&ítimi principis personam induere vellet, a Sti- Archbishop 

. r^ j, .* u- • • Stigandre- 

srando Cantuanensi archiepiscopo m regem so- fuses to 
lemniter petiit consecrari : ille vero cruento wmiam. 
viro et alieni juris inVasori manus imponere for- 
midans nullatenus adquievit;^ requisitus vero 
Alredus* Eborum archiepiscopus. vir bonus et The ceremo- 

ny Í8 per- 

prudens intelligensque cedendum esse tempori formed by 
et divinae nequaquam resistendum ordinationi^ bishop of 



berty whose aunt, Emma, was 
the mother of Edward the Con- 
fessor. 

> Omitted in MS. Cott. Tib. 

^ This date is incorrect; it 
should be 'scilicet pridie idus 
Octobris/ or Saturday, Oct. 14. 

» Omitted in MS. Cott. Tib. 

* Roger de Wendover states 
as the reason why Archbishop 
Stigand did not perform the ce- 
remoDy of coronation, that his 



election was esteemed uncano- 
nical, Arclibishop Robert being 
still alive. 

^ Ealdred or Aldred was the 
name of this archbishop, as attest- 
ed by original documents of the 
period, whereas Alred is the con- 
tracted form of the ancient Saxon 
names iEthelred and Alfred. 
Archbishop Aldred was trans- 
lated from the see of Worcester 
in 1061, and died Friday, Sep- 
tember 11, 1069. 



10 



GHRONICON 



wiiiiam I. íq ipso sacro die Nativitatis domioícse Londonüs 
Mo„d,y^ apud Westmonasterium hoc munus implevit ; et 
Dec. 25. a^ tuenda conservandaque jura, 'et privilegia'^ 
ecciesiastica, eum solemniter ' sacramentis ' ^ as- 
trínxit. A quo postmodom loco patris ita cole- 
batur ut cuin ille caeteris imperaret ab eo sibi 
imperari sequanimiter ferret. Contígit autem una 
' vice' ^ eundem archiepiscopum in quadam sua pe- 
titione a rege pati repulsam, iratusque scapulam 
avertit et maledictionem pro benedictione com- 
minatus est; cujus animi motnm rex ipse non 
sustinens ad pedes ejus procidit, veniam petiit, 
et satisfactionem spopondit; cumque optimates 
qui aderant suaderent ut regem prostratum eri- 
geret, respondit, " Sinite/' inquit, " íllum jacere ad 
pedes Petri/' Porro idem rex a Stigando Cantua- 
riensi archiepiscopo, ut dictum est, irritatus, cum 
vitium ordinationis suae et vitae dedecora postea 
cognoyisset, honestam de ipso voluit habere ultio- 
nem. Accersitus enim literis regiis ad disponen- 
dam ecciesiam Anglicanam apostolicae sedis lega- 
Archbishop tus concilium^ in Anglia celebravit, in quo, Sti- 
praedVth^ gaudi sceleribus patefactis, infructuosam arborem 

councll of . . . t . . . I . ^ 

Winchester, sccuris canonicds ammadversioms succidit. 



De Incendio Ehorum et Stibjectione Northmnbria. 

A. D. 1068. Anno Domini m.lxviii. venit rex Eborum et 
ibidem duo castellà firmavit, rediitque ad partes 



> Omitted in MSS. CJoU. Arm. 
and Cott. Tib. 

' Omitted in MS. Cott. Tib. 

» * die,' MS. Cott. Tib. 

* This council was held at 
Winchester in 1070, where the 
Pope's legates Ermenfroy Bishop 
of Sienna, and the cardinals John 



and Peter, were present. A sen- 
tence of deposition and impri- 
sonment was passed against most 
of the bishops of English birth, 
even when they could not be 
reproached with any yiolation of 
the canons. Archbishop Sti- 
gand, however, efiected his es- 
cape, and fled to Scotland. 



WALTERI DE HEMIN6BURGH. 



11 



australes : et m anno sequenti misit Robertum ^ wiiuam i. 

-i^T _^L 1. • «x • A. D. 1069. 

comitem in Northumbnam cum exercita copioso ; invasionof 
qui cum esset Dunolmi audivit a quibusdam qui ^^^^"'' 
* prsemonerent'^ eum quod Northumbrenses irrue- 
rent in eum nocte, et vires exercerent in mortem 
ejus. Noiuit tamen credere, dicens eos talia prse- 
sumere non audere ; et cum esset securus, nihil 
sibi timens in aliquo, irruerunt in eum nocte, cir- 
cumvaliantes castra sua et universos trucidantes, 
ita ut non evaderet nisi unus homo solus. £o- 
dem etiam anno^ circa festum Natalis Beatae ' Ma- Tuesday, 
riae'' Virginis, venerunt filii regis Sweyni de Dane- g^eyn, King 
marchia, a Northumbrensibus accersiti, cum du- JendílTp^w- 
centis quadraginta navibuSj et applicuerunt in J^J?gt*t?e *** 
ostio Humbrae, et properantes Eborum obsede- SiíS?"* 
runt Normannos in castellis ibidem ex parte una^ 
Northumbrenses vero venerunt et obsederunt 
eosdem Castellanos ex parte altera : unde timen- 
tes sibi Normanni qui fuerant in castrorum prae- 
sidio, ne forte domus quee prope castellà erant in 
adjumentum esse possent Danis et Northum- 
brensibus ad implendas fossas castellorum ut cis 
sic ingressum facerent^ communicato consilio 
ante eorum ingressum igne eas succenderunt 
' xiii/^ kalendas Octobris, qui, ventorum impulsa saturday, 

. : ^ ' *^ . Sept. 19. 

succrescente, totam civitatem et monastermmThecUyof 
sancti Petri dolorose consumpsit. Supervenientes J^^} ^"™" 
autem hinc et inde Dani et Northumbrani eadem 
die castellà infregerunt^ et plusquam ' iii. millía'^ siaughterof 

^T X 1 j • • fi j the Norman 

Normannorum peremerunt gladio, paucis^ admo- ganison. 



^ Robert, sumamed Comine, 
or de Gomines. 

' ' praemunirent,' MSS. Coll. 
Arm. aud Cott; Tib. 

* Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

< «xiiii.'MS. Cott. Tib. 

« * nu, milUa/ MS. Cott. Tib. 



* The persons saved were Gil- 
bert de Gand, William Malet, 
bis wife and children, and a few 
others, who were carried on 
board the Danish fleet. After 
this victory the Saxons demo- 
lished the fortifícations of York, 
and Edgar Atheliug was pro- 



12 



CHRONICON 



vfüïitím I. dum reservatís ; reversique sunt Dani in terram 

A. D. 1069 

~~^~^ — '- saam^ et Northumbrenses in locnm suum. Quod 

cum audisset rex iratus est yalde^ et congregato 

exercitu copioso Northumbríam adiit, devasta- 

A. D. 1070. vitque eam per totam hiemem sequentem^^ in 

wMte thl*^* tantum quod per ix. annos sequentes lata ubique 

2"th?T"n?' solitudo patebat; inter Eborum enim et Dunal- 

mum nuUa inhabitabatur villa^ sed om nia fuerunt 

bestiarum et latronum latibula; in tantumque 

invaluit fames^ ut homines famelíci humanas^ 

equinas^ caninas^ et catinas carnes comederent 

et devorarent. Dunolmensis autem episcopus 

Bishop Egei- Egelwinus et optimates caeteri timentes regem, 

fronfour- ne et ipsi cum caeteris morti traderentur, as- 

sumentes secum corpus beati Cuthberti inte- 

grum^ fugerunt in Eland ^ ; ad quòrum introitum 

retraxit se mare quod erat tunc plenum^ et ipsis 

ferentibus sacratissimum corpus cum toto co- 

mitatu eodem siccum prsebuit iter; quibus ex 

parte altera terram contingentibus reversum est 

mare in cursum solitum^ omnes arenas operiens 

fluctibus copiosis; Dunolmensis etiam ecclesia 

'omni'^ ecclesiastico servitio destituta^ facta est 

quasi desertum et spelunca latronum. Rever- 

tente tamen rege * in' * Suthumbriam vernali 

tempore> prsedictus Dunolmensis episcopus cum 

thesauro sacrí corporis et omni populo reversus 



ham; 



hisreturn. 



claimed king, his authority ex- 
tending from the Tweed to the 
Humber. 

' Florence of Worcester in- 
forms us that the siidden depar- 
ture of the Danish fleet was ow- 
ing to treachery, and unknown 
to the Saxons, who relied on 
their co-operatiou for the defence 
of York. 



' The early spring months of 
1070 are here intended. 

' Eland or Ealand, better 
known as Lindisfam-ey, or Holy 
Island, anciently excited much 
attention, being twice a day, at 
the flow of the tide, surrounded 
by the waves, and twice, during 
the ebb, joined to the mainland. 

* * omni cum,' MS. Coll. Arm. 

^ Omitted in MS. OoU. Arm. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 13 

est ad Danolmensem ^cclesiam. peractis *io'' Y^íJ""^'- 

A.D. 1070. 

Elande tnbns mensibus et aliquot diebus. 



Pectmiam cepit Bex in Ecchsiis, 

Rex autem in anno Domini m.lxx. in ipsa a.d.io7i. 
Quadragesima monastería totius AnglidB perscru- 
tari fecit, et pecuniam quam ditiores Angliae 
propter illius austeritatem et depopulationem in 
eis deposuerant auferri jussit.* 

Scoti vastavenmt Partem Clyvdand et Episcopatum. 

Per idem tempns infinita Scotorum multitudo, Maicoim, 
dacente Malcolmo eorum rege^ per Comberland land^inv^s 
traducta versus orientem divertens universam "* ^ ' 
Tesedale et ejus finitima loca ultra citraque feroci 
depopulatione vastavit^ depopnlataque quadam 
parte ClivelandidB quasi ex subito occnpavit Her- 
tennesse : indeque per terras sancti Cuthberti 
discurrens, multos rebus privavit et vita ; yillas 
ecclesiasque cum hiis qui in eas confugerant con- 
cremando ; senes et yetulae gladiis obtruncantur ; 
alii indifferenter confodiuntur ; rapti ab uberibus 
matrum parvnli projiciuntur in altum et lanceis 
excipiuntur^ hac enim crudelitate màxima pro 
ludi spectaculo delectabantur Scoti bestiis crude- 
liores ; virgines vero aliquas et ju venes quosdam 
duxerunt miseros et captivos ; et reversi sunt 
si€ in terram malam. Iste vero Malcolmus rex 



1 Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

^ This great spoliation took 
place in Lent, which, according 
to the pld style, terminated the 
year 1070^ and did not only in- 
clude money and yaluable goods^ 



but also the charters containing 
the promises of clemency and 
eqnal justice, which the king had 
made whilst uncertain of main- 
taining his victory, and which for 
security had been deposited in 
the churches. Matth. Westmin- 
ster, Flor. Hist. 226. 



14 



CHRONIGON 



winiam I. ScotisB íu reTcrtendo invenít Margaritam filiam 

' ' ^ ' Aga,thsd, qu» postea dicebatur Bona Margarita^ 

His marriage et eam duxít íü uxorem ; per quam imposterum 

ret^Jíte/of ferocitatem dimisit in parte et honestior factus 

EdgarAthci-^^^ Ex qua etíam processu temporis sex filios 

procreavit, Edwardum scilicet, et Edmnndum, 
Edgarum regem, Alexandrum regem, 'Ethelre- 
dum^'^ et David regem ; duas etiam filías^ Matil- 
dem scilícet reginam Anglise dictam Bonam, et 
Mariam quam comes Bononiae accepit in ux- 
orem. 

Eex Anglia subjecU sibi Begem Scotorum* 

A. D. 1072. Anno Domini m.lxxii. post Assumptionem 
wednesday, BeataB MarisB, cum audisset Willelmus rex mala 

Aug. 15. ' 

qusB fecerant Scoti, cum exercitu copioso et na- 
YÍbus multis in Scotiam profectus est. Cumque 
ingressus esset eam, procul missis ad eum nuntiis 
rogavit rex Malcolmus ea quse pacis sunt, sciens 
se non posse dimicare cum eo, occurritque ei in 

He doesjio. loco qui dicítur Abcmithy et homo suus devenit, 
facto homagio et datis obsidibus multis, reversns- 
que est Willelmus rex usque Dunolmum, ubi cas- 

Body ofst. tellum de novo constrnxit; et quia multi de suis 
non credebant beatum Guthbertum esse sanctum, 
vel corpus suum non ibi esse integrum, praecepit 
rex in ipso festo Omnium Sanctorum, celebrante 
episcopo loci^ missam eodem die, ut duo capellani 
de suis ingrederentur et viderent corpus atque 
palparent ; disposuerat enim rex quod si sanctum 
corpus non inveniretur, omnes majores natu ejus- 
dem provincidB detruncarentur. 

Sed mutavit Deus propositum suum : statim 
namque correptus rex coepit inaestimabili eestu 



magetoKing 
WiUiam. 



Cuthbert. 



Thursday, 
Nov. 1. 



> • Etheldredum,' MSS. 

^ This Bishop of Diirham was 



Waher, or Waulcher, a native of 
Lorraine, appointed to this see 
aboiit 1072. 



WALTBRI Dfi HBMIN6BUR6H. 



15 



fatigaria nimiumque sudare, et horrore nimio con- wmiam i. 
cuti. Moxque mittens ad capellanos eosdem, "-"^"-^ — ' 
imperavit ne qaoquo modo praesumerent attín- 
gere ad sepulcrum : confestimque equum ascen- 
dens non destitit urgere cursum donec Thesiam 
videret et transiret^ eo qnod immoderatus ille 
calor nondum príus quiesceret ad plenum. Et 
extnnc ipsum gloriosum sanctum multum honori 
habuit, atque commendavit. 



MoThacM venerunt primo Dtmolmum. 

Anno Domini m.lxxiv. tres monachi de pro- a. d. 1074. 
yincia Merciorum^ id est Lincolniensi^ divinitus 
missi venerant Eborum, petentes a Ticecomite dn- 
cem itinerís usque Monkecastrum, id est mona- 
chorum civitatem, quse nunc nominatur Novnm 
Castrum. Quo venientes et ad tempns ibi mo- 
rantes antiquorum servorum Ghrísti multum re- 
peremnt vestigiam, propter quod diverterunt se 
ad Girvum/ episcopo Dunolmensi Waltero illos 
cnm summo bonore suscipiente : horam nòmina 
fuerunt AMewinus, All^vinus^ et Reynfrídus. Ex 
his tribus tria in regione Northanimbrorum in- Erectionof 
staurata sunt monasteria, unum Dunolmi inSXríSlS- 
honorem Sanctae Mariaa^ alind Eboraci in hono- '**'**°^• 
rem ejusdem * Dei'* Genitrícis, tertium apud Stra- 
neshald quod nunc Whiteby appellatur. Ex prae- 
cepto autem regis Willelmi Nothi convenerunt 
postea monachi in Dunolmo^ ^ in anno Domini 
M.LXXXiii. Vïi. kalendas Junii^ feria sexta.'* Friday,May 

26. 



* Jarrow. 

' Omitted in MSS. Coli. Arm. 
and Cott. Tib. 



^ * anno scilicet Domini 
M.LXXxvi" kalendas Junii, feria 
quinta/ MS. Cott. Tib. 



16 



GHRONICON 



WillUm I. 



A. D. 1077. 



jRobertus Filius Begis reeessit a Patre. 



Prince 
Robert 



Anno Domini m.lxxvii. Robertus ' Court-hose'^ 
Willelmi regis prímogenitus, reUcto patre, per- 
ums^S^inat Tcxít in Franciam ;* eo quod pater ipsias non per- 
his father. i^igit cum pacificc possidcre Normanniam, quam 
coram Philippo rege Francorum sibi dederat an- 
tequam veniret in Angliam ; et auxilio regnis Phi- 
lippi fretus magnas agebat frequenter prsedas in 
Normannia, eam in magna parte gladio et ig^e 
devastans. Quod cum audisset pater ejus com- 
motus est, et transfretans occurrit filio suo ante 
siegeofGer- castellum Gerbochret,' quod rex Francorum Phi- 
lippus praestiterat eidem Roberto ; et facto con- 
g^ressu valido cong^ressus est ipse filius ignoranter 
cum patre, et vulnerato patre in brachio dejecit 
eum in terram filius. Moxque ut audivit vocem 
patris conclamantis ad suos, cum ' summa'^ festi- 
natione descendit, et patrem erexit in equum, il- 
Isesumque extunc abire permisit. Pater autem 
bonitatem filii ex instinctu naturae cognoscens, 
missis nunciis, eum ad se revocayit, patemae pie- 
tatis sibi viscera pandens et conservans : reversi- 
que sunt in Angliam, et semper in posterum filius 
patri fideliter militayit.^ 



Seoti reptignaverfmt secundo. 

A.D. 1079. Anno Domini m.lxxix. rex Scotorum Malcolm- 
us, post Assumptionem Beatse Marida ' Virginis,'^ 



^ <Court-hese,'MS.Coll.Ann. 

2 The history of these events 
is minutely related by Ordericus 
Vitalis, Ecc. Hist. lib. y. ; Hist. 
Norm. Scrípt. 569 et seq. 

* Gerberoy. This castle was 
situated in Beauyoisis, on the 
confines of Normandy. 

« < màxima,' MS. Cott Tib. 



' This good understanding was 
not of long continuance, as Prince 
Robert a third time departed for 
a foreign land, and retamed no 
morè during his father's life. 
Ord. Vital. Ecc. Hist. lib. y. ; 
Hist. Norm. Scrípt. 573. 

^ Omitted in MS. Coll. Arm. 



WALTBRI DB HBMIN6BURGH. 



17 



insanivit^ *et'* iterum cum plebe sua Northum- winiami. 
briam usque ad flumen Tyoe devastavit. mul- ^•^•'^^*^• 

• 1 li* ■■• • I. ^® Scota ra- 

tos occidens g'iadio et plunmos captivos abdu- ▼««« North- 
cens, et reversus est sic cum praeda mag-na. Quae 
cum audisset rex misit Robertum filium suum et 
robur exercitus in Scotiam^ ut tantam audaciam 
debita vindicta reprímeret et castigaret; sed, 
viríbus ímpar, jussa complere non potuit. In- 
fecto negotio rediens súper flumen Tyne Castel- 
lum Novum fabricavit, et demum ad patrem re- 
versus est. Eodem etiam anno misit rex fratrem Northumbria 
suum Odonem* Baiocensem^ episcopum cum multa **^"^'*^• 
militari manu ut Nortbumbriam devastaret^ pro 
eo quod innocenter occiderant episcopum Dunol- 
mensem apud Gatesheved.* 

Descriptio totim Anglia per Begem, 

Anno Domini m.lxxxvi. Willelmus rex fecit a.d.io86. 
describi* omnem Angliam^ quantum scilicet terrae b<SS!***^ 
quisque baronum suorum possidebat, quot feoda- 
tos milites, quot carrucatas, quot vUlanos, quot 
animalia> et quantum vivse pecuniae quisque ha- 
beret in omni regno suo, a magno usque ad mini- 
mum, et quantum redditus quseque possessió red- 



1 Omitted in MS. Coll. Arm. 

' Herluin de CoDtayilla mar- 
ried HerlevaaíterDuke Robert's 
death, and had by her this Odo, 
Robert Count de Mortain, and a 
daughter the Countess d' Anmale. 
Ord. Vital. Ecc. Hist. lib. vii., 
Hist. Norm. Script. 660. 

' Baionensem, here and else- 
where, in MS. ColJ. Arm. 

^ The Bishop of Durbam^after 
the execution of Waltheof, united 
to hi8 ecclesiastical office tiie tem- 
poral govemment of all the coun- 
try situated between the Tweed 
and the Tyne. His tyrannical ex- 
actions, and the execa tioo of Liulf, 
rendeved him obnoxious toall the 



Saxon inhabitants of Northum- 
bria, who, on the 14th of May, 
having assembled in consi- 
derable numbers at Gateshead, 
and being refüsed a redress of 
their grievances, felí upon the 
prelate and killed him, with a 
hundred of his men, French and 
Flemish. Hist. Episc. Dunelm., 
Ang. Sac. i. 703; Roger de 
Wendover, ii, 17, ed. Coxe; Sax. 
Chron. 184.- 

^ The principal men appointed 
to make this survey were, Henri 
de Ferrières, Walter Giffard, 
Adam brother of Eudes the Se* 
neschal, and Remigius Bishop 
of Lincoln. 



VOL. I. 



18 



CHRONIGON 



knlghted. 



wmiami. dere poterat. Et vexata erat terra et ^avata 

A Ti 108A 

— ^— ^ — '- ex multis cladibus inde procedentibus, et maxime 
quia pestis erat màxima animalium et ovium, et 

priíiceHenry aerís iiitemperíes magna. Eodem amoLO rex filium 
suum Henricum armis militaribus bonoravit, et 
convocatis magnatibus terra;, et archiepiscopis 
et episcopiSj abbatibus, et eorum militibas, eidem 
filio fidelitatem juraré fecit. Cogitaverat enim 
rex transfretare, et in anno sequenti cogitatum 
implevit. In eodem etiam sequenti anno nrbes 

8t. Faura car multas, ecclesiam quoque beati Pauli cum majorí 

thsdral con- _ 

.ut^i^ et meUori parte Londoniaram, ferox flamma con- 
sumpsit. 

De Morte WilMmi Noth% et quid post Mortem ejus 

acddit. 



A. D. 1087. 



Snnday, 
Aug. 15tb. 



Anno Domini m.lxxxvii. ante Assumptionem 
Beatae Marise^rex Willelmus cum exercitu copioso 
in Franciam transfretavit, et opidum Mohuntum^ 
per tempus modicum obsidens, iilud demum, om- 
nesque ecclesias in eo sitas, duosque reclusos, 
iiinessofthesuccendit» ct redüt in Normanniam, et in ipso 
reditu dirus dolor viscerum apprehendit eum, et 
de die in diem magis ac magis ingravescens agi- 
tabat eum valde. Sentiens autem quasi in januis 
mortem imminere, fratrem suum Odonem Baio- 
censem episcopum, Moi^arum,^ Rogerum,' Si- 
wardum ^ comitem, et alios quos in custodia diu 
tenuerat/ libere dimisit abire ; deinde filio suo 



King. 



' The town of Mantes, on the 
ríver Seine. 

* The illustrions Saxon chief 
Morkar. 

' Roger, formerly Count of 
Hereford, and yoangest son of 
William Fitz-Osbert, the firat 
captain and counsellor of the 
Conqueror. He succeeded to his 
father's English possessions in 
1070, bat, heading a powerfui 



revolt in 1074, his lands were 
confiscated and himself con- 
demned to perpetual impríson- 
ment. 

* The Saxon chief Siward 
Beom. 

^ In this niimber was Ulfíioth, 
brother of King Harold, for 
whose liberation that prínce had 
made his fatal Joumey to Nor- 
mandyin 1065. 



WALTBRI DE HEMIN6BUR6H. 19 

WiUelmo regnum tradidit An^lise ; et Roberto filio wuiümi i. 

^ o T A. D. 1087. 

SUO pnmogenitOy qui tunc exulabat in Francia, 

comitatum concessit Normannise, et hoc quia pa- 
ternas pietati iuolBiciosus et iterato rebellis exti- 
terat ; Henrico verò filio suo juniori, cujus indo- 
lem propensius laudabat, multa pecunise summa 
donata^ bene quidem acturum praedixit. Et sic 
coelesti muní tus viatico, postquam xx. annis 
et decem mensibus et xxviii. diebus genti An- 
glorum praefuit, v. idus Septembris regnum cumHiBdeath, 
vi ta perdidit^; dormivitque cum patribus suissept.9; 
homo ab annis adolescentise suae armis acer, 
animo ingens, successu foelix, singulare notho- 
rum decus: sepultusque est Cadomi in ecclesia and mter- 

_,__,*■ , , /.I ment in the 

beati Stepnam protomartjms, quam ipse a funda- iMuiucaof 
mentis extruxerat bonisque ditaverat multis, at'caen. 
In ejus vero sepultura quoddam memoriale con- 
tigisse fertur : — Cum enim, expleta exequiarum 
solemnitate, corpus ejus in loco ad hoc prsepa- 
rato esset condendum, quidam,^ terribiliter acce- 
dens, omnipotentis Dei prsetento nomine, eum 
ibidem sepeliri prohibuit, dicens : '^ Terra/' inquit, 
** ista antiquo mihi jure competit, quam idem rex, 
dum monasterium construeret, violenter mihi abs-i 
tulit, nec unquam postea mihi pro ea satisfecit." 
Obstupuere itaque omnes qui aderant transitoriae 
dominationis actum considerantes, ut prínceps 
potentissimus qui tam late dominatus íuerat vivus, 
locum corporis sui capacem mortuus sine querela 



^ OrderícusVitalis relates that 
William died about sunrise, in a 
monastery without the walls of 
RoneUy as they were toUing the 
hoar of prime in the church of 
St. Mary. The exact length of 
his reign is varíonsly stated by 
the ancient writers, but the period 
assigned by Hoveden and Simeon 
of Dnrham exactly coincides with 
that given by Henüngbargh. 



' This was Asceliny son of 
Arthur; he received from the 
Bishops sixty shillings, as the 
price of the place of sepulture, 
with a promise of farther indem- 
nificatíon,which they shortly after 
made good to him. Ord. Vital. 
Ecc. Hist. lib. YÜ., Hist. Norm. 
Script. 662 ; Chron. de Norm., 
Recueil des Hist. de la France, 
xiii. 242; Roman de Rou, ii. 303. 

c 2 



20 



CHRONIOON 



Abbey. 
(1P67.) 



wiiiiamii. non haberet. Denique illa querela adeo movit 

A. D. 1087. ... 

omnes, ut pnus conquerenti vivo pro voto satis- 
facerenty et deinde mortuo exequias adimple- 
rent. Sane quod idem Willelmus Bastardus 
Christianos ínnoxios^ injiiste^ et bostiliter impetiit, 
rei subsequentis patet argumento. In loco nam- 
Foundation que ubí victí An^Iící occubuerunt, constructum 

ofBattle ^ ^ • -ma- • • 

est a victoribus monasteríum nobile beati Martmi 
de Bello nuncupiatum tanquam NormannicdB vic- 
toriaa títulus, et ut esse posset expiatio queedam 
tanti sanguinis Christiani. Locus autem ille ubi 
Anglorum strages facta est, si forte modico im- 
bre maduerit, verum sanguinem et quasi recen- 
tem exsudat: acsi aperte dicatur quod vox tanti 
sanguinis Christiani clamat ad Deum de terra, 
quse aperuit os suum et suscepit eundem sangui- 
nem de manibus fratrum Christianorum. 



Coronation of 
Williara II. 



Snnda}', 
Sept. 26. 



De Primordiis et Ooronatione Willelmi Bufi, 

Anno a plenitudine temporis qua Verítas de 
terra orta est m.lxxxvii. Willelmus Rufus filius 
Willelmi GonquaBstorís post mortem patris sta- 
tim in Angliam rediens de Normannia, convoca- 
tis magnatibus terree, in ipso die Dominico vi. 
kalendas Octobris^ in Westmonasterio Londo- 
niis a Lanfranco DorobernidB archiepiscopo in 
regem consecratus est. Deinde Wintoniam adi- 
ens tbesauros patris sui, ut ipse jusserat, per An- 
gliam divisit, et ecclesiis prsecipue pauperibus. 



» MS. Cott. Tib. reads, < iv**. 
kalendas Octobris.' The date 
assigned by oar author as the 
day of the coronation of William 
Rufus, tí^. Sunday, the 26th of 
September 1087, is supported by 
the authoríties of Hoveden, the 
Monk of Durham. and the Saxon 
Chronicle. William of Malmes- 



bury says he was crowned on the 
feast of St. Cosmus and. Damia- 
nus, the 27th of September, in 
which he is supported by Ead- 
mer and Ordericus Vitalis ; but, 
as the ceremony was usually per- 
formed ou a Sunday, it is most 
probable that Hemíngburgh is 
correct. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 21 

quibusdam ' scilicet'^ x. marcas. quibusdam vi. et wuiiam ii. 

A. D 1087 

secundum majus et minus ut expediré viderat, '■ — '- 

largítus est. Ejusque germanus Robertus frater 
sènior in Normanniam reversus, thesauros quos 
íbi inyenit^ pro anima patris sui, monasteriis et 
ecclesiis largitus est^ habuitque Normanniam or- 
dinatione patris. 

Qtiomodo Frater ejtis Robertus rebellamt. 

Anno Domini m.lxxxviii. inter primates Nor- a.d.jo88. 
manmse qui venerant m Angliam orta est dissen- «p€cting the 
sio. Magna pars enim nobiliorum Normannorum 
favebat regi Willelmo ; sed minima pars^ vero alte- 
ra, fa vebat Roberto comiti Normanniae, et maxime 
cupiens et òrdinans hunc accersire in regnum, et 
regem fratrem aut fratri tradere vivum aut reg- 
no privaré peremptum, de quibus fuit quasi pri- 
mus praedictus Odo Baiocensis episcopus, qui fuit 
comes Gantuariensis, scripsit vero cum suis Ro- 
berto comiti ut veniret cum manu armata, et hoc 
nulio modo omitteret, promittens sibi auxilium 
multum in ipso suo ingressu. Ipse autem interim oa^ Bishdp 
cum suis fautoribus et sequacibus villas et domos revousin' 

* favourof 

regias succendit, et castrum * Roffense * pro posse Prïnce ro- 
toto firmavit. His auditis, Willelmus rex in 
novitate sua timens, convocavit Anglos et os- 
tendit eis seditionem Normannorum, rogavitque 
ut ipsum, quem de voluntate patris in regem crea- 
verant, sibi tanquam caput et regem tuerentur ; 
promittens eis quod meliorem legem quam sibi 
vellent eligere concederet eis imposterum et 
scriptura firmaret. Sed quod promisit non 
tenuit. Ipsi tainen Anglici sibi fídeliter assis- wmiam per- 

* ^ suades the 

tentes qusesierunt prsedictum Odonem apud Hom- Engush to 

* * . , * support his 

castrum, et eum non invementes destruxerunt cause. 

1 < enim/ MSS. Coll. Arm. and I ^ < Horfense,' MS. Coll. Am^ 
Cott. Tib. \ 



22 



CHRONICON 



William II. 
A. D. 1088. 

Odo surren- 
den Peven- 
sey Caitle. 



Rocheiter 
Castle deli- 
vered to the 
Kíng. 



Defeat 
of Duke 
Robert's 
fleet. 



A. D. 1090. 

William goes 
to Norman- 
dy and con- 
cludes an 
agreement 
with Duke 
Robert. 



PrinceHenry 
becieged in 
Mount St. 
Mícbael by 
bis brothers 
William and 
Robert. 



castrum ibidem. Indeque qaserendo divertentes 
' obsederunt eum per vii. hebdomadas in castro de 
Pevenesay ; constríctusque fame et penúria cas- 
trum reddidit^ sub conditione tamen, quod reg*- 
num Anglise cum suis omnibus cum omni festi- 
natione exiret, reddito tamen prius castro Roffensi 
quod suí tenuerunt ; et promissum boc sacramen- 
to firmavit. Cumque venisset ibidem cum borni- 
nibus regis qui deberent seisinam castrí recipere, 
mox ipsi castrenses episcopum cum caeteris in 
vinculis posuerunt, dicebant enim hoc esse fac- 
tum calliditate epíscopi. Quod cum audisset rex 
properavit ibidem cum exercitu copioso, et red- 
dita est civitas cum castro : episcopus vero Nor- 
manniam adiit^ et a Roberto comitè totius pro- 
vincidB curam suscepit. Robertus vero comes 
attemptavit venire in Angliam cum magna classe, 
sed a piratis regis^ qui curam maris a rege sus- 
ceperant, repulsus est, interfectis multis ex suis 
in ipso marí. 

Bex WilUlmm ivit in Normanniam, 

Anno Domini m.xc. Willelmus rex cum multa 
militia Normanniam petiit, ut eam a fratre suo 
Roberto potenter abríperet, sed mediantibus 
amicis communibus in bonum pacis sequenti modo 
consenserunt; videlicet, quod rex Willelmus da- 
ret comiti certas terras in Anglia, et comes regi 
terras et castra in Normannia ; et quod vicis- 
sim sibi succederent, si quis eorum absque libe- 
rís in fata decederet. Hanc autem conventio- 
nem et pacis formam xii. barones ex parte regis, 
et XII. ex parte comitis, juraverunt. Interím, 
dum talia ab ipsis agerentur, Henrícus frater 
eorum germanus Montem Sancti Michaelis in 
Normannia cum multis militibus ingressus est, 
terras ipsius regis vastans, et homines quos po- 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 23 

terat in captivitatem ducens. Propter quod rex waiiam ii. 

*^ , .fi A. D. 1091. 

et comes *cum immenso exercitu^ per totam 

Qaadragesimam montem obsederunt» et factis con- 
gressionibus multis, in quibus hominum et equo- 
rum jactura fiebat eis immensa, tàndem infecto 
negotio recesserunt. 

Scoti rèbeUare cospertmt tertio. 

Interea mense Maio Malcolmus rex Scotomm Tbe soots 
cum immenso exercita Northumbriam invasit, lanSf * ^"*" 
ulteriíis processurus si posset; sed noiuit ipse 
Deus, unde et statim rediit. Quod cum audis- 
set rex, mox cum fratre suo Roberto reversus 
est in Angliam mense Aug^ti, et congregato 
immenso exercitu et classe non mòdica, versus 
Scotiam profectus est; sed antequaní intraret 
Scotiam, suborta tempestate màxima, circa fes- 
tum Sancti Michaelis, fere tota classis illa de-Monday, 

SfiDt 29 

mersa est, multique de equestri exercita fame Thesogush 
et fngore penerunt : occurritque cum exercitu tered in a 
magno rex Malcolmus in provincià Lowdicensi ' ""* 
juxta confinia ad resistendum prseparatus ; quod 
videns Robertus comes advocavit ad se quen- 
dam militem Edgarum nomine quem rex de Nor- 
mannia expulerat, et tunc regi Malcolmo mili- 
tabat ; cujus auxilio fretus, pacem inter reges ^i®^^®?-,^ 
hac conditione fírmavit, ut regi Willelmo Mal- scotiand. 
colmus obediret sicut príus fecerat patri suo, et 
Malcolmo xii. villas quas in Anglia sub patre 
suo habuerat Willelmus redderet, et xii. mar- 
cas 'auri'^ singulis annis daret. Sed pax ista 
permodicum tempus durayit. Reversusque est 
rex Willelmus versus Karliolum, et in sequenti ruAis re- 
anno eandem civitatem restauravit, et sedificavit fortifies car. 
in ea castrum cum turri fortissima. Haec enim 
civitas a Danis ante ce. annos dirupta, usque 

> Omitted in MS. Cott. Tib. 



24 



CHRONICON 



wuifam II. ad ídem tempus desolata mansit et omnmo quasi 

A. D. 1091. , , " 

deserta. 



Tempestas Venti contingem Londoniis. 

Friday. Eodem anno xvi. kalendas Novembris, feria 

M^nJ^buiíd- sexta, turbo pervalidus veniens ab 'Africo'^ in civi- 

d°o?dwÍ!S?I tatem Londoniensem, plnsqiiam vi. centos domos 

pesí^**^™ et ecclesias quamplures subvertendo concussit; in 

ecclesiam quoqne Sanctse MarídB quse dicitur ad 

Arcum^ irruens, in ea duos homines occidit, et 

tectum cum tignís in altum levans et huc illuc- 

que per aera ferens, tàndem vi. de tignis, eo 

ordine quo tecto prius infixa fuerant, tam pro- 

funde defixit in terram ut de quíbusdam eorum 

septima pars, de quibusdam yero octava, tantum 

appareret, et erant longitudinis quasi xxviii. pe- 

dum. 

Seoti rebelL•nmt quarto^ ei oceiditur Malcohn/m Bex, 

A. D. 1093. Anno Domini M.xciíi. infirmatus est rex Wil- 

tekeím^it ^®^^^s apud Gloverniam, timensque mortem, eo 

Gioucestcr. quod vchemeuter urgeretur, votum vovit Deo, et 

promisit quod ecclesias amplius non 'violaret/* 

nec ad censum poneret, leges corrigeret, recta 

statueret : Isetatus est populus terrae hoc andito. 

ünde Malcolmus rex Scotiae in veniendo versus 

regem Willelmum, sicut ei condictum fuerat, ad 

Foundation ccclesiaB uovaB priucipium Dunolmensis extitit: 

of Durham • i x**t-*ji i* «i 

mcepta est enim ibidem nova ecclesia iii. idus 
Augusti, feria quinta, episcopo Willelmo* et Mal- 
colmo rege et Turgoto priore ipso die ponenti- 
bus primos in fundamento làpides. Die vero 
Sancti Bartholomsei apostoli idem Malcolmus ap- 



Cathedral, 
Thunday, 
August 11. 



Malcolm 
vlaits the 



1 ( 



Austro,' MS. Cott. Tib. 

* St. Mary-Ie-Bow, Cheap- 
side. 



» 'vendereV MSS. Coll. Ann. 
and Cott. Tib. 

* William de KairUpho,Biahop 
of Durham. 



WALTERI DE HEMIN6BURGH. 



25 



paruit regi Willelmo apud Glovemiam, ut, sicut ^^ÏÏ^JJ^y- 
a magnatibus utriusqne regni praeordinatum fue- ^Zï^t 
rat, inter eos pax firma et stabilis amicitia fir-^^^^^^^. 
maretur. Sed rex Willelmus nec eum alloqui ^"*^*"*^• 
Yoluít nec yidere ; quinetiam, in superbiam erec- 
tos^ eum parvipendendo despexit ; insuper et eum 
constringere voluit ut in cúria sua secundumju- 
dicium baronum suorum rectitudinem sibi face- 
ret et justitiam: sed eo respondente quod hoc He refuses 
non faceret nisi in confinio regionum ubi ante- mage, L•l 

... j» rf» A . returns to 

cessores sui rectitudinem facere consueverant, et scouand. 
secundum judicium primatum utriusque regni, 
impacatus abscessit. Moxque eum esset regnum 
suum ingressus immensum congregayit exerci- 
tum, et erumpens eum primogenito suo Edwardo 
Northumbriam hostiliter inyasit, devastans eam 
et incendens usque Alnewyk, ubi a militibus 
'Roberti'^ Nortliumbriae comitis, Morello* scilicet 
milite strenuissimo, die Sancti Briccii occisus est issiain, 
eum filio suo Edwardo, csesis midtis aliis, et re- EdwardV^*^ 
liqüis in fagam conversis. Et justo Dei judicio sunda^ nó. 

• «Ti • • 1 «A i> A» j vemberlSth. 

m illa provmcía occubuit quam multotiens depopu- 
lando attrívit ; quatuor enim yicibus eam attrive- 
rat, et in quinta yice eum quo potuit exercitu eam 
invasity ipsam, si posset, in ultimam deducturus 
desolationem. Sed mutata fortuna juxta flumen 
Alne perimitur, ut dictum est; et exercitus ^re- 
liqui qui'^ gladios effugerant inundationibus 
fluminum, qudB tunc' hiemalibus pluviis plus so- 
lito excreverant, absorptí sunt. Corpus vero regis 
et cruentissimi camificis duo ex indigenis, carro 
ünpositum, traxerunt ad Tynemew, et sepelie- 
runt illud ibi, non enim erat ex omnibus caris 



■ Omitted in MS. Coll. Arm. ; 
' ubi a militibus Northumbriae et 
a Morello milite strenuissimo/ 
MS. Cott. Tib. Robert de Mow- 
bray obtained tbe earldom of 



Northumbria in 1090, but was 
deprived for treasoo about 1095, 
and died in 1106. 

' Moraely the earl's steward. 

' ' reliquias quse/ MS .Coll. Arm. 



26 



CHRONICON 



wiiuaro II. suís quí síbí humanitatís officium exhíberet* Re- 
gina vero Scotorum Margarita^ audita morte ma- 



' 1 



via- 



Death of 

^are^NÍ^ rití suí, üi íiifínuitatem cecidít^ et ^coelesti 
vemberie. ^j^q munita, confessa et vere contrita, ut ipsa 

Deum rogaverat ne diutíus yiveret^ vítam post 
Donaid Bain tríduom finívít in pace. Qua mortua^ mox in 
o/scotiand!^ unum congregatí Scoti Duffenaldum fratrem Mal- 

colmi sibi in regem elegerunt, et omnes Anglos 

qui de cúria regis fuerant de Scotia expulerunt. 

Quibus auditis^ filius regis Malcolmi nomine 
Duncau Duuekauus regem Willehnum. cui tunc militabat 

swears fealty 

toRufua; et obscs fuit, ut cí rcgnum patris sui conce- 
deret petiit cum instantia et impetravit; jura- 
invadessoot- vitque rcgi fidelitatom, et accepta multitudine 
' magna Anglorum et Normannorum Scotiam 
expeisDo. adüt^ cxpulsoquc patruo suo et a regno ejecto^ 
and beoomes loco ípsius permodicum rcguavit. Nam con- 

Kiiig(1094). 5 ./, . .„. ^Tfc 1 . 

gregati Scoti^ nommes illius Dunkam ex impro- 
viso quasi omnes fere peremerunt^ ipso fugiente 
cum paucis ; dehinc^ missis ad eum nunciis^ re- 
vocaverunt eum et regnaré permiserunt> hac con- 
ditione adjecta^ quod nullum de caatero in reg- 
num Scotise introduceret Anglioum vel Norman- 
num. Sed non post multum temporís, hortatu 
Duncan is Duffeualdi praedicti^ ipsum Dunkanum suum 
an?DònIíd' rcgom per insidias peremerunt^ et illum Duffen- 
ftated'^in^the aldum sibi iterum in regem constituerunt^ quem 
government ^^^ AugliaB Willclmus postea de regno expulit, 
et ^ Edgarum/^ filium Malcolmi^ regem constituit. 



(1095). 

Coronation 
of Edgar 
(1098). 



De Dissmtione inter Regem et Fratrem mvm. 

Anno Domini M.xciv. Robertus comes Norman- 
wiiiiam ne. uise fratri suo Willelmo regi per legat os nuncios 
form\he^*'" maudavit * se pacis formam'* quam inter se prius 



A. D. 1094. 



" * accepto/ MS.Cott. Tib. 
^ MSS. Coll. Arm. and Cott. 
Tib, read ^ Edwardum.' 



^ ' de pacis forma/ MS. Coll. 
Arm. 



WALTERI DE HEMIN6BURGH. 27 

firmaverant non observaturum diutias^ nisi con- wiiuam ii. 
ventionem factam in Normannia pleníus persol- ' .' ' ' 

* ^ conditions of 

veret et teneret; insuper vocavit eum P®rjurum^í"^«»^^. 
et perfidum. Ob quam causam^ rex^ congregato 
exercitu^ Normanniam adiit in medio Quadra- 
gesímae^ et ad fratrís colloquium sub pace sta- 
tuta venit^ sed, excandentibus ipsis in verbis^ re* 
cessit absque pace; denuo tamen^ mediantibus 
quibusdam amicis^ in campo Martii convenerunt^ 
ubi magnates illi qui inter eofi pacem príus fir- 
maverant et sacramentis se constrinxerant regí 
omnem cnlpam imposuerunt. Sed ille nec cul- 
pam agnoscere nec conventionem tenere voluit^ 
sed omnino recusavit; unde irati discesserunt anci war is 
et impacati; conductisque militibiis hinc et inde 
miiltas exhauserunt pecunias^ et multa fecerunt 
mala inter se ; . rege Francorum fovente partem 
comitis^ et diversa remedía conferente; propter 
quod Willelmus rex níisit in Angliam^ et multa 
millia peditum accersivit; gravique tributo etMortaiuy 

X l'x X i. • • j ^ throughout 

mortalitate bommum maxuna per duos stnnos Engiand. 
continuos Anglia grava1)atur. Interiín cum ve- 
nissent apud Hastingam xx. millia. peditum ut 
mare transirent ad regem^ venerunt quidam ex 
parte regis et ab eis pecuniam abstulerunt^ ab 
unoquoque scüicet x. solides^ et eos sic repa- 
triaré fecerunt. 

WallemeB rébellare coeperunt. 

Ad haec etiam Wallenses, servitutis jugo quoTheWeish 

. A l'U X invade the 

dm premebantur excusso> cervice erecta liberta- Engiiah 
tem sibi vendicabant : unde congregata multi- ™"° ^' 
tudine magna processerunt protervo capite, fre- 
geruntque castellà quae in West-Walonia firmata 
fuerant et sumptuose constructa. Insuper in 
Cestrénsi, Sorobiriensi, Herefordensi provinciis 
fre(|[uentes praedas agebant^ villas concremabant^ 



28 



CHRONICON 



wmteraii. et multos ex Anglis et Normannis gladio peri- 
' ■ — - mebant; non parcentes sexui vel setati ; frege- 
the i8ie of runtque castellum in Menevía ínsula. Quae cum 
wiuum re- audísset rex festinato rediit de Normannia mense 
Normandy; Januani^ et congregato exercitu perrexit in Wal- 

entersWales, -I . . ^ x- i- i. ji i 

loniam^ auctores tanti mali comprehendere volens^ 

et suo si posset modo castigaré. Sed mutata 

est ei fortuna^ et propositum hoc non est ad vota 

completum ; nam multos ibi homines perdidit et 

but is forced equos, ct post cvcutus varios in Angliam re ver* 

sus est, ut iterum securius reverteretur ibidem. 

Animati vero Wallenses propter recessum regis, 

Montgomeiy castcllum dc Mungúmrv obsederunt ad tempus, 

bytheweish. et viTis qui lu co fueraut peremptis, illud tàndem 

TheKing demolicndo fregerunt. Propter .quod rex post 

™u/lxpedj' festum Sancti Michaelis propera vit ibidem cum 

tion into • •. t » M A^ • 1^* 

waies, but immenso exercitu, et iterum, ut prius, multis 

is conapelled i ««i a • * ^i i*j» • •• 

toretreat. hommibus ct cquis dcpcrditis, ignommiose re- 
versus est. Iterumque in sequenti anno 'ag- 
gressus'* est eos post Pascha, ut omnes mascu- 
lini sexus absque ullo delectü perimeret : sed 
vix inveniens eorum aliquem, et paucos ad- 
modum capiens, plus de suis perdidit quam vo- 
luntatem ipsius expleyit; et sic rediit confusus 
et illusus. Sed post duos annos sequentes comes 
Hugo de ^ Schroverbers '^ cum Hugone comitè de 
The uie of Ccstría Meucviam insulam, quae dicitur Angle- 
re-taken. scyc, cum cxercitu adicHint, et, multos Wallen- 
sium perimentes, ceperunt insulam illam fece- 
runtque multa mala in populo illo, quosdaní vero 
pedibus truncatis' et manibus, quosdam abscisis 



* * Comes North' aggressus/ 
MS. Cott. Tib. 

2 < Schrovesbury/ MS. Cott. 
Tib. Hugh de Montgomery, se- 
cond son of Roger de Montgo- 
mery, succeeded to the earldom 
of Sbrewsbury in 1094, and died 



in 1098. He was concerned in the 
revolt of Robert Mowbray in 
1095 for dethroning William and 
placing Stephen Count of Au- 
male on the English throne, but 
obtained pardon on the payment 
of an immense sum of money. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 



29 



testículis^ excascaverunt ; quendam etiam pro- wnuamii. 
vectse setatis presbyterum nomine Renredum^ a ^•°•^^^• 
quo Wallenses in suís agendis consilium acci- 
piebant^ ab ecclesia extraxerunt^ abscisisque tes- 
ticulis et uno oculo eruto^ lín^am etiam prse- 
ciderunt ; sed^ díe tertia^ gratia Dei^ ut creditur, 
reddita est ei loquela. Comes vero de Schro- 
verbers, propter idem, ut creditur, facínus^ a rege 
Norraganorum^ qui illic cum paucis navíbus ap- 
plicuerat^ sagitta percussus interiit. 

Devicit Barones. 

Anno Domini m.xgv. comes Nortbumbrensis Mowbray 
Robertus de Moubray, cum multis aliis/ in de- N^thum- 
positionem regis sui Willelmi conjurantes siíSÍ*ntoT 
forte eum vita privaré possent et regno, filium JJ^^^U^*** 
amitae suae Stephanum, scilicet de Albamario, sibi tbrOT^ **** 
in regem constítuere conati sunt, sed frustra; 
nam rex cognita eorum íraude et exercitu con- 
gregato Nortbumbriam adiit, et castellum prse- 
dictí comitis ad ostium Tynse per duos menses 
obsidens, illud tàndem potenter accepit, et milites 
in eo captos in custodia posuit pro voto relegan- 
dos. Comes autem fugiens ut in secreto posset 
loco abscondi et salvari, per insidias tàndem de- 
tectus est et ab ecclesia Sancti Oswini regis 
et martyris, ad quam fugerat, violenter extrac- 
tus, in custodia regis positus est, ductusque est u taken 
ad castellum de Bamburgh, quod uxor sua^™""®'* 
et propinquus ejus Morel miles strenuissimus 
nomine suo tenuerunt, ut illis prseciperet cas- 
trum regi reddere. Quod cum ipsi modico dis- 
tulissent, prsecepit rex oculos comitis in conspectu 



* The chief of these were 
Wflliam Count of En, a re- 
latíon of the King; WÚliam of 
Alderíc, the King's god-father; 



Hiigh Earl of Shrewsbury ; Odo 
Earl of Holdemess ; and Walter 
de Lacey. 



30 



CHRONICON 



wiiiiam II. suorum erui^ nisi ejus jussum citius impleretur^ 
Bamborough V^^ íMí tímeiites reddiderunt castrum. 

Castle nir- 

"" *"* Qu>amodo reeepit Bex Normanniam a Fratre suo 

Boberto. 



November» 
1»— 28. 
Council of 
ClennoDt. 



Fint era 
lade* 



Eodem anno m.xcv. Urbanus papa venit in 
Galliam^ et in Quadragesima convocata synodo 
et apud Clarum-montem celebrata^ negotium 
Terrse Sanctse diligenter exposuit^ hortans Chrís- 
ticolas universos ut Christi imitatores eflecti ad 
Terram Sanctam^ quam proprío sanguíne con- 
secravít^ ad vindicandam ipsius sanguinis effu- 
sionem et ipsius Terrae Sanctse recuperationem^ 
proficiscerentur. Ad cujus hortatum magna- 
tum plures et populus terrse multus crucem 
assumpsit^ inter quos Robertus comes Norman- 
niae sanctse crucis charactere insignitus est ; mi- 
sitque nuncios ad regem Willelmum fratrem suum 
nuncians ei propositum hoc^ et petiit ut absque 
repetitione alicujus injuriae^ redintegrata inter eos 
A. D. 1096. pace firma^ mutuaret sibi decem millia marca- 
rum^ argenti ut inceptum posset adimplere pro- 
Robert mort- positum^ et sibi Normanniam loco pigneris libera- 
mandy to the ret. Placuitque iste sermó regi^ et mox ejus 
'"^' petitioni satisfacere gestiens^ indixit majoribus 
Anglise ut unusquisque eorum sibi pro posse 
'pecuniam''* mutuaret, et hoc festinanter. Cujus 
rei causa episcopi> abbates/ abbatissae aurea et 
argentea ecclesiae ornamenta fregerunt^ et in pe- 
cuniam redigentes: comitès vero et barones et 
cseteri magnates terrae homines et subditos suos 
spoliaverunt, et regi immensam deferendo pecu- 
niam placuerunt eum in muneribus suis ; trans- 
ivitque in Normanniam mense Septembris et pace 



* Roger de Wendover reads 
pounds, 

' Omitted in MS. Gott. Tib. 



' ^ priores' inserted in MS. 
Cott. Tib. 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 31 

cum SUO germano firmata^ prsestitít ei sex mille wmiam ii. 
sexcentas sexaginta sex libras argenti, et Nor-— ^— ^ — - 
manniain loco pignoris accepit : et post aliquan- 
tum temporiSy post duos scilicet annos^ civitatem 
Cyuomannis magnamque illius provinciae partem 
suse ditíoni subjecit. Profectique sunt Chris- and under- 
tiani nostri (^tholici in Terram Sanctam> et inp«<"tionto 
sequenti anno Niceam ceperunt ciTitatem* Land. 

Qaomodo Civitas Jerusalem capta est a drisiianis. 

Quo quidem anno m.xcvii. cometa iii. kalen- a. d. 1097. 
das Octobris et per xv. dies sequentes apparuit. sept. 29th. 
Animose ergo procedentes in inimicos crucis 
Christi, in anno sequenti Antiochiam ceperunt a. d. io98. 
civitatem iii. scilicet nonas Junii, ' feria quarta/* íeïdCT^'t?" 
ubi lancea qua Cbristus in cruce vulneratus est^an»?*^*" 
extitit, et, revelante Sancto Andrea apostolo, in JÍ^ÏA!* 
ecclesia Sancti Petri reperta est ; ex qua in im- 
mensum confortati, et illam secum ferentes mul- 
tos peremerunt Sarracenos, et quocunque se 
diverterent, cooperante Domino, plei^am sunt vic- 
toriam consecuti. Unde et in sequenti anno a. d. 1099. 
M.xcix. idns Julii, feria sexta, famosa civitas fs'thfjera-^ 
illa Jerusalem ab ipsis iidelibus, pio et felici su- tured by the 
dore, capta est. Ubi Robertus dux Normanniae G^^fteJ" 
inter primos fiíít darus, et Godefridus dux Lo- ^^^jj^^"® 
tharensis ab omni exercitu in regem Jerusalem ^^«^^^^ 
unanimiter est electus, xi. scilicet kalendas Au- J;5jY2nd. 
gusti. 

De Libertate Ecclesice. 

Anno Domini m.xcix. Urbanus papa in tertia councn on 

, discipline 

hebdomada Paschae Romae magnum tenuit con- hew at 

, Rome, 

cilium, ubi, de consilio fratrum et totius congregati Monday, 

. . •■ . . M*. AprÜ25th. 

concilii, excommumcavitomnes laicos mvestituras 

* Read ' feria quinta/ 



32 GHRONICON 

wiuiamii. ecclesiarum dantes^ et omnes eas accipientes de 
— ^— ^ — ^manibus laicorum; excommimicavit etíam eos 
qui pro ecciesiasticis honoribus laicorum homi- 
nes fiunt^ dicens, quod manus, quse in tantam 
eminentiam excreverunt ut quod nulli angelo- 
rum concessum est Deum cuneta creantem suo 
signaculo creent, et eundem ipsum pro salute 
totius mundi Dei patris obtutibus offerant, in hanc 
ígnaviam vel stultitiam non debere detrudi ut 
ancillaa fiant earum manuum quaa diebus et noc- 
tibus obscoenis contactibus inquínantur^ et rapi- 
nis et injusti sanguinis efiusione multotiens additae 
maculantur. Et conclamatum est ab omnibus 
Death of ^' Fiat^ fiat ! '" Eodem anno idem Urbanus papa 
obut/ cui successit Paschasius. 

Qmmodo Anselmum Cantuarimsein Archiepiscopum 

ejecit e Terra. 

A. D. 1098. Anno Domini M.c. rex Willelmus prolongans 
iniquitatem sibi, et in exitium proprium contra 
stimulum calcitrans» venerabilem Anselmum Can- 
tuariensem archiepiscopum^ ipsum cum modès- 
tia corripientem^ et enormia quse ab eo et sub 
eo gerebantur corrigere volentem, impatiens non 

confiscation pcrtulit, sed spoUatum rebus fere omnibus tan- 

ofAnselm's * , . %, a t «i. j 

goods. quam regno contranum ab Anglia proscnbendo 
expulit ; apparuitque succedentibus prosperis 
qualis apud se latuisset dum premeretur ad- 
versis, homo vecors^ et inconstans in omnibus 
viis suís, Deo indevotus, et ecclesiae gravis, nup- 
tiarum consortia spemens, et 'passim'^ lasci- 
viens, opes regni sitiens et fortunas subditorum 
corrodens, immanissima supèrbia turgidus, et 



1 Pope Urban II. died on 
Friday, July 29th. 

' Rainer, Abbot of S. Lorenzo 
fuori le miira, elected Saturday, 



August 13th, by the title of Pas- 
chal II. 



3 ( 



sparsün,' MS. Cott. Tib. 



WALTBRI DB HEMINGBURGH. 83 

doctrinae evan^elicae quasi derisor efféctus. tem- wüuam ii. 

A. D. lloo. 

poralís glorise voluptate vehementer absorptus est. "^""^ — ^ 

De Morte Wïllelmi Begis, 

Verum dum in oríeate a nostris proceríbus ruíüs ís 
fortiter atque feliciter ageretur, iste rex noster, ÍÍÍoÍ.^ tSe 
propellentíbus eum ad interitum malis suis, con- *^®^ *"*»"•'• 
dignum efirenatse superbise finem incurrit ; nam in 
venatione sua^ sagitta proprii militis, homo fero- 
cissimus pro fera confossus interüt. Dum enim 
in Nova Foresta, quae Anglice Ythene dicitur, 
venatu fuisset occupatus, a quodam milite Franco 
Waltero/ cognomine Tirello, sagitta incaute 
directa percussus, vitam finivit et gloriam, sci- 
licet quarto * nonas Augusti, feria quinta, et Thunday, 
Wintoniam deportatus in ecciesia sancti Petri ***^" 
sepultus est. In eodem vero loco quo rex oc- 
cubuit, priscis temporibus ecciesia fuerat con» 
structa ; sed tempore patris sui omnes ecclesiae, 
cum tota illa pàtria, in solitudinem sunt redactae, 
et fiebat ibidem regia foresta. In eadem etiam 
foresta germanus regis ^Ricardus^ fílius'^ Ro- 
berti comitis Normanniae, dum et ípse paulo 
ante in venatione fuisset, a suo similiter milite 
sagitta percussus occubuit. Et, secundum ju- 
dicium populiy vindicta Dei fuit hsec^ quia tem- 
poribus Edwardi regis et aliorum regum eadem 
pàtria cultoribus Dei et ecclesiis sacris uber- 
rime renitebat ; sed, ut dictum est, jussu Wil- 
lelmi regis senioris hominibus fugatis, domibus 



* Walter or Gaultier Tirel, a 
French knight ; also called Gaul- 
tíer de Poix from his possessing 
extensive lands in the country of 
Poix, and in Ponthien. Suger, 
a contemporary historían, posi- 
tively declares that Tirel was not 



' This date is supported by the 
Saxon Chronicle, l•loveden. An- 
nals of Waverley, and the Monk 
ofDurhajn. William of Malmes- 
bury, and the Annals of Dunsta- 
ple, however, state that the King 
was slain on the Ist of August, 



concerned In the King's death. ' ^ ' Ricardi filii,' MS. Cott. Tib. 
VOL. I. D 



34 



GHRONIGON 



Heory I. 
A. D. 1100. 



* semirutis/* ecclesiis destructis, habitationi fera- 
rum deputata est. Regnavít itaque rex Wil- 
lelmus XIV. annis exceptis xxviii. diebus,* et 
mortuus est; cui successit júnior frater ejus 
Henrícus. Ante mortem vel casum Wíllelmi 
regís contigit in pago qui Barrukeschire nomi- 
natur mirabile quoddam^ quod sanguis scilicet 
emanavit a quodam fonte ibidem tribus septi- 
manis continuis. 



Aoeesslon of 
Henry I. 



De Primordiis Henrici Begis primi, 

Anno eodem m.c. Willelmo regi successit 

Henricus frater ejus^ qui solus a rege coronato 

procreatus est, postquam pater ejus Willelmus 

Conquaastor regnum Anglise et diadema regni 

His corona, susccpcrat. Híc a Mauricio Londoniensi epi- 

Aug. 5. scopo nonas Augusti apud Westmonasterium 

consecratus est in regem ; qui eodem die conse- 

crationis suae ecciesiam Dei sanctam^ quae fratris 

sui tempore vendita fuerat et ad firmam posita^ 

He recais libcram fccit ct ab omni servitute quietam ; ve- 

Anselm; and nerabilem etiam Anselmum Cantuanensem archi- 

episcopum^ quem frater ejus exulaverat, mox ad 

propria revocavit, et omnes malas consuetudines 

et injustas . exactiones quibus Anglia opprime- 

batur injuste^ de medio abstulit. Pacem firmam 

in toto regno suo posuit, et legem regis Edwardi 

omnibus in commune reddidit^ cum emendati- 

onibus illis quibus eam emendaverat pater ejus. 

Sed forestas quas ille constituit ' et tenuit' * con- 



restores 
many an- 
cient privi- 
leges. 



' * Dei dirutis/ MS. Cott. Tib. 

3 Thi8 computatíon of the 
length of the reign ofWilIiam II. 
is probably taken from Hoveden; 
it must, bowever, be considered 
very doubtful^ for it neither coin- 



cides with the date of William's 
coronation, nor that of his ftither's 
death, but fixes his accession at 
aboiit the 6th of July 1087. 

' Omitted in MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 



35 



tmuavit et iste. Post haec conneiravit rex Henryi. 

. . ^ ^ , A. D. lloo. 

majores natu et magnates terrae, et, eomm con- 

silio fretus, Londoniis solemníter duxit in ux- 
orem Bonam Matildem/ filiam Malcolmi quon- Marries 
dam regis Scotorum et Margaritae reginae, quam wíí^te ' 
Anselmus archiepiscopus die Sanctí Martini inQSwnfsun- 
reginam Anglise corona vit et consecravit. day.Nov.u. 



Quomodo Róbertus, Frater ejus, vocatm vmit L•stiliter. 

Interea ab Jerusalem domum redíít Robertus ad.hoi. 
comes Normannise cum uxore sua, quam sibi in ^tírafS^m 
Sicilià^ desponsavit. Quod audíentes quidam **^® ®'"**^®' 
magnatum Angliae qui regis animum non ha- 
bebant, missis ad eum nunciis rogaverunt eum 
ut festinato *veniret,'^ coronam regní Angliae 



^ This T^as the Princess Edi- 
tha, daughter of Malcolm III. 
and Mai^aret sister of Edgar 
Atheling. She had been edu- 
cated at the Abbey of Rumsey^ 
in Hampshire, uader the tute- 
lage of Edgar's sister Christína, 
who, haviDg fled to Scotland with 
her brother, had taken the veil in 
the year 1086. Many of the 
noblest of the Norman barons had 
•vaiDly endeayoared to obtain the 
hand of Princess Editha; and 
Matthew Paris informs us that 
she was evén reluctant to accept 
the royal proposal, but at length 
consented in hopes of the advan- 
tages that might thence accrue to 
the English. On her roarriage 
with King Henry her name was 
changed from Editha to Matilda. 
William of Malroesbnry, ii. 649; 
Annales Waverlei., Rer. Ang. 
Script. ii. 133, ed. Gale'; Ord. 
Vital. Ecc. Hist. lib. viii., Hist. 
Norm. Script. 702 ; Matth. Paris 
48, ed. Wats. 



* We should here read * Apu- 
lia.' Duke Robert, on his re- 
tum through Italy, was courte- 
ously entertained by the Norman 
barons, who at that time ruled 
the greater portion of Italy. 
William Count of Oonversano, 
the most powerful lord of Lower 
Apulia, gave him a magnificent 
reception. [This William was 
the son of Geoffrey, who was ne- 
phew of Robert Guiscard, the 
founder of the Norman dynasty 
in Naples. His possessions ex- 
tended from Otranto to Bari, along 
the shores of the Adriàtic] The 
royal amusements of the country, 
and Duke Robert's nuptials with 
the young and beautifnl Sibylla, 
daughter of his host, delayed his 
retum at the critical moment 
when the English throne felí va- 
cant. Sibylla died in 1102, leav- 
ing an infant son, the only issue 
of their brief marriage. 

' * veniret in Angliam,' MS. 
Cott. Tib. 

D 2 



36 CHRONIGON 

Henryi. ^ absquc dubío '^ susceptunis, auxilium sibi pro- 

and re ares P^^ttciítes ct rcgiium ; quí confestíiD congregavit 

En "ilüd* exercitum, et na ves coadunavit copiosas : qiiod 

regem Henricum in brevi non latuit; unde et 

prsecepit marínaríis portuum díligentissíma cura 

mare costodire, ne quis de Normannía veniret 

in Angliam: ipse vero rex congregato innume- 

rabili exercita non longe ab Hastinga castra po- 

suit^ autumabat enim fratrem suum in illis par- 

tibus appulsurum, sed a nautis suis deceptus est. 

TheEngiuh Nam comcs ille quosdam ex marinariis regis 

fleet deserts ■■ -■■^ •••! i* »j^ i/* 

tohim. adeo donis et promissionibus fregit^ quod fran- 
gentes íidelitatem regi et ad ipsum fugientes con- 
tinuo sibi in Angliam duces * existerent/* Quod 
cum ille fecisset^ et ad proficiscendum omnia 
prompta essent et parata navem com exercitu 

He lands at cousccndit, ct, ipsis duccutibus^ apud Portesmouth 

Portsrnouth, , „ e>t • -r^ < t -wt» 

Thursday, circa fcstum Sancti Petn ad Vmcula pro voto 
applicuit^ statimque movit se versus Wintoniam 
cum omni plebe sua: quod audientes seductores 
qui eum vocaverant, cucurrerunt ad eum; qui- 
dam tamen eorum remanserunt cum rege^ sed 
mente ficta. Interim dum rex et comes se para- 
rent ad proelium, discretiores utriusque partis, 

Peace is con- habito úitcr SC salubri consilio. pacem inter fratres 

cluded, ' ^ 

sic componendo statuerunt ut * in. millia marcas 
argenti singulis annis rex persolveret comiti, et 
vicissim restituerentur omnia bominibus suis qui 
vel in Anglia propter comitem^ vel in Norman- 
nia propter regem, quicquid perdiderant, terras 
and Robert scilicct quascunquc dignitates vel honores. Re- 

retums to 

Normandy. vcrsusquc cst comcs íu !N^ormanniam^ et in anno 
sequenti prsedictas tres millia marcas condona- 
vit regi. 



' Omitted in MS. Cott. Tib. | » * vii.' MS. Cott. Tib. 
» ' extiterunt/ MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HEMINGBUROH. 37 

De Inmstituris Ecclesiarum^ et Statutis Regis et ClerL Henry i. 

A.D. llO.i 

Anno Domini M.ciii. orta est magna dissensió £ccie«iasti. 
mter regem et Anselmum Cantuanensem arcni- 
episcopum^ eo quod noUet consentiré quod rex 
daret investituras ecciesiarum; motusque rex 
praecepit Eborum archiepiscopo ut ipse conse- 
craret episcopos quibus rex dederat investituras : 
sed Willelmus Gyffard, zelo justitiae motus^ bene- 
dictionem 'archiepiscopi '^ Eborum sprevit, propter 
quod judicio regis omnibus suis spoliatus elimi- 
natur a regno : Anselmus vero archiepiscopus, 
post multas ínjurias et diversas contumelias quas 
passus est^ ad rogatum tàndem regis Romam 
profectus est^ ut decretum domini papae in bis et 
aliis haberetur. Cumque reversus regem indu- 
ceret ut ab inceptis cessaret injuriis^ vix tàndem 
et cum difficultate màxima adquievit. Unde post a. d. 1107, 
triennium iii. kalendas Augusti^ congregato Lon- j^z7,* 

■...■■ . 1 ^^.1 !•• • Councü hcld 

domis clero et populo^ astantibus arcniepiscopis at Loudon. 
et episcopis caeteraque multitudine màxima mag- 
natum et procerum^ annuit rex et statuit ut ab 
eo tempore in antea^ nunquam in reliquum per investiture 
dationem baculi pastoralis vel annuli quisquam ring forbid- 
investiretur de episcopatu vel abbatia per regem 
seu quamcunque personam secularem : conce* 
dente quoque Anselmo archiepiscopo ut nullus 
in prselationem electus pro bomagio quod regi sishops eu. 
faceret consecratione suscepti honoris pnvare- homage to 
tur. Statuitque rex pacem fírmam et legem 
certam ut si in furto vel latrocinio deprehensus 
esset quis> absque redemptione qualibet suspèn- 
deretur. Statuit etiam ut quicunque falsos de- Reguiations 

* * conc«rning 

narios facere deprehensus fuisset ambos oculosthecoinage. 
et inferiores corporis partes amitteret; et quia 
eligebantur boni denarii, et aliqualiter fracti 

' Omitted in MS. Coll. Arm. 



38 CHRONICON 

Henryi. Tumpcbantur vel respuebantur^ statuit ut nuUus 

— ^— ^ — '- denarius vel obolus, quos et rotundes esse jus- 

sít^ aut etiam quadrans integer esset si aliqua 

fractura in eis remaneret; in quo facto mag- 

ceiibacyof num cvcnit commodum toti regno. Statuerunt 

tliA cl6rinr 

enjoined. etíam archiepiscopi et episcopi cum clero, ut 
presbyteri, diaconi^ subdiaconi^ caste vivant, et 
feminas in domibus suis non habeant> nisi forte 
in pròxima consanguinitate conjunctas^ secun- 
dum quod Nicsena sjmodus diffinivit; et si duo- 
bus aut tribus legitimis testibus aut publica 
parochianorum fama convictus íuerit quis hoc 
statutum violasse^ purgabit se adjunctís ordinis 
sui secum idoneis testibus^ vi. si presbyter fuerit> 
si diaconus iv., si subdiaconus ii.^ qui autem in 
purgatione defecerit^ hujus sacri statuti cense« 
bitur violator. Presbyteri autem qui divini al- 
taris et ordinis sui sacri contemptores existunt^ 
praeeligentes cum mulieribus habitaré^ a divino 
ofBcio remotiy omnique ecclesiastico beneficio pri- 
vatiu extra chorum ponantur^ et censeantur in- 
fames ; qui vero rebellis extiterit^ et missam 
celebraré prsesumpserit, ad satisfactionem vocetur, 
quam si non fecerit excommunicetur : eadem 
etiam sententia teneat et liget archidiaconos et 
canonicos onmes. Jurabunt etiam arcbidiaconi 
quod pecuniam non accipient pro toleranda trans- 
gressione hujus statuti salubris^ nec patientur 
presbyteros quos sciunt feminas habere vel can- 
taré missas vel vicarios pro se constituere : simi- 
liter jurabunt et decani : quod si juraré noluerint, 
archidiaconatum et decanatum perdant. Eodem 
anno in Barucschire^ in loco qui dicitur Ham- 
stede^ visus est a multis sanguis de terra effluere. 

Bex trans/retavit in Normanniam, et cepit Camitem. 
A. D. iiofi. Anno Domini m.oiv. rex Henricus magnam 



WALTBRI DE HBM1N6BURGH. 



39 



a regno exegit pecuníam, et gravabatur terra Henryi. 
oppressionibus multis. Accendebatur enim an- ^^^^'-p 
tiquus furor inter regem et comitem: propter ^* ^®'* 
quod congregato exercitu transivit rex in Nor- 
manniam cum immensa pecunia. In cujus ad- 
ventu occurrerunt ei majores illius terrae, spreto 
comitè^ in aurum et argentum illius anhelantes ; 
excitatíque muneribus tradiderunt ei castra et 
ci7itates munitas. Rex vero Bayocas, id est Bun» 
'Bayeux/^ cum ecclesia Sanctae Mariae^ combussit c2n!""* 
igni, et Cadomum fratri suo abstulit similiter. 
Non enim audebat comes nec etiam potuit regi 
resistere^ eo quod esset viribus impar, et ab eo 
recesserant magnates sui. Institit ergo rex in 
quantum potuit ad exhaeredationem ^ fratris' ^ sui, 
et firmata terra in Angliam profectus est. Etsausfor 
iterum cum immenso exercitu reversus m anno 
sequenti ; comes autem congregata multitudine a.d. iioe. 
qua potuit occurrit ei, et in vigilia Sancti Mi- NÍïSindy. 
chaelis facto ^ congressu valido rex victoriam Friday, 
adeptus est, captusque comes Robertus* frater Duke ro- 
regis, et in custodia fratris residuum vitae suaepnaoner. 
tempus ingloríosus exegit.^ £t secundum quod 
pater regis ducatui Normannia& olim regnum 



1 * Bayeus/ MS. CoU. Arm. 
« Omitted in MS. Cott. Tib. 

« BattleofTenchebray. This 
batüe was fougbt for the relief of 
the important fortress of Tenche- 
bray, tbree leagues from Mor- 
tain, which Henry had besieged. 
The defeat sustained by the Duke 
was owing to the treachery of 
Robert de Belesme, who deserted 
with a strong division of the 
army. 

* Duke Robert was made pri- 
soDer by Galdric, King Henry *s 
chaplain, who was promoted for 



this seryice to the bishopric of 
Llandaff. 

' Duke Robert was confined 
in Cardiff Castle, and at first al- 
lowed air and exercise in the 
neighbouring woods; but being 
taken whilst endeavouring to 
make his escape, he was after- 
wards morè strictly guarded. 
Some historians — but these lived 
in the century next ensuing — 
affirm that he was deprived of 
his sight by his brother's order. 
After a captivity of tweuty-eight 
yearSy he died in Cardiff Castle 
in 11 B5, a few months before the 
king. 




40 



CHRONICON 



Henryi. AngUdB sociaverat, sic regno Anglise ducatum 
— ^— ^ — - Normanniae iste modo sociavit, disposuitque 
terram^ et reversus est. 

Cuthòertus. 



A. D. 1104. 



July 9. 



A. D. 1106. 
Thursday, 
March 22. 



A. D. 1107. 
Death of 
Edgar, King 
of Scotland. 



Eodem anno corpus sancti Cuthberti^ com 
capíte sancti Oswaldí regis et martyrís, sancti- 
que Bedae et multorum sanctorum relíqniis^ in- 
corruptum inventum est a fratribus Donolmen- 
sis ecclesida, praesente Alexandro Edgari regis 
Scotorum fratre, et postea rege, post annos de- 
positionís ejusdem sancti Cuthberti ^ ccccxviii. 
annos^ viii. menses^ et duodecim dies. Eodem 
etiam anno^ vii. idus Julii, visi sunt circa solem 
iiii. circuli albi coloris circa horam sextam^ 
et erat unusquisque circulus ab alio quasi essent 
depicti. 

Anno Domini m.cvi.^ in Coena* Domini visse 
sunt dudB lunae paulo ante diem^ una in oriento 
altera in occidente, et utraque plena> et erat 
eodem die luna xiv. 

Anno 'Domini'* M.cvii/ rex Scotorum Edgarus 



* Deposition of St. Cuthbert, 
Tuesday, March 20, 686. 

^ Our author here appears to 
have exchanged the civil or ec- 
clesiastical mode of computatioD 
for the historical, commencing 
the yearon the Ist of January. 
The cominencement of the year 
at different periods occasions 
considerable difficulties in deter- 
mining the precise date mention- 
ed by ancient historians, for in 
documents of the fourteenth cen- 
tury, in which the civil or eccle- 
siastical computation is used, all 
events happening betvtreen the 
31 st of December and the 25th of 
March are referred to the vn-ong 
year. The historical year, in 
England, commenced on the Ist 



of January, but the civil, ecclesi- 
astical, and legal year, which 
was used by the church and in 
all públic instruments until the 
close of the thirteenth century, 
commenced at Christmas; after 
this period the 25th of March 
commenced the year, until the 
statute of 1752. The first Sun- 
day in Advent was also some- 
times reckoned to commence the 
year. 

* Maunday Thursday. This 
day fell on tlie 22nd of March in 
the year 1106, with which the 
fourteenth day of the moon corre- 
sponds. 

* Omitted in MS. Coll. Àrm. 
« * M.cviii.,' MS. Cott. Tib. 



WALTSRI DE HEMIN6BUR6H. 41 

obiit:^ cui successit frater sans Alexander^ de Renrjrt. 

' . . A. D. 1107. 

consensu regís Hennci. T^daiíòT 

Anno Domini m.cix. venerabilis Anselmus Death of 
Cantuanensis archiepiscopus obut xi. kalendas Anseïm, 
Maii, et sortitus est nomen grande juxta nomen Aprn 21/^' 
magnorum qui sant in coelo, sic et ipse Henrícus 
rex grande nomen magnorum qui sunt in terra. 
Eodem anno rex Henricus abbatiam Eliensem ray «ncted 
ad episcopalem mutavit sedem. Eodem anno biBhopric. 
stella cometa mease Decembri visa est circa lac- 
teum circulum, crínem dirigens in australem pla- 
gam coeli. Iterum apparuit cometa in sequentÍA.D.ino. 
anno vi. idus Junii^ et per tres hebdomadas lucere jumT. ^^' 
visa est. 

Anno ' Domini'^ m.cx. fluvius qui dicitur Trenta The river 
a mane nsque tertiam apud Notyngham spatio up^at Not- 
unius miUiani exsiccatus est, ita ut nommes 
sicco vestigio per alveom incederent. Eodem 
anno in Shroberesbiria factus est terrsemotus 
permaximus. 

Papa Captm. 
Anno Domini m.cxi. rex Almannise Henricus a.p. 1111. 
cum exercitu Romam venit, cepitque Paschalem o^^i ^^ 
papam et in custodia posuit, sed postea fecit cum SS^Síeg™*' 
eo pacem in Paschate, et dimisit eum. Eodem pSSiict!*'**** 
anno hiems asperrima. fames valida, mortalitas Famine and 

pettilence. 

hominum, pestis animalium agrestium simul et 
domesticorum, stragesque avium permaxima íiiit. 

Anno M.cxiii. civitas WygomiaB, cum princi- a.d.ius. 
pali ecclesia et castro^ igne combusta est et inJSS3í" 
cinerem redacta, xiii. kalendas Julii. jÏmÍ9?' 

Anno Domini m.cxi v. rex Henricus Matildem a.d. hh. 
filíam suam Henrico Romanorum imperatori inThePrineeM 
uxorem tradidít ; et viii. idus Januaríi facta ries Henry ' 

V., Emperor 
. of Oermany, 

ITaef. Jan. 6. 
3 Omitted in MS. CoU. Arm. 



42 



CHRONICON 



Henry I. 
A. D. 1114. 

Chichester 
burned, 
Tues. May 5. 



Thurstan 
elected Arch- 
bishop of 
York, Satur- 
day, Aug. 15. 

Sat. Oct 10. 



The Thames 
dry at Lon- 
don Bridge. 



A. D. 1116. 
Severe froit. 



est Magontiaeilla solemnitas màxima, 'qua'^ etiam 
eodem die in imperatricem consecrata est. Eodem 
anQO, III. nonas Maii, civitas Cicestríse, cum mo- 
nasterio ejusdem, per incuriam igni succensa 
e^t. Eodem auno Thurstinus regis capellanus 
ad Eborum archiepiscopatum electus est, die 
Assumptionis Beatae Marise, apud Wintoniam. 
Eodem aimo fluvius Medeway, vi. idus Octobris, 
per nonnuUa milliaria ita defecit in se, quod in 
medio sui alveo etiam parvissimae naves elabl 
non possent aliquatenus. Tamisia etiam eodem 
die similem 'defectum'^ sensit ; nam inter pontem 
et regis turrem et etiam sub ponte in tantum 
fluminis ipsius aqua diminuta est, ut iimumera 
bominum et puerorum multitudo illud pedibus^ 
* transvaserint,'^ aqua ipsa illorum vix genua at- 
tingente; duravit autem hic aquas defectus a 
medio noctis praacedentis usque in profundas 
tenebras noctis sequentis. Similem quoque de- 
fectum aquarum ipso eodem die apud Gememu- 
tham, et in aliis locis, certo relatu contigisse 
didicimus. 

Armo M.cxvi. erat hiems 'màxima'^ et asper- 
rima, ita ut fere pontes per Angliam gelu et 
glade et aquarum abundantia frangerentur. 



The barons 
swear fealty 
to Prince 
William at 
Salisbury, 
Sunday, 
March 19. 



Dissentia iwter Cantuaria et Eborum Archir 

episcopos. 

Anno Domini * m.cxvi.'^ convocatis comitibus 
et baronibus cum clero totius regni Angliae, tenuit 
rex parliamentum suum apud Salesbiriam xiv. 
kalendas Aprilis. Ubi jussu regis Henrici fece- 
runt preedicti magnates homagia filio suo Wil- 



' <quae/ MS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 

« < diBcursum,' MS. Cott Tib. 



' ' transvadarunt,' MS. Coll. 
Arm. 

* < magna,* MS. Cott. Tib. 
« * M.OXVII.,' MS. Cott. Tib. 



WALTERI DB HBMIN6BUR6H. 43 

lelmo et eidem fidelítatem juraverunt. Habita Henry i. 
etiam est ibidem causa inter Cantuaríensem ar- ^/ ' ^ ' 

. mi Diipate be- 

cüiepiscopum et Thurstinum Eborum electum, de ^'^«f" í^® 
benedictione ab ipso Cantuaríensi suscipienda et 51,^*5^^" 
professione eidem facienda. Ubi respondit elec- ^ork. 
tus, benedictionem libenter se velle suscipere> sed 
professionem, quam exigebat, nuUa ratione se 
facturum. Quod avertens rex protestatus est 
illum morem antecessorum suorum, tam in pro- 
fessione facienda, quam in cseterís dignitatibus 
Cantuaríensi ecclesiae competentibus, aut anti- 
quo jure executurum aut Eborum archiepi- 
scopatu cum ipsa etiam benedictione funditus 
caríturum. Quibus auditis, cum Eborum eccie- Thunuo 
siam subjioere nollet, confestim renunciavit pon- íS^ric!' 
tificatui, spondens se nusquam reclamaturum in 
posterum. 

Terramotm; et unvs salvatur, multis ocdsü. 

Anno Domini m.gxvii. apud Longobardiam a.d.i]]7. 
facto terraemotu magno, et durante xl. dieruní taïSïïl*^* 
spatio plurima domorum aedificia corruerunt ; et ^^^' 
quod visu dictuque constat mirabile, villa quae- 
dam per grandinem mota est repente de statu 
et loco proprío, èt quasi subito ab omnibus con- 
sistere cernitur in loco alio et longe remoto. 
Eodem anno, apud Mediolanum, dum magnates 
civitatis ad inyicem tractantes de re publica sub 
una turrí residerent, factoque in parte silentio, 
mox auríbus omnium vox fons insonuit, unum 
ex illis proprio nomine vocans, et festinato exire 
rogans ; quo nimium tardante, persona quaedam 
procerse staturae et auctoritatis magnse coram eis 
apparuit, et vocatum virum ut egrederetur suavi 
preoe obtinuit: qui cum esset egressus, turris 
ipsa cecidit repente, et omnes oppressit qui ibi- 
dem adorant ; solus ením evasit ille vir in quo 



44 



CHRONICON 



Sat. Dec. 1. 



Tues. Dec. 
11. 



Henryi. inventa sunt aliqaa opera bona. Eodem anno 

A D 1117 

kalendas Decembrís audita suDt immensa toni- 
trua^ coruscationeSy et fulgura^ cum pluvia 
màxima et grandine. Et iii. idus ejusdem men- 
sis luna primo sanguinea^ et post obtenebrata 
apparait. 

Obiit Regina» 

A. D. 1118. Anno Domini m.cxviii. obiit Matildis regina 
Maud tb? ' kalendas Maii apud Westmonasterium, et ibidem 
8at.jari9. sepelitUF. Eodem anno xiv. kalendas Februaríi 
pJpÍ^»ïí. obiit Paschalis papa; cui successit Gelasius/ 
Gd^^uiíi ^^* P^** imperatorem a Roma expulsus venit in 
councuof Franciam^ et in medio Quadragesimae Remis ^ 
capua. generale concilium celebravit, conquerens ibidem 
de imperatore quod Bracarensem episcopum 
publice excommunicatum in sedem apostolícam 
Manyofthe intrusisset. Eodem anno plures Normannorum 

Norman r» i •.. • ■•» • • •■ 

barons con. fídelitatem quam regí Henrico juraverant dese- 
Henry. rentes, 'ad'' Lodovicum regem Francorum se 
transtulerunt. 

Ictu Fulminis perierunt ^dua Mulieres et qmnqm 

Equi: * 

Eodem anno dum ab episcòpo Herefordensi 
ecclesia de ' Mamersfeld'^ dedicaretur, factus est 
concursus ' populi mnltus/^ et aeris serenitas mag* 
na ; ofEicioque expleto mutata est aeris temperies, 
et facta est tempestas màxima fulguris et toni- 
trui ; factumque est^ ut^ revertentibus domum a 



^ John GaetanOy elected Fri- 
day, Jan. 25th. 

' Oor author eyidenüy here 
had in mind the Council of 
Capua, wherein Henry V. of 
Grermany, and the anti-pope 
Bourdin, were excommunicated. 
The council of Rheims was held 
from the 19th to the 30th of Oc- 



tober 1119, and after the death 
of Pope Gelasius, which occurred 
on the 29th of January in the 
same year. 

» * idus/ MS. Coll. Ann. 

^ Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

» « Mammefelde,' MS. Cott.Tib. 

^ ' primo mag^us/ MS.Cott.Tib. 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 



45 



Henry I. 
A. D. 1118. 



dedicatione in uno comitata tribus viris et dua* 
bus feminis, contígit quod una mulier ictu fulmi- 
neo percussa occubuit> altera vero mulier ab um- 
bilico usque pedum vestigia eodem 'ígne'^ quasi 
ignita decedit, viris ipsis cum timore et tremore 
reservatis^ sed equi eorum 'quinqué'^ ictu fulminis 
perierunt. 

Qu>omodo Thurstinus cameeratur a Papa in Concilio. 

Anno Domini m.cxix. Gelasius papa apudA.D. 1119. 
Clunyacum obiit ; in cujus locum cardinales alii- ^j^^, 
que Romani qui illic secuti fuerant eum Guy-J?^^J^ 
donem Viennensem ^ archiepiscopum eligendo sub- c*wxt«« u- 
stituerunt, eum Kalixtum nominantes. Cumque 
gererentur haec in Burgundia, caeteri cardinales 
qui Romae remanserant quendam Gregorium ele- 
gerunt; et^ sic^ bis duobus in papatum sublima- 
tis^ orbis concussus est, et vota partium in varia 
dividuntur; aliisque hunc et aliis hunc favore 
prosequentibus, gravi scandalo sancta mater ec- 
clesia perfunditur. Sed Kalixtus papa in Fran- 
ciam gressus dirigens, xiii. kalendas Novembris 
Remis generale concilium instituït celebraria ubi couneii of 
numeratae sunt personarum 'pastoralium virgas Mon.oct.20. 
cccc.xxiv/* inter quos Thurstinus Eborum elec- 
tVL8, vix obtenta a rege lícentia, personaliter af- 
fuit, causam ecclesise suse concilio referre volens. 
Prsemiserat rex tamen ad papam ne Eborum 
electum consecraret, nec ab aliquo permitteret 
consecrarí,. nisi tantum a Cantuariensi archiepi- 
scopo, uti moris esse solebat. Sed hoc non ob- ^"JJJ^J*"*" 
stante consecratur ibidem. et firmum ejus pro-w»hop 

y j r Thurítan. 



» * ictu,' MS. Cott. Tib, 

* 'utque,' MS. Coll. Arm.; 
< utíque/ MS. Cott. Tib. 

* MSS. read * Menn^Bem/ 
which is evidently a clerical 
error for Viennensem. Ouj, 



Àrchbishop of Vienne in Dau- 
phiny, was elected by the title of 
Callxtus II., Sat. Feb. 1, 1119, 
and died Dec. 1124. 

^ ' pastorales virgae cccc.xuii.' 
MS. Cott. Tib. 



46 CHRONICON 

Henryi. positum a toto concílío commendatur; íratusque 

~"^~^ — - rex interdixit ei reditum in omnem dominationis 

suee locum : post modicum vero temporis venit 

TheKing's Kalixtus papa GysortiuiDy ubi occurrit ei rex 

with the Henricus, et impetravit a papa ut neminem ali- 

quando legatum in Angliam mitteret nec ofEicio 

legati fungi permitteret^ nisi postularet hoc ipse 

rex occasione alicujus querelae quae per epis- 

copos Angliaa terminari non posset. Rogavitque 

papa regem Thurstino archiepiscopo, sed non 

obtinuit illa vice, rex enim assentiré noluit, nisi 

subjectionem quam prsedecessores sui fecerant 

ecclesiae Cantuariensi vellet et ipse facere ; sed 

omnino recusavit. 

^ Concordatus' ^ est Bex cum Bege Frcmcorum. 

A.D. 1120. Anno Domini m.gxx. rex Henricus et rex 

ufwS^g. Francorum Lodovicus^ mutuo se videntes, con- 

^L^^ cordati sunt. Susceperat enim prius quosdam 

Normannorum magna tes qui a fide regis Hen- 

rici deciderant^ fecitque Willelmus filius regis 

Henrici homagium regi Franciae pro Normannia 

quam dederat ei pater^ et sic sub illo cepit Nor- 

mannise principatum. Rex vero Henricus om- 

nibus ad votum peractis jam laetus immo laetior 

solito efifectus^ expleto jam quinto profectionis 

Henryseta suds anno, ítcrum in Angliam multo navigio 

Bariíeurfor rcvchitur. Et quia filii sui curam diligenter 

agebat, assignaverat ei navem qua nuUa vide- 

batur melior, sed^ ut eventus ostendit^ nuUa infe- 

licior. Patre enim praseunte, paulo tardius et 

infelícius sequebatur filius ; nave etenim non 

longe a terra posita^ cum in ipso noctis initio 

portum Angliae apprehendere conarentur^ mox in 

ipso velificationis Ímpetu súper scopulos terrae 



1 < 



Coronatus/ MS. Coll. Arm. 



WALTBRI DB HEMIN6BUR6H. 



47 



delata est et omnino dissol u ta: perutqae filius Henryi. 

1 • • . j -n A. D. 1120. 

regís, et omnes^ qui merant cum eo, apud Bar- :^^ 

baflech* vi.* kalendas Decembris, feria quinta, ^[^i*;^^*' 
cum esset annorum xviii.; períeruntque cum eo ^'*• ^^^• ^*• 
milites CXL., et l. nautae, cum tribus gubernato- 
ribus suís, et filia regis. 

Anno Domini m.gxxi. rex Henricus, in Puri•A.D.1121, 
ficatione ' Beatae Virginis,'* apud Wyndesover, Henrymar-* 
totius Angliae congregato concilio, filiam Gode- daughter'of 

/«■•a•j•.•r • • All* 1 • tbo Duke of 

fndi ducis LovanidB nomine Adehnam solemni- Louvain. 
ter duxit in uxorem ; ex qua tamen non procrea- 
yit liberos, sed absqu« liberis remansit orbatus in 
a^vurn. Eodem anno Thurstinus Eborum archi- Thurstan is 

j . ,., pcrmitted 

episcopus, de consensu regís expresso, per literas to retum to 
apostolicas in suum introducitur archiepiscopa- a^d r^ume 

. , 1, ,. ^ • • X • hisbUhopric. 

tum, absque ulla exactione professionis, et ami- 
cas regis effectus est. Eodem anno post Pascha 
Kalixtus papa cum exercitu Romanorum ' Bur- 
dinum pseudo-papam^ ^ persecutus est, et in 
Sutbrína civitate eum aliquantisper obsessum, 
tàndem cum ipso loco eum coiqprehendit. 

WàlUnses reheUaverunt. 

Eodem anno Wallenses,qui post submersionem Theweuh 
Ricardi comitis Cestrensis^ contra regem Hen- " 
ricum * conspiraverant,''^ jam erectis cervicibus in- 



' Berold, a butcher of Rouen, 
from whom the particulars of this 
fearfiíl eyent -were leamed, was 
the only person who escaped. 
Ord. Vital. £cc. Hist. Ub. lii., 
Hist. Norm. Script. 868. 

' < Barflear.' The Blanche-Nef 
is related to have struck on the 
rocks at Rasse de Catteville. 
Willelm. Gemet., Recueil des 
Hist. de la France, xii. 573. 

^ This date accords with Hove- 
den; but William of Malmes- 
bury, li. 658 ; Ord. Vital. Ecc. 



Hist. lib. xii., Hist. Norm. 
Script. 867 ; and Brompton, Hist, 
Ang. Script. 1011, ed. Twysden, 
read yii. kalendas, which is pro- 
bably correct. 

4 SuppliedfromMS.Cott.Tib• 

^ ' Burgundiam petendo pa- 
pam,' MS. Cott. Tib. 

^ Richard, son of Hugh de 
Àbrincis, the nephew of William 
I., succeeded to the earldom of 
ChesterinllOl. 

' 'conspirantes,' MS.Gott.Tib. 



48 



CHRONICON 



Henry I. ccdentes loca qusedam in comitatu praadicto depo- 
-^— ^ — ' pulati sunt, accensisduobus castellís, et interfectis 
multis. Quo audito, rex Henricus, congregato 
exercitu copioso, direxit ibidem gressus suos ad 
devastandum eos omni furore saccensus. Sed 
cum pervenisset juxta Snawdun^ rex Wallano* 
rum, missis nautiis, placavit eum in muneribus 
multis, et reconciliatus est ei, et factus est sal- 
tem vocalis amicus ; ab eoque acceptis obsidibus 
reversus est. Et eodem anno rex ipse fierí fecit 
inter Lincolniam et Torkesay fossatum quoddam 
ad iter navium per derivationem Trentae. Eodem 
anno Ranulphus Dunolmensis^ episcopus in- 
cepit castellum de Norham, ubi, in vigilia Natalis 
Domini, irruens yentus insolítus non solum do- 
mos sed etiam turres quasdam dejecit lapideas ; 
sed propter hoc ab incepto opere non destitit. 



Norham 
castle 
founded, 
8at. Dec. 24. 



A. D. 1128. 



The Kiog 
goes to Nor* 
mandy; 

A.D. 1124. 
subdues ttae 
revolted ba- 
rons, and 
retorns to 
England. 



Perrexit Eex in Nomumniam. 

Anno Dominí M.cxxiv. rex Henricus archi- 
episcopatum Caiituariensem, episcopatum Lin- 
colníensem, et episcopatum Bathoniensem contu- 
lit, et ' circa'* Pentecosten* transiit in Normanni- 
am, declinaverant enim ab eo quidam eorum post 
mortem filii sui cui ducatum eundem contulerat : 
et in anno sequenti multos ex eis quos rebelles 
invenerat devicit potenter, et suo dominio subju- 
ga vit ; et sic, obtenta victorià, reversus est. 



Legatus Papa cvm Meretrice invenittir. 

A. D. 1125. Anno Domini m.cxxv. Johannes Gremensis 
Sndon **' cardinalis missus a latere domini papae celebra- 
Tues.sept.8, vit coucilíum Londouüs,^ in festo Nativitatis Dei 



' Ralph Flambard, Lord Trea- 
surer and Lord Chief Justice, 
nominated to this see, Sunday, 
May 29th, 1099. 



* 'contra/ MS. Coll. Arm. 

* Whitsunday occurred this 
year on the 25th of May. 

* Àlso called the Gouncil of 
Westminster. 



WALTERI DE HEMINGBVRGH. 49 

Genitricis Marise^ coram clero et omni populo^ Hemyi. 
glorificatusque est in sermone domini valide, sed ""^""^ — '" 
in facto contrario repertus in vesperis derisus 
est. Cum ením in concilio de uxoríbus sacer- 
dotuni tractasset severissime, dicens^ súmmum 
scelus esse a latere meretricis ad corpus Ghristi 
conficiendum surgere, et ipse eadem die corpus 
Chiisti confecissety cum meretrice post vesperam 
inventus et captus est; et sic immensus honor 
príus ubique habitus in súmmum dedecus est ver- 
sus, remeavitque coníhsus et ingloriosus. Eodem coiners in 
anno monetarii fere totius Anglise qui monetam punuhed for 
furtive corruperant, jubente rege, dextris ampu- mwiïy?* ^ 
tatis truncabantur. Eodem anno fames fuit 
màxima. 

Rex fecü juraré FideUtatem Filue sua. 

Anno Domini m.cxxvi. rex Henricus^ con- a.d. 1126. 
firmatis pactis cum principibus Francise» circa 
festum Sancti Michaelis victoriosissimus rediit in Henry ac- 
An&fliam, adducens secum nliam suam impera- us daugbter 

. . . Tx . MatUda to 

tncem, mortuo mantó suo imperatore Hennco Engiand. 
in anno prsecedente; factoque concilio^ eidem The barons 

£,. ^ ,. 1 • • j* •wearfealty 

nbse suae et susceptis vel suscipiendis ex eatoMatuda. 
nepotibus^ ab episcopis^ comitibus, baronibus^ et 
cdBteris omuibus qui alicujus videbantur esse 
momenti^ regnum Angliae cum ducatu Norman- 
nise jurari fecit. Et in anno sequenti eandem a d. 1127. 
filiam filio consulis Andegavensis uxorem tra-rt^ewuh 
didit, misitque eam in Normanniam ' circa' ^ Pen- pianti^enet. 
tecosten, et secutus est eam rex in Augusto. 

De Progeme Eegum Francorum. 

Anno Domini m.cxxviii. rex Henricus exer- a.d.ii28. 
citu congregato perrexit hostiliter in Franciam, ^n^e^^^^^ 

* * contra,' MS. Coll. Asm. 
VOL. I. E 



50 



GHRONIGON 



Henry I. 
A. D. 1128. 



French suc- 
cession. 



et compulit Lodovicum auxilium non ferre comiti 
Flandrensi hostí suo contra Tbeutonicos eondem 
comitem impugnantes. Cuinque iiianeret rex 
apud 'Sparnum'* octo diebus secure perendinans 
quasi in regno, qua^sivit ab incolis ejusdem loci 
originem reg^i Francorum. Cui quidam vir 
doctus ita respondit: '' Regum potentissime, sicut 
plerseque gentes Europae ita et Franci a Trojanis 
duxerunt originem. Antenor^ quippe cum suis 
profugis ab excidio Troja; fugiens, in finibus Pan- 
nonise civitatem Sicambriam aediíicavit ; post 
cujus mortem duces sui constituerunt súper se 
Torgecum et Francionem^ a quo Franci sunt ap- 
pellati ; quibus defunctissuccessit 'Marchomirus;'* 
qui genuit Pharamundum primum regem Fran- 
corum ; qui genuit Clodium Crinitum, a quo 
reges Francorum Criniti haberentur; Clodio suc- 
cessit Moro veus cognatus ejus, a quo reges 
Franci Morovingi sunt appellati; qui genuit 
Childericum ; qui Clodoveum, quem baptizavit 
Sanctus Remigius; qui genuit Clotarium; qui 
Clipparicum; qui Clotarium secundum ; qui Da- 
gobertum ; qui Clodoveum ; qui Tbeodoricum ; 
qui Cbildebertum; qui * Dagobertum ;'* qui Theo- 
doricum; qui Clotarium^ hujus prosapiaa ultimum. 
Post quem regnavit Hilderícus, qui tonsus et in 
monasterio retrusus est, Pipino rege efifecto. Ex 
alterius au tem ' sèrie' ^ generationis ex filia Glotaríi 
regís Ausbertus genuit Arnoldum; qui Arnul- 
phum; quiAnchisem; qui Pipinum majorem; ' qui 
Karolum Martellum;'^ 'qui Pipinum regem ;''^ 



» < Parisium/ MS. Cott. Tib. 
EpemoD, a town of Beauce, situ- 
ated on the Guesle, six leagues 
from Chartres. 

* There are many omissions 
and discrepàncies in this line of 
the kings of France. 



' < Marcomisas/ MS. Cott. Tib. 

* * Dogabertum,' MS.Coll.Arm. 

«'die/MS. Coll.Arm. 

«<quiMarcollum/ MS. Cott. 
Tib. 

^ ' qui Lodovicum regem,' is 
here inserted by Gale. 



WALTERI DÉ HEMIN6BVR6H. 51 

qui ELaroIum magnum iniperatorem ; qui Lodo- Henry i. 
vicum ' imperatorem ; qui Lodovicum regem ; qui — ^-^ — - 
Carolum Simplicem ; qui Lodovicum ; qui Lo- 
tharium ; qui Lodovicum,'^ hujus prosapiae regem 
ultimum. Quo defuncto Franci statuerunt súper 
se Hugonem ducem : Hugo vero rex genuit piis- 
simumRobertum; quiHenricum; qui Philíppuniy 
et Hugonem Magnum^ qui Jerosolimam 'eripuit'^ 
de manibus Paganoram, anno ' scilicet '' Domini 
M.XGix. Philippus genuit Lodovicum, qui regnat 
in prsesenti. Qui si probitatis antiquorum ves- 
tigia teneret, tam secure in regno ejus non ' quies- 



ceres/ * " 



De Presbyteria et Cancniinis earum. 

Anno Domini m.cxxix. Lodovicus rex Fran- a.d.]129. 
corum fecit coronari Philíppum filium suum in 
regem Franciae. Rex Henricus tenuit Londoniis conncií of 
magnum concilíum kalendas Augusti, fiebatquei^ur^Augi 
sermó de uxoribus sacerdotum prohibendis ; de- 
ceptique sunt ibi prselati ecclesise Anglicanae, eo 
quod concesserunt regi justitiam 'de uxoribus 
sacerdotum; et improvidi habiti sunt, quia rex 
accepit postea pecuniam infinitam'^ de Pres- 
byteris, et redemit eos. ' Philippus autem Death or 
Franciae rex dudum creatus ^ ^ paulo post, dum rfLoSísTi. 
caballum iudens agitaret, obvium suem habuit, 
cui cum pedes equi currentis ofiFenderunt rex 
novus cecidit, et fractis cervicibus expiravit. 
Eodem anno Cbrístiani inhabitantes Terram Tbe ohns- 
Sanctam irntaverunt Deum in suís Inxunis, ra- cessíüi in 
pinis, et sceleríbus multis: tradiditque eos DeusLuid.^^ 
in manus inimicorum, et perierunt multi ex eis 



I Omitted in MS. CoU. Arm. 
' Omitted in MS. Coll. Ann. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 

* *■ quiesceret/ MS. Coll. Arm. 



« Omitted in MS. CoU. Arm. 

« * Qui/ MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 

B2 



52 



GHRONICON 



Henryi. in vigilia SaDCti Nicbolaí, et a paucis quidem 
™^~"^ — ^Paganorum multi Cbristianorum devicti sunt, 
Thunday, cum retroactís temporibus solebat e contrario eis 

Dec. 5. . '^ 

contiDgere, 

Fimdatio ^Gisebv/mia.'^ 

Foundation £odem auiio fundata fuit 'domus nostra'^ Gise- 
Sasteíy^S bumíaB pcr Robertum de Bruys,' ex consensu et 
confirmatione Calixti papae et Tburstíni Eborum 
arcbiepiscopi et etiam ipsius regís Henrici. 



A.D. USO. 
Succession 
of Pope In- 
nocent II. 



Papa expdlitur a Roma. 
A.D.1124. Anno Domini m.cxxx.'* obiit bonse memoriae 

Death of 

caiixtusii. Calixtus papa; cui successit Honorius/ qui 
duobus annis sedit, et mortuus est ; cui suc- 
cessit Innocentius/ quem rex Henricus apudCar- 
notum honorifico suscepit^ et Anacletum refu- 
tavit, hos enim duos Romani bipertiti elegerant, 
vota sua dividentes. Et ipse Innocentíus vi 
et potentia Anacleti expulsus est a Roma^ et 
auxilio regis Henrici per totas Gallias receptus 
est; 'duobus'*^ annis sedit, et mortuus est; cui 
successit ' Celestinus/® 



Bexfedt novum JEpiseopatum apud CarUolum, 
/i.D. 1183. Anno Domini m.cxxxiii. rex Henricus dedit 



* 'Domus Gisebomise/ MS. 
Lansd. 

« «ecclesia de,' MS. Cott.Tib. 

' Robert de Brus, Lord of 
Skelton and Annandale, died 
Sunday, May 11, 1141. 

* This date refers to the death 
of Pope Honorius, and election 
of Innocent II. 

' Honorius II. Lambert, Bi- 
shop of Ostia, enthroned Sunday, 
Dec. 21, 1124, died Fríday, Feb. 
14, 1130. 



' Innocent II. Cardinal Gre- 
gory, of the house de' Papi, elect- 
ed by sixteen cardinals, Saturday, 
Feb. 15, 1130 ; the remaining 
cardinals electing Peter Leoni, 
whom they styled Anacletus. 
Pope Innocent died Fríday, Sept. 
24, 1143. 



' We should here read 
dècim.' 

« Omitted in MSS. 



tre- 



WALTBRI DE HEMIN6BUR6H. 



53 



episcopatum 'Elíensem'^ Nigello, et episcopa- Henryi. 
tum Dunolmensem Galfrido cancellario ; * fecitque — ^— ^ — - 
rex noTUin episcopatum apud Karliolum, et de- cariisie 
dit illum Adelulfo priori de Sancto Oswaldo. rbishopric? 
Eodem anno facta est eclipsis solis iv. nonas ^ Eciipse of 
Aagusti, circa horam diei sextam ; ita quod wedn^ug. 
totus orbis ipsius solis quasi nigro scuto vide- 
retur obtectus. Et eadem die transiit rex mare Henry saus 
in Normauniam^ ' moramque fecit' * ibidem <íy. **™*°' 
per to tum aunum sequentem, propter gaudiu m 
nepotum suorum^ quos de filía sua comes An- 
degavensis procreaverat; valde enim dilexit eos. 



De Morie Begis ffenrici prími. 

Aiino Domini m.cxxxv. rex Henricus, cum in a.d.]185. 
Normannia diuturnam fecisset moram^ tàndem 
in Angliam redire disponebat; sed detinebat 
eum filia sua calliditate quadam ; fecit enim in Disputewith 
arte sua oriri discordias inter regem et consulem k^ou. 
Andegavensem maritum suum, ut sic saltem a 
proposito redeundi impediretur. Quibus qui- 
dem stimulationibus rex in iram et animi ran- 
corem excitatus est et commotus; quse a non- 
nullis causa naturalís refrígerationis> et postea 
mortis suoe causa fuisse dicta sunt. Cum igitur 
die quadam rex a venatu redisset apud Sanctum 
Dionysium in silva Leonum^ comedit cames 
muroenarum, id est lampredarum^ quas semper ei 
nocebanty et eas semper amabat, secundum quod 
dicitur — 



*< Nitimur in vetitum semper, cupimusque negata 



"5 



1 Omitted in MSS. GoU. Arm. 
and Gott. Tib. 

' Geoffrey Ruffus, consecrated 
Tuesday, Aug. 6, 1129. 

' MSS. Coll. Arm. and Gott. 



Tib. read ^ quarto kalendas/ or 
Sat. July 29. 

* ' moram faciens/ MS. Lansd. 

^ Ovid. Amor. lib. iii. eleg. iv. 
1.17. 



54 



CHRONIGON 



HenryL Hsec ígítur comestío pessimi humorís illatríx 
'~~~^ — - senile corpus lethaliter ínfrigeraDS, excitavit in 
Death of eo febrem acutam. et praevalente morbo decessit 

KingHenry. .. ' *- 

sunday rex magmficus, cum regnasset jam annis xxxv. 

night,Dcc.l. . ° '._ ° _. •'_ _ . 

et tribus mensibus^^ pnma die Decembris^ anno 
Domini supradicto: ' hic autem'^ annus ab ad- 
yentu Normannorum in Angliam lxix ; ab 
Hischarac- adveutu BrítanBorum mm.cglxv. Regnaverat 
autem rex omni tempore suo in multa feli- 
citate et glòria, et multis quse decebant prin- 
cipem ' virtutibus ornatus/'"quas tamen denigra- 
bat in parte concupiscentia feminarum, imitando 
vestigia et petulantiam Salomonis. Feras quo- 
que propter venationis delicias plus justo dili- 
gens, in publicis animadversionibus cervicidas 
ab homicidis parum díscemebat; severius enim 
agebat in bis, et ultra modum. 



Be Primordiis Begis Stephanij et Coronatione ejmdem» 

Kingste- Defuncto itaque rege Henrico, sed nondum 
tothethron? sepulturds tradíto, Stephanus ejus nepos regnum 
Anglorum invasit. Siquidem Stephanus major 
comes Blesensis Willelmi Nothi et Conquaestoris 
filiam duxerat in uxorem, ex qua quatuor filios 
procreavit. Quo in partibus Orientis defuncto, 
mater mirabilis primogenito suo, eo quod remis- 
sions erat ingenii et tanquam degener videretur, 
prudenter amoto, Theobaldum filium suum, in 
quo sibi bene complacebat, ad plenitudinem hae- 
reditatis provexit. Stephanum quoque àdhuc 
impuberem regi avunculo nntríendum promo- 
vendumque 'direxit*/* quartum vero filium 



Theobald 
'Count of 
3I0Í8. 



* Or, rather, fourmonths 
wanting four days. 

^ Omitted in MS. Lansd. 



' ^ extitit ornatus/ MS. Lansd. 
* « tradidit vel direxit/ MSS. 
Coll. Arni. and Cott. Tib. 



WALTERI DB HEMINGBUR6H. 



55 



B^nricum, ne soli seculo genaisse liberos vide- stephen. 
rétur, apud Cluníacam tonsoravit. Processa — ^— ^ — - 
temporís rex Henricus unícam comitis filiam stephen 
Bononiensís^ ad quam tota spectabat baereditas^ Maud^heir. 
nepoti Stephano copulavit, eis in Anglia dona tace'countof 
qnamplurima coUargiens. Fratii autem ejusHen^^dl 
Henrico monacbo Cluníacensi dedit rex abba- J^^i ^f***® 
tiam Glastoniensem, ac postmodum episcopatum 2!d'Bi8hS7 
' adjecit Wintoniensem/ * Cum ergo, ut praedic- ^«J winches- 
tam est, rex Henricus obiisset, idem Stephanus, 
vir magnae strenuitatis et audaciae^ qaamvis 
jurasset cum cseteris sacramentum fideiitatís 
filise regis Henrici et filiis suis, diadema tamen 
regni, quasi tempestas, invasit. Omnes qui stephen 
sacramentum juraverant, ut prsedictum est, tam London, «id 

is ACkllOWM 

praesules quam consules et príncipes, assensum ledged King. 
Stephano prasbuerunt, et homagium fecerunt 
ei, praetereuntes sacramentum fidelitatis quod ex 
praecepto regis Henrici filiae sudB imperatrici 
fecerant, ut praedictum est. Willelmus etiam 
Cantuariensis archiepiscopus, qui primus sacra- 
mentum fecerat, eum, proh dolor ! benedixit in 
regem ; omuisque Anglia quasi in ictu oculi ei 
subjecta est. Die autem beati Stephani protó- hu corona. 
martyris,^ rex Stephanus diadematus curiam day,'Dec.26. 
suam tenuit Londoniis cum magna pompa et 
immensa glòria, et corpus regis Henrici àdhuc 
inhumatum erat in Normannia: viscera ejus, Bunai of the 

' •' lateKing. 

cerebrum et oculi, consepulta sunt apud Rotho- 
magum; reliquiae vero regalis cadaverís allatae 



' MS. Lansd. reads ' adjecit ei 
idem rex Wintoniensem/ Henry 
de Blois was consecrated Bishop 
of Winchester Sunday, Nov. 17, 
1129, and died in 1171. 

' This is evidently the correct 
date for the coronatiou of King 



stephen ; it is supported by the 
authority of Hoveden, Annals 
of Waverley, Dunstaple, and 
Brompton ; the Saxon Clironicle 
places it on Midwinter-day, or 
Dec. 26; William of Malmès- 
bury and the Chronicle of Mel- 
rose give Dec. 22. 



56 



CHRONICOM 



StepbMi. 
A. D. 1135. 



A. D. 1186. 



Parliament 
held at Ox- 
ford. 



David of 
Scotland 
takes Car- 
lisle and 
Newcastle. 



sant in Angliam, et intra Natale Domini xii. 
die sepultae sunt apud Redinges ; quam quidem 
domum rex ipse fíindaverat, et multis etiam eam 
ditaverat possessionibus et donis. Porro homo 
ille qui pretio magno conductus cerebrum ejus 
extraxerat, intolerantia foetoris infectus, quasi 
subito extinctus est. Non enim sic accidit de 
corpore Helisei prophetae; nam corpus Heliseí 
mortui vivificavit mortuum, istius vero jam 
mortui corpus vivum mortificavit. Venit etiam 
rex Stephanus apud Redings contra corpus 
avunculi sui, et sepulturae interfuit. 

Cancessit Bex stbbscripta. 

Sepulto rege Henrico, ut dictum est, rex 
' novus' ^ inde perrexit usque Oxenfordiam, ubi, 
convocato concilio, * renovavit et** confirmavit 
pacta quae Deo et ecclesiae populoque conces- 
serat die coronationis suse, quse sunt haec. Primo 
' Yovit Deo'^ quod, deíunctis episcopis, nunquam 
retineret ecclesias in manu sua, sed statim elec- 
tioni consentiens episcopis eas investiret; item 
vovit quod danegeldum, id est duos solidos ad 
hidam, quod antecessores sui accipere solebant 
singulis annis, in setemum condonaret. Plura 
etiam vovit, sed pauca tenuit. 

Scotomm Bex cepit Karliolum et Novum CastrtMn 

dolose. 

In fine Natalis Domini nuntiatum est regi 
Stephano apud Oxenfordiam, et sic dictum : 
" Rex Scotorum simulans se pacifice venire ad te, 
et hospitandi causa in Cardoil et in Novum 
Castrum ingrediens, dolose cepit utraque, et 



» «nobiSj'MS. Coll. Arm. 
' Omitted in MS. Lansd. 



3 ( 



venit dies,' MS. Coll. Arm. 



WALTBRI DE HBMIN6BUR6H. 



67 



occapata possidet." Cui respondit rex : " Quod ^^^^' 
dolose recepit, victoriose recipiam." Congregavit 
ergo rex impiger et promovit exercitum tam 
magnum, fortem, et validum, quantum in Anglia 
fnísse nuUus memorare potuit. Occurrens au- a peaee is 
tem ei rex David circa Dunolmum pacince locu- 
tas est et concordatus est ei; reddiditque Novum andcarusie 
Castellum, sed ex concessione regís Stephani king Darid. 
Karleolum retinuit. Rex tamen David homo 
regis Stephani non est efiectus, quia ^ de laicis' * 
primus juravit fidelitatein ípse David filise regis 
Henrici scilicet nepti suse, de Anglia ei manute- 
nenda post mortem regis Henrici. Sed filins Henry. Da- 
regis ' David" Henricus nomine homo regis Ste- Jreate?&vi 
phani efiectus est, deditque ei rex Stephanus Son "°**°* 
burgum quod vocatur Huntington in aug- 
mentnm. 



Padficatur cum Rege Frmicorwn. 

Anno Domini m.gxxxvi. et regni regis Stephani a.d.ii37. 
secundo, transfretavit ídem rex cum manu ar- stephen goes 
mata in Normanmam, et multis ibidem hostibas T""""" 
superatis et bellicose, tàndem cum rege Franco- 
rum concordiam iniit, et Eustachius filius ejus and receives 
homo regis Francorum efiectus est propter Nor- tureofthat 
manniam, quae Francorum adjacet imperio. Quod his son eus- 
videns comes Andegavensis, qui filiam regis Hen- 
rici scilicet imperatricem duxerat, et ^cui Angli- 
cani regni successió competebat/' ut praedictum 
est, ratione ejusdem uxoris snae, se scilicet in 
praesenti regias vires infringere non posse, licet 
jam attemptasset in parte, ccepit continuo pacifice 
loqui, et inducias petere súper eodem negotio, in 



■ Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



* Omitted in MS. Ck>ll. Arm. 
' <cui Angliam competebat/ 
MS. Lansd. 



58 



GHRONICON 



stepben. quo jure uxorio regnum vendicabat Anglícanum. 

— ^— ^ — '- Quibus concessis et initís, rex ante Natale Ang- 

He returni Uam redüt, et per totum Natale incipiens ab ipsa 

and sup. ' vigília NataUs Domini Bedefordiam obsedit, et de 

revolt ofthe tanta solemnitate non curans, Mmo'^ parvipen- 

dens, ab obsidione non cessabat quousque castrum 

redderetur ; insnrrexerant enim contra eum multi 

magnates terrse. 

Scoti devicti svmt apud Allerton, scilicet Standard. 

A. D. 1188. Eodem anno, statim post dedicationem 'vel aedi- 
ficationem'^ castri Bedefordise^ rex Stephanus in 
Scotiam innumerabilem exercitum quasi promo- 
King David vit. David iiamque rex Scotorum, qui sacra- 
NJrthtfmber- meutum fecerat imperatrici filise regis Henrici 
de conservando sibi regno Angliae, quasi sub 
velamento sanctitatis ejusdem cum exercitibus 
suís Northumbriam ingressus est, execrabiliter 
agens in omnibus yiis suis; non enim parcebant 
sui sexui vel astati, quinetiam mulieres g^avidas 
funderent, et pueros súper acumina lancearum 
jactarent; sacrosanctis etiam ecclesüs non par- 
centes, presbyteros súper altaria detruncabant, 
cracifixorum capità abscissa súper corpora caeso- 
rum ponebant, et mortuorum capità ^ mutantes' ' 
súper crucifixa reponebant. Quaecunque vero 
attingebant Scoti plena horroris fuerant et im- 
manitatís; aderat enim clamor mulierum, eju- 
latus senum, morientium gemitus, et viventium 
desperatio. Sed audito adventu regis Stephani 
retraxerunt se, eo quod non sunt ausi resistere 
spiritui furoris ejus. Adveniens itaque rex Ste- 
phanus combussit cum impetu australes partes 
^ regis, non audente David cum eo congredi.'* 



Stephen 
ravages 
Scotland< 



* < immo quasi/ MS. Lansd. 
^ Omitted in MS. Lansd. 
3 Omitted in MS. Coll. Arm. 



* 'regis David ipso non au- 
dente cum illo congredi/ MS. 
Lansd. 



WALTERI DE HEMINGBUR6H. 



59 



Ciimque mansisset ibidem modicum andivit a suís 
statim post Pascha quod multi proditores et 
magnatum plurimi insurrexerant contra eum 
in anstralíbus partibus terrae saae et castra jam 
plurima occupaverant Propter quod ibidem 
reversus est, et eadem castellà obsedít. Quo 
ibidem sic occupato, David rex Scotorum innu- 
merabilem exercitum promovit in Angliam, íte- 
mm devastans omnia; contra quem principes et 
militem animosi borealis Anglise^, cum insigni 
comitè Albermarise^ et ex jussu et admonitione 
venerabilis patris Thurstini Eborum archiepiscopi^ 
viriliter restiterunt, fixo le Standard ^ id est regió 
insig^ apud Alverton.* Cumque morbi causa 
non posset idem archiepiscopus interesse pugnee, 
misit loco suo Radulphum episcopum Orcadum/ 
qui stans in acie media et loco eminenti hujus- 
modi oratione exorsus est : — ^^ Proceres Anglise 
claríssimi et Normanni gènere meminisse vos 
oportet * nominis et generis/* et inimicis resistere 
decet: quibus usque in praesens nemo impune 
restitit, audax enim Francia vos experta delituit; 
ferox Anglia vobis capta succubuit ; dives Apulia 
vos sortita refloruit; Jerusalem famosa et in- 
signis Antiochia se vobis utraque supposuit. 
Nnnc autem Scotia vobis rite subjecta^ inermem 



Stephen. 
A. D. 1138. 



Returns to 
England to 
suppress an 
insurrection 
ofthe barons. 

King David 
again in- 
vades Eng- 
land. 



Battie ofthe 
Standard. 
Monüay, 
Aug. 22. 



Address of 
Ralph Bi- 
shop of the 
Orkney 
Islands to 
the English 
army. 



' The spot where this battie 
was fought still retains the name 
of Standard Hill, and some ca- 
vems near it are supposed to 
have been the places where the 
Scots Y/ere buríed. In order to 
animate the English army, the 
Archbishop of York brought 
forth a coDsecrated Standard from 
the convent of Beverley, which 
was drawn on a four-wheeled 
carriage; and from this circum- 
stance, the battie, which was 
fought near North-À.lIerton, in 
the North Riding of Yorkshire, 



derived its name. The carroccio, 
or great standard-car, is said to 
have been invented, or first used, 
by Eribert, Archbishop of Milan, 
in the year 1035. 

' Anciently called Elfer-tun, 
and now Nortii-Allerton, twenty- 
three miles distant from the city 
of York. MS. Lansd. reads 
' Alverton, scilicet Standard.' 

* For the Bishops of the Ork- 
neys, see Torfaeus' Hist. Orcad. 
and Keith's Scotch Bishops. 

* *' Dominis generis vestrse/ 
MS. Lansd. 



60 CHRONICON 

stophen. praeferens temeritatem et rixse mag^s quam pug- 
--^— ^ — '- nae aptíor, vobis resistere ímmo expetere jam 
conatnr. In quibus quidem nuUa rei militaris 
' scientía^' ^ vel proeliandí peritia, vel moderandí 
gratía invenitur. NuUus ergo verendi locus sed 
potius verecundise^ quod hi quos semper in pàtria 
sua petivimus et yicimus, in patriam nostram jam 
ritu transverso velut dementes et ebrii convola- 
runt. Unum vobis ego praesul denuncio, quod 
hi Scoti qui in hac pàtria templa Dei violarunt, 
altaria cruentarunt, presbyteros occidemnt, et 
pueros et praBgnantes peremerunt gladio, condig- 
nas sui facinoris luent poenas, in suo flagitio 
corruentes: quod per manus vestras strenuas 
hodie perficiet Deus omnipotens. Attolite ergo 
animós, elegantes viri, et adversus hostem ne- 
quissimum, freti virtute pàtria, immo Dei pras- 
sentia, exurgite. Nec vos moveat illorum teme- 
ritas magna, cum illos non deterreant tot vestra; 
virtutis insignia; lUi nesciunt armari in bello, 
vos autem in pace bellis exercemini, ut postmo- 
dum in bello casus belli dubios non sentiatis. 
Tegitur vobis caput galea, pectus lorica, ocreis 
crura, totumque corpus scuto et ense. Ubi 
feriat non invenit hostis, quem ferro circumsep- 
tum inspicit. Nos ergo procedentes adversus 
inermes et nudos, quid dubitamus ? an numerum ? 
Certe non numerus multorum, sed virtus pauco- 
rum bellum conficit ; multitudo ipsa est insolens 
sibimet ipsi, et impedímento est in prosperis ad 
victoriam, et in adversis ad fugam. Propterea 
majores vestri, et pauci quidem, multos saepe 
vicerunt. Quid ergo confort vobis glòria paren- 
telae ? quid exercitatio solemnis ? quid disciplina 
salutaris? nisi multos paucioresvincatis; sed jam 



1 ( 



et Bcieotia/ MS. Coll. Arm. 



WALTBRI DE HEMIN6BUR6H. 



61 



finem dicendi facinnt hostes inordinate proni- stepben. 

A D 11S8 

entès, et * quod^^ animo meo valde placet, disperse — ^— ^ — - 
confluentes. Vos igitur qui vindicaturi estis hodie 
domum Domini, et Domini sacerdotes, terramque 
vestram, et parvulos vestros, si quis vestrum 
proelians forte occubuerit, vice archiprsesulis ves- 
trí, eum absolvimus ab omni poena peccati in 
nomine Patris, cujus creaturas foede et horríbili- 
ter destruxenint, et Filii, cujus altaría maculando 
destruxerunt, et Spirítus Sancti, a quo separati 
insane ceciderunt." Confestimqne respondit om- 
nis populus ' Angliaï,'^ ^^ Amen, amen !" et resonuit 
terra in voces illorum. Superveniens autem Description 
Scotorum exercitus exclamavit 'insigne'* illud* 
responsum, '^ Albani, Albani !" et mox conserta 
pugna totus clamor absorptus est. Gens vero 
nostra circum le Standard conglobata persistebat 
immobilis, et virí sagittaríi equitibus immixti 
inermes Scotos sparsim penetrabant; inter quos 
summo duce Lodonensium qui primam aciem 
ex parte Scotorum habebat, sagitta percusso, 
corruit ipse, et tota gens sua in fugam conversa 
est. Quod videns Scotorum acies altera quse 
ex ad verso pugnabat acerrime 'expavit,'* et 
fugae confestim indulsit. Regalis autem acies 
quam ipse rex David ex plurímis constituerat, 
simul ut hoc vidit, prímo singillatim et postea 
catervatim coeperant aufugere, rege jam pene 
solo ' existente;^^ quod videntes amici regis 
coegerunt eum sonipede arrepto terga dare. 
Filius autem regis 'strenuissimus'^ non attendens 
ad haec, sed soli gloriae et virtuti, miro Ímpetu 
aciem nostrorum impetendo percussit, sed tàndem 



■ Omitted in MS. Coll. Arm. 

* Omitted in MS. Ck>U. Arm. 

' 'insigne patrinm/ MS. 
Lansd. 



^ *' expavit animo/ MSS. 
Lansd. and Cott. Tib. 

' ' persistente,' MS. Lansd. 

^ ' strenuissimuB juvenis,' MS. 
Lansd. 



62 CHRONICON 

A^^^'8. f^S^^ ^^ ÍP^^ ' ^^ multa quidem Scotorum millía in 
eodem loco corruerunt, exceptís his qui in sege- 
tibus et silvis inventi sunt et perempti. Offensus 
enim erat eis Deus omnipotens, et 'ideo'^ omnis 
virtus eorum, quasi aranearum contextio, demo- 
lita est. Hoc bellum mense Augusti factum est, 
in mora de Cowton, juxta Alverton, anno regni 
regis Stepbani quinto,* Post Natale vero rex 
Stepbanus exercitum movit in Scotiam^ ubi cum 

du^ w?th ^®"*^ ®* ^S^^ quaeque vastare disposuit. Sed rex 
KingDaTid. ScotisB vchementer arctatus est, et concordiam 
faciens tradidit in obsidem Henricum filium 
suum; quem rex Stepbanus secum ducens in 
Angliam, obsedit continuo castrum de Lodelawe, 
ubi idem Henricus unco ferreo equo abstractus 
fere 'captus'^ est, sed per strenuitatem regis hoc 
intuentis confestim liberatus est. 

Be Tyrannide Regis Stephani contra quosdam Epi- 

scopos AngliiB, 

A. D. 1139. His ita feliciter gestis, elevatum est cor 
?íiMnTthS" regis Stephani, comprehenditque et tenuit Alex- 
LhSaïd andrum Liucolniensem episcopum, et cum diaeta 
saiiíbury. ^cnui ct jcjunio quasi continuo vehementer af- 
flixit, quousque sibi redderet castellum de New- 
erk, quod ipse episcopus de novo construxerat, 
^ una et cum castello suo de Sleford/* Similiter 
et episcopum Salisbiriensem tenuit, et 'vehe- 
menter'^ afflixit, quousque redderet castellà sua 
'Dewysee'^ et 'Siresburum;'^ accipiensque the- 
priíi?Eu? saurosejusdem episcopi, compara vit ex illis soro- 



tace. 



^ Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

3 The batüe of North-Allerton 
was fought in August of the year 
1138, which was the third, and 
not the fifth, year of King Ste- 
phen's reign. 



' * abstractus/ MS. Coll. Arm.; 
< distractus,' MS. Cott. Tib. 

^ Omitted in MS. Lansd. 

^ ' jejunio/ MS. Lansd. 

« * de la Vyse,' MS. Cott. Tib. 

^ * Shirboume,' MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 63 

rem Lodovici regnis Francise Constantiam, ad opus stephen. 

et maritagium filii sui Eustachií. Et justo Dei — ^ - 

judicio hoc ei contígit, utpote qui regi Henrico 
et filiae suae fidelitatem primo juraverat, de regno 
Anglíse ipsi filiae suse conservando et etiam jura- 
turis singulis formam jurament! expresserat, 
postmodum ejusdem juramenti immemor, immo 
magis contemptor, coronationi regis Stephani 
quasi cooperator extitit et adjutor : et quidem 
Willelmus Cantuariensis archiepiscopus> ejusdem 
ut creditur perjurii merito, ipso prsevaricatioms 
suae anno defecit^ et mortuus est. Post haec vero councn heid 
et aliquantísper Henricus Wíntoniensis episcopus^ fer.Tuestfay, 
frater regis^ et Romanse ecclesiae legatus, tenuit ^' 
concilium apud Wintoniam ; ubi episcopi Angliae 
convenientes et ad pedes regis prostrati, rogave- 
runt regem ut possessiones et castellà prsedic- 
torum episcoporum restaurarentur eis. Sed noluit 
eos audire rex ; propter quod, ut creditur, domus 
regia finitime subjacuit divinae ultioni. 

Qfiamodo captus/mt Rex Stephanm apud Lmcolniam 

per Imperatricem. 

Sexto^ anno regis Stephani cum exercitu mag- Matuda 
no venit in Angliam filia regis Henrici, quae quon^ laSd!*" ^"^' 
dam Alemannise imperatrix fuerat, et cui Anglia, 
ut praedictum est, ^ a'^ magnatíbus terrae promissa 
et jurata extiterat ; applicuitque prospere et iter 
direxit ad Arundel, ubi rex Stephanus occurrens: is besieged 
cum Ímpetu, obsedit eam ibi per aliquod tempus ; in Amnde? 
sed mox pèrfida credens consilia, dicentium sci- " ^' 
licet sibi castrum illud esse quasi inexpugnabile, 
retraxit se, et eam abire permisit usque Bristow. Escapes to 
Statimque concurrit ad eam Anglorum multitudo S'ISÍ^*]^ 

many of the 

» TWs date relates to the cap- I « < ex,' MS. CoU. Arm. **"''°*• 

tme of King Stephen at Lincoln. I 



64 



GHRONIGON 



A. D. 1141. 
Sunday, 
Feb. 2. 



■oner, 



^stephen. maxima^ et ínsurrexerunt in regem optimates sni 
' — '" hinc et inde. Jamque ornatus regii stemmatis ab 
antiquo morè discedens prorsus evanait^ ingentís- 
que thesauri copia jam disparuit ; pax in regno 
nuUa et fides permodica; quoniam caedibus^ in- 
cendiis, et rapinis exterminabantur omnía ; cla- 
mor et luctus, horror et tremor tonabant ubi- 
que, et in omni parte terrebat violenta prsedatio 

stephen lays cum tumultu. Scccssit 'itaque'^ rex et perrexit 

8iege to Lin- ■■■ * 

coïn casüe. Lincolniam, obseditqae munitiones ejusdem, quas 
fraudulenter ceperat Banulphus'comes Cestrensis^ 
a Natale Domini usque ad Purificationem Beatse 
Virginis. Interim idem ^ comes/' coadunatís mul- 
tis,. adduxit secnm eodem tempore Robertum ge- 
nenim suum, filium regis quondam Henrici, et 

i8 tiocen pri. alios proceres validissimos, ad dissolvendam regis 
obsidionem : cnm antem paludem pene intransibi- 
lem cum difficnltate transisset, statim in ipso die 
aciebus dispositis, regem Stephanum bello aggres- 
sus est. Ipse enim cum suis aciem primam assump- 
sit, secundam illi quos rex Stephanus exhaereda- 
yit, tertiam vero ille Robertus dux magnus, et 
a latere erat turma Wallensium pervalida. Rex 
autem interim missam audiebat solempnem, ad 
quam cum ex morè consueto cereum offeret, con- 
fractus est cereus cum in manibus Alexandri epi- 
scopi eum imponeret, et hoc fuit signnm confracti- 
onis regis. Cecidit etiam pyxis súper altare cum 
corpore Domini, rupto vinculo, et hoc fuit regi 
signum ruinaB. Missaque finita rex strenuissimus 
egreditur, et cum securitate magna acies bello 
disponit, instituitque consules in equis per duas 
acies, tertia vero regis erat permaxima. Con- 



' namque/ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

' Ralph,8uroainedde Gemons, 



son of Ranulph de Meschines, 
succeeded to the earldom of 
Chester in 1128. 

* Omitted in MS. Coll. Ann. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 65 

gressique ad pagnam^ et mutnis se lanceis sain- .^'g^'^•^•^ 
tantes, statim acíes exhseredatorum aciem con-"""^""^ 
sulum percussit, et pra^valuít; et quasi in ictu 
ocnli dissipata est acies illa, et ejus divisió in 
tria devenit, alii namque occisi sunt, alii capti, 
et alii aufugerunt. Secunda acies regís percussa 
a Wallensibus et a comitè Cestrensi quasi in 
momento dissipata est sicut prior, fugeruntque 
omnes equites, yitam potius salvaré cupientes 
quam ^ regem ;'^ rex namque Stephanus cum acie 
sua pedestri, quse sola remanserat, circumseptus 
est ; apparuitque tunc vis regis fulminea ceedens 
bipenni nunc hos nunc et illos, et multos in brevi 
ad extrema deducens. Comes vero Cestrensís 
invidens glorise regis cum omni pondere armo- 
rum irruit in eum; tunc novus oritur clamor, 
quia omnes in eum et ipse in omnes : tàndem 
bipennis regia ex frequentia ictuum confracta 
est ; quod videns quidam Willelmus miles stre- 
nuissimus irruit. in regem, et eum galea arripiens 
clamavit voce magna, ^^ Huc, homines, hüc! regem 
teneo :'' continuo advolant omnes, et capitur rex, 
omnesque ex acie regis aut capti sunt aut caesi : 
civitas vero hostili lege direpta est, et rex ad 
imperatrícem captivus ductus est, et in turrí de 
Bristow positus : imperatrix vero ab omni genteandcon- 

* , • «x • j • x» w^r ^ ünedinBrls- 

Anglorum suscipitur m dommam, excepüs Kent- toi casüe. 
ensibus ubi repugnabat regina uxor regis Ste- Matnda as- 

1 • «1 -v-ft ■■"■■ sumes the 

phani ; suscepta est etiam alegato Romano Hen- loyaiautho- 

TíT- X • • • X T J • •!, rity,Monday, 

nco Wintomensi episcopo et a Londomensibus Aprií 7, 

universis, et supra modum honorata. Elevatum- 

que est cor ipsius, eo quod prosperassent sui, et 

ad vota jam evenissent omnia : in tantum in su- secomes ty. 

-. •Ait•i A. j. j^ • rannical, and 

perbiam mtolerabilem erecta est, quod fere omm- is driven 
um corda ab ipsa separata sunt, displicuitque don. 

* < mori,' MSS. Coll. Arin. and Cbtt. Tib. 
VOL. I, P 



66 



CHRONIGON 



stephen. Loiidonieiisibus, et a civitate expulsa est; irri- 

""^~"^ — ' tataqne sic muliebri *angore'* regem vínctnm in 

compedibns poní jussit et strictius custodiri. 

Post dies autem aliquot cum rege Scotorum 

avunculo suo et fratre suo Roberto viríbus ad- 

Betieges the auctís obsedít turrím Wintoniensis eplscopi. ipse 

Winchester quideiB episcopus misit pro regina Anglias et 

pro universis fere proceribus terree ; qui cum 

festinatione venientes dimicabant quasi quotidie, 

non congressionibus acierum^ sed circuitionibus 

militarium anfractuum^ erat euim utrinque exer- 

cítus magnus. Tàndem Tero venit Londoníensis 

exercitus, et sic aucti namerose qui contra impe- 

Makes her ratríccm dimicabant, eam pudenter fugere compu- 

Yizes castief leruut^ captiquc sunt in fuga multi. Captus est 

slb^rt Éari ©tiam Robcrtus frater imperatricis, sub cujus cus- 

?/S?ra?ri" t^di* ^^^ captivus tenebatur ; et perseverantibus 

íxcSiTgí^ inimicitiis ut prius, facta est commutatio r^s et 

Novici. ' comitis, et uterque pro altero sibi et suís redditus 

est; et susceptus est rex cum immenso gaudio 

a proceribus suis. 

QiLomodo fugit ImperatriXi persecvita a Bege. 

A. D. 1142. Septimo anno regni sui fecit rex Stephanus 

construi quoddam castrum apud ^ Wintoniam/^ ubi 

subito supervenernnt hostes sui> et facta ^ congres- 

sione'^ mútua regem in fugam compulerunt^ captí- 

que sunt multi ex exercitu regis : iratusque valde 

• rex iterum multiplicavit exercitum, et reassump- 

Matudabe- tis viribus obscdit imperatficem apud Oxenford 

íord castie, a fcsto Saucti Michaclis usque ad Adventum Do- 

she makes mini* Et parum ante Natale Domini superveni- 

SSing??au ente nive et gelu forti, fugit imperatrix per 

of snow, Dec. Thamcsin glaciatam circumamicta vestibus albis. 



* * languore/ MS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib, 



' *Wiltonam,' in Newbury, 
^ ' congregatione/MS.Coll.Arm. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 67 

et sic reverberatíone nivis et veste alba fallenti- stephm. 
bus ocolos obsidentinm, fugit ad castellom de — --^ — • 
Walingford^ et nsque ad pubertatem Henrici 
filii sui semper regi Stephano repugnavit: red- SJÍJíJ **^*" 
dita tamen est regí Oxeufordia. 

De Eiecammtmicatiane illarum qui injieiuni Manus 

molentas in Clericos. 

Octavo anno regis Stephani tennit legatus a.d. ii4s. 
Wintoniensis Londonüs concilium generale^ ubí £j^j'^*»' 
et interfuít ipse rex. Et quia clericis terrae nul- 
lus deferebatur honor^ eo quod clerici sicut laid 
capiebantur et redimebantur, statuit ídem lega- 
tus in eodem concilio et decretum canonis inno- 
vavit^ ne aliquis qui violentas manus cleríco in- 
jecerit ab alio possit absolvi quam a solo papa 
et in prsesentia ipsius p.apae• Eodem anno obiit innocent ii. 
Innocentius papa, cui successit Coelestinus. 

Qmmodo tmuenmt qmdam Monasteria, et de eorm,- 

dem Infortwaio. 

Eodem anno Galfrídos comes de Magnavilla oeofBrey de 
a rege captus est, et pro restitutione turris Lon- captlired. 
doniae et castelli de Wallenden liberatus est ; qui hlsfi^m. 
possessionibus carens cum àdhuc magnam ha- 
beret familiam, confestim invasit abbatiam Sancti seiMs tbe 
Benedictí de Rameseia, et monachis expulsis iumfey. 
raptores immisit, fecitque monasterium sanctum 
spelnncam latronum, et vexavit regem in multis 
eo quod strenuissime militavit, et quasi per 
annum unum in suis omnibus gloriosus efiulsit : 
mense quoque Augusti cum processisset ad prae- 
dam, inter acies suorum a quodam pedite vilis- 
simo solus sagitta percussus interiit, et excom- ^l^^* 
municatus occubuit : simileque scelus exercuerat 

f2 



68 CHRONIGON 

stephen. in ecclesía de Coventre quidam perversus Ro- 
""^~^ — ~ bertus ' Marmion/ * vir bellicosns et strenuus, qui 
inter suorum cuneos coram ipso monasterio solus 
interfectus est^ et excommuDicatus ínterüt ; dum 
autem ecciesia illa pro castello teneretur, a 
parietibus ecclesise et claustri adjacentis sang^is 
ebnllivity quod multi viderunt^ et hoc se vidisse 
testatur in chronicis suis Henricus de Hunting- 
done : quia igitur improbi illi Deum quasi dor- 
miré dicebant^ excitatus est Deus^ et in hoc signo 
et in significato. Prínceps enim peditum prse- 
dicti Gaufrídi nomine Reynerus, cujus oflScium 
fuerat ecciesias frangere vel incendere, dum post 
mortem domini sui cum uxore sua et praeda 
multa mare transire vellet, essentque in alto 
mari^ mox ibidem afiuit digitus Dei ; navis enim 
in qua vehebantur immobilis facta est^ stetitque 
quasi csemento infixa; quod monstrum videntes 
nautaB timuerunt^ et sorte data rei causam in- 
quirunt; ceciditque sors súper Reynerum^ quo 
contradicente, iterum secundo et tertio sors ap* 
plicata devenit in eum^ positusque est in scapha 
cum uxore, et pecunia scelestissime adquisita, 
et statim ipsa navis ut prius cursu velocissimo 
pelagus ^sulcatí** scapha vero cum illis nequis- 
simis subita voragine circumducta in dBternum 
absorpta est. 

Operarii Begis ocdsi stmt Lincolnia. 
stephen be- Nouo auuo regni sui rex Stephanus obsedit 

sieges the , ^ *^ 

Eari of ches- Lincolüiam : comes enim Cestrensis tenuit cas- 

ter In Lin- 
coln Castle. tellum cum villa; rex vero cum munitionem 

contra castellum construere vellet, multosque 

haberet ibidem operarios, egressi sunt latenter 



' ' Marímam/ MS. Coll. Arm. ' ' pertransiit/ MS. laiisd. 



WALTBRI DB UBMINGBURGH. 



69 



hostes ei dimperunt omnia^ pra^focatiquè sunt ex stephen. 
operariis regís circiter octoginta^ confusosque -^-^ — ^ 
rex in hoc ' facto ^^ continuo discessit. Eodem 
anno Coelestinns papa obiit, cui successit Lu•Deathofce. 

CIUS. 

CoMra eepit Bex. 

Decimo anno regni sui rex Stephanus obsedit a. d. 1145. 
castram de Ferendone cum exercitu Londoniensi, 
et post multam sanguinis effosionem hinc et 
inde^ tàndem illud cum difficultate ' cepit/^ £0- Linooin ca- 

■1 Al jiT•i•• • thedral re- 

dem anno Alexander LmcolnieDSis episcopus bum. 
ecclesiam Lincolniensem, quae combustione de- 
turpata íuerat^ miro artificio sic reforma vit ut 
pulchrior appareret quam ante. 



Bea cepit Comitem Cestria. 

Undecimo anno regni sui construxit rexA.D.iH6. 
castrum de Wallingford, ubi comes Cestrensis The Eari ©r 
cum rege concprdatus est ; qui postea apud Not- g*»^«* ^y 
yngham' ad regem pacifico veniens^ et nihil sibi 
metuens^ captas est a rege, et in carcerem in- 
trusus quousque castellum Lincolniae quod ab eo 
dolose susceperat, et cdetera ditionis suas castellà, 
regi restitueret. Quibus redditis, mox ipse suis 
redditus est, et in posterum immanissimus hostis 
regi effectus. 



ídem Comes InsiUtum fecit Lincolnia. 
Duodecimo anno regni sui rex Stephanus a. d. 1147 



àpud Lincolniam in Natale Domini regali dia- 



Dec. 25. 



^ Omitted in MSS. CoU. Arm. 
and Cott. Tib. 

' * ceperunt/ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



' The Earl of Chester was 
taken prisoner at Northampton. 
Guií. Neubrig. de Reb. Ang. i. 
60, ed. Heame ; Dagdale's Ba- 
ronage. 



70 



CHRONICON 



Stephen. 
A. D. 1147. 



demate insígnitus est. Post cujas decessum 
venit comes Cestrensis ibidem, ' ut '* cum militari- 
bus copiis assiliret cÍTÍtatem. Et factum est, dam 
expugnasset civitatem usque ad ingressum con- 
tigit quod dux exercitus sui in introitu portae bore- 
alis percussus occubuit, et pluribus interfectis 
ipse consol retrocedere compulsus est: cives 
igitur victoríosi virgini yirg^um protectrici eo- 
nim laudes et gratias * insigniter'^ exsolvenmt. 



De Morie Thur$tini Arehiefpiseopii et Domïbuè fmr 



Arehbishop Diuu in rcgno Anglise talia gererentur, sanc- 
•igS" jfnf^ t£e recordationis Thurstinus Eborum archiepi- 

21 1189 

scopns, post laudabilem officii sui administra- 
tionem et praeclara pietatis opera, cum jam fere 
expletum sentiret esse militiae suae tempus, re- 
licto houore et excusans se ab onere, cum mo- 
nachis Cluniacensibus apud Pontem-fractum 
ultimos vitae suas dies exegit, et appositus est ad 
patres suos in senectute bona, anno Domini 
M.CXL. Cujus pio studío inter castera bona quse 
operabatur, attribuenda est fundatio atque * pro- 
vectío'^ celeberrimi monasterii Fontoniacensis, 
cujus fundatio talis esse perhibetur. Quidam 
monachi ecclesíse Beatae Mariae Eborum xii. ve] 
XIII. ferventes spiritu et scrupulosam habentes 
conscientiam, eo quod beati Benedictí regulam 
quam professi erant mínus ad literam observa- 
rent, et quia Cisterciensis ordinis, qui nuper 
esse coeperat, fama jam celebris erat, ut aliquid 
melius fortiusque agerent, suum monasterium 
reliquerunt: quòrum studíum zelumque vene- 



HIs death, 
1140. 



Monastery 
of Fountuna 
founded. 



1 Omitted in MS. Cbll. Arm. 
» ' indigniter/ MS. Coll. Arm. 



3 * protectio,' MS. Cott. Tib. 



WALTBRI DE HEMIN6BURGH. 71 

rabilis pater Thurstínus amplexus est, ' eos pa- stephen. 
terne suscipiens et maternae pietatis sinu fovens/* —1147. 
Tàndem vero in loco pascnae qui Fontes dicítur, 
coUocavit eos ; ubi ex tanc et deinceps tanqnam 
de fontibus salvatoris müIti hanserunt ''aquas 
salientes in vitam aBternam." ^ f'undataque fuit 
domus eadem in anno Domini m.cxxxiu 'vi/' 
kalendas Januarii, et anno a fundatione Cister- 
ciensis xxxiv. 

Ftmchtio ByevaUis. 

Sane paulo ante a nobili viro Waltero Espek^ Abbey or 
fundata íuit domus Ryevallis, consentiente Thurs- foonded by 
tino archiepiscopo et assensum praebente, ubi pec. 
monachi Clarevallenses, felicis memoriaa abbate 
Bemardo directi, sempiternam acceperunt man- 
sionem. Horum ergo exemplo monachi illi Ebo- 
rum incitati atque ad ' fortia'^ animati, memorati 
abbatis magisterio se tradiderunt; et distincti 
locis non animis, hii et illi arctam viam quaa 
ducit ad vitam paribus votis et studiis servando 
cucnrrerunt. 

Fundatio Bellte Landa. 

Eodem tempore quidam Saviniacenses monachi Byiand 
Bellam-landam condiderunt, nobili vii'O Rogero Roger de 
de Moubray, qui et Neubergensem fundavit ec- 
cleçiam, donante locum primo arctum, demum 
secundum, tertium, et quartum, ubi fixis radici- 
bus ibidem usque in praesens residerunt. 



' ' eos paternaD et matemae pie- 
tatis suscipiens sinu foVens,' MS. 
Coli. Ann. 

' St. John, iv. 14. 

* * octo/ MS. Lansd. 

* Walter Espec, Lord of 
Helmesley, or Hamlake, díed in 
1153, leaving his sisters co-heir- 



esses to his estates. On his 
death Peter de Roos acquired 
the manor of Hamlake by his mar- 
riage with Adeline, tl\e youogest 
sister. 

* <ferotia/ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



72 



CHRONICON 



Stepbeu. 
A. D. IISI 
—1147. 

The GUber. 
tine order 
instituted. 



Ordo Semjmnghamensis fímdatus. 

Eodem etiam tempore ordo Sempringhamensi^ 
sumpsit exordium, per Gilbertum^ virum plane 
mirabilem, in custodià feminarum ; hic servorum 
Dei duo et ancillarum Dei octo non ignobilia 
construxit monastería : quce et numerosis replevit 
coUegüs, et juxta datam sibi sapientiam regula- 
ribus ornavit institutis. 



A. D. 1147. 

Crasade to 
the Holy 
Land, 



Quomodo Chrtstiani in Terram Sanctam parum pro- 

/ecenmt, qtda SuperlL 

Aimo supradicti Stephani regis 'undecimo'* 
suscitavit Deus omnipotens spiritum Christiano- 
rum, et cruce signati profecti sunt Jerosolymis 
rex quidem Franciae Lodovicus et consul Flan- 
drensis cum comitè de Sancto ^gidio et Anglicis 
multis; imperator etiam Alemanniae Conradus 
majorem satis adduxit exercitum; transiitque 
uterque exercitus per imperatorem Constantiao- 
politanum, qui eos postea prodidit et seduxit» et 
quia incedebant cum summa supèrbia ideo in 
nihilum redacti sunt, quia Deus sprevit eos. In 
illo nam(}ue exercitu, et quidem utroque, contra 
castrensem disciplinam tot jam mala increverant, 
ut mirum non sit quod eis tanquam poUutis et 
immundis favor nequaquam divinus arriserit. 
Castra enim a castratione luxurise dicuntur :' at 
castra nostra casta non erant; in quíbus utique 
infelici quadam licentia multorum spumabant libi- 
dines; prsesumentes etiam de multitudine et ar- 



^ Gilbert de Sempringham, in 
Lincolnshire, founder of the or- 
der of Gilbertines; born about 
1084, died Sat. Feb. 4, 1189. 
He was canonized by Pope In- 
nocent III. in 1202. For his 



life, written by a contemporary 
historian, see Dugdale, MQn. 
Ang. ii. 669 et seq. 

^ We should here read 'duo- 
decimo.' 



WALTERI DB HEMINGBURGH. 



73 



morum copia posuerunt carnem brachmm suum, et stepben. 
nequaquam Dominum> pro quo aemularí videban- — ^-^ — ' 
tnr, declaratumqne est in eis, '^quia Deus super- 
bis resistit^ humilibus autem dat gratiam/' ^ Fame ends ingio- 
namque constemati pnmo penerunt in se ; postea 
vero proditione imperatoris Constantinopolitani 
ferro hostili defecerunt: nec immundis castigan- 
dis et superbis reprimendis iraa defnere coelestes, 
cum íntempestivomm imbriom inundatio efftisa 
pins de exercitu nostro minuit quam hostilis 
gladins devoravit. Rex tamen Franciaa et im- 
perator Alemannise cum paucissimis evadentes 
prius Antiochíam postea Jerosolymam ignomi* 
níose confugerunt; et demnm ad propría, sed 
non in gaudio. Interea quidam navalis exercitua, 
non potentium virorum nec magno duci innixi 
nisi omnipotenti Deo^ ibidem profecti sunt^ non 
superbe quidem sed humiliter, et ideo probítatem 
magnam exercuerunt: civitatem namque famo- 
sam in Ispania quae vocatur Uluxis Bona,^ et 
aliam quae vocatur Almaria^ et regiones adja- 
centes, pauci contra plures obtinuerunt; erat 
enim Deus adjutor eorum fortis» et ideo nuUus 
resistere poterat: et magna pars eorum venerat 
de Anglia. 



Quomodo Henricus Filius Imperatricis venit in An- 

gliam^ et de ejm Prímordiis. 

Interea dum circa nostros in Oriente talia A.D.1149. 
gererentur, Anglia multis malís saucia tabes- intestme 

, . T^T • A • i ^ , divisions in 

cebat. Nam quia tunc impotens erat rex, etEngiand. 
lànguida lex, unusquisque quod sibi videbatur 
rectum vel malum faciebat: et quia omne reg- 



^ 1 St. Pet. V. 6 ; St. James, 
iv.6. 

' Now Lisbon ; the Olygsipo 
or Ulyssipo of the ancients, situ- 



ated in Lusitania. It was a freé 
city in the time of the Romans, 
and is said to have been founded 
by Ulysses. 



74 GflRONICON 

stophen. huiu íïï S6 divisum citíus desolabitur. 'et sic'^ 

A. D. 1149. ,. . A T X • 

divisum est regnum AngliaB et scissum quasi 

in duo ; quidam enim regí et quidam imperatrici 
favebant : non quod rex yel imperatrix suse parti 
potenter imperaret, sed uterque suos 'ne'^ dis- 
cederent blandis senuonibus demulceret: sane 
inter partes diu certatum est^ altemante fortuna ; 
sed tunc quodammodo remissiores motus esse 
coeperunt : quod tamen Angliee non cessit in 
bonum» eo quod tot erant reges quot domini 
castellorum, habentes singuli numisma propríum, 
et morè regió subditos judicantes. Et quia mag- 
nates terrse sic invicem excellere satagebant, eo 
quod nuUus in alterum haberet imperium^ mox 
inter se disceptantes rapinis et incendiis clarissi- 
mas regíones corruperunt, in tantum quod omne 
robur panis fere deperiit; aquilonalis tamen regió 
quse in potestatem David regis Scotorum usque 
ad flumen Tesiam cesserat, per ejusdem David 
regis industriam agebat in pace. Ad quem qui- 
dem Henricus fiHus imperatricis et rex Anglias 
jíiiturus, a matre missus, jam pubes^ accesserat^ 
et ab eo apud Karliolum cingulum militaré ac- 

PrinceHenry ceperat, jam miUtaturus in hostes et sibi rebelles. 

18 knighted . * '' 

cLhY"** Accepto namque milítiae cingulo transfretavit 
ad patrem^ et erat extunc militaris gloriae non 
Geoflawyof tcpidus asmulator exístens. Post autem annos 
1151^ *'' aliquot, patre in fata cedente, patemi juris pleni- 
tudinem, Andegavensem scilicet et Cynomen- 
nensem comitatum, et matemi juris portionem, sci- 
licet Normanniee ducatum^ recepit. Itaque patri 
succedens et matrem potentíaliter excedens^ quo- 
cunque divertit industrius strenuusque apparuit; 
ita ut jam illis formidabilis existeret qui felicibus 
ejus inítiis invidebant: cumque in transmarinis 

' Supplied from MS. Lansd. ' ' ne a se/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HBMIN6BURCH. 



75 



partibus omnia sibi quieta jam essent, regno stephen. 

AnglisB, quod sibi jure matemo competebat, frau- —^-^ — - 

dari ulterius non disposuit ; timens tamen regem 

Francorum eo quod rex Stephanius sua affinitate 

gaudebat» Normanniam bene munitam et suffi- 

cienter ordinatam, in pace reliquit ; et in An- Heniy in- 

gliam veniens, non amplius, ut dicitur, quamiand. 

centum xl. equites et peditum tria millia 

secum adduxit: sed adventu ejus cognito mox 

ferventibus animis convenerunt ad eum qui 

matri ejus ab initio favebant. Auctus igitur 

ingentibus copiis confestim munitionem Mal- 

mesbiriensem, ubi regis Stephani praesidium 

erat, absedit; ubi rex Stephanus, cum filío suo 

Eustachio acerrimo juvene, otius advolans hos- 

tem ad proelium provocavit; sed ille in castris 

se continens, eo quod manum imparem habere 

videretur, saltem pro tempore belli discrimen 

consulte declinavit: rex vero cum neque hostem 

commode posset impetere neque prolixiores ex- 

cubias circa castra ex tuto agere, otiose recessit, 

et obsessa munitio in potestate obsidentis re- 

mansit ; augebaturque militiae numerus, et favori- 

bus sociorum concurrentibusque ad eum opti- 

matibus multis qui a rege Stephano defecerunt, 

ita ut jam, incrementis virium et felicitate suc- 

cessuum, ducis glòria nomen regium obumbraret. 

Stanfordiam ergo cum instructo exercitu adiit, 

qua celeriter expugnata et capta, munitionem 

etiam post paucos dies obtinuit ; indeque se diver- 

tens irruit súper Notingham, qua mox expugnata, 

et opibus vacuata recessit, * oppugnandse muni- 

tionis quse natura loci inexpugnabilis videbatur, 

operam inanem omittens.'^ Inde ad alia conversus 



* ' OperaiD autem inanem omit- 
tens, oppugnandae scilicet muni- 
tionis ejusdem villae, quae natu- 



ra loci impugnabilis videbatur.' 
MS. Lansd. 



76 CHRONICON 

stephen. negotía, in omnibas arridente fortuna prospera* 

A. D. 1152. . . 

tus est. 

Qtiomodo Beat et Oames concordati iunty et qua Forma. 

Dum basc sub eventu pendulo inter regem et 
Prince Eas. ducem altercatio traheretur, Eustachius ejusdem 
^^ ^*' regís filius immaturata morte discessit» magnam 
seminandae pacis occasionem ' sai de medio ab- 
latione relínquens;'^ eo quippe superstite^ partes 
uniri non poterant, tum propter juvenilem ejus- 
dem acrimoniam tum propter regís Francorum 
fiducíam quam ex affinitate contraxerat^ eo quod 
sororem suam duxerat in uxorem ; utroque au- 
tem pacis impedimento per unius homiuis mor- 
tem sic ablato, confestim viri pacifici de pace 
suadenda atque formanda propensius cogitare 
coeperunt. Exulceratus autem rex in morte filii 
qui sibi successurus sperabatur^ voces suaden- 
A. D. 1153. tium pacem solito patientius audíebat» Dux 
autem, prudentium inclinatus consiliis, ut honesto 
et solido foederi casus postponeret ambiguos, 
gratanter adquíevit, placuitque inter eos solemne 
peaceiscon- et salubre coUoquium celebrari ; ubi amicis medi- 
twee^st^I antibus, et circa bonum publicum pia et prudenti 
ïfeniy?"** provisioue satagentibus, pax inter eos et caute 
^"^• '• formata et solide firmata est : decretumque est ut 
Stephanus de caetero tanquam prínceps legitimus 
íntegre in Anglia cum glòria et honore regnaret, 
Henry is de- Henrícus vcro eí tanquam haeres legitimus in 

clared next j . xx • ^ ^ 

heirtothe rcguo succcderet, Hanc pacis foi*mam tanquam 
'^^°^' utilem et honestam prínceps uterque amplexatus 
est, et in mutuos multis prae gaudio lachrymanti- 
bus se dederunt amplexus, et rex quidem ducem 
adoptans in filium eum solemniter successorem 
suum declara vit; dux vero regem tanquam pa- 

^ 'causa sui de medio ablatam relinquens,' MSS.CoU. Arm. and 
Cott. Tib. 



WALTERI DB HEMINGBURGH. 77 

trem et dominum in conspectu omninm honora- stephen. 
vit. WiUelmns autem filiJs regis júnior, jubente ^^^^^ 
patre, hominium duci fecít ; quibus Deo propitio receives the 
salubriter actís^ rex tunc qnasi primo jnste An- Prince wu. 
glíam, et Anglia pacem^ recepit. Dux autem in 
Anglia modico post commoratus transfretare 
parabat; et rex cum Willelmo filio suo^ mul- 
tisque alíis nobilibus, celebrí laetitia proseqne- 
batur abeuntem: cumque idem regius puer in 
oculis patris eqno^ ut assolet^ concitatius vehe- 
retur^ contigít^ equo cadente^ sessorem ad terram 
graviter allidi^ fractoque osse tibise^ patri et 
omnibus qui aderant dolorem incussit: repor- 
tatus est igitur Cantuariam ut ibi curaretur. 
Rex vero sinistro casu saucíus, datis cum bene- 
dictione mandatis^ ducem dimisit^ qui feliciter and retums 

. /• , . ..•••.•:■ • *o Norman- 

transfretans circa aestatis initium ad propna cum dy. 
gaudio remeavit. 

QtMmodo Comes Uxarem Begis Francite duosit. 

Eodem tempore celebratum est divortium^ A.D.1152. 
intér regem Franciae Lodovicum et Alienoram ií^S,**' 
uxorem suam, filiam dncis Àquitaniae^ quibusdam LoufsVíi. 
episcopis ac proceribus consanguinitatem illorum 
sub testificatione jurisjufandi solemniter allegan•^ 
tibus, et causante ipsa muliere se monacho non 
regi nupsisse. Porro ipsa soluta a lege viri, PnnccHenry 
duabus apud patrem filiabus relictis, desideratis and obtains' 
non multo post cum duce posita est nuptiis, cuienné. 
moxque ducatus Acquitania^ qui a fíníbus Ande- taine. 



^ It was in the council 
of Beaugency-sor-Loire, held 
March 18, 1152, thatLouis VII.*s 
mamage with Èleanor, daughter 
of William Count of Poitou and 
Duke of Aquitaine, was declared 
invàlid, the alleged cause being I Hist. Ludov. VII. ibid. 127. 
their consanguinity ; but some | 



suspicions as to the conduct of 
his queen, who had acconipanied 
him to the Holy Land, madè 
Louisdesirethismeasure. Chron. 
S. Martin. Turon., Recueil des 
Hist. de la France, xii. 474; 



78 



CHRONICON 



stephen. gaveoslum et Britonum ad Pirenseos usque mon- 
-^-^ — - tes Gallíam Hispaníamque dirímentes, extenditur^ 
ratione conjugis in ducís Normanníci potestatem 
transivit. In quo quidem &cta Franciinvidía 
tabescebanty non tamen impediré poterant ejus- 
dem ducis provectum. 

Quomodo devicit Rex quosdam RebelUs^ et postea pro- 

vidit EcclesÚB JBborum. 



A. D. 1154. 
Peace re- 
ttored to 
England. 

Revolt of 
PhUip de 
CJoleviUe. 



Interea rex Stephanus fastu regió fines Anglise 
' lustratos/^ et se tanquam regem novum ostentans, 
suscipiebatur ab omnibus^ et decenti magnificentia 
colebatur. Veniens autem in Eboracensem pro- 
vinciam quendam Philippum de ColevUIa» qai 
mnnitionem constituerat, invenit rebellem, fre* 
tum scilicet ejusdem munitionis firmitate, et 
commilitonum suorum ingentibus animis et copi* 
oso armorum cíboramque apparatu. Rex vero 
ex proximis provinciis exercitu convocato^ muni- 
tionem illam^ objecta amnium, silvarum^ atque 
paludum fere inaccessibílem^ obsidione conclusit, 
et fortiter expugnatam in brevi obtinuit; erat 
antem tempus messis. His itaque expletis et 
aliis qnaa volebat rex in civitate Eborom, et in 
adjacente provincià^ ad partes anstrales reversus 
est. Et in festo Sancti Michaelis cum epíscopis 
at^Londonf^ ^t optímatibus terraB concilium^ Londoniís cele- 
bravit^ tum pro regni negotiis tum pro negotio 
yacantis ecclesiee Eborum per mortem Sancti 
Willelmi.^ Evocati igitur majores ejasdem ec- 



Sept. 29. 
Coancll held 



* ' perlustranSy' MS. Lansd. 

' In this council the ancient 
customs contained in the charter 
of King £d\?ard, and the prívi- 
leges of the clergy, were revived. 

^ St. William was nephew of 
King Stephen, being the son of 
his sister Emma by Earl Her- 



bert. On the death of Thoretan 
he was appointed to the arch- 
bishopric of York, and conse- 
crated Sept. 26, 1144. In 1147 
he was deprived by the Pope, 
and Henry Murdac appointed to 
the see ; but he dying in 1153, 
William was restored. He died 



WALTERI DB HBMIN6BUR6H. 



79 



clesise cum abbatibus et príoribus subjectar pro- stephen. 
vinciae, et facto decreto in Rogerum Cantuari- ' ' 
ensem archidiaconum^ emn a suo archiepiscopo» 
cujus astutia omne negotíum electionis illias pro* 
cesserat^ rege 'connivente/^ in snnm archiepisco- 
pum petierunt. Quem com facile a volente * im* 
petrassent/ ^ alias statim preces injecerunt, scilicet 
ut eum non tanqnam Cantuariensis archiepis- 
copus sed apostolicae sedís legatus consecraret; 
hoc etiam a volente non difficiliter impetrato^ 
consecratus est idem electus in ecciesia beati 
Petri apnd Westmonasterium ; soluto 'itaqne'* con- 
cilio ad ecclesiam ' propriam/* properavít ; et rebus 
pro tempore dispositis, ad sedem apostolicam, 
petendi pallii gratia^ in propria persona iter arri- 
puit. 

De Morie Begis Stephani. 

Post prsedictum concilium rex Stephanus in King ste- 
Cantia constitutus morbo incnbuit, quo ingra- Ïm?í5^' 
vescente^ post dies paucos discessit, mense scili- 
cet Octobri anno Domini m.cliv. et anno regni 
sni XIX., sepultusqne est apud Faveresham^ inisburiedat 

-, - FeTersham. 

monasterío a se ante aliquot^ annos constructo. 
Nuntinm yero mortis ejus dux Normanniae ma- 
taré accepit^ qui tunc quoddam castrum qnod 'ab 
eo detentum fuerat^ obsidebat;'^ cumque ab amicis 
moneretur^ ut relicta obsidione Angliam festí- 
naret^ ne quid contra eum inimici veteres moli- 



June 8 in the foUowing year. 
This Wüliam was much cele- 
brated for his exemplary life, 
and was canonized about the 
year 1280. Acta SS. Papebroch. 
íi. 136. 

* ^ annuente/ MS. Lansd. 

* ' perpetrassent,* MS. Coll. 
Ami. 



s í 



namqae/ MS. Coll. Arm. 



* Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* Feversham Monastery was 
foundedin 1148. 

* ' ab eo desciverat, cum exer- 
cita obsidebat/ MS. Lansd. 



A 



80 CHRONIOON 

stophem rentur; mira justítíae saae confidentia respondit, 
— ^illos nihil ansuros. Et quamvis multum insta- 
rent, non tamen, nisi obtento castro, obsidionem 
solvere adquíevit; expectante eum interím An- 
glia, et nalla, disponente Domino, in cunctis fini* 
bus ejus surgente procella. Et hujus quidem 
libri modus sit iste, ut a regno Henrici secundi 
liber secundus incipiat. 

ExpUcit Liber Prímtis. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 81 




INCIPIT LIBER SECUNDUS. 

De Primordiis Henrici Regia Secundi. 

NNO a partu Virginis m.cli v. Henricus Henry n. 
imperatricis filius de Normannia in ^'^•^^^^• 
Angliam veniens^ die Sancti Leòde- Henry ii. 
garii^ consecratus est in regem^ haeredi- SSJSd" 
tarium regnum sine diminutíone suscepit congau- J'* *^"°*" 
dentibus et conclamantibus turbis,"Vivat Rex!" 
De novo enim principe, post experta mala^ meli- 
ora sperabant ; pr^sertim cum magni jam prin- 
cipis in ipsis suís priinordiis praeferret imaginem : a. d. 1155. 
denique edicto praecepit ut illi qni ex gentibus Foreign 
exteris in Angliam sub rege Stephano prsedarum ex^lued.^" 
gratia tanquam ad militandum confluxerant^ et 
maxime Flandrenses^ quomm tunc in Anglia 
magna fuit mnltitudo^ propriis regionibus redde- 
rentur ; fatalem eis diem constitnens^ si quis post 
illnm diem ínveniretur : quo edicto pavefacti ita 
in brevi dilapsi sunt^ et quasi phantasma in mo- 
mento disparuisse viderentur. Moxque castellà Many casties 

, . 1 . • ^ • ^ . levelled. 

nova^ quse m diebus avi sui nequaquam extite- 
rant^ complanari praecepit ; paucis tamen excep- 
tis^ quse a viris pacifícis ad regni munimen voluit 
retineri. Publicar quoque legis imprimis solici- 
tudinem habuit^ ut lex quae extincta videbatur 
paulatim exurgeret; ordinatis in cunctis regní Justice» 
finíbus juris et legum ministris^ qui improborum *'*^ "'^ 
audaciam coercerent^ vel secundum causarum me- 
rita discemerent, ipse vel in deliciis erat vel 



' Sic MSS.; but for ' die Sancti Leodegarii/ Oct. 2^ read 'die 
Sancti Macarii/ Dec. 19. 

VOL. 1. G 



82 



CHRONICON 



Hcnryii. majoríbus 'negotiis'* operam regiam impendebat. 

-^-^ — ^Qaoties vero a subditís contra iniquos judices 
pulsabatur^ mox provisionis regiae remedium 
adhibebat^ illorum negligentiam corrígens vel 
excessum. Talia novi principis initia fuere, stn- 
pentibus improbis, congTatnlantibus pacificis. 



Quomodo dominica Regia redirdegramt. 

Heniyre- Considorans antem rex quod regii redditus 
crown lands. et dominica per moUitiem regis Stephani ad mul* 
tos jam dominós devenissent^ praecepit ea cum 
omni integrítate, infra tempns certum, a qnibus- 
cnnque detentoribus^ resignarí, et in jus statumque 
pristinum revocari: quidam vero índies cartas 
regis Stephani protnlenmt; quibus fuit a rege 
responsnm qnod cartae invasoris pra^judicium le- 
gitimi principis minime facere debuerunt. Primo 
jergo indignati, deinde territi et constemati, a^gre 
quidem sed tamen Íntegre^ nsurpata resignarunt. 
Cumque fere omnes tegiae voluntati pamissent^ 
rex Transhumbrianas partes adiit, ubi Willel- 
wiiiiam Eari nium comitem Albemarlensem* eadein qua cete- 

of Albemarle *■ 

deiivers up ros auctoritatc convenit. lUe vero diu hsesitans 

the castle of 

scarborough. multumque aestnans^ tàndem corde saucius potes- 
tati succubuit^ et quaecunque ex regió dominico 
pluribns jam annis possederat cum ingenti dolore 
resignavit^ maxime famosum illud et nobile cas- 
trum quod dicitur Skarcheburgh,^ quod in summo 
planitiem habet ' spaciosam'^ plusquam * lx/^ juge- 
rum^et fonticulum aquse yivaeex saxó profluentem. 
Huii& locum memoratus comes, cum in Eborum 



' ^causis et negotiis/ MS. 
Lansd. 

■ '■William le Gros, grandson 
of Odo Earl of Champagne and 
Holdernessi who was created 
Earl of Albemarle by William I. 



William le Gros succeeded to this 
earldom in 1126, and died 1179. 
. .' Scarborough or Scarburgh, 
the to\?n on ihe scar or clíff. 

* ' speciosam/ MS. Coll. Arm. 

» * XL.' MS. Coit. Tib. 



WALTERI DE HEMINGBUR6H. 83 

província plurímum posset, castro construendo Henryii. 

idoneum contemplatus» sumptuoso opere naturam — ^— ^ — ^ 

loci juvans, totam rupis planitiem muro amplexus 

est, et turrím in fauciam angustiis fabricavit; 

qua processa temporís collapsa, arcem ma^am 

et prseclaram rex ibidem aedificari pra^cepit.^ In 

eadem ergo provincià rebus ad votum gestis, rex 

ad superiora Angliae remeans, solum Hugonem 

de Mortuo-mari,* virum fortem et nobilem, re- Revoit of 

bellem invenit, castrum regíum de Brigia reti- Mortimer. 

nendo. Qui cum juberetur propriis esse con- 

tentus, et reddere quae de jure regió possidebat, 

pertinacissime renuit, seque quibus potuit modis 

ad resistendum praaparavit. Rex ergo celeriterThcking 

* * C3 captures 

exercitu congregato Brigiam obsedit, et post Bridgenonh. 
tempus modicum fortiter oppugnatam in dedi- 
tionem recepit ; eique, cujus cor paulo ante quasi 
cor leonis fuerat, humiliato et supplici veniam 
lai^tus est. 

ítem repetiu a Rege Scotorum Northumbriam. 

Regi quoque Scotorum, qui aquilonales An-A.D.ii56. 
gliae regiones, scilicet Northumbriam, Cumbriam, ^^^ ^^' 
et Westmerlandiam, nomine Matildis dictae impe- £ííindrind 
ratricis et haeredis ejus olim 'a David Scotorum é5SdíS?f* 
rege adquisitas/^ tanquam jus proprium possi- ^'^°""*^^°• 
debat, maudare curavít xegem Anglise tanta 
regni sui parte non debere fraudari, justumque 
est reddi quod suo fuisset nomine adquisitum. 
Ille vero prudenter considerans regem Anglise 
in hac parte praevalere, praenominatos fines cura 



1 The remaiüB of this once 
splendid caatle süll exist, but 
are little morè than a mass of 
ruins. 

3 Hugh de Mortimer, son of 
Ralph de Mortimer, who came 
into England with William the 



Conqueror, and obtained the Caa- 
tle of Wigmore. Hugh de Mor- 
timer died 1185, and was suc- 
ceeded by his son Roger. 

' ' ad David regem Scotorum 
adquisita8,'MSS.Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 

62 



84 GHRONIGON 

Henryii. íutegrítate restttuit repetenti; et ab eo vicissim 
— ^— ^ — - comitatum Huntingdaneasem prisco sibi jure 
competentem recepit. 



Wallenses rebellare cospertmt 

A. D. 1157. Verum non multis diebus elapsis^ inter regem 
vieTwïet. ®^ gentem barbaram discòrdia oritur. Unde rex 
immensis ex. tota Anglia copiis congregatis regi- 
onem Walliarum^ qua facilior aditas videbatar, 
ingredi statuit. Porro illi conveniéntes excuba- 
bant in terminis; et in planum progredivel aperto 
bello cam lorícatis congredi levis armaturae ho- 
mines caute declinantes^ delitescebant in silvis 
et viarum angustias observabant. Sane Wallen- 
ses reliquiaa Britonum esse noscuntur ; qui hujus 
insulae quae nunc Anglia dicitur, olim cum Bri- 
tannia dicebatnr^ incolae primi fueront ; ejnsdem- 
que nationis et linguae esse probantur cujus et 
Britones transmaríni. Cum autem gens Brito- 
num a supervenientibus Anglorum populis exter- 
minium pateretur^ qui evadere potuerunt confti- 
gerunt in Wallias^ contra irruptionem hostium 
naturae beneficio tutas ; ibique heec natio perse- 
verat usque in prsesentem diem. Igitur rex fines 
hostium^ contra locorum malitiam luctando^ ín- 
itdefeated, grcdicus^ íufausta negotii initia habuit: pars 
loss, at enim exercitus per loca silvosa et humida incau- 
Forest. tius gradicns^ hostibus intercepta^ pro magna 
parte periit^ et duo nobiles^ cum alüs multis 
corruerunt. Quidam vero fugientes^ et regem, 
qui in loco tuto consistebat, occubuisse credentes» 
advenientibus àdhuc et properantibus* ad pugnam 
ordinibus regem corruisse nunciabant. Unde 



' Eustace Fitz-John, and Robert de Ck)iircy, Sewer to the Em- 
press Maud. 



WALT£RI DK HEMINGBURGH. 



85 



mag^am exercitus partem sinistri rumorís atro- Henryii. 
citate attonitam enormiter fugere compalerunt, — ^— ^ — - 
ita ut signifer regius^ vexillo regís abjecto fugaa 
se crederet^ et occurrentibns regem extínctnm 
proclamaret. Ob quod delictum postea^ a quo- 
dam viro nobíli' proditionis ejus dedecus publice 
opponente^ regii vigore judicii duello addictus 
est^ ^et ab eodem devictus;'^ quem tamen judicio 
rex mortis subducens àpud Redyngum monachum 
fecit» et patrimonium ejus amplissimum íisco 
applicatum est. Cumque rex otius advolans 
turbatum exercitum proprio exhilarasset aspectu, 
resumptis illico animis et viribus^ confusi ordines 
in ordinem coierunt, adversus hostiles insidias 
extunc se cantius instruentes. Cumque rex 
classem non modicam prseparari jussisset^ ut eos 
per mare invaderet^ statim legati hostium veni- 
entes pacifice locuti sunt; et traditis qulbusdam peaceiseon- 

/•• •^••i^'j •• cluded, and 

finium suorum munitionibus^ tàndem suos princi-theweishdo 
pes regi adduxerunt homagium illi cum sacra- °°^^^' 
mentis faciendos. Pacis ergo sereno post belli 
nubilum gratius arridente, exercitus cum gaudio 
ad propria reversus est ; et rex ad alia jam nego- 
tia conversus. 



Frater Begis rebellamt in Partihuè transmarinia. 

Cum igitur^ sedatís Wallensibus/ Anglia inA.D.ii56. 
pace et securítate ageret, nunciatum est regi 
fratrem suum tumultuari in partibus transma- 
rinis; cujus causa fuit baec. Comes Andegaven- 
sis pater eorum, cum tres haberet filios, Henricum^ 



' Henry Baron de Essex, he- 
reditary standard-bearer. 

^ Viz. six years after the bat- 
tle of Coleshill Forest 

^ Hugh de Montfort, son of 
Gilbert de Gant. 



« Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

' The peace with Scotland and 
expedition into Wales took place 
after Henry's return from Ànjou . 



86 



GHRONICON 



Oeoflnrey's 
claim to 
Anjou. 



Henryii. Gaufiidum^ ct WíUclmum, ad extrema veniens, 
— ^— ^ — ^medio filíorum comítatum Andegavensem testa- 
mento reliquit^ sic dicens inter caetera testa- 
menti suí verba: Cum Henricus plenitudínem 
obtinuerít juris materui^ id est Normanniam cum 
Aoglia^ fratri Gaufrído ' tunc patrimonium'^ ínte- 
gre dímittat ; íoterím vero díctus Gaufrídus tribus 
castellís^ scílicet * Schynone/* Leoduno^ et Mira- 
bello^ sít contentus. Et quía Henricus tunc ab- 
sens fuerat, ídem comes epíscopos et nobíles qui 
aderant adjuravít ne corpus suum sepultura^ 
traderetur^ nísi praestito prius sacramento a filio 
quod patemum míoíme yíolaret testamentum. 
Deníque íllo mortuo^ mox ad exequías absens 
filíus concurrit^ et audita adjuratíone paterua diu 
ha&sítavít: tàndem conclamantíbus omnibus ne 
ad sempíternum ejus opprobríum patris corpus 
inhumatum remaneret^ víctus succubuit^ et sa- 
cramentum quod exígebatur non absque dolore 
praestitit: cum autem regnum esset adeptus a 
summo pontifico beneficíúm absolutionís consecu- 
tus est: quaratione tutus nec testamento patris nec 
petitioni fratris satisfacere curavit. Unde índíg- 
natus frater^ et tribus praenominatis castellis bene 
munitis, confestim vicinas turbabat provincias: 
rex autem exercitu propere congregato Chyn- 
Henryre. oucm obsodít^ ct íu brcví por dcdítíonem obtinuit^ 
duoes Anjou, fra^t^q^e humiliato veniam dedit ; et, ut occasi- 

onem superbiae ei tolleret, terram planam sibi pro 
and return» castrís contulít, ct íu Auglíam reversus est. ' Cito 

post praeclarae urbis Namnethensis cives, certum, 
GeoflQrey íu quo sibí complaccrent, dominum non habentes/ ^ 
vernorof prasdíctum GauMdum indústria strenuum sibi in 

Nantea. 



' ' ju8 paternum/ MS. Lansd. 
' «Schynos/ MS.Coll. Arm. 
' ' Cito post prseclara urbs 
Namnethensis certiim, in quo sibi 



complacerety dominem non ha- 
bentes/ MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 



WALTERI DB HEMIN6BURGH. 87 

terum dominam ele^erunt. et accersito civítatem Henry ii. 

j. ..1.1 ,. A. D. 1158. 

cum adjacente província tradiderunt : at non diu 

hac felicitate fanctum'mors'^ immaturasustulit; et hís death. 
comes Richemundensis^^ qui transmarínae Britan- 
nía^ magoa ex parte praesidebat, eandem civítatem 
' iutravít***^ Quibus auditis rex dato maodato Henry lays 
Richemundensem comitatum fisco prsecepit appli- NanTes? 
cari, illico Normanniam * transfretavit/* et civita- 
tem eandem tanquam jure fratemae successionis 
reposcenSy eundem comitem ita perstrinxit ut yík 
tepide obluctari conatus civitatem eandem resig- 
navit. 

Incidmtia. 

Eodem quasi tempore Fredericus imperator Frederic i. 
subvertit civitatem Mediolanensium^ ubi inventa cityofMUan. 
sunt corpora ' trium'^ magorum qui adorabant Do- 
minum cum muneribus in die Epiphaniaa ; sed et 
aureus circulus eadem corpora, cum reperta sunt, 
ambiebat, ut sibi mutuo cobaererent. Anno scili- successioa 
cet prímo istius regís Henrici obiit Anastasius^Anastasius 
papa successor Eugenii, cui successit Nicholaus '^* 
Anglicus'AIbanensis'^ episcopus^etmutato nomine Adiian iv, 
dictus est Adrianus : eo post sextum^ annum 
mortuo, electi sunt in discòrdia duo papaa, Alex- Aiexander 
ander^ et Víctor, et uterque in alterum excom- 
municationis sententiam tulit. Occidentalis ec- 
clesia, Anglia scilícet et Francia cum insulis. 



I Omitted in MS. Coll. Am. 

• Conan le Petit, Duke of 
Brittany and Earl of Richmond, 
a descendant of Alan Fergaunt, 
Earl of Brittany, who for his 
serrices at the battle of Hast- 
ings was created Earl of Rich- 
mond by William I. 

» * optinuit,' MS. Lansd. 

* Supplied from Newbuiy. 

« «tria,' MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 



^ Anastasius IV. ; Conrad, 
Cardinal and Bishop of Sabino, 
died Dec. 2, 1154. 

7 «Althanensius,' MS.CoU. Arm. 
Nicolas Breakspear, elected by 
the title of Adrian IV., Dec. 3, 
1154, and died Aug. 30, 1159. 

• Sic MSS.,butread *quintum.' 

• Aiexander IIL; Roland, of 
the honse of Bandinelli, elected 
Sept. 7, 1159. 



88 



GHRONICON 



Henryii. favcbant Alexandro ; ímperator vero Fredericuià 

et SUI fayebant Victon: sed post Turonense 

concilium * Víctor'* judicio Dei víctus morte suc- 

cubuít. Longobardi etiam in libertatem pristi- 

Miian reco. nao) SO recípíeiites civitatem Mediolanensem re- 

vered. . t» i • 

staura venint ; et imperatorem Fredericum con- 
temnentes contra ejus ímpetus civitatem Alexan- 
driam ex nomíne domini papae^ cui se devotos 
esse gaudebant, sic vocatam apto loco condide- 
runt. Dictus autem Alexander papa prius 
coanciíof concíIíum celebraverat Thuronis,* anno Domini 

Tours. ,, . 

M.CLXiii.^ ubi et qusedam decreta ordmavit. 



Hteretici venerunt in AngUam. 
A. D. 1160. Eodem quasi tempore quidam baeretici Ang- 

Thirtvhere• i* • .... • , 

ticscòD- liam ingressi sunt, in universo quasi xxx. ho- 
th^rouncu míucs ct fcmínas linguae Theutonicse^ quendam 
Gerardum nomíne aliqualiter literatum tanquam 
praeceptorem et principem 4mpoliti'' et idiotse 
sequentes. Rex vero 411os*^ deprehensos in cus- 
todia ' posuit/' et indiscussos punire vel dimittere 
nolens^ episcoporum concilium apud Oxoniàm 
celebrari praecepit; ubi de fidei articulis inter- 
rogatiu ille literatus pro omnibus una voce 
respondit^ Christianos se esse, et doctrinam 
appstolicam se velle venerari ; sacrum vero 
baptisma, eucbarístiam, et conjugium detestan- 
tes, ausu nefario unanimiter respuerunt. Cum- 
que divinís urgerentur testimoniis praedicta cre- 
dere, se quídem ut instructi erant credere, de 
fide vero sua disputaré noUe, responderunt : mo- 



1 Omitted in MS. Coll. Arm. 
Víctor IV., aatipope, died April 
1164. 

^ Thifl council was held on the 



19th of May, and in it the doc- 
trines of the Manichseans or Al- 
bigenses were condemned. 
3 Omitted in MS. Ck>U. Arm. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 



89 



uiti ut poenitentíam agerent, et corpori ecclesiae Henryii. 
unirentur^ omnem consilii salabrítatem spre- -^^ — ' 
verunt; minas quoque comminatas deriserunt^ 
verbo illo dominico ' abutentes/ ^ '* Beati qui perse- 
Cütionem patiuntur propter justitiam/' etc* Tunc 
episcopi^ ne virus haereticum latius serperet 
praeca ventes^ eosdem publice pronunciatos haere- 
tícos, corporali disciplinar subdendos catholico 
principi tradiderunt: qui praecepit hdereticae in- 
famiae characterem frontibus eorum inuri, et^ 
spectante populo^ virgis coercitos ab urbe ex- 
pelli ; districte prohibens ne quis eos vel hospitio 
recipere vel aliquo solatio confovere praesumeret. 
Ad poenam ergo ducti^ gaudentes properabant> 
praeeunte eorum magistro et canente/' Beati eritis 
cum vos oderunt homines/' etc.^ Unam tamen 
mulierculam Anglícam deceperant; et illa metu 
poenae discedens ab eis errorem confessa est^ et 
reconciUationem meruit. 



Meas Hmricus Civitatem TL•L•sanam petiü. 

Anno regni sui vii. rex Henricus in partes a.d.ii69. 
Gascoigniae magnum direxit exercitum; cujusiays^cklimto 
causa fíiit haec. Avus* uxoris suae, comes Pic- *? toSjou"?. 
tavensis et dux Aquitaniae^ in expensis profusior, 
cum sibi proprii redditus sufficere non poterant, 
accepta a comitè Sancti JEgidii/ viro pecunioso, 
pecunia non mòdica, nobilem iUi cum per- 
tínentiis civitatem Tholosam quasi loco pigneris 



* «utentes/ MS. Coll. Ann. 
« St. Matth. V. 10. 

» St. Matth. V. 11. 

* William Duke of Aquitaine, 
a contemporary of the Conqueror. 
He marríed Philippa, daughter 
of Wüliam the fourth Earl of 



Toulouse, and thus originated 
the claim of the Dukes of Aqui- 
taine to that yast earldom. 

^ Raymond de St. Gilles was 
brother of William Earl of Tou- 
louse. 



90 



CHRONICON 



Heniy II. apposoít,^ atqoe in íata decedens^ absolvendi ap- 
"■^"■^ — ^ positi operam ad filium transmisit ; qui etiam in 
baeredes ípsam transfudit negotium : reliquit au- 
tem unicam filiam bseredem^ quae cum regi Fran- 
corum Lodovico nupsisset^ ídem rex nomine uxo- 
rís suas Tolosam repetiit. Comes tamen Sancti 
^gidii^ nihil juris obteudens^ sed et possessioni 
incumbens^ tàndem síc regem nuptiis placavit^^ ac- 
cípiendo sororem suam in uxorem^ quas post mor- 
tem Eustacbii filii regis Stephani, cujus uxor fne- 
rat, ad * fratrem ' ^ reversa est. Venim cum postea 
celebrato inter regem Francorum et uxorem ejus 
divortio^ eadem ad nuptías regis transisset Anglo- 
rum, mota est rursum quaestio súper Tolosa justís 
hasredibus resignanda.^ Memorato vero comitè 
restitutionem negante^ et regem Francorum suae 
possessionis auctorem laudante, rex Anglorum, 
contracto ex universís terris suae ditionis exercitu^ 
Gasconiae fines ingressus esL Invitati quoque ab 
eo amici ut sequerentur vel occurrerent, ingen- 
tibus copiis auxerunt exercitum; praecipue comes 
Barcinonensis^ qui et regnum Arragonum^ ra- 



Enters Gas-' 
Gony. 



^ Otir author seems to coosi- 
der this contract in the light of 
a mortgage. Philippa, however, 
who was the only child of the 
Earl of Toulouse, was incapable 
of inheriting the earldom, a fe- 
male succession beiog contrary 
to the laws or usages of the 
country; conseqaently the claim 
of the Dukes of Aquitaioe, who 
traced their right from her, was 
invàlid. 

' Raymond de St. Gilles, 
grandson of the last-mentioned 
Earl of that name. 

^ On Raymond's marriage with 
Constance, sister of Louis, he 
was confirmed in possession of 
Toulouse, and all ciaims to it^ 



whether on the part of the French 
King or hi&i wife Eleanor, were 
renounced. 

* * patrem/ MS. Cott. Tib. 

'^ King Henry urged, that, by 
her subsequent dlvorce from 
Louis, Eleanor was restored to 
her original rights, and that any 
agreement or concession made by 
Louis, with respect to the ciaims 
of his wife, was now void; and 
after some curious correspond- 
ence, and searching of ancient 
records, he demanded the in- 
stant surrender of the earldom of 
Toulouse,upon the same grounds 
as Louis had done before him. 

® Raymond BerengerlV.Count 
of Barcelona, to whose infant 



WALTBRI DB HEMINGBUR6H. 



91 



tione conjugis suae tenoit^ nec tamen voliiit co- Henryii. 
ronari seu regió nomine vocari, dicens se, licet — ^-^ — '~ 
fortuna beatum^ non tamen natura suís anteces- 
Boribus meliorem. * Willelmus Frenchevelle/ ^ 
dominus ' Rederensis/ ^ yir magnus et potens, 
qui in manus praedicti comitis Sancti ^gidií 
antea inciderat, cum quantis poterat viribus se 
regi Angliae adjunxit. Porro idem comes de 
Sancto ^gidio^ tanti exercitus impetum pertime- 
scens, regís Franciae, uxoris suas germani, aux- 
ilium imploravít ; qui zelando pro nepotibus ex 
sorore sua procreatis, festinus advenit, et cum 
aliquanta milítía Tolosam ingressus est. Quod louíb re- 
cum mnotuisset regí Anglorum, personas regís iou«e. 
íbidem consístentis deferens, civitatem oppug- 
nare distulit,^ et ad pervadendam provinciam 
expugnandasque munitiones convertit exercitum : 
Caturcensem quoque civitatem quse a se defece- cahors •«- 
rat et fines ejus cum universís castellis deditione King Henry. 
recepit. Quibus actis, et memorato Willelmo 
Frenchevayl munitionibus, quas illi sorte bellica 
comes JSgidiensis extorserat, redditis, Norman- 
niam rediít. 



Orfa Dissentio inter Begem Francia et Regem Anglia. 

Sequenti vero anno, qui fuit regní ejus octavus, a.d.ii6o. 
ira inter regem ipsum et regem Francorum war wuh 
tempore expeditionis praedictae 'concepta/^ causis 
ingravescentibus, tàndem quasi 'aperta'^ erupit. 



daughter Henry had affianced his 
son Richard. 

> ^ Guilelmus etíam Trenthe- 
veum/ MS. Lansd.; 'Srenche- 
Yeile,' MS. Cott. Tib. 

3 < Bederensis/ MSS. Lansd. 
and Cott. Tib. 

' This refusal of Henry to be- 
siege the French King in the 



city of Toulouse is yery remark- 
able^ as aíTording an instance of 
the strict regard paid to the prin- 
cipies of the feudal system at that 
time. 

* < contempta/ MS. CoU. 
Ann. 

^ < parta/ MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 



92 



CHRONICON 



Henryii. Denioiíe immeDSis hinc inde exercitibus conere* 

A. D. 1160. ^. X • X £t " X • • 

gaüs, et in terrarum connniïs castns e reg^ione 

dispositís^ uterque prínceps cum suis copiis con- 
sistebat ; quia et prògredí perículosum^ et retrò- 
grad! indecorum vídebatur : paratior tamen erat 
uterque exercitus^ propter bellici finís ambigüos 
exítus, proelium excipere quam inferre; et ne 
duorum hominum zelus et supèrbia strages mul- 
torum parerent populorum^ viri pacifici ea quse 
pacis sunt in hac haesitatione ^ fecerunt.' ^ Venim, 
quia sub clipeo, ut dici solet, melius plerumque 
procedit pacis negotium, principes nostrí qui 
pacis auditum antea respuerant, bonum pacis 

TiSdeV* *^**°' ^^^^ ^® facili amplexati sunt. Ipsis ergo paci- 
ficatis populus ad sua rediit et quievit. 

Thomas Cantuariensis. 



A. D. 1162. 

Thomas à 
Becket con- 
secrated 



A. D. 1161. Eodem anno Theobaldus Cantuariensis arcbi- 

A^chbishop episcopus dcccssit ; cui Thomas cancellaríus regis 

anno sequenti successit. Post concilium Thu- 

ronense,^ cum ipse Thomas archiepiscopus cum 

cseterís fratríbus ad propria esset reversus, mox 

oícMteï-^ regnum et sacerdotium in Anglia disceptare 

^^' coeperunt, et facta turbatio non mòdica súper 

praerogativa ordinis clerícalis. Rege enim circa 

curam regni satagente, et malefactores sine de- 

lectu exterminarí jubente, a suis judicibus inti- 

matum est, quod furta, rapínse, et homicidia 

ssepius a clerícis committebantur, ad quos laicse 

tioS'**?caa- j^risdictionis vigor non posset extendi. Quam- 

rendon. obrcm acrf motu turbatus, contra malefactores 



' ' seminarunt/ MSS. Lansd. 
and Cott. Tib. 

' It was in this council that 
Becket made a formal com- 
plaini of the infringements of 



ihe laity on the rights and imma- 
nities of the Church. Shortly 
after his retum to England his 
dispute with King Heory com- 
menced. 



WALTERI DB HBMIN6BURGH. 



93 



clericos suas posuit leges» in quibus utique pub- Henry ii. 
licae justitíaB zelum habuit, sed fervor ímmode- — ^--^ — '-" 
ratior modam excessit. Extunc, contradicente 
Tboma archiepiscopo, ira regis excanduit^ et 
crevit in immensum^ prout in vita ipsius satis 
patet. 

Wallenses secimdo rébeUaverunt. 

Anno regis Henrici ix. Wallenses petulanter a.d.ii6s. 
rapto foedere, obsidibus quoque quos in fidem pac- Jjíe to aím» 
torum dederant periculo expositis^ vicinos Anglo- 
ram fines turbare coeperunt. Unde rex^ immenso 
exercita adunato^ hostium fines ingressus est, 
ipsos fraenatis excnrsibus ita coartaus 'inclusos/^ butuede. 

p fested. 

ut pacem meditari et facere ' cogerentur.'* Ex a.d. 1166. 
ipsis ergo recedens transfretavit, filioram pro-T^«J^*°« 
motíoni et ditatíoni intendens : quippc ex AK- fUcS.' 
enora> * quondam'' Francorum regina. quatuor gwwon ©r 
filiis procreatis, Henricum natu majorem regni j}o»»^j™®'j« 
Anglici et ducatus Normannici cum Andegavensí 
comitatu successorem relinquere, Bicardum vero 
Aquitaniee, et Galfridum Britanniae prseficere, 
cogitabat. Quartum natu minimum, Joannem 
scüicet, Sine-terra 'agnominans/^ Tres quoque 
ex eadem habens filias, unam regi Hispaniae, 
alteram dnci Saxoniae, despondit, tertiani non- 
dum nubilem regi Siciliae suo tempore comparem 
daturus. Britanniam vero sic filio suo adqui- 
sivit. 

Britanniam adquisivit Rex. 
Contigit enim Çonanum^ comitem Richemun- í^D' 1159. 



* *■ inchisos/ MS. Coll. Arm. 

' < conarentur/ MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 

3 < et quondam/ MS. Coll. 
Arm. 

'* ' cognominans,' MS. Lansd. 



* Conan le Petit. On the 
deaih of Geofirey, who had been 
chosen by the citizeQS of Nantes 
as their lord, Henry laid claim to 
bis possessions as an hereditary 
right, and invaded Brittany; a 



94 



CHRONICON 



Hfnryn. deusem^ qui majori Britanniae partí domina- 
""■"^"^ — '" batur, in fata decederc,* relicta ex sorore regis 
Scotorum hasrede fília nnica/ quam rex innn- 
f^^^T&th' ^^^^ impaberi filio copnlans, omne jus puellnlas 
ed^j conjj^ in propriam potestatem redegit. Cumqae a 
esBofBrit- qaibusdam potentioríbus regnaré volentibus ibi- 
A. D. 1166. dem inferiores premerentur^ confestím regis An- 
^mSthè ^l^*^*^ auxilium petentes, ejus se ditíoni spon- 
5? BruSn"' ^"®® subdiderunt. Quibus rex prompto animo 
et profusis opibus aaxilium prsestans^ ipsos 
potentes mox expugnatos ' subjecit :' ' sicque in 
brevi Britannia tota potitus^ turbatoribus vel 
expulsis vel domitis, eam in cunctis íinibus suis 
ita disposuit^ ut populis in pace agentibus, de- 
serta paulatim in ubertatem verterentur. 

• 

Obiit Goderious. 

A^.n65. Eodeni quasi tempore obiit Godericus here- 
Maicoim IV. míta de Fynkhale. 'Anno scilicet regni regis 
b?ihí/i!d"i« Henrici xi., obiit Malcolmus rex Scotiae; cui 
wfflSSIhV successit Willelmus frater ejus/ * 

Lion. 

Obiit Bohertus Lincolniensis. 

Eodem etiam tempore^ anno scilicet Domini 
' M.CLXYii/ * et regis Henrici xiv., obiit Robertus 
Lincolniensis episcopus successor Alexandri : 



peace, however, was concluded, 
as Conan, the hereditary duke, 
coDsented to marry his only 
child, Constantia, to Henry's 
infant son, Geofirey. 

' Conan did not die till 
1171. In 1166 a formidable 
insurrection broke out in Brit- 
tany, which, however, was soon 
reduced by the assistance of 
Henry ; and Conan finding him- 
self incapable of managing the 



fierce Bretons, resigned his 
authority into the hands of 
the English King, who gOTemed 
the State in the name of his son 
GeoflErey and Constantia. 

' Viz. Constantia. 

' * subégit/ MS. Lansd. 

* This passage is misplaced in 
MSS. Coll. Arm. and Cott. Tib. 
at the end of the following sec- 
tion. 

' < M.cLXViii.' MS. LaDsd. 



WALTBRI DB HBMIN6BURGH. 



85 



redactoque in fiscum episcopatu, vacavít ecclesia Henry ii. 
pastore aonís xvii., sed post mortem . regís in ^'^'"^^• 
eodem anno Galterus Constantíensis ^ factus est Death of 
Lincolniensis ecclesiae antistes; sícque evacuata Q^wícti! 
est propbetia vel potius dívinatio conversi Ta- líÍcSid."^ 
mensis de suo non Dei spiritu prophetizantis, waiter de 
qaod Lincolniensis ecclesia pontiiicem ulterius 
non esset habitura. 



sors. 



ítem Reges Francia et Anglia Discordeè pacificantur. 

Anno regni regís Henrici xvi.,^ ipse et rexA.D.ii6o. 
Francorum^ cum jam in parte fuíssent discordes, SïgiSSIafs 
mediantibus viris pacificís, pacis iterum inter se *'^*'"* ^** ®*" 
jura firmarunt; íllíus autem discordise fnit haec 
causa. Tempore regís Stephani comes Ande- 
gavensis invasit obtinuitque Normanniam, prae- 
ter Gisortium et duo alia quasi appendentia 
castellà, quae in potestatem regís Francíaa jam 
devenerant. Hanc juris Normannici diminutío- 
nem rex Anglorum non patiens, arte magis 
quam jure in hac parte duxit utendum; nam- 
que per Thomam cancellaríum egit apud regem 
Francorum, ut filia ejus ex íilia regís Híspanici, 
quse nupserat ei post Alienoram, primogenito 
suo Henríco daretur in conjugem ; munitíonibus 
illis in dotem cedentibus, quae tamen a Templa- 
riis tanquam in sequestro custodírentur, donec 
puerí, qui nondum per setatem nuptias contra- 
here poterant, suo tempore nuptialiter conveni- 
rent ; rege Anglorum interim utríusque pueri ha- 
bente custodiam : vérum ídem rex aliquot annis 



' Walter de Constantíis, Arch- 
deacoa of Oxford, consecrated 
in 1183. He held the office 
of Lord Chancellor, and was 
translated to Rouen in 1184. 



* Forxvi. we should read vi. 
This section is misplaced; it 
properly belongs to the year 
1160. 



96 



CHRONIGON 



Henry II. 
A. D. 1160. 

Prince 
Henry's 

marriase 
wlth Marga- 
ret, daaghter 
ofLonis. 

The Knights 
Templart 
accused of 
treachery. 

Commenoe- 
ment of hot- 
tilities. 

Peace Is 
restored. 



elapsís^ productiorís moras impatiens^ inter eoà-- 
dem paeros noptias celebrari fecit prasmaturas^ 
et a Templaríís castellà recepit. Qaamobrem, 
ssevientíbus Francis^ ipsum quidem prdevaricatí- 
onís, Templarios autem proditíonis accasantibus, 
ad lítes et bella ventum est : sed crebris experi- 
mentis edocti ejusdem regís potentise vim inferri 
non posse, iraque paulatim defervescente, taiidem 
pactis quibusdam mediantíbus^ acquievenint ut 
fieret pax^ et facta est pax^ non quidem solida 
sed temporalis^ ut postea claraít. Nempe memo- 
rati duo reges nunquam diu inter se quíevisse 
noscuntur^ populis hinc inde plecti assuetis, quic- 
quid illi per suparbíam delirassent. 



A. D. 1170. 
June 14. 



Coronatlon 
of Prince 
Henry. 



Becket is 
taken into 
fàyour, and 
retorns to 
England. 

Excommu- 
nicates the 
Bishops who 
assisted at 
the corona- 
tion of 
Prince 
Henry. 



QtMmodo Bex fecit coronari FiKum 9uum. 

Anno Domini m.clxx. et regni regís Henrici 
XVII. ídem rex Henricum filium suum in setate 
tenera fecit solemniter consecrari et coronari in 
regem Londoniis, per manum Rogeri Eborum 
archiepiscopí. Nam yenerabilis Thomas Can- 
tuariensis^ rege nondum placato^ àdhuc in Gallíís 
exulabat ; qui cum post septimum exilií sui an- 
num in gratiam regís susceptus^^ et ad propríam 
sedem reversus, in episcopos novum regem coro- 
nautes sententiam excommunicationis auctori- 
tate papae ^ fulmínasset ; et hoc audito ipse rex 
ex abundantia cordis turbidí verba non sana 



' On the 22nd of July a so- 
Içmn congress was held at Mont- 
Louis, between Amboise and 
Tours, for the double purpose of 
treating with the King of France 
and the exiled primate. 

* The court of Rome,after send- 
ing Becket orders to absolve the 



prelates who had crowneid the 
King's son, gave him firesh per- 
mission to excommonicate the 
Archbishop of York, the Bishops 
of London and Salisbury, and 
suspend the rest. Vita et Proc. S. 
Thomae,lib. iii. cap. 4. p. 112;. 
Guií. Neubrig. de Reb. Ang. i.. 
184. 



WALTBRI DE HEMINGBURGH. 



&r 



enictasset: egressi sunt satellítes^ pro domino Henryii. 
temporal! semulantes, qui in ipsa sancta matre —^-^ — '- 
ecclesia, et hora quasi vespertina, ipsum Deo i* mudered. 
obtulerunt sacrificium vespertinum. 

Hybemia eonqíuesta, 

Anno Domini m.clxxi.^ qui fuít regis Henríci a.d.ii67. 
secundi xviii., Hibemia^ quae nnnquam prius 5ÍS2??* "^ 
extemae subjacuit ditioni^ aut raro vel tepide 
bello pulsata,^ seqaenti modo regis Angliae po- 
testat! súbdita est. Cum enim consueta esset 
reges babere plurimos, qui multotiens discep- 
tantes in mutuam caedem proruperunt^ contígit 
quendam regum^ terrae illius a finitimis regibus 
' ímpetitum '* nimis coartari. * Inito ** ergo con- oermod 
ciliOy et misso festinanter in Angliam filio/ accer- rogh toucita 

■ ■ • • 1 • • tll6 MSist" 

sivit viros militares et juventutem strenuam, speanceof 
lucri profusions illectam» nec suos adjutores *'°^' 
abire passus est^ sed tanta eos largitate dotavit^ 
ut, obliti populum suum et domos patrum suo- 
rum^ perpetuam ibidem habitationem eligerent. 
Cum autem cito post contra eundem regem fero- 
císsimi totius Hiberníae populi indignar! et tu- 
multuar! inciperent, eo quod gentem Anglicam 
Hibemise immisisset^ illi metuentes paucitati 



' Tfaese were Richard Bríto, 
Hugh de MorviUe, William de 
Tracy, and Reginald Fitz-Urse, 
Knights of the Kiug's palace. 
Rog. de Hoyeden, Rer. Ang. 
Scrípt. d21. 

* Ireland had suffered much 
frfM& the incarsioos of Danish 
and Norwegian adventurers, who^ 
afler repeated conflicte durïng the 
eighth and ninth centúries, esta- 
blished considerable colònies on 
tiie eastern part of the island. 

* 0ennod Mac Morrogh, King 
of Leinster. 

VOL. I. 



* * in impetum/ MS. Coll. Arm. 

* ' Finito,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* Giraldus Cambrensifl relates 
that Mac Morrogh visited Henry, 
who was then in Guienne, in per- 
son, and having obtained letters- 
patent from the King, came to 
England and engaged the assist- 
ance of Richard de Clarè, Earl of 
Pembroke, Maurice Fitz-Gerald, 
and Robert Fitz-Stephen. Girald. 
Camb. Expng. Hib., Ang. Hib. 
Norm. 760, ed. Caniden. 

H 



08 GHRONICON 

Hennr II. su8B^ accitís eX Aüglía viris inopia laborantíbtts 
— '~^ — '" et lucri cupidis^ vires paulatim auxeront : et quia 
nondom habebant propríum príncipem^ nec pro 
voto past orem y ' accersierunt' ^ ex Anglia pras* 
ficiendum sibi virum nobílem et potentem, comi- 
Richardde tem scilicet ' Ricardum/' qui carn esset magna- 
forireuuid. Dimus et supra vires m expensarom profusione, 
profugus^ amplissimisque redditibus extenuatus^ 
et creditoribus obnoxius, facilius adquievit; ar- 
matorum ergo juvenam plorima validaque mana 
contracta^ classem magnam transfretaturus para- 
The KiDff bat. Cumque esset paratüs ad iter, afiuerunt qui 
expeditioD. ex parto regís Hennci transfretationem innibe- 
rent; ille vero majoris honoris cupidos non ad- 
quievit, sed transfretans^ prsestolantes socios 
optato Isetificavit adventu. Junctis mox copiis 
captureof vchcmcnti impctu irruit súper Dyvelynum^ urbem 
mantimam, nostrarum quasi Londoniarum semu- 
lam; qua fortiter celeriterque expugnata et 
capta, plurimos etiam longius positos metu suo 
territos in foedus venire coegit : insistebat finiti- 
mís, dominationem paulatim protendens, et locis 
oportunis munitíones construens. Porro nationis 
barbarae gratiam per affinitatem affectans, foede- 
rati regís filiam uxorem accepit, magna regni 
parte nomine sibi dotis data: cujus tam fausti 
successus cum regi innotuissent Anglorum, mo- 
tus est rexy eo quod non solum inconsulto sed 
etiam ipso inhibente rem tantam fuisset agg^es- 
sus, et tantae adquisítionis gloriam sibi tanquam 
praecellenti ascripsisset. Mox omne ejus in An- 



1 MSS. Coll. Ann. and Gott. 
Tib. read ' accesserunt.' 

' MS.LanBd.reads'Ríchemnii- 

jdiffiRícardum.' RicharddeClare, . 

second Earl of Pembroke, sur- I the King of Ossory. 



named Strongbow, was not pre- 
pared for the expedition as soon 
as Fitz-Stephen, and did not ar- 
rive till after the reduction of 
Wexford and the submission of 



WALTERI DE HBMINGBUHOH. 



99 



glia patrimoniíim fiaco jossit applicarí ; et, ne ^^,V|\ 
quod ex Anglia subsidiam HibemiaBi inferretiir) 
Gommeatos navium penitus intocdixit;^ fortíora 
quoqiie comminans, cojtnitem in suun gratíam 
redire compulit jam pene Tegnantem.* ItaqaA 
extorsit ei famosissimain civitatem Dyyelinam^ Btnogbow 
et caetera qüaa in adqnisitione potiora yídebantor» eonqnMU. 
parte yero reliqna cum. patrimonio suo Anglico 
jussit esse contentiim. Rex autem Anglcumm ti» kibc 
post modicmn^ in Hiberniam com ingenti mili- initaa. 
tisL* transfretavit» et reges insulse qui eatinus 
rebelles extiterànt, adrentu ejus pavefactos, sine 
sanguine subjugavit.^ Rebusque pro voto dis- 
positis eodem anno Angliam rediit^ cum gandio a.d.ii7i. 
et salute. 



De Discòrdia inter Patrem Beg&m et Filium Begem. 

Anno Domini m.glxxiii. et regis Henri0ÍA.D.ii7s. 
secundi xx. facta est execarabilis et fced^ dis-Mht!w^ 
sensio inter ipsum et filium ejus Henricum ter- n^T" 
tium^ quem ante biennium solemniter fecerat* 
coronari. Cum enim ab semulis ei diceretur 
quod solus regnaré deberet, quasi, eo coronato. 



* Ring Henryydreading the in- 
crease of thU nobleman's power 
in Ireland, issued a proclamation 
commanding all his subjecta who 
were in that ialand to retam to 
JBngland before the üsast of East- 
er, oú. pain of perpetual banish- 
ment and confiscation of their 
estates. Girald. Gamb. Expug. 
Hib., Ang. Hib. Noim. 770. 

* Mac Morroçh died at Fernes 
on Satnrday the lat of May, 1171, 
and waa sncceeded in his king- 
dom by Richard de Glare, his 
son-in-taw. . 

' Henry embarked for Ireland 



on Snnday, the 17th of October, 
die eve of St. Luke, according to 
the Latin Church. Nic. Thyet 
169, ed. Hog. 

* The King landed at Water- 
ford, October 18, with abont 500 
knights and 4000 moi-at-arms. 

' Dermod M'Arthy, Prince of 
Desmond, was the first chieftain 
who submitted, and acknow- 
ledged the sovereignty of Henry, 
which was soon after confinned 
by the connoíl of Cashel. 

^ Henry embarked at Wexford 
<m Easter Monday, AprU ITth. 

II 2 



100 



CHRONICON 



Henry II. 
A. D. 117S. 



He fliei to 
France. 



The King 
atteropts a 
reconeilia- 
tion. 



^regnum'* expirasset patemam^ incBgnans maxiine 
expensas sibi regias parcius minístrarí^ mox 
infrcmuit^ clamque ad regem Francorum, cujos 
filiam duxerat^ profugiens, ab eo grate susceptus 
est; non tamien quia gener eràt^ sed ' quia'^ a 
genitore desciverat. Pater vero, filii adversione 
comperta, missis ad regem Francorum viris 
pacificiSy filium patemo jure reposcit ; et si quid 
emendandum víderetur, ejusdem regis consilio se 
'íraitiiram'' pollicens. Ad hsec illè^ '^Qüis mihi/' 
inquit, " talia mandat V* " Rex/' inquiunt, "An- 
glonim." Et ille, '* Falsum est/' inqüit, "rex An- 
glorum ecce adest. Si autem patrem hujus olim 
Anglorum regem, etiam nunc regem appellatis^ 
scitote quod ille rex quasi 'jam'^ mortuus est. 
Porro quod àdhuc pro rege se gerit, cum regnum 
filio, teste 'mundo/^ resignaverit, mature emenda- 
bitur.'''' Mox idem Henricus júnior hostis na- 
türse, nec exemplo territus 'scelestissimi Absa- 
lonis/^ consilio Francorum partes Aquitanias clan- 
destino adiit, et inde duos suos fratres impu- 
TheKingsof beres. Ricardum et Gaufridum. connivente 

France and . -r» t • k 

sooüand matre, in Franciam traduxit r comitem quoque 

wuh Prince Flandrenscu^, grajídibus promissis illectum^ sibi 

adjunxit : comes etiam Leicestrensis et comes 

Cestrensis^ cum multis aliis, rex etiam Scotorum^ 

cum populo suo a rege patre discedentes, regi 



> * et regnum/ MS. Coll. Arm. 

* Omitted in MS. CoU. Arm. 
' ' facturum/ MS. Lansd. 

* ' caelestissimae absolutíonis/ 
MS. Ck>U. Arm. 

* Shortly afler this Queen Ele- 
anor hersielf attempted to escape 
to the French court; but being 
seized and brought back to King 
flenry , he ordered her to be placed 
in co9Íinement,where she remain- 



ed till the accession of Richard I. 
Gervas. Canterb. Ghron., Hist. 
Ang. Script. 1424, ed. Twysden. 

^ Robert Blanchmains, and 
Hugh Cyvelioc. 

^ This was William I., who was 
to receiye as the price of his as- 
sistanoe all that'his predecessors 
had formerly possessed in North- 
umberland and Cumberland. 
Rog. de HoTeden, Rer. Ang. 
Scrípt. 6S4. 



WALTERl DE HEMlNGfiURGH. 



101 



fiKo iopòsterum adhaeseront. Rex ergo pater, ^^'y/jí,- 
hoc cognito, mox stipendiarias Brabancionum ~~^~^ '~ 
copiasy quas Rittas^ vocant^ profasís thesauris 
accersivit. Mense ergo Junío qaando solent 
reges ad bella procedere, praçdictí reges, con- 
tractis undecunque viríbus^ regem bostilíter ag- 
gredinntur Anglomm^ aemulantes pro filio con- 
tra patrem : ita rex Francòrum oppidum Ver- wu com. 
nullmm' circumfuso conclnsit exercita; comes 
vero Flandrensís cum suis copiis a parte Flan-< 
driae irruens obsedit Albermarliam ; sed comes 
ejusdem cum Flandrensi coUusíonem facíens, ex- 
pngnato velociter oppido, captns est, cum omni- 
bus quos illic rex Ànglise causa prsesidíi mise- 
rat ; alia autem castellà sua quasi gratis resig*- 
navit. Inde vero Flandrensis exercitus progre- 
diens Castellum Novúm' adhibitis machinis for- 
títer oppughayít; quo tàndem reddito non inde 
gavisus est: frater enim ejus^ comes Bononi-Thecountof 
ensis,^ m ejusdem oppidi oppugnatione sagitta suin. 
percussus decubuit; quo tàndem mortuo comes 
ad sua reversus est, sibi sinistrum eventum ob- 
jectans et imputans eo quod regem consobri- 
num suum, a quo nunquam laesus sed crebro 
beneficiïs prseyentus extiterat, causa nequissimi 
£lii hostiliter impetísset. Quo comperto rex 
Anglise de consilio suorum regi Francise, qnia 
jam partem sestatis plurimam in praenominati 
oppidi^ obsídione consumpserat, denunciavit ut 
obsidionem deferret, vel ad diem certum sibi 
bellum indiceret ; et prímum quidem Franci, 



' MS. Lansd. reads ' ratlias :' 
the word is probably derived 
from the Germeji, ritter, a knight 
or horse-soldier. Thierry snp- 
posed it to be the same with the 
old French word raute, a band. 



• Vemeuil. 

' The casüe of Drincort. Nic* 
Trivet. 72. 

^ Matthew Coont of Boulogne. 

• Namely, Vemeuil. 



1Q2 



OHRONIGON 



Henryii. natura feroces simul et arrogantes, dennncia- 

tionem denserunt^ id eum nuUateims ansumm 

arbitrantes ; vemm agnito qaod cnm * instracto' ^ 
adveníret exercita illico, rex eomm^ acdtís fes- 
tine optimatibuSy coepit cum eís tractaré de 
bellOy missisque nunciifi regi Anglomm in ob- 
yiam, jnssit ut ab ore ejns acciperent ntmm 
congressurus accederet ; cui cum dicerent regem 
Francorum velle certificarí de proelío^ yulta 
feroci et Yoce terribili^ '*Ite/** *inquit/* '.'didte 
regi ye&tro quia ecce adsuúi/' Gumque festinanter 
reversió instantÍB jam de proximo principis fero- 
ciam et obstinationem indicassent, mox rex et 
optimates consiliam habnerunt ut pro tempore 
cederent^'^ et illa více ejus impetnm declinarent : 
The Freneta itaquc^ castrís rclictís, confcstim in Franciam re- 
fugerunt, armati tamen et compositis ordinibos, 
ne fugere viderentnr : sícque iUi qui paulo ante 
ferocibus animis leones videbantur, tanquan^ 
lepores fugiendo cedendoque inventi sunt. Porro 
rex Anglorum indecora bostium suoram fuga 
contentnSy urgere vel proseqni nolnit abeuntes, 
sed hostium castris cum supellectili varia direp- 
tisy prsefatum oppidum cum solemni tetitia suis*- 
que qui ibidem fortiter egerant congratulatarus 
intravit. Interea quidam Normanni cum qui- 
busdam Anglis 'condicto'^ convenientes et conglo- 
bati Dolense oppidum tenuerunt^ quod juris qui- 
dem est Britannici sed Normannicis finibus ' col• 
limítatur/^ Quo audito^ Brabanciones regii cum 



retire. 



> « constructo,' MSS.Coll.Arm. 
and Gott. Tib. 

• ' intulit, « Ite," ' MS. Lasad. 

» * respondit,' MS. Cott. Tib. 

* A conference was held on 
Tuesday, the 25th of September 
1173, between Gisors and Trie, 
where for many genèrations all 



diplomàtic oongresses between 
the Ihikes of Nonnandy and the 
KingB of France kad taken place. 
Rog. de HoyedeDy Ber. Ad|^. 
Scrípt. 6Sd. 

^ < conducto/ MS. OoU. Arm. 

' Adopted firom Newbury; 
MSS. read < oomitatiic* 



WALTERI DB HBMINGBURGH. 108 

eís matúre egressi prímo eorum multitadinem in Henry ii. 
oppidum refogerCy moxque 'capto'* oppido in unius "^~^ — '" 
ards ang^tias secedere compulerunt. Statím- 
que rumor defertur ad regem Bothomagi con- 
sistentem ; qui longa terrarum spacia in brevi 
transmeans, tam festinus affuit ut yolasse vide- 
retur* Cumque oppugnandas arci intenderet^Thetownof 
conclnsa multitudo, angustias illas non ferens, den*tothe' 
misericordiam imploravít, et pactus est ei rex*°*"'^' 
vitam cum integritate membrorum, et arce dedíta 
omnem multitudinem custodiaQ'mancipavit : ibi-TheEariof 
que comes Cestrensis captus est, cum aliis nobi- tak» pri- 
libus fere centum. 



De his qua in Anglia intenm fiehanty et de Rege 

Scotorum. 

Dum in transmarinis partibus 'circa'^ regem stateof 
talia gererentur, in Anglia quoque non dissimi- Engund. 
lia provenerunt ; cum etiam comes Leicestrensis^ 
qui primus a rege defecerat^ plurímos 'petulanti'' 
corrupisset exemplo, Bicardus de Lucy^ qui 
tunc Anglias sub rege prseerat, accepto a rege 
mandato^ et exercitu propere convocato, Leices- 
tríam obsedít ; qua dedita et incensa, ad alia se 
negotia convertit. Porro rex Scotorum agnito The scots 
quantum rex Anglorum in Normannia laboraret, !uïe!^^ ^"' 
cum gentis barbarae et sitieotis sanguinem im- 
manissimis copiis Anglorum fines ingressus, civi- 
tatem Carduliensem obsidione círcumdeditj to- 
tamque adjacentem provinciam caedibus et rapi- 
nis consumpsit. Comperto autem quod pras- 
dictus Bicardus de Lucy ex superiori Anglia 
cum ingenti exercitu adveniret^ mox obsidionem 



' 'tacto/ MSS. Coll. Arm. and I * Omitted in MS. Coll. Arm. 
Cott. Tib. I ' ' peculatim/ MS. Coll. Ann. 



104 GHRONICON 

H«»y "j reliquit^ et, vasta ta Northumbria, a facie proce- 

' — ^nim nostrorum in propria se recepit. Qui 

tamen adveníentes cum militaríbus copiis et am- 

nem Twedam transeuntes, terrae hostili talionem 

nullo obsistente intulerunt : sed mox ferventibus 

nunciis ad superiora Anglise revocantur ; comes 

.euim Leicestrensis cum classe hostili de Flandria 

yeníens, adjuncto sibi Hu^one Bigoto, civítatem 

TheEariof JS^orthwíceusem praesidio vacuam eflFregit, et 

eaptures abrasís opíbus, inde ad insinuem vicum mariti- 

Norwich. .,.. .-^ -i..!. 

mum qui dicitur Donewyk, smiiliter irrepturus 
accèssit ; sed habitatorum illius, qui se ad exci- 
piendum ejus impetum constanter properabant, 
fiducia terrítus continuo recessit. Tàndem prae- 
dictus comes^ de numero confidens et virtute 
sociorum, habebat enim equites circíter octo- 
ginta electos^ et peditum fortium quatuor vel 
quinqué miílià; putans etiam neminem sibi ob- 
stiturum in via, yersus Leicestriam cum totis 
suís copiis iter arripuit. Regii autem proceres 
Heistaken apud Sauctum Edmuudum cum copiosa militia 
Buryst. £d-ejus adventum expectabant; cumque prope jam 
ThuTsdky, esset, statim instructum contra eum exercitum 
produxerunt : comes vero cum suis neque ad 
dexteram neque ad sinistram declinaré valentes, 
turmis dispositis, audacter processerunt. Com- 
missum est itaque grave proelium; sed tàndem 
captus est comes cum cònjuge sua, virilis animi 
fcemina, et toto fere equitatu ; sed et omnis pedi- 
andtentto tum multitudo fcrc iutcrüt ; insignes quoque 

Normandy. .» » • •m.T «i ... 

captivi m Normanniam ad regem missi sunt. 
Viri autem comitis qui erant in munitionibus 
cum aliquantulum quievisisent, rursus efiraenati, 
et quasi 'in'^ domini sui ultionem inflammati, et 
aggregata sibi improborum multitudine, vicinas 



1 t 



ante/ MS. Coll. Arm. ; 'ad,' MS. Lansdown. 



WALTBRI DE HEMINGBURGH. 



105 



provincias excursionibns infestaré Goeperaat; et Hemyii. 
nt príncipem magni nominis habentes fiducialius — ^— ^ — '- 
agerent; Huntingdunensem comitem David> fra- jh^ Eari 
trem regís Scotorura^ ducem sibi ac príncipem SoíSeidl'" 
elegemnt. Quo tàndem feliciter debaccbante et geni?"" 
procedente prospere ad plorima, comes Ferra- Tbey are 
riensis^ et vír nobilis Bogerus de Moubray aní- wai^e^Le 
mum diu dissimulatum declarantes post defec- and Rog^r 
tores cseteros abieront. Nec cessabat eo tem-**^^''*"'' 
pore rex júnior optimates Anglorum qui patri 
adhaerere videbantur per clandestinas literas vel 
promissionibus allicere, vel comminationibus 
pulsare, ut eos ad suas quocunque modo part es 
-traduceret. Quamobrem tunc in Anglia pauci 
-nobiles fuisse traduntur^ qui non circa regem 
vacíllarent^ ab eo pro tempore defecturi^ nisi 
maturius eorum meditationíbus fuisset obviatum. 



Mex Pater AngUam rediit, et Bex Scotorvm eam 

invasit. 

Igitur secundo initse contentionis anno comes ad. 1174. 
Flandrensis^ fraterni jam oblitus exitii, prae am-U'/n^JJ*'**^ 
bitu Anglicanae provinciae quae Cantia dicitur, g^PfJeJt ^r 
de qua scilicet regí juniori bominium fecerat, J5®j.ïgind? 
cum eodem in Angliam transituras magnam 
classem prasparabat. Rex vero Francorum, con- loqib again 
tractum undecunque exercitum^ invasurtis Nor-ma?dy. 
manniam instruebat. Quibus cognitis, rex An- Henry re- 

, . 1 .!_. ^ X . turnstoEng- 

glorum sènior^ malens sibi fines suos transman- land. 
nos periclitari quam regnum^ quos ^tamen caute'^ 
credidit muniendos^ cum aliquanto equitatu et 
una Brabancionum turma Angliam ingressus^ 



' Walcheline de Ferrers^ Lord 
of Okeham. 

« Mncaute,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



' The King landed at South- 
ampton on Monday, the 8th of 
July, bringing with him as pri- 
soners Queen Eleanor and Prince 
Henry's wife Margaret. 



106 



GHRONIGON 



Heniyii. ^t. lüterea rex Scotoram cum proprias gentis 
^•'^•"^^• infinita maltitudine barbariae, accersitorumque 
ex Flandría stipendiaríoram manu non mòdica 
fines Anglorum ingressos, duas munitíones regias 
in Westmeria, scilicet Bergum et 'Appelby/* 
prseoccupatas et, sine praesidiis inventas obtinuit : 
The King of indeQue diem digrediens iterum urbem Carda- 

Scotland be- * 

Biegescar- líeusem obsedit, sed a trepidis civibus cautione 
praestita, quod ad diem certum civitatem illi 
traderent, nisi interim a rege Anglise sufficieas 
sibi praesidium mitteretur, ad oppugnandam mu- 
nitionem de Prudhou convertit exercitum« Sed 
carn per dies aliquot casso et suis magis ' noxio 
labore esset sndatus/^ audíens Eborum pro- 

crossea the yinciaB coutra eum militiam excitarí. Tyno trans- 

Tyne, and • 

layswaste misso Nortbumbriaa fines invasit, et dum sui 

Northum- 

beriand. praedds ibi insisterent, jugulare senea, trucidare 
parvulos, eviscerare foeminas, genti inhumanae et 
ferís plus ^efierae'^ voluptas fuit. Ipsis ergo bar- 
baris inhumane debacchantibus rex ipse hones- 
tiori mitiorique stipatus militia observabat cas- 
tellum de Alnewyk, ne forte manus ex eo mili- 
taris erumpens circumquaque grassantes pertur- 
baret praedones. 



Is surprised 
at Alnwick; 



CaptuB est Rex Scotite. 

' Hiis itaque gestís Eborum provinciae regií 
proceres' ^ apud Castellum Novum cum equitatu 
valido convenerunt, urgente quippe negotio pe- 
destres non poterant copias congregaré. Et 
cum in communi tractarent quid esset agendum 
prud^itiores allegarunt multum jam esse actum 



1 1 



Alipelby/ MS. Coll. Arm. 



3 'noxio fttisset labore guda- 
tum/ MS. Lansd. 



' <efferati8,^ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* '^ Hiis ita se habentibns Ebo- 
racenis provincias proceres,' MS. 
Lansd. 



\¥ ALTERI DB HBMINGBURGH. 



107 



cum rex Scotomm, advento eomm praecog* 
nito^ longius in parte recesserat: suae hoc me- 
diocritati pro tempore debere sufficere, nec esse 
eis tutum ulteiiüs progredi^ ne forte paucitatem 
saam infinitat barbaromm multitndini expone- 
rent devorandam: sibique non esse plnsquam 
quadrÍDg^entos eqmtes, et in hostili exercitu plns- 
quam octc^inta armatoram mfllia sestimari. Ad 
haec ferventíores respondenint^ hostes nequis- 
simos modis omnibns esse impetendos, et victo- 
riam desperari non debere, qnse proculdubio jus- 
titiam seqneretur. Denique honun sententia 
praevalente, ut ordinationi diyinse magis quam 
hnmanae potentíae ascriberetur eventus, in qui- 
bus erant praecipui Robertus de Stotevilla, Ra- 
nulphus de Glanevilla, Willielmus de Vescy, 
Beroardus de Balliolo, nocturna requie paulisper 
recreatiu summo mane progressi sunt, tanta ve- 
locitate properantes, ut quibusdam armorum 
pondero gprayatis minus tolerabile yidebatur, 
'nam'^ ante horam quintam xxiv. milUa pas- 
suum transmearent Verum dum irent, tam 
densa eos operuit nebula ut pene nescirent quo 
irent. ' Tum prudentiores'^ periculosum iter cau- 
santes certum discrimen imminere díxerunt, nisi 
mox redirent conversi. Ad hsec Bemardus de 
BalUolo, vir nobüis et magnanímus, *^ Recedat/' 
inquity " qui yoluerít ; ego autem, etiam nuUo se^ 
quente, procedam : absit quod perpetuam nobis 
macolam recedendo inferamus/' Cum ergo pro- 
cedereüt, castellum de Alnewyk, subito evanes^ 
centè nebula, prse oculis habentes, id sibi tutum 
receptaculum si hostes urgerent laeti censuerunt. 
Et ecce rex Scotorum cum turba equitum circiter 



.Heniy 11. 
A. D.1174. 



' Sopplied from MS. Lansd. 
2<Tamen/ MS. Coll. Arm.; 



^ Tàndem prudentes/ MS. Cott. 
Tib. 



108 CHRONICON 

A^uh ^^^^Q^^ procnl in campis tanquam securus et 
^níhil sibi metuens^ irruptionem nostrorum a 
castro observabat^ barbaronim multitudine cum 
parte equítatus ad praedas late dispersa : qui 
nimirum nostrís conspectis^ primo quidera eos de 
suís a pra^da redeuntibus èsse ratas est ; sed mox 
vexillis nostrorum caute notatis^ tunc demum 
intellexit nostros jam ausos quod ipsos nec sus- 
picarí potuit esse ausuros ; ac tum non est terri- 
tus, sed mox ' ferociter' ^ arma concutiens, suosque 
verbo slmul et exemplo accendens^ " Modo,'* in- 
quit, " apparebit quis miles esse noverit/' Pri- 
musque in hostem^ sequentibus casteris^ in-uens, 
•mox a nostris excipitur^ atque interfecto dejectus 
and is taken equo cum fcrc tota turma sua capitur ; quidam 
Ra'iTuiph^de etiam qui tunc forte aberant, sed non longe erant^ 
agnito quod acciderat^ mox cursu rapidissimo 
affuerunt, atque in manus bostium ingerentes se 
potius quam incidentes^ dominico communicare 
perículo honestum crediderunt. Porro Rogerus 
de ' Moubray/* qui ibidem tunc aderat, rege capto 
elapsus evasit^ refugitque in Scotiam. Nostri 
Tero proceres nobilem cum gaúdio pra^dam reve- 
hentes^ Castellum Novum, unde mane digressi 
fuerànty vespere redierunt. Gestum est boc feli- 
citer Deo propitio anno ipsius Domini m.clxxiv.^ 
saturday, tcrtío idus Julü^ iu sabbato« Regis ergo captione 
juiy 13. comporta, barbari primo attoniti a praedis desti- 
terunt : sed cito post tanquam furiis agitati, 
ferrum contra hostes sumptum in seipsos finaliter 
.vertemnt ; interfectis quibusdam prius Anglicis 
qui inter eos habitationem elegerant, et quòrum 
magna pars in eorum exercitu fuerat, refugientí- 
bus tamen in munitiones regias aliquibus qui 



> ' ferventius,' MS. Cott Tib. ; I « * Mulsay/ MSS. CoU. Arm, 
'illicQ yelociter/ MS. Lansd. | and Cott. Tib. 



WALTBRI DE HBM1N6BURGH. 



lod 



evadere potuerunt. Erant autem in illò exercitu Henry ii. 
dao fratres, Gilbertus scilicet et üthredus. Gal- ^'^"^^• • 
wadensis provincià^ dominic inter qaos post mor- 
tem patris eorum rex Scotíae bsereditatem diví- j^^^^-^^^ 
serat ; venim Gilbértüs, natu major, paterni juris ^{JJSd/" 
integritate fraudatum se dolens^ fratrem sempeir 
in corde suo oderat^ cum tamen concepti fuforis 
impetum metus regíus cobíberet: capto autem 
rege liberatus hoc metu mox fratri nihil verenti 
manus injecit^ et nou simplici nece sed execrabili 
odio excruciatum variis suppliciis interemit, illico 
fines fraternos invàdensy et barbaris in barbaros 
ssevientibus, non mòdica hominum strages facta 
est. Erat autem fratri interfecto filius acer 
Rolandus nomine, qui amicis paternis cooperan- 
tíbus debacchanti patruo pro viribus resistebat. 
Eratque totum regnum Scotise turbatum, Deo 
aequissime disponente, atque ea mensura reme- 
tiente improbis qua ipsi mensi fuerant innoxiis, 
tit qui paulo ante Anglorum quietem turbave- 
rant, et eorum sanguinem sitierant^ ordine pul- 
cherrímo a seipsis reciperent talionem. 



Eex Cantuariam venit. 

Rex autem Henricus secundus, ut prsefatum 
est, Angliam ingressus, recordatus est quantum 
in ecclesiam Càntuariensem deliquisset> eandem 
mox 'ut'^ applicuit, concite adiit, et ad sepul- ^^^ j^,^^ 
crum beati Thomae profusis vultu lachrymis J^thrslíSne 
capitulum monachorum ingressus propriae peti-®'^"***- 
tionis instantia, a cunctís per ordinem fratribus 
virgis est vir tantus corporaliter castigatus.' 



» < vero/ MS. Coll. Arm. 

' The Kinghad before this done 
penance for the Archbishop's 
murder in the catbedral of Av- 
rancheSy in Normandy ; and a flat 



stone, with a cup engraven on it 
still marks the spot where, ac- 
cording to tradition, the humil i- 
ating ceremony was performed. 
Stothard's Tour in Normandy. 



110 



CHRONICON 



»» i 



Receives 
newB of the 
capture of 
WUliam the 

LiOD. 



Henry II. Deníque Ipse " qui tangit montes et fumigant 
— ■ — ^istius montis fumigantis devotionem attendeus^ 
ipsa die atque ut ipsa dicitur hora qua mous 
iste Cantuarise fumigavit^ hostem ejus imma- 
nissimum^ scilicet regem Scotorum^ in extremis 
Anglias finibus, ut prsedictum est^ pessumdedit. 
Nam 'postea/^cum 'rex.'^ Londoniis modicam 
fecisset moram/ ecce circa noctem mediam nun- 
tius quidam veniens pulsando janitores custodes* 
que vehementer excitavit; iucrepatus et jussus ut 
taceret nequaquam adquievit, dicens^ ^* Nuncius 
ego sum^ et bonum utique festino nuntium/' Vi- 
cit tàndem instantis improbitas^ et introductus in 
cubiculum regíum excitavit audacter quiescen- 
tem ; qui expergefactus, " Quis/* inquít^ " es tu ?'' 
et ille : ^* Puer," inquit^ "sum Ranulphi de Glane- 
villa^ fidelis yestrí^ a quo missus bonus venio 
nuntíus/' '^ Sanus ne est Ranulphus noster ?'' £t 
ille : " Valet," inquit^ *' et ecce bostem vestrum, 
regem Scotorum^ captum tenet in vinculis apud 
Bichemundiam." Rex vero ad hoc stupidus^ 

Dic/* inquit, ** ad huc ;" at ille iteravit verbum. 

Habesne/' aít, " literas ?" Mox ille protulit 
literas rei gestse seriem continentes ; quibus rex 
inspectis^ statim de stratu exiliens^ quibus potuit 
motibas^ ei, ''qui facit mirabília solus/'* piis 
lachrymis madídas gratias egit. Mane autem 
venerant et alii cursores id ipsum nunciantes, 
sed primus, ut meruit, bravium* accepit. 



€( 



<t 



^ Psalm civ. Z2, 

' Supplied from MS. Lansd. 

^ This delay was caused by a 



feyer, which confined the King to 
his chamber for several days. 

* Psalm Ixxii. 18. 

* From the Greek ppc£€tovi & 
reward. 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 



111 



De Obèidume Bothomagi. 



Henry II. 
A. D. 1174. 



Interea rex Francorum cum tremendo exer- stege of 
cita Normanniam ab oríente^ ingressus Rotho- 
magum, ejusdem provincise metropolím, adüt et 
obsedit; porro rex júnior et comes Flandrensis 
cum in Angliam^ classe parata, transfretandi 
opportunitatem captarent^ cognito quod rex sè- 
nior jam in Anglia consisteret eorum iropetum 
excepturuS; mutato consilio^ illas terribíles co- 
pias Rothomagum transtulerunt. Verum cum 
tantus esset exercitus quantus in Europa ab 
annis retro plurimis visus non est^ ejusdem 
tamen urbis^ propter accessus difficiles partem 
vix tertiam potait obsidere, eratque per pontem^ 
e regione ' liber' ' ingressus in urbem et egressus, 
yidentíbus inímicis et invidentibus. Paratis ita- 
que ad oppugnandam civitatem macbinis^ totis 
viribus oppugnationi insistitnr; in die naturali 
per octavas horas partite tripharie exercitum 
diyiserunt, ut alii aliis, recreati scilicet lassatis, 
per vices succederent, et defensores murorum 
nec in modico respiraré permitterent. Sed hoc 
frustra ; cives enim cautela consimili occurrentes, 
suum tripharie numerum diviserunt^ et hostiuro 
Ímpetus suscipientes peroptime et per vices eas- 
dem corresponderunt. Cumque per dies ^ pluri- 
mos'^sic certaretur^ et neque hi neque alii in 
aliquo remissius agerent^ beati Laurentii dies 



* Philip entered Nonnandy by 
the same north-eastem i-oute 
which the Flemings had opened 
the preyious year, when Neufchà- 
tel, Aumale, and other Norman 
fortresses felí into their hands. 
This road, though extremely dif- 
ficult, was the ouly passage an 
eoemy could take, as the whole 



of the country to the south of the 
Seine, and every other' entrance 
to the city of Rouen^ waà . in the 
possession of King Henry. 

' This bridge over the Seine 
was built by the Empress Ma- 
tilda. 

» « liberi,' MS. Coll. Arm. 

^ < aliquot,' MS. Lansd. 



112 CHRONICON 

Henfy II. festus affuit. Rex autem Francoram pro ejas- 

A. D. 1 174. , . . ^. • i-i. 

dem martyns reverentia^ quem specialiter consue- 

A ^"'ííf' verat venerari, rèquiem ipso die civitati indultam 
jussít Yoce prseconia publicaria quam gratiam 
cives grate amplexi otio brevissimo jocundissime 
fruebantur. Juvenes enim et virgínes^ senes 
cum juDÍoribus, Deo et Saucto Laurentio gratias 
agentes^ cum pro diei Isetitia tum etiam ad irri- 
tandos hostes canons vocibus concrepabant ; 
turma etiam militaris extra civitatem súper 
ripam fluminis in conspectu hostium hastiludio 
exercebatur ad laudem. Mox comes Flandrensis, 
ut dicitur^ regem adiens, " Ecce," ait, " civitas 
pro qua jam multum sudavimus^ bis intus choros 
ducentibus et illis foris secure ludentibus, sponte 
nobis oflfertur ; sumat ergo arma in silentio ex- 
ercitus^ scalisque repente muro adjunctis^ ante 
civitatem obtinebimus quam in civitatem regredi 
valeant qui pro irritatione nostra exterius va- 
cant/' " Absit/' inquit rex, " absit ! Nosti enim 
me pro reverentía beati Laurentii, hujus diei 
rèquiem indulsisse civitati ;"" tunc uníversi qui 
aderant proceres familiari ausu regis mollitiem 
improperantes díxerunt, " Dolus an virtus quid 
perfidyof uunc excrcerí debeat? quis enim in hoste veri- 
tatem requirat ? " victus sic tàndem adquievit ; 
itaque non per vocem tubae 'sui'^ praeconis, 
sed solis ducum susurris exercitus praeparatur. 
In civitate vero erat turris excelsa in qua vetus- 
tissima quaedam campana pendebat, ad cujus 
sonum cum continuatíone pulsantem, omnes ar- 
mata manu ad ^munitionem*^ civitatis concur- 
rerent : contigit autem eadem hora, secundum 
dispensatíonem dominicam, clericos qúosdam 
nescio quid operandi causa in eandem turrim 



I < 



sive,* MS» Laqsd. | ' * defensionem/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 113 

ascendere; quòrum unus per fenestram aspi- Heoryii. 
ciens^ prímo quidem insolitum in castris silen- —^-^ — •' 
tíum admirans^ moxque clandestinum apparatum 
conspiciens^ socios accersivit; cumque liquidius 
seditíonem conspicerent, confestím Ruello, sic 
eoim campana illa dicebatur, pulsato, notissiinum 
illico signum ciyitati dederunt ; quo audito totis 
\iríbas utrinque festínatum est. Nam et para- 
tus jam exercitus a castris erumpens^ cum scalis 
tendebat ad munim; et cives^ inopinato stimu- 
lati pericnlo^ raptis armis spiritu ' motuque'^ fer- 
yido occurrere studuerunt : illi quoque, qui ex- 
tra urbem exercebantur, mira celeritate affue- 
runt. Jamque hostes, admetis muro scalis, mu- 
rum ascenderant, et voces quasi triumphantium 
personabant; sed statim fortiter impetuntur et 
repelluntur a ciyibus, et viriliter collidentes mul- 
tus utrinque sanguis effunditur. Tàndem hostes 
qui superbe ascenderant sursum, praecipites abie- 
runt retrorsum; et longe majore clade accepta 
quain illata, nocte superveniente, confusi in castra 
redierunt. Denique ab illo die et deinceps et 
obsessi fiducialíus, et obsessores desperatius re- 
missiusque egisse leguntur. 

Anglia pacificata Uòeravit Bothomagwm. 
Interea rex Henricus sènior accersivit praepo- The xing 

, . subdnesthe 

sitos castellorum comitis LeicestriaB, quem secum revoit in 

.. ^ ,o England. 

ex Normannia vinctum addnxerat, et monuit ut * 
pro salute domini sui ' eadem castellà resignarent. 
At illi cum domino suo loquendi copiam postu- 
lantes non impetrarunt : cumque dicerent se non 
aliter quam pro certa domini sui" relaxatione 



1 <metuque/ MSS. Coll. Arm. 
and Gott. Tib., omitted in MS. 
LaoBd. 



* « eos ut/ MS. Lansd. 

' Omitted in MS, Coll. Arm. 
VOL. I. V ' I 



114 



CHRONICON 



Henry II. 
A. D. 1174. 



The CMtles 
of the Earl 
of Leicester 
tonrender. 



Earl David 
retires to 
Sootland. 



The King 
leads an 
army into 
Normandy; 



regisB Yolantati parituros; rex ipse respondit, 
'^ Nihil súper hac vobiscum paciscar ;" et sacrís» 
ut dicitur^ adhibitiSy juravit, dicens^ '' Sic me Dens 
adjuvet et hsec sacra, quia comes Leicestríae non 
gustabit quicquam, donec de castellis ejus fiat 
qaod volo ; vos autem abite maturins/' Tanc illi 
certum domino suo exitium imminere videntes, 
munitiones illico resignarunt : comes autem Da- 
vid qui fuerat prínceps eorum, relicto 'Hunte- 
dunensi^ ^ castello, quod mox regí cessit, trepidos 
in Scotiam aufugit. Gomes autem Ferrariensis 
et Hugo Bigotus, 'occasionibus' * de pace et fideli- 
tate praestitis, in foedus regium sponte venerant. 
Rebus igitur in Anglia, Deo propitio, ad votum 
dispositis, rex cum ingentibus copüs celeríter 
transfretavity dncens secum paulo ante síbi ex- 
hibitum Willelmum regem Scotorum, comitem- 
que Leicestriae, et alios captivos insignes. Et 
Normannis in ejus adventu gratulantibus, Rotho- 
magum in conspectu hostium pompatice ingress- 
us est. Hostes vero, ante dies paucos de cap- 
tione regis Scotorum accepto nuntio^ attoníti 
sunt, sed magis de ejus adventu repentino stupe- 
facti ; attamen, in robore multitudinis confidentes, 
in obsidione persistebant. Rex autem Hpnricus 
Wallensium turmam ex Anglia accitam per 
noctem latenter emisit, ut silvarum opacitate 
tecti locis opportanis observarent ne hostium 
exerdtui necessària veherentur. Qui^ captato 
tempore, silvis erumpentes commeatum invase- 
runty et armatis, a quibus tuebantur^ in fugam 
actis, omnem victualium apparatum cum ingenti 
hominum et jumentorum exitio asportarunt^ se 
iterum in silvas ut prius recipientes. Moxque 



' < HuDtyndonensi,' MS. Cott. 
Tib. ; * Huntudunensi,' MS. 
Lansd. 



' ' cautionibus/ MS. Lansd. 



WALTBRI DE HBM1NGBUR6H. 



115 



vulgatum est Wallensibas silvas esse refertas, H«iirFii. 
atque ita intercepto commeatu exercitus per ^^^ raiae »^ 
biduum inedía laborabat. Hac ergo necessitate ^J'aJjf• ^ 
soluta est obsidio^ et príncipes nallam aliam 
tanti laboris mercedem nisi ignominiam ^repor- 
tantes/ ^ cum yasto illo exercita abiemnt ; com- 
positis tamen ordinibus^ ob repellendum pericu- 
lum siforte ^hostes' ^ a tergo ui^erent. Itaque 
qiiícquid in regem Anglorum ab hostibus mali- 
tiose agentibns vel continuatum est vel attemp- 
tatam, Deo ilH propitio, in ejus est gloriam 
commutatum. 

Pax re/ormata inter Patrean et Filium. 



w- 



Cam ergo eidem in omnibns propitia arrideret Heunrisn 

j.... i_* • j. . t • • •■ conciledto 

divinitas, hostes ejus tot clans ejns successibns hts euidren, 
temti, de pace tractaré cceperunt; ipsis refor- restored. 
mandse pacis mediatoribus jam effectis, qui fue- 
rant discordise praecipui incensores ; itaque cele- 
bri ^ inter partes coUoquio habito^ exitialis ille 
rancor principum et inqaietudo provinciamm 
pariter quieverunt ; comes enim Flandrensís regi 
Angliae restituit qaod de jare ejus bellicus casus 
ei contulerat^ fidelitatis et hominii supererogans 
cautionem ; ingratissimus quoque íilins in patris 
gratiam rediit, non solum ob^ientiam et reve- 
rentiam de caetero filialem sub fidejussoría multo- 
ram cautione pollicitus^ veram etiam nova contra 
ingratos et suspectos filios ^ cautela est adhibita, 
prudenter enim'' 'exacto'^ et solemniter praestito 
hominio^ patri astrictus est. Ita quod extunc non 
tantum pater sed et sibi dominus diceretur ; ut qui 
naturae vinculum irreverenter disruperat^ saltem 
jure civili vel gentium de caetero teneretur, Fra- 



* 'reparantes/MS.CoU.Arm. 
' Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



' *■ cautela prudenter/ MS. 
Coll. Arm. 

* ' exacta/ MS. Cott. Tib. 

I 2 



116 



GHRONICON 



Henry II. 
A. D. 1174. 



The Earl of 
Leicester 
and other 
prlsoners set 
at liberty. 



The walls of 

Leicester 

destroyed. 

A. D. 1175. 

The King 
of Scotland 
is released. 



tres quoque impuberes^ qiios Francorum consilio, 
patri soUicitatoSy subtraxerat^ ad patrem reduxit ; 
de quibus utique non mòdica fait quaBStio, cum 
aetatis beneficio excusabiles viderentur. Prae- 
terea, ad instantíam regis Francias et aliorum qui 
aderant principum, rex Anglíae comitem Leices- 
trensem^ reliquosque captivos, praeter regem Sco- 
torum^ absolute relaxavit, et relaxatis bona et 
honores restituit. Processu tamen temporis, cum 
eorum quae in se ab ingratis et infidis commissa 
fuerant immemor videretur, muros Leicestriae re- 
pente subrui^ et munitiones omnium qui a se 
defecerant complanari, praecepit. Tàndem vero 
regem Scotorum, pactis interpositis * acceptisque 
obsidibus> relaxavit ; veniensque in Angliam eo- 
rundem celebrationem pactorum apud Eborum 
instituit. Quo cum venisset^ prout condictum 
erat, occurrit ei rex Scotorum cum universis regni 
sui optimatibus ; qui omnes^ in ' ecclesia' ^ beatís- 
simi apostolorum principis^ regi Anglorum tan- 
quam principali domino hominium cum ligiantia^ 
id est solemni cautione standi cum eo et pro eo 
contra omnes homines^ rege proprio praecipiente, 
fecerunt : ipseque rex Scotorum coram omni mul- 
titudine regem Anglorum modis solemnibus do- 
minum suum seque hominem et fidelem ejus 
declaravit : eique praecipua tria regni sui muni- 
mína^ scilicet Rokesburgh, Berewyk, et Cas- 
tellum Puellarum^ loco obsidum tradídit. Quibus 
actis, optata pace populi fruebantur^ et rex An- 
glorum tantorum operum titulis clarus^ nomínatus 
est magnus usque ad extremos fines terpae. 



' This was the treaty of Fa- 
laise, wherein William the Lion 
ackDowledged himself the liege- 
man of Kiog Henry, and thus 
sacrificed the nominal independ- 
«Dce of l^cotland. 



' ' ecclesiam/ MSS. Coll. Arm. 
and Gott. Tib. 



' Edinburgh Castle. 



WALTBRI DE HBMIN6BUR6H. 



117 



Henry II. 
A. D. 1176. 

Concilium Londoniis^ et controvèrsia Archiepi- 

scoporvm. 

Anno Dominí m.glxxvi. Hugo cardínalís apo- councií at 
stolicae sedis legatus^ nescio quid ordinaturus^ 
yenit in Angliam ; qui concilio ^ apud Londonias 
convocato, facta est contentío vehemens de prio- 
ratu sessionis inter arcbiepiscopos : Eborum enim 
'archiepiscopus'* mature veniens prímamsedemoc* 
cnpavit, eandem sibi allegans competere ex anti- 
quo beati Gregorii decreto, quo statutum noscitur, contention 

A . I*. k f • «iij between the 

ut metropoutanorum Angliae ipse pnor habeatur Archbishops 
qui pnus fuent ordinatus. Cantuariensis vero, bury and 
solemniter posita praeoccupatae sedis querela, se* ceming^pre- 
cundam sedem, tanquam passus praejudicium, re- ^ ^^^' 
cusavit. Mox subditis ejus ferocius pro eo aemu- 
lantibus, simplex verborum contentío crevit in 
rixam. Eboracensis autem, quoniam pars ad- 
versa fortior erat; loco praïinature occupato cum 
contumelia conturbatus, * capam' ^ coiiscissam 
illatae sibi violentías indicem legato exhibuit, etTheArch. 
Cantuariensem cum quibusdam ejus subditis ad cant!^baiy 

j j. f «A i_ «j. j. cited bfefore 

sedem apostolicam provocavit : rebus itaque tur- the Apostouc 
batis concilium non celebratum sed dissipatum 
est. Eodem anno mare extra fines erumpens inundationa 
multes in Hollandia homines et pecora absor- " '^ ^ * 
buit, et quasi post biduum furore * satíato ' * in 
semetipsum rediit. 



^ This council was conyened 
on Sunday, the 14th of March, 
1176, to detennine 'whether the 
Archbishop of York míght bear 
his croBS in the diocese of Cau- 
terbnry, and to whose jurísdic- 
tion the church of St. Oswald, 
at Gloucester, pertained : it had 
been arranged, by the mediation 
of the King, that the Archbishop 



of Canterbury should forego his 
claim to the disputed church, 
when the contention concerning 
precedence took place, which 
terminated the meeting. 

2 Omitted in MSS. ColU Arm. 
and Cott. Tib. 

^ < cappamque,' MS. Lansd. 

* < sedato/ MS. Lansd. 



118 



CHRONICON 



Henry II. 
A.D. 1177. 



Concilium Lateranense. 



pcMacon- Anno Domini m.clxxvii. et pontificatus Alex- 

ciuded be- *^ 

po**°an?the ^^^^ papBB XVIII. Frederici imperatoris in eun- 
FSd*ric ^^°^ papam inveterata ràbies conquievit, facti- 
que sunt amici ix. kalendas Augusti. Qoibns 
feliciter gestís^ idem papa Alexander anno pon- 
tificatus sui XX. et a partu Virginis m.glxxix. 
'vil. idus Maii/^ generale concilium Lateranis 
celebrandum instituit^^ et multa ibidem ordina- 
Thedecrees yit, et statuit QuaB dicuutur Dccrcta Lateran- 

of Latran. ' ^ 

ensis concilii; in universo ' xxxiii.' ' 



A. D. 1179. 

Cooncil of 
Latran, 
March 5tli. 



A. D. 1180. 

Death of 
King Lonis 
VII. 



Accession of 
Philip II. 



Obiit Eew Francia, 

Anno Domini m.glxxx. qui fuit Lodovici re- 
gis Francorum XLiv. idem rex Francorum, homi- 
nem exuens^ came solutus est;^ homo quippe 
sacrorum ordinum prsecipuus Yenerator^ sed lin- 
gua levis, et malorum multotiens utens consiliis 
non levi plerumque macula mores egregios deni- 
gravit. Successit ei Pbilíppus filius ejus, ex 
filia comitis Theobaldi^ quae illi jam trigamo 
nupserat^ procreatus. 



M<meta mutata. 

tofuedí**"*** Anno etiam eodem mutata fuit moneta in 
Anglia^ eo quod a falsarüs corrupta fuerat ; quod 
utique fuit necessarium^ sed pauperibus et colonis 
onerosum. 



' We shouid here read 'in, 
nonas Martii:' MS. Lansd. has 
' V. idus Maii/ and MS. Cott. 
Tib, ' VII. idus Julii/ 

' This wos the eleventh Coua- 
cil of Latran, which lasted from 



the 5th to the 19th of March, and 
at which three hundred bishops 
were present. 

3 ' XXXVIII.' MS. Coll. Arni. 

* King Louis died at París, 
on Thursday, Sept. 18. 



WALTERI DB HEMIN6BUR6H. 



119 



Obiit Papa : oòiit Arehiepüeopm Eborwn. 



Heniy II. 
A. D. 1181. 



Anno Domini m.glxxxi. obiit Alexander ^ Death of 
papa pontificatus sui anno ' xxiii/^ cui successit «di n?" 
Lucins^ papa. Eodem anno decessit Rogerus 
Eborum archiepiscopus, homo literatus et elo- Death «r 
quens, ita in temporalibus commodis pruden- uSop of^ 
tias singularís. Archiepiscopatum yero Ebo- 
rum multom provexit in augmentis reddituum, 
et amplitndine sedifidorum. Viros religiosos in 
tantum exhorruit ut díxisse fertur, ecclesias- 
ticum beneficium luxuriosis potius quam reli- 
giosis conferendum ; et prsedecessorem suum 
beatae memoríse Thurstinum 'nunquam'^ gravius 
deliquisse qn^m asdificando illud insigne monas- 
terium de Fontibus : in vita autem tondendis ma- 
gis quam pascendis ovibus dominicis 'intendit/^ 
Moriturus enim pontifex aevo gravis ngn pauca 
millia marcarum in thesauris babebat, cum mul- 
ti pauperes Chrísti inedia laborarent. Verum 
cum jam obiisset^ rex, per officiales suos^ et in- 
venta disrupit^ et non inventa ab his quibus 
jam data erant^ extorsit^ dicens, ^'Thesauros a 
quocunque usqne ad mortem repositos solius 
principis in bonis esse."^ Decessit autem ídem 



^ Pope Alexander died on 
Sunday, the 30th of August. 

• We should here read ' xxn/ 
' Luciu8 III.: (Ubaldo AUo- 

cingoli, cardinal of St Praxede 
and Bishop of Ostia), was elect- 
ed Pope, Tuesday, Sept. 1, and 
croimed the 6th of the same 
month. 

* *■ nunquam dixit, ' MS. 
Lansd. 

^ < intendebat,' MS. Lansd. 
' The Archbishop of York had 
by a yerbal will, shortly before 



hJ8 death, left his immense trea- 
suresy whichy according to Di- 
ceto, amounted to eleyen thou- 
sand pounds of silver, besides 
plate, and three hundred pieces 
of gold, to charítable uses ; not- 
withstanding the opinion he had 
maintained dnring his life, that 
no legaoy bequeathed by a cler- 
gyinan on his death-bed should 
be esteemed vàlid. To this posi- 
tion he had himself giren force, 
by procuring from Pope Alex- 
ander III. a license to seize the 



120 



CHRONICON 



Hearyii. archiepiscoDUs anno poDtificatus sui 'xxviii.'^ et 

A. D 1181. « * « 

-"^— ^ — ^ archiepiscopatu in fiscum redacto vacavit sedes 
Eboracensis annis decem. 



A. D. 1183. 

Death of 
Prince 
Henry. 
June 11. 



Obiit Henricuè jwmr. 

Anno Domini m.glxxxiii. qui fuit xxx. regis 
Anglorum 'Henrici secundi^ Henricus tertius 
Anglíae rex júnior' ' immatura morte decessit : 
plane immatura si eetatem respicias^ sed multum 
serà si actus attendas; quia prsevaricator 'erat'^ 
non tantum naturse ut prins^ sed etiam solem- 
nium pactorum^ rebellavit 'enim'* iterum contra 
patrem ; cujus rebellionis causa haec fuit. ídem 
enim pater Ricardo filio suo in administrando 
ducatu Aquitanico vices suas commiserat, filio 
quoque Gaufrído Britanniaiu transmarinam tra- 
diderat: verum idem Henricus indignatus^ quod 
fratrem suum Ricardum pater Aquitanise prse- 
fecisset^ . juncto sibi fratre Gaufrído^ et quibus- 
dam proceribus Aquitanicis^ patrem motibus bel- 
licis lacessivit. Pater vero cum rebelles filios 
blandis delinire mandatis non posset; improbis 
eorum ausibus obyiaturus^ fines Aquitanicos cum 
exercitu ingressus est. ' Moxque Dei judicio 
febre correptus elanguit Henricus júnior.'* Cum- 
que ingravescente morbo despèraretnr a medi- 
ciS; tàndem compunctus misit ad patrem^ exces- 
sum humiliter confitens^ et extremam gratiam a 
paterna pietate deposcens^ ut morientem in- 
visere dignaretur. Quibus auditis^ paterna qui- 



effects of any churchman who 
should bequeath his property 
-when dyiug, and not minister the 
bequests with bis own hands. 
It is not, therefore, to be won- 
dered at, that Henry should em- 
brace the opportunity, thus offer- 
ed, of sequestering the prelate's 
hoards to the use of the crown. 



> ' xxiii.' MSS. CoU. Arm. 
and Gott. Tib. 

* ' Henrici Henricus júnior 
ejus filius/ MS. Lansd. 

' Supplied from MS. Lansd. 

^ Supplied from MS.Cott. Tib. 

' ' Mox Dei judicio Henricus 
ipse júnior febre correptus est 
et elanguit,' MS. Lansd. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 121 

dem concussa sant víscera ; sed allegantibus Henryii. 
amicis non esse sibi tutum nequissimis conspi- — ^— ^ — ' 
ratoríbus qui circa filium erant se credere^ ad 
filíam non perrexit ; sed pro signo clementíee et 
índultae veniae notum illi annulum mittens^ om- 
nia ei condonavit : 'qui illum** *susceptum'* de- 
osculans, assistente Burdegalensi ^ ' archiepí- 
scopo,'^ diem continuo clausit extremum;^ funus- Hisburiai 
que ad patrem deducitur^ et ejus praecepto " 
apud Rotbomagum honorifíce sepelitur. ^ ídem 
vero pater dolorem extincti filii ex hostis in- 
teritu temperans^ conspiratores cum eodèm filio 
in brevi perdpmuit, et Gaufridum filium suum 
in gratiam reçepit: qui tamen ingratus^ bosti- 
lem, ut postea claruit^ non exuit animum. Nam 
tempore modico circa patrem pendulus^ cum a 
patre Andegavensem comitatum obtinere nòn 
posset, ad Francos, quos paternse glorias aemu- 
los noverat^ sponte se contulit^ tanquam per 
illorum potentiam extorsurus quod a patre non 
potuit blanditiis obtinere: cumque ad irritan- 
dum patrem regi Francorum sedulo militans^ a.d.ii86. 
grandia moliretur, divini judicii pondere obru-^nw>**^ 
tus, molitiones suas ' Parisiis' ^ cum vita finivit J ^^^^^^^^y- 
Natus est ei, ex Britannici comitis filía, filius 
posthumus; cui cum rex avus nomen suum im- 
poni jussisset, contradictum est a Britannicis, 
et solemni acclamatione in sacro baptismate Ar- sirth of 
thurus est dictus.^ Sicque Britones, qui diu fa- JrthM. 



^ ' quein ille/ MS. Lansd. 

» * conceptuïn,' MSS. Coll. 
Ann. and Cott. Tib. 

' William, surnamed theTem- 
plar, ArchbíBhop of Bordeaux, 
elected 1173. 

♦ ' episcopo,' MSS. Coll. Ann. 
and Cott. Tib. 



* Prince Henry felí sick at under the great altar. 



Chàteau-Martel, near Limoges, 



-where he died, on Saturday, 
June 11. 

^ ' Parisius/ MS. Lansd. 

' Prince Geoffrey was killed 
in a tournament at the French 
court, Tuesd. Aug. 19, 1186, and 
buríed with great pomp at París, 
in the church of Notre Dame, 



■ Prince Arthur was born 



122 



GHRONICON 



Henryii. bulosum dicuiitur expcctassc Arthurum^ nuoc 

A. D. 1186. ... . j. ' j. • X 

siDi cum multa spe nutnunt verum, juxxa quo- 

rundam opinionem grandibus illis et famosis de 
Arthuro fabulis prophetarum.'^ 

De Terra Sancta^ et PatriarcL•i et Jerusalem perdüa. 

A. D. 1184. Anno Domini m.clxxxiv. Saladinus filius 
hSÍ Liííd!^* regis Syrise et Mesopotamise^ contra Chrístianos, 
mortuo.patre^ surrexit, non jam virga^ sed ^mal- 
leuSy homo astutia^ singularís et mílle'^ no- 
Extentof condí artíbus instructus erat: hic Damascum et 
díiSSioL. fines ejus cum uxore accepit. Cumque esset 
militide rex Turcorum g^atissimus^ vires artibus 
et arte3 viribus juvans in iEgyptum cum ar- 
mis transiit; et consumptis principibus confés- 
tim arripuit regnum Babylonis. Lybia quoque 
atque Aràbia potitus, nactus est nomen grande, 
supra nomen magnorum qui sunt in terra : de- 
nique, octo regnis ditissimis preesidens, parum 
tamen a se actum putabat dum Chrístiani Jeru- 
salem et Antiochiam et marítimas Syriae civi- 
tates possiderent. Totum ergo ' hostiliter' ^ in 
ipsos latissimi imperii sui robur convertens^ mo- 
dis omnibus nitebatur devoraré plebem Dei, et 
trophaeum crucis Cbristi avellere a partibus Ori- 
entis, ubi prius ^ectum est. Circa bos dies 
Philippus comes Flandrensis^ piae devotionis in- 
stinctu, cum multa militia terram Jerosolymí- 
tanam ingressus, contra Saladinum aliquid agere, 
et fines Cbristianos dilataré disposuit; verum 
offensus a Templariis ad terram Antiocbenam^ in- 
vitante principe, traduxit militiam Chrístianam ; 



Sunday, the 29th of March, 1187. 
The King appointed as his guar- 
dian his mother, who shortly af- 
ter married Ranulph Earl of Ches- 
ter. Nic. Trivet 106 ; Rog. de 
Hoveden, Rer. Ang. Script. 634. 



* ' ídem vero pater pro- 

phetarum/ omitted in MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 

' ' malusy homo et mille/ MSS. 
Coll. Arm. and Cott. Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 



WALTERl DE HEMIN6BUR6H. 123 

audiens autem Saladinus ' abductam milítíam, Henry ii. 
et'^ terram Domini plus solito preesídiis vacua-— ^— ^ — - 
tam, cum ínfinito exercita repentinns irruens, 
tanquam possessurus eandem, intima ejus illico 
penetravit. Tunc princeps Christianns quantu- 
lam pro tempore potuit militiam convocans^ et 
proeliaturus non suum sed Domini proelium^ hos- 
tium números non expavit: itaque^ praeeunte 
vexillo dominico, juxta Rama, oppidum quodsiegeof 
hostes obsederant, congressun;s cum eis, tre- "•"^^• 
mendas illas copias, divino fretus auxilio, profli- 
gavit; Saladinus fuga elapsus aegre.evasit, 'can- 
sis de exercitu ejus multis millibus/^ Gestum 
est hoc proelium Deo propitio vii. kalendas Monday, 

Tk u • x- X Nov.25, 

Decembns ; verum anno sequenti propter pec- iiss. 
cata hominum, quae utique divinitas odit, con- 
tra populum Christianum, minus sancte degen- 
tem, coelestis ira excanduit, Cum enim Sala- 
dinus ad expiandum praecedentis anni dedecus, 
fines Christianos instructior terribiliorque inva- 
deret, nostri etíam multo instructiores numero- 
síoresque quam prius, 'atque ideo minus íua-d. ii87. 
Domino dum de se praesumerent confidentes/^ T?blríM. 
proelium illi in terminis intulerunt, ubi Deo re- 
sistente superbis quibus antea humüibus dederat 
gratiam, màxima Christianorum strages facta 
est; caeso non parvo militum numero, cum ma^ 
gistro milítida Templi^ et optimatibus plurimis. 
Initium dolorum hsec ; ^' nondum enim erat aver- 
sus furor Domini, sed àdhuc manus ejus ex- 
tenta."^ ' Denique postquam Caesarea Philippi, 
quse quasi clavis Christianorum erat contra Da- 



' * abducta militíay ' MS. 
Lansd. 

' Omitted in MS. Lansd. 

' * atque ideo in Domiao mi- 
nus, sed in seipsos confidentes/ 
MS. Lansd. 



* Bohadin, the Arabian author 
of the Life of Saladin, informs us 
that the Master of the Templars 
was taken prisoner. 

'^ Isaiahy v. 25. 



124 



GHRONIGON 



Henryii. mascuiHy íu manus hostiles inciderat, Templarii 
— ■ — ^cum Christiaais munítionem utilein ad yadum 
Jacob exstruxerant^ ne hostes a parte Caesarese 
ejusdem in fines Christíanos excurrerent : sed 
Saraceni príus dissimulantes, et postea tempus 
nacti^ munítionem illam obsidione cingentes^ 
adhibitis machinis fortíter oppugnare coeperunt. 
Cbristiani vero apud Tiberiadem congregat! ut 
obsidionem tollerent^ ad invicem tractantes, et 
nequaquam tutum esse censuerunt, absente cruce 
Dominic cum hostibus congredi ; míttuntur ergo 
nuncii Jerosolymam^ qui signum salutare re- 
portent: at in ea mora expugnata est munitio; 
qua celeriter eversa, Turci cum ingentibus spo- 
liis abierunt : nec multo post Saladinus ^ Nea- 
polim' ^ captam evertit ; et, dum nostri conveni- 
rent post factam stragem, in propria se recepit/ « 



Patriarcha venit in Angliàm. 

ünde propter causas praedictas generalí provi- 
Theípatri. dcutia statutum est, ut Jerosolymitanns patri- 
^iÜ^m comTs archa/ petendi contra immanissimum bostem Sa- 
lo ^"icirald. ladinum auxilií gratia, ad Christíanos príncipes 
in Europam mitteretur, et maxime ad illustrem 
Anglorum regem, cujns efficacior et promptior 
opera sperabatur. ídem ergo patriarcha cum 
literis exhortatoriis Lucií papae veniens a rege 
PopeLucius Anglorum honorifíce susceptus est, et in fine 
Henry. lítcrde papalís sic contínebatur. *^ Sane recolat 
prudentia tua et solicita sécum meditatione revol- 
vat promissionem illam qua de Mmpendeudo^^ 
Terrae Sanctae ' subsidio etiam celsitudinem tuam 
obligasti;'^ et ita in hac parte te cautum et 



* ' Neopolim/ MS. Lansd. 
^ ' Denique postquam 



recepit,' omitted in MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 



' Heraclius. 

* 'impetendo,' MS. Coll. Arm. 
' ^ praesidio tuam celsitudi- 
nem obligastiy* MS. Lansd. 



WALTERI DE HEMINGBUR6H. 125 

studiosom exhibeas, ut te in tremendo judicio tua Henryii. 

' ' . •' A. D. 1186. 

conscientia non accDset» et ejas qui non fallitur 
districti judicis interrogatio non condemnet." Ve- 
nim cum rex ipse certa et enormia regni proprii 
ex sua peregrinatione perícula allegaret, et loco 
snae» praesentiae ad snblevationem orientalis ec- 
clesise decentem pecunise snmmam promitteret, 
tàndem patriarcha inanior spei quam venerat^ in 
Galliam remeavit, et contínuata inter reges dis- 
còrdia, tàndem infecto negotio repatriavit. 

Jerusalem perdita. 

Anno autem Dominí m.clxxxvii., regnante in a. d. iisr. 
Alemannia Frederico, in Francia Philippo, in 
Anglia Henrico secundo, sub Urbano* papa, qui 
Lucio successerat, aggravata est manus Domini 
súper terram Jerosolymitanam : civitas enim 
sancta, in qua invocatum est nomen Domini a 
díebus antiquis, in qua sacra) prophetiae floruerunt, 
in qua redemptionis humanae insignia micuerunt, 
ex qua sacramenta salutis in omnem mundi lati- 
tudinem fluxerunt, proh dolor ! ^ incidit in manus 
gentis profanse et immundse, cum jam mansisset 
sub potestate Cbristiana annis lxxxvii., quae 
scilicet imperatore Vespasiano et Tito con- 
quaesta fuit, sub papatu Urbani secundi, et modo 
recidit in manus Turcorum sub poutificatu Urbani 



* LuciuB III. died Suoday 
NoY. 2à, 1185; he was succeed- 
ed by Urban III. (Hubert Cri- 
Telli, Archbishop of Milan and 
cardinal of St. Laurence), elected 
on the 25th of Not., and crowned 
the lat of Dec. following. 

' The foSowing from Brompton 
'mil elucidate this passage : '' proh 
dolor ! in manus gentís prophanae 
incidit et immund»; quse circa 
tempora papatus Urbani primi a 



Tito et Vespasiano conquaesta 
fuit et quasi subyersa, et post- 
modum sub papatu Urbani se- 
cundi a manibus Saracenorum per 
fideles Ghristi liberata, et quasi 
extunc per annos plurimos sub 
potestate Cbristiana mansisset, 
modo sub pontificatu Urbani tertii 
in manus Turcorum cecidit ma- | 

lignorum.*' Chron. J. Brompton, ' 

Hist. Ang. Script. 1146, ed. 
Twysden. 



126 



CHRONIGON 



Henry II. 
A. D. 1187. 

Massacre of 
the Knightg 
Templan 
and Hofpi- 
tallers. 



Capture of 
Acre. 



Jerusalem 
sarreiiders. 



Jaly 6. 



tertii. Milites vero Templi et Hospitalis quos 
in campo non * voraverat ^ ' g^Iadius, ab aliis se- 
gregatos captivis, Saladinus coram se decollari 
praecepit. Comes autem Trípolitanns^ qui cum 
Saladino prias conspiraverat dolose^ cum suis 
complicibus effugit de proelio, ipsis Saracenis nec 
eos attingere curantíbus.' Cum ergo tyrannus 
cruentissimus peremptse multitudinis spolia di- 
rupisset» mox cum suís copiis civitatem ' Ptolo- 
maidam,'' quae nunc Acra dicitur^ adiens^ et eam^ 
quasi praesidüs vacuatam inveniens^ confestim 
obtinuit. Sanctam quoque civitatem 'Jeroso- 
lymam postea'^ idem Saladinus adiit^ ubi patri- 
archam et populum metu languidum ad dedi- 
tionem coarctans^ vita et libertate indulta ut 
titulo clementiae se insigniret, annis et pecuniís 
nudatos dimisit: civitatemque ingressus pom- 
patíce formam vexilli dominici ludibrío habitam 
et fustigatam confregit: templum vero Domini 
aqua rosea tanquam a Christianis sordibns ex- 
pians sacrilegis ritibns dicavit: sepulchri vero 
dominici aliqnantulam reverentiam habuit, quod 
omni quidem aureo et argenteo omatn sublato, 
Syros illius terrae indigenas Christianos cnstodire 
prsecepit ; edictum adjiciens ne quis alienus irre- 
verenter accederet. Hsec Jerosoljrmis provenisse 
noscuntnr a diro illo proelio quo populus Chrís- 
tianus interiit tribus fere mensibus elapsis. 
Quippe infra octavas apostolorum Petri et Pauli 



' «noyeraV MSS. Coll. Arm. 
and Gott. Tib. 

' We may here remark, that 
the charge of perfidy raised 
against the Earl of Trip<^ seems 
4o rest on the sUght foundation 
of hi8 early flight from the field. 
He is spoken of as a bitter ene- 
my by the author of the Life of 
Saladin, vfho must have been ac- 



quainted with any league be- 
tween him and the Sultao, had 
such been in ezistence, and who 
could have had no cause fbr con- 
cealing the fact after the death 
of both the parties concerned. 

» *Tholomaydam/ MSS. here 
and elsewhere. 

* Supplied from MS. Lansd. 



WALTERI DB HEMIN6BUR6H. 127 

factum est illud Cbrístíanee plebis excidium, et Henryii. 
circa solem nia beati Michaelis facta est dedítio g^p^ 29. 
sanctdB civitatis. Ascalona qnoque^ urbs nobilis^ 
in quam post proeliam propter ejns firmitatem 
multi ' Christíani'^ confluxerant, tyrannicam 
potestatem non evasit ; nam rex Jerosolymornm, 
qui captus proelío fuerat^ eam pro sua libera- 
tione resignavit. Jamque sola urbium Palestinae 
urbs insignis Tyrus dominationem aspemabatur 
hostílem : illa namqne civitas^ ut produnt his- 
toriar^ fortissimum regem Nabugodonosor prius^ 
et postea magnum illum Alexandrum, multo 
labore excercuit. Plane Dominus propter servos 
suos^ ut yenturis Christíanis aptum non deesset 
receptaculum^ urbem banc tauquam granum botrí 
modicum pro benedictione non mòdica reservavit. 
Et quia fere tota mari ambitur^ portu gaudens 
tutissimo^ Saladinus eam obsessurus classe circa siege of 
urbem disposita modis omnibus eam studuit op- ^^"' 
pugnaré. Eodem tempore marchio filius marchi- 
onia de Monte^ferrato ibidem cum magna classe 
ad venerat^ patri suo qui in prsedicto bello Chris- 
tianorum fuerat astiturus ; qui accepta a civibus 
fidelitate, et prseparatis navibus cum quibus 
venerat» navali prcelio statuit cum hostili classe 
confligere; quod et factum est Deo propitio; 
et csesa vel submersa multitudine hostium, naves 
nonnullas ad portum reduxerunt, et spectante 
Saladino casteras suae naves ut evaderent litoribus 
alliserunt. Quo casu ita est consternatus^ ut^ 
incensis machinis et soluta obsídione, discederet^ 
nihil ulterius contra eandem urbem ausurus. Mox 
in fines Antiochenos debacchantem convertit ty- 
rannidem^ et capta Laodicia cum multis urbibus, 
ipsam quoque maximam civitatem ita coarctavit» 



Supplied from MS. Lansd. 



128 



CHRONIGON 



Hfmvy II. ut ab extemtís cívibus pactum extorqueret^ quod 
--^— ^ — '- ad diem certum urbem resignarent^ nisi forte 
major exercitus ex Europa veniens id fieri 
' prohiberet/ ^ 

Begea nostri discordant et eoncordantur. 

' Inter* ^ Phílippum regem Francorumet Henri- 
cum regem Anglise exitialis discordiae germina 
Henry em- pullularunt ; unde rex Henricus ad transmarina 
Nonnandy. vocatus Degotia transfretavit. Convenerunt autem 
ex diversis hinc inde provinciis apud castrum 
quod Radulphi dicitur ferocissimo agitatse spiritu 
armatorum multitudines, mira vesania regum 
suorum glòria) vel potius superbias sanguinem 
proprium libaturee: cumque castris hinc inde 
'compositis'^ per dies aliquot^ torvis se vultibus 
mutuo duo magni exercitus prospectarent, et viris 
pacifícis qui pacem vel inducias satagebant aerem 
frustra verberantibus^ tàndem turmis ad pugnam 
dispositis parum jam 'aberat'^ a congressu mutuo; 
et ecce occultis magis^ ut dicitur^ ducum susurrís 
quam prolocutionibus publicis índultas in dies 
plurimos inducise in utroque exercítu voce prae- 
conia declarantur^ plane vox ista multo gratius 
insonuit auribus omnium quam vox tubae exci- 
tantis ad proelium. Centes ergo et populi qui 
meditabantur inania vel potius insana, cum in- 
genti gaudio ad propria sunt reversi. 

Gfregorius Papa excitavit omnea ad Terram Sanctam, 

Cum in Oriente circa populum Christianum 
* talia gererentur'* ürbanus^ papa extremse sorti 

* ^ aberant,' MS. Lansd. 
' ' talia ut praediximas gere- 

rentur/ MS. Lansd. 

• Pope Urban died Oct. II, 
1 187, and was succeeded by Gre- 
gory VIII. (Albert di Morra), 



» * prohiberent, ' MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 

' ' Namque interea inter, ' 
MS. Lansd. 

» * oppositis,' MS. Cott, Tib. ; 
^dispositis/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 129 

subjacuit; cui successit Gregorius, vir plane ' sci- Henryii. 
entía' ^ et sinceritate vitae conspicaus^aBrnuIationem ^,^^^0 pf 
Dei habens secundum scíentíam^ et snperstitiosa- ^«p» ®'•- 



gory. 



ram consuetudinum in scripturis suís reprehensor 
acerrimus. Sane Cbrístianse plebís et sanctas He soiicits 
civitatis extermiDÍum, quod sub Urbano papa Hoiy Land. 
contigerat^ dolens supra modum ingemuit; ali- 
qnod ' tamen'^ remedium adhibere proponens^ epi- 
stolam suam illico in orbem Christianam direxit^ in 
haec verba: "Gregorius/'^etc. — '^Anditatremendi Eptaueof 
seyerítate jndicii quam súper terram Jerosolymi- gory. 
tanam divina manus exercuit^ tanto sumus nos et 
fratres nostri ^horrore'^ confusió tantis afllictí dolo- 
ribus^ ut non facile nobis occurreret quid dicere aut 
facere deberemus, nísi quod psalmista deplorat et 
dicit/' Deus.venerunt gentes in haBreditatem/'^ etc. 
Nos autem licet cum propheta dicere habeamus^ 
^'Quis det oculis meis fontem lachrymarum^ et 
plorabo die ac nocte interfectos populi mei !"^ non 
tamen adeo nos dejicere debemus ut in diffiden- 
tíam decidamus^ et credamus Deum ita populo 
suo iratum ut quid faciente peccatorum multi- 
tudine fieri permisit iratus, non cito per miseri- 
cordiam^ poenitentia placatus^ allevet^ et post la* 
chrymationem exultationem inducat. Nos autem 
credere non debemus quod ex injustitia ferien* 
tis judicis^ sed iniquitate potius populi delin- 
quentis^ talia provenerunt. Porro nos in tanta 
contritione terree illius^ non solum peccatum 
habitatorum ejus sed et nostrum et totius populi 
Cbristiani debemus attendere, cum ex omnibus 
partibus inter reges et principes, civitates et 



who was elected Tuesday, Oct. 
20, of the same year. 

* ' sapientía/ MS. Lansd. 

' Supplied from MS. Lansd. 

• This General Epistle, of 
which Nevrbury giyes a morè 

VOL. I. 



perfect copy, was dated on 
Thursday, the 29th of October. 

♦ * honore/ MS. Coll. Arm. 

• Ps. Ixxix. 

* Jeremiah ix. 1. 



130 CHRONIGON 

Henry II. cívítates^ disseationes audiamus et scandala> ' ut'^ 
Èpigtio of ^^^ propheta dicere valeamos, *' Non est veritas, 
ï^^e Gre- jj^^ ^gj gcientía Dei in terra, fartum et meada- 
cium, homicidium et adulterium inundayerunt, et 
sanguis sanguinem tetigít/'^ Cogitate itaque filii 
qualiter transeant universa, et pariter transeatís 
et vos ; et date yestra, dateque yosmet ipsos^ noB 
in exterminium sed in conservationem ei a qno 
et yos et yestra omnia recepistis^ nec dicimus, di- 
mittite^ sed prasmittite in coeleste horreum quae ha- 
betis, et reponite apud eam apud quem '^ ' arrugo' ^ 
non demolitur aut tinea» nec fores effodiunt aut 
furantur;"^ laborantes ad recuperationem terrae 
illius^ in qna pro salute nostra ^^ Veritas de terra 
orta est/'^ et sustinere pro nobis crucis patibulom 
non despexit: recolentes non esse novum quod 
terra illa jndicio dominico percutitur, sed nec 
esse insolitum ut flagellata et castigata míserí- 
cordiam consequatur. Poterat qnippe Dominns 
sola eam voluntate seryare^ sed non habemus ei 
dicere cur ita fecerit. Voluit enim forsitan ex- 
perirí^ et in notitiam ducere aliorum, '^ si aliquis 
sit intelligens aut requirens Deum/'^ qui oblatum 
sibi tempus poenitentise hilariter amplectatur, et 
animam ponendo pro fratribus consametur in 
brevi^ et compleat tempera multa. Eis autem 
qui corde contrito et humUiato spiritu laborem 
itineris bujus assumpserint, et in poenitentia 
peccatorum et fide recta decesserint^ plenam 
suorum criminum indulgentiam et yitam polli* 
cemur aeternam/' etc. 



> <eV MSS» CoU. Arm. and 
Cott. Tib. 
^ Hosea iv. 1, 2. 
s * eurugOy* MS. Coll. Arm. 



* S. Matth. vi. 19. 

* Ps. IXXXY. 11. 

^ Ps. xiv. 2, andliii. 2. 



WALTBRI DE HBMIN6BUR6H. 131 

Obiit Gregorius Papa. a.d.'Iib?'. 

Hac ergo epístola in orbem ' terrarum'^ di-Deathof 
recta, idem Gregorius Pisas contendit, ubi Pi-^^•^S" 
sanos et Janneoses jugi et inveterata discòrdia ctemenuii. 
dissidentes, Deo auctore, reconcilia vit ad pacem ; 
moxqne febre correptns^ post dies pancissimos 
apud Pisas, valedicens mnndo, expiravit.^ Cni 
snccessit Clemens ibidem electns et inthronizatus, 
qui jacta pacis semina ' pro stndio" fovit, et ad 
fnictnm * perdoxit/^ 

Begeè stmpserunt Crucem. 

Sane tristis ille rumor orbem in brevi perva- 
gatus omnium quidem Christianorum cordibus 
stuporem et horrorem invexit. Ricardus autem 
comes Pictavensis regis Anglorum filius, et suc- 
cessor fiíturus, nuntinm 'forte'^ hujuscemodi, 
inclinato jam die, accipiens, absqne ulla delibe- 
ratione landabile propositum toto mox pectore 
combibit, et summo mane in argumentum futurae 
peregrinationis et expeditionis characterem Do- Prince 
mini cum solemnitate accepit; quo audito pater takes the 
silttit nsque ad adventum fílii, et cum adesset post 
dies aliquot, " Me/' inquít, '^ inconsulto rem tam 
arduam minime arripere debuisti, pio tamen pro- 
posito tuo nequaquam adversabor, sed illud ita 
prosequar nt a te egregie impleatur/' Eodem wmiam, 

ï . . rw^ .fi -•! Archbishop 

tempore archiepiscopus Tjrrinus^ a partibus ve-ofxyre, 



' Supplied from MS. Lansd. 

* GregoryVIII.diedonThurs. 
day, Dec. 17th, and was sac- 
oeeded by Clement III. (Paul 
Scolaro, Cardinal Búhop of Pa- 
lestrina), who was elected on the 
19th, and crowned the 20th of 
Dec. of the saaie year. 



' ' pro posse/ MS. Lansd* 

* * prodnxity' MS. Lansd. 

« Omitted in MS. Cott. Tib. 

William Archbishop of Tyre 
was esteemed one of the most 
learned and eloqüent men of his 
age. Rog. de l•loveden, Rer. 
Ang. Script. 641 . 

R 2 



132 



CHRONICON 



Henryii. níeus Oríentís. et duríora nuntians atque immi- 

A. D. 1188. 

— ^—^ — - nentes miserias ita in anribns publicis deploravit 
ut duo magni reges Francorum et Anglorum, 
tractandi gratia quidnain facerent, in terrarum 
conjSniis convenirent.^ Venim in illo coUoquio, 
dum religiosa intentione non sua sed quse Christi 
sant qusererent, nuUa, vel admodum lànguida, 
pristini rancoris irrepsit memòria; sed omni 
propter Christum quaBStione sopita, paribus votis 
FtanS°Sd*' et studiis Cbrístiauo negotio intenderunt. Itaque 
^°?ta*the' ^^ inulto devotionis fervore surgentes^ signum^ 
crasade. regis regum in ejus mox militiam accíngendi, per 
manum memorati archiepiscopi acceperunt; et 
non tantum sua sed etiam seipsos eidem prse- 
clarsB militiaa devoverunt. ' Quòrum^ ' exemplum 
dux Burg^ndidB^ comes Flandrensis, et comes 
CampanisB cum aliis multis hilari devotione am- 
plexi^ signo dominico proprios insignire humeros, 
seque pro Christo laboribus et periculis exponere 
cupientes ; statuto mox tempore quo iter arripe- 
rent, ad necessariam provisionem et prsepara* 
tionem tanti itineris se confestim transtulerunt.^ 
Soluto ergo ccetu rex Henricus in Angliam 
reversus est/ ubi archiepiscopus Cantuariensis, 
episcopi Dunolmensis, et Norwicensis, et multi 
nobiles, regió accensi exemplo, signum saluti- 
ferum solemniter susceperunt. 



' Thia meeting took place on 
the 1 3th of January, between Trie 
and Gisoro. Nic. Trivet. 109. 

' The crosses presented by the 
Bishop of Tyre to the English, 
French, and Flemish, as distín- 
gnishing badges of their respec- 
tive nations, were white, red, 
and green. Rog. de Hoyeden, 
Rer. Ang. Scrípt. 641. 

3 ' Comes,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



^ Aboye 130,0001. were raised 
for this expedition ; a tenth of the 
rents and moveable property , both 
in England and on tiie Continent, 
being levied for this parpose. 

' King Henry landed on Sa- 
turday, January the 30th, and 
on the llth of February held a 
council at Geddington, to draw 
up articles relatiye to the intend- 
ed Crusade. Gervas. Canterb. 
Chron., Hist. Ang. Script. 1522. 



WALTERl DE HBMIN6BUR6H. 



133 



Imperator mmpsit Crucem. 



Henry II. 
A.D. 1188. 



Fredericus imperator Romanus, convocatis TheEmperor 
nobílibus sni imperíi^ intentis animi proposí- ^^he 
tum declaravit, 'sumptoque'^ solenmiter sipio'^'®"* 
Dominicas crucis^ imperialis apicem majestatis 
subditis ducibus et gentibus formam efficacia- 
simam praBbuit : itaque cuneta^ provincise nominis 
Christiani ad maturandnm iter propositum im- 
mensis apparatíbus studüsqne fervebant animosi. 



De rupto foddere Begis Francorvm^ et cansecuta Morte 

Begis Anglia. 

Verum ita fervente íidelium devotione prin- 
cipiim et populorum^ antiqui hostis tam bona 
ínitia corrumpere gestientis malitia non qnievit : 
cnm enim illustrís rex Anglorumin regno proprio 
quietus consisteret, et^ pront decebat tantum 
principem^ ad faturam se expeditionem modís 
omnibus praepararet, rex Francorom^ nescio^ warwith 
mide stimulatusy rupta fide foèderis^ subito furore 
excanduit^ et castmm nobile qnod Radulphi 
dicitur, quorundam, ut dicitur^ nequissimorum 
proditione improvisus osurpator intravit. Quo 
saccesso elatus^ mntato vel potíus exsnfflato 
expeditioois JerosolymitansB proposito, grandiora 
moliebatur : quibus celeriter agnitis^ rex Angliaa^ 
mataré transfretaturus^ viros honoratos cum 
yerbi» pacificis ad pra^varicatorem praemisit. 
Verum ille> ad omne blandimentum inflexus et 
rigidus, pestilentis incoeptis ^ superbe ' ^ iacubuit. 
Gnmqne rex Anglorum transfretasset^ bonorum 
studio virorum ad coUoquium solemniter conve- 

> * ornansque/ MS. Lansd. of Poitiers and Raymond de St 
3 The occasion of this raptaré Gilles Count of Toulouse. 
was a quarrel between Richard ' Omitted in MS. Laosd. 



184 



CHRONICON 



Henryii. nenint, rex quidem Anglorom querelam rapti 

— ^— ^ — '- foederis et illatse sibi injuriaB positurus, ' rex vero 

Francorum tanquam de hís rationemreddíturus.' ^ 

At snb hac fiducia rectitudinis mysterium opera- 

batur iniquitatis : Ricardus enim comes Picta* 

vensis et regís Anglorom filius, Francorum^ ut 

creditor^ astutia abstractus atque illectus^ in ipso 

Richard solcmni rcgum colloquio a patre deficiens ad 

arms againtt partcs transívit hostíles.^ Quo casn consternatns 

hiafather. *" T x i.* 

pater, cum causae malorum mgravescerent^ yerbis 
pacificis cum bis qui oderunt pacem^ aere inaniter 
verberato, discessit ; nescíens penitus cui se cre- 
deret^ cum tam infílialem jam fílium expertus 
esset ; illico bellum utrinque instruitur^ sed viri- 
bus animisque disparibus: idem enim Ricardus^ 
quem pater ducatui Aquítanico prasfecerat, pa- 
rentem sibi militiam ad partes regis Francorum 
traduxit; plurimi quoqne 'potentum'^ Normannise 
et Andegayiae et Britannise, fide exsufflata, mani- 
feste jam a patre deficientes ad filium, in ejús 
gratiam Francorum auxerunt exercitum. Unde 
factum est ut regi Anglorum prseter stipendiarios 
parcior fieret numerus, et ille quidem mutabun- 
dus. Itaque rex Francorum cum comitè Picta- 
vensi et infinitis copiis terram regís Anglorum 
The City uullo obsístcntc íugressus/ ad urbem Cjrnoman- 
capturedby cuscm^ ubi ídem rcx cum suo exercitu morabatur^ 
pertendit. Quo ille cognito, ' cum'' ad subeundum 
belli discrimen se longe imparem 'cerneret/^ et 
obsideri ab hostibus formidaret^ incensa urbe 



^ Omitted in MS. Lansd. 

* This new dissension arose 
on Henry's denying the request 
of Richard, that he might be pro- 
claimed his successor to the £n- 
glish throne. Benedicius Abbas, 
ü. 541. 

3 Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott» Tib. 



* Hostilities commenced upon 
the expiration of the tmce, which 
terminated on the feast of St. 
Hilary, 1189. Rog. de Hoveden, 
Rer. Ang. Scrípt. 652; Gervas. 
Ganterb. Ghron., Hist. Ang. 
Scrípt. 1539. 



5 < 



tarreret/ MS. Coll. Arm. 



WALTERI D£ HBMINGBURGH. 



135 



profngit, et in tntíora se loca recipiens^ mox Heoryii. 
exercitus^ qui eum sequi videbatur, defluxit. -^-^ — '" 
Tanc Johannes filiorum ejus minimus, quem johnnbeu. 
tenerrime dUigebat, recessit ab eo^ ne fratríbns 
dissimilis et minus frater videretur. Hostes 
autem orbe Cynomanensi carn arce potiti, urbem 
vero Turonicam cum arce ejus expugnaverunt, Tounuken. 
'de'^ obsidenda quoque urbe Andegavensi con* 
sequenter ' tractantes/ ^ Tot ei-go malis rex 
Anglorum anxius, et maxime ex junioris filii 
defectione animo saucius, ex multa nioestitudine 
febrem accersivit: qua invalescente 'per'^ dies 
aliquot apud ' Chinonem ' ^ Vitam finiens^ diem ibi Deatb of 
clausit extremum. Hunc finem habuit inclytus ]^ cbiDon7 
iUe rex Henricus, inter reges orbis terrarum Ju'^fhT 
nominatissimus : et nulli eomm vel amplitudine 
opum vel felicitate successuom paulo ante se- 
cundus. Hostes vero^ audito hoc incommodo^ 
bella suspendenint ; comesque Ricardus in- 
gemuit^ 'et ad expiandum'^ quod viventi patri 
minus officiosus extiterat^ in officio patemi fu- 
neris vel sero se filium comprobavit. Hostes 
quoque qui excellenti glòries ejus et vírtuti sem- 
per inviderant, extinctum lamentasse et laudasse 
dicuntur: omniumque sensibus expositum erat 
quanta sit vanitas atque fallacia excellentiae tem^ 
poralis^ cum illum qui paulo ante tantus in orbe 
reíïilserat tam miserabilis subito casus absump- 
sisset. Corpus ejus^ prout ipse in extremis pia 
devotione dictaverat^ ad illud famosum et nobile 
monasterium foeminarum quod Fons-ebraudi di- aud sepui- 
citur, ' deportatum/ ^ ibidem^ praesentibus filiis Font«mttit. 



' * mox aatem de/ MS. Lansd. 
' ' tractaverunV MS. Lan0d. 
' * post/ MS. Lanad. 
* ' Tynonem/ MSS. Coll. Arm. 



and Cott. Tib. 



^ These three words foUow 
extiterat in MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 

^ ' deportatum est/ MS.Lansd * 



136 



CHRONICON 



Renryii- atque assistente nobilium multitudine, juxta 
magnificentiam^ regiam sepnltum est. Sane 



ter. 



Hischarac ídem rcx miiltis virtntibus praBditus et omatus, 
in aliquibns tamen vitiis 'obnoxius^^ personam 
regiam detnrpavit: in libidine namque pronior 
conjngalem modnm excessit^ regina enim desi- 
nente parere, multos fecit spuríos: venationis 
delicias plus jnsto diligens ; in puniendis tamen 
transgressoribus avo mitior fuit^ ille enim homi- 
cidarum et ferícidanim parvam esse distantiam 
voluit, hic tamen hujusmodi transgressores car- 
cerali custodia si ve exilio ad tempus coercuit: 
JudsBos foenerantes plus justo fovit : et vacantes 
episcopatus, ut proveníentia reciperet^ diu vacaré 
voluit. Fuit autem contra hsec in 'regni '^ fastigio 
tuendae et fovendae pacis publicee studiosissimus ; 
et ecclesiasticarum libertatum conservator prae- 
cipuus: viros religiosos specialiter honoravit, et 
res eorum aequo cum suis dominicis jure con- 
servari mandavit: pupillorum, viduarum, et 
pauperum curam habens^ et lo.cis pluribus largas 
eleemosynas impendens. Naufragorum consue- 
tudinem eximia pietate correxit, et eis humani- 
tatis officium exhiberi praacipiens graves in eos 
poenas sanxit qui forte illis 'in aliquo'^ 'molesti^^ 
esse^ vel de rebus quippiam usurparé^ praesume- 



' The funeral ceremony was 
performedby the Bishops of Tours 
and Treves. Nic. Trivet. 113. 
Giraldus Gambrensis and other 
chroniclers inform us, that the 
king was scarcely dead when he 
was stripped of his treasures, 
and even of bis clothes ; that it 
was with difficuUy any persons 
were found to wrap the body in 
a shroud, or borses to convey it 
to the place of sepulture ; and 
that some gold fringe supplied the 
place of a crown, as the keepers 
of the treasury at Chinon refused 



to supply morè befitting regalia 
to adorn the last remains of tbis 
once powerful king. Giraldus 
Cambrensis, Instruct. Princip., 
Recueil des Hist. de la France, 
xviii. 167, 158; Rog. de Hove- 
den, Rer. Ang. Script. 654. 

» < obnixius/ MSS. Coll. 
and Cott. Tib. 

» * regem,* MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* Omitted in MS. Lansd. 

* ' molestum/ MSS. Coll . Arm . 
and Cott. Tib. 



WALTERI D£ HBMIN6BUR6H. 



187 



rent. Nnllum regno Anglorum vel terris suis Hemyii. 
transmarinis gra ve onus unquam imposuit : tri- — '"^ — ' 
bntum ecclesiis vel monasteriis nunqnam indíxit : 
discrimen sanguinis et mortes hominom exhor- 
rescens, armis, cnm aliter non potuit, pacem 
observaré curavit. Obiit antem illustris rex 
Anglorum dux Normannorum et Aquitanorum 
et comes Andegavensium Henrícus 'secundus^^ 
anno regni sui xxxv: anno ex quo signum 
Domini suscepit secundo. Quidam nostri ordinis Lcgend. 
in vita regis pro eo frequenter orans, et quse, de 
misericòrdia vel de judicio supemi moderaminis, 
eidem essent regi eventura, nosse desiderans, 
ante tempüs quo signum dominicum susceperat 
rex, 'tale'^ a Domino de rege dilecto in somnis 
responsum accepit. Signum meum súper se 
levabit; sed in tormento tormentum portabit, 
nam uterus uxoris suse contra eum intumescet; 
et ad ultimum cum velatis velabitar. Quae 
omnia evenerunt ad litteram. 

De Coronatione llegia JRicardij et ejus ^primordiis?^ 

Anno Domini m.clxxxix. sedi apostolicae Rtchard i. 
praesidente Clemente, Henríco autem Frederici 
filio arcem Romani imperii tenente, et Francis 
imperante Philippo, Ricardus illustrissimi regis 
Anglorum Henrici secundi fílius defuncto 'patri^^ 
successit. Hic, patre sepulto, rebusque trans 
mare 'mature'^ dispositis, in Angliam cito et 
opportune transvehitur : cunctis ex ejus edicto 
custodiis per Angliam relaxatis, ut scilicet ad 
introitum novi principis esset laetitia generalis: 
consecratus est autem in regem, et solemniter crowned at 



* ' secundus post conqaass- 
iam/ MS. Lansd. 

2 ' talia,* MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



' • primordiae/ MS. Coll. Arm. 
^ ' patre/ MS. Lansd. 
^ Omitted in MS. Lansd. 



188 



CHRONICON 



RieiiMrdi. coronatuB Londoníis a Baldewino Cantuariensi 

woitminB- aJ^chiepiscopo III. nonas Septembrís; qui dies, ex 

sSt? 8?^^' prisca gentiji superstitione, malus vel JSgyptiacas 

dicitur, tanquam Judaici eventus quodam prse- 

sagio. Dies enim ílle Judaeis exitialis fuisse 

dinoscitur, et JSgyptiacus magis quam Anglicus, 

com Anglia, in qna sub rege priore felices et 

inclyti fuerant, repente ia^gyptiim, ubi patres eo- 

rnm dura perpessi sunt^ Dei judicio 'verterentur/^ 

procismation Sdicto iiamque, ut dicitur, interdixerat ipse rex 

je'^^bl Judaeis ingressum vel ecclesiae dam coronaretur, 

co^onation!*^' ^^1 palatü dum post coronationis solemnia con- 

vívaretur, superstitiosam sectam, de consilio quo- 

randam, praecavere volens. Expletis igitur mis- 

sarum solemniis, rex fulgens diademate cum 

pompa magnifica ad convivium intravit. Con- 

tigit^ autem, eo discumbente cum òmni frequentia 

nobiliom, populum circa palatium tumultuari. 

Judai occisi Londoniis. 

Massacreof Judaai siquidcm turbis mixti fores sic regias 
L!>ndon.'''' introibant: unde indignatus quidam Judaeum 
palma pércussum ab ingressn januaa arcere cu- 
ravit, regium objectans edictum. Quo exemplo 
plures accensi Judaaos cum contumelia repelle- 
bant; factoque tumultu, indisciplinata cum tur- 
bíne turba accurrit; credentesque regem talia 
mandasse, tanquam freti auctoritate regia in 
multitudinem Juda&orum ad fores regias consis- 
tentium pariter irruerunt. Et primo quidem 
percutiebant pugno, mox vero vehementer efierati 
sustulerunt ligna et làpides. Porro Judaei fugam 
inierunt, in Aiga vero caesi sunt quidam usque 
ad mortem, quidam autem omnino perierunt. 



' <yerterenVMSS.Ck>U.Anii. 
andCett. TJb. 
' * Contígit autem/ &c. com- 



mences the new section in MS. 
Lansd. 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 139 

Interea rumor gratissimus^ qnod scilicet rex Riehardi. 
omnes Judaeos extenninari jossisset^ totas incre» ^nzíI TJ 
dibili 'celeritate'* perconit Londonias: moxque'**«^•^*• 
infinitos indisciplmatomm populns^ tam ex ipsa 
cÍTÍtate quam ex provinciis plurímis^ qui illuc 
unctionis regiae causa conTenerat^ armatus ac- 
currit. Trucidantur ergo Judaei ; et qui beneficio 
domorum fortíum tnebantur ad tempus, a fre- 
mentibns populis^ igne immisso, consumuutur. 
Nundantur hsec regi àdhuc cum omni procemm 
frequentia conviTanti, míttiturque a latere ejus 
Ranulphus de Glanevilla regni procurator, yir 
potens et prudens, cum alüs seque nobilíbus^ nt 
Tel flecteret vel fraenaret audaces. At id frustra : 
in tanto enim tumultn nuUus eorum aut vocem 
auscultavit aut faciem honoravit; quin potíns 
adversus frementes ut maturíus recederent terri- 
biliter denuntíaverunt. lUis igitur effrenatam 
rabiem consulte declinantibus, usque ad sequentis 
diei horam secundam desseviere prsedantes^ et 
tunc ssBYÍendi magis satietas vel lassitudo quam 
vel ratio vel reverentia principis prsedantium 
sedavit furorem. Et licet rex novus ingentis 
animi et ferods anxins sestuaret, ' in ' ' infinitam 
tamen 'reorum^^ multitudinem censuras regise 
vigorem non exercuit, quía illud erat difficile 
immo potius impossibile. Judaeis tamen, post 
cladem, pacem edicto sanxivit; qua tamen diu 
gavisi non sunt. 

De Judéds apud Lennam, 

Sane iste in Judaeos zelus, non quidem fidei a.d.ii9o. 
sed potius lucri, Londonüs accensus, vehementer ^* ^^°°' 
excanduit : arbitrabantur enim audaces et cupidi 

1 < seyeritate/ MSS. Coll. Arm. I ' Supplied from MS. Lansd. 
and Cott. Tib. I ' ' eonim/ MS. Lansd. 



140 



CHRONICON 



Richardi. obsequium se praestare Deo dum spoliarent vel 
^• ^• "^^• perderent homines Christo rebelles ; et agebant, 
thejews. Sine conscientidB scrupulo^ nilan furore propnae 
cupiditatís negotium. Unde apud Lennam con- 
tigu quendam ex Judaeis fieri Christianum, quem 
tanquam legis prdevaricatorem Judaei prose- 
quentes, captata opportnnitate et arreptís armis, 
ipsam aggressi sunt per viam transeuntem, porro 
ille in ecclesiam proximam se recepit, ^ nec quie- 
Tere ssevientes ;^^ sed continuato furore et Ímpetu 
eandem ecclesiam oppugnare coeperunt: mox 
ingens clamor attollitur, et Christianum auxilium 
sonoris vocibus flagitatur. Clamor ergo et fama 
Christianum populum accendunt; et peregrini 
juvenes, quòrum illuc multitudo magna nego- 
tíandi gratia venerat, armati accurrunt, super- 
bos belligerantes fortius impetentes. Judaei vero, 
cum Christianorum impetum ferre non possent, 
fugam iuierunt, csesis in fuga multis : domus 
etiam eorum expugnatse atque exspoliatae a 
Christíanis, flammis tàndem ultricibus conflagra- 
runt. Peregrini vero juvenes prseda oniusti, re- 
petítis navibus, ne quam forte a ministris * regiis 
sustínerent qusestíonem, celeriter abierunt. Loci 
vero incolae, cum propter hoc discuterentur a 
regiis, in peregrinos'^ qui jam abierant factum 
refuderunt. 



AtStamford, 
March 7. 



ítem apud Stan/ordiam de Judais. 

Post haec apud Stanfordiam novi adversus 
Judaaos turbinis motus surrexit. Cum enim 
ibidem quadragesimali tempore solemnes nun- 
dinse agerentur; juvenes qui signum dominicum 
Jerosolymam profecturi susceperant, ex diversis 
provinciis venientes, indignantesque quod inimici 



' ' nec tamen illi quieverunt,' 
MS. Lansd. 



' Omitted in MS. CoU. Arm. 



WALTBRI DE HEMIN6BUR6H. 



141 



crucis Christi tam multa possiderent, cum ipsi ad Ríchard i. 
tanti itinerís laborem sumptns non haberent ne- Mag.acrc of 
cessaríos; arbitrantes ergo obsequium se ppae-*^®^®^^- 
stare Deo si hostes ejus impeterent, quòrum 
bonis inhiabanty audacter irruerunt in eos, nemine 
tantis se aasibus opponente. Caasi sunt aliquot 
ex Judaeis^ caeteri vero *intra'^ castellum re- 
cepti SBgre evaserunt: prsedones autem cum 
sui operis emolumento abierunt, nullusque eorum 
propter hoc studio disciplinae regise sustinuit 
quaestionem. 

ítem apud Lmcolniam. 

* Lincolnienses vero audientes qualia circa At Lincoia. 
Judaeos agerentur^ occasionem nacti et animati 
exemplis^ aliquid audendum duxerunt, et con- 
globati in cobabitantes Judaeos motu subito 
exarserunt. Porro Judaei pavore et exitio ali- 
orum cautiores effecti ; paucis discrimen expertis ; 
in munitionem regiam cum pecuniis mature se- 
cesserunt/^ 

ítem apud Ehoracvm. 
Verum Eboracensibus non metus ferocissimi At York, 

. . . , , . , March 17. 

prmcípis, non vigor legum^ non ratio^ non hu- 
manitas obstitit^ quominus exitio generali tol- 
lerentur Judaei. Eboracensíum autem Judae- 
orum duo primi fuere Benedíctus et ' Jocenus/' 
homines locupletissimi et late foenerantes : hii 
duo ad coronationem regis pompatice proceden- 
tes^ in conflíctu Londonüs cum caateris exti- 
terunt: quòrum ille Benedictus^ plagis imposi- 
tis^ comprehensus^ ut mortem differret Chrisfum 



> < infra/ MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 

' This section is omitted in 
MS. Ck)lL Aim. 



' ' Jocelinus, ' MS. Lansd. 
throughoat. 



142 



GHRONICON 



Ricard I. coactus est confiteri, ductosque in ecclesiam 
H^Maereof íUíco baptízatiis est. Sedato vero tumnltu, in 
thejewf. crastíno productus ad principem interrogatus 
est ab eo an esset Chrístianus, qui respondit, 
se a Christíanis baptízari coactum sed animo 
semper foísse JudsBum, et * talem ' ^ se malle mo- 
ri, cum jam non posset vivere, plagis enim pri- 
die impositis urgebatur ad mortem: ejectus ergo 
a facie principis Judaeis est redditus apostata 
Christianus; et cito deficiens de Benedicto effi- 
citur maledictos; Jocenus autem de conflictu 
fogiens domum reversus est. Rege vero post- 
modum in partibus transmarinis constituto, con- 
juraverunt adversus Judseos Eborum provin- 
ciales plnrimi, perfidnm sanguinem et prseda- 
rum cupidinem sitientes. Cumque urbis pars 
non mòdica, nocte intempesta, vel ' fortuito/ ^ 
vel potius, ut creditur, a conjuratis immisso 
conflagravit incendio, 'ne'^ et ipsi cives circa 
ignem occupati impedimento ^ essent'^ praedanti- 
bus, armata conjuratorum manus domum dicti 
Benedicti, ut dictum est, Londoniis mortui, in 
qua uxor ejus et filii cum aliis pluribus, propter 
fortitudinem domus, habitabant, vi magna et 
ferramentis ad hoc praeparatis irrupit : caesis- 
que omnibus qui in ea erant, et corrasis opi- 
bus^ ignem quoque tectis immisit, et abiit. 
Quo casu constemati Judsei, et maxime ille 
'Jocenus,'^ custode exorato et connivente, in 
arcem regiam pecuniarum suarum ingentia pon- 
dera tanquam gazas regias convexerunt: post 
dies vero aliquot noctumi illi praedones cum ma- 
jori fiducia atque ' ferociori '^ redeunt, et domum 



' * magis/ MSS. Coll. Ami. 
and Cott. Tib. 
* * casu/ MS. Lansd. 



S ( 



ut,' MS. Lansd. 



* ^ non essenV ^^• Lansd. 

* ' Joceus,' here and after- 
wards in MS. Coll. Aran. 

^ ' ferocia,' MS. Lansd. 



WALTERI DB HBMIN6BUR6H. 



143 



Joceni fortem quidem et arces non ignobiles ^^^^J; 
protendentem fortiter oppugnatam^ tàndem cap- Musacre ot 
tam et expilatam íncenderunt. Jocenus au-*^*'*^*" 
tem paulo ante hoc malum prsesagiens^ ciun 
nxore et filiís in arcem re^ mígraverat : simi- 
liter et caeteri Jadseí, pancis ad victimam foris 
remanentibus. PraBdonibus autem com tanti 
ausus emolumentis dilapsis, facto mane yulgus 
promiscuuin írruit, dirípuitque^ in diversís spe- 
ciebns^ prsBdonnm ignisque reliquias. Mox- 
que nullo publici rigoris habito respectu, ma- 
nifesto et profusa Ucentia in eos debaccharí 
coeperunt; nec eorom substantüs jam contenti, 
cunctis extra arcem inventis, ant sacri baptis- 
matís ant extremi discriminis optionem dede- 
runt. Baptizantur vero nonnnlli ficte, caeteris 
sine misericòrdia trucidati9 : et dnm haec ageren- 
tur multitudo quae in arcem regis ' confluxerat/ ^ 
in tuto agere videbatur : porro arcis praspositus 
ad quoddam forte negotium egressns, cnm re- 
gredi vellet a mnltitudine intus excubante, in- 
certa jam cui se crederet, non est admissus, ne 
forte quos tnendos susceperat hostibns expo- 
neret. lUe vero provincise praesidem, qui tunc 
ob regia negotia cnm írequentia ' militum ' ^ 
aderat, ' confestim adiit> commissao sibi ar- 
cis custodia se a Judaeis fraudatum conque- 
rens/ ^ Indignatus praeses infremuit ; illis 
moxime qui conjurationis auctores extiterant 
eum inflammantibus, atque in domini regis in- 
juriam hoc ipsum redundaré allegantibus. Jus- 
sit ergo pra»9es convocari populum, arcemque 
oppugnari: excurrit irrevocabUe verbum, plebis 



> < confagerat/ MS. Lansd, 
' ^proTincialrammilitiun/MS. 



Lansd. 



' * confestim se firaudatum 
conquerens de custodia arc» sibi 
commiss»/ MS. LaiuKl. 



144 



CHRONICON 



MastacT«of 
th« Jewa. 



Ricbardi. Chnstianas zelus accenditar; immensaB armato- 

A. D. 1190. , , ... 

ram tam ex nrbe qnam província circa arcem 
glomerantur catervas, Prseses autem poeniten* 
tia stimulatos frustra conatus est revocaré sen- 
tentiam ; accensos enim animós, ^ quominus ' ^ 
prosequerentur incoeptum, nullo rationis vel 
auctoritatis pondere potuit cohibere: cives ta- 
men nobiliores motus regii periculum formi- 
dantes tantam vecordiam caute declinarunt. 
Instabant ergo cruento negotio, tanquam pro- 
prium maxímumque quserentes compendinm. 
Clerici quoqne plores non deerant, inter quos 
quidam heremita caeteris ferventior videbatnr. 
Oppug^atur ergo turris fortiter per dies ali- 
quot, et 'nrgebat'^ prsecipne opus funestum 
memoratus ille ex canonico Praemonstratensi 
heremita ; in veste enim alba ' sedulus ' ' aderat, 
et hostes Christi perdendos saepins cnm clamore 
valido repetens, suse cooperationis exemplo bel- 
latores accendit. Dicitur autem quod diebus 
obsidionis processurus ad opus cruentum, hos- 
tiam incruentam, erat enim sacerdos, ^ cum'^ mane 
immolaverit, coecata mente religiosum esse nego- 
tium quod agebatur ^pronunciavit.'^ Cumque 
admoverentur machinse, ferventi animo cooper- 
abatur ille pro viribus; unde factum est ut in- 
cautius muro appropians saxó grandi conquas- 
satus continuo expiravit. Nocte vero se- 
quenti^ dum nostri forte mitius agerent, Judsei 
ad invicem tractabant, quidnam esset eis in tam 
arcto 'positis'^ faciendum. At quidam legis 
doctor, qui ad docendum ^Judseos'^ ex parti- 
bus venerat transmarinis, respondit : '^ Deus, cui 



' ' ut non/ MS. Lansd. 

• *iirgebatur,'MSS.Coll.Arm. 
and Cott. Tib. 

' ' sedulo/ MS. Lansd. 

* SyppliedfromMS. Cott. Tib. 



' * pronuncians,' MSS. Coll. 
Arm, and Cott. Tib. 

' Supplied firom MS. Lansd. 

' Omitted in MS. Lansd. 



WALTERI DE HBM1N6BUR6H. 145 

dici non debet '* Cur ita facis/'* jubet nos pro l^e Rich«rd i. 
saa mori modo^ et ecce mors nostra in januis 



MntMCTft Of 

Dt videtis, 'et cum'* mortem gloríosam vitae'^•^^•'•• 
turpissimae praeponere debeamus^ honestissimum 
plane atqne facillimum genus mortis elígendnm 
est: nam si inciderimus in manus hostiles pro 
eorum arbitrio cum ludibrío moriemur; itaque 
vitam quam npbis Creator dedit, cum eam ipse jam 
repetat> proprüs illi manibus sponte et devote 
reddamuSy nec ad reddendum quod repetit mi* 
nisterinm crudeUtatis expectemus hostilís : hoc 
enim et mnlti nostrorum in diversis tribnlationi- 
bus laudabiliter 'fecenmt, vel'' fecisse noscan- 
tur, formam nobis decentíssima) electionis prae- 
struentes." l•laec cum dixisset exitiale consilium 
amplexi sunt plurimi ; * quibusdam '^ tamen tísus 
est hic sermó durus. Tunc sènior: " Quibus," in- 
quit^ '^ consilium tam bonum piumque non placet, 
sedeant seorsum ab hoc sancto praescissi col- 
legió : nobis enim prse caritate legis patemae 
vita hsdc temporalis jam viluit/' Secesserunt 
ergo plurimi, hostium potius clementiam ex- 
perirí quam hoc modo interire cum socüs eli- 
gentes. Mox ad arbitrium insanissimi senioris, 
ne siiis opibus hostes ditarentur, restes pre- 
tiosas ignis absumpsit; vasa vero concupisci- 
bUia, et entera quse non poterant per ignem 
transire, artificiosa invidia pudenda repositione 
damnavit. Quibus actis, et ig^e tectis immisso, 
dum ignis ipse morose nutriretur socüs qui 
amore vitae ab eis secesserant, * jugulos'^ ad vic- 
timam prseparabant. Dictante vero inveterato 
illo dierum malorum ut viri quibus constantior 



' Eccles. yiii. 4, and Daniel iv. 
35. 

' * cum ergo,* MS. lAnscl. 
3 Omitted in MS, Lansd. 

VOL. I. 



* ' quibus/ MSS. Coll, Arm. 
and Gott. Tib. 

• * singulos,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 



146 



CHRONIGON 



Masaacre of 
the Jeiri. 



Richard L esset animus * propriis uxoríbns et liberis yitam 
adimerent. Mox^ famosissimus ille Jocenus 
Annae uxori suae cultro praeacuto guttur incidit, 
et'^ propriis quoque filiis non pepercit: camque 
hoc Mdern '^ et ab aliis viris factum esset, infeli- 
cissimus ille sènior Jocenum, eo quod esset ho- 
norabilior casteris, jugulayit« Absumptis mox 
omnibus una cnm magistro erroris, immisso, nt 
dictum est, a morituris igne, interiora turris 
ardere coeperunt. Qui vero yitam elegerant^ in- 
cendio prout poterant resistebant. Mane autem 
facto, cum populus frequens ad expugnandam 
arcem concurreret, miserse illae Judseomm re- 
liquíse stantes ad propugnacula, noctumam suo- 
rum cladem voce lacrymabili declararunt ; et ad 
oculatam tanti facinoris fidem extincta corpora 
muro devolventes Christianos se fieri caritative 
postularunt. At conjuratorum principes, e qui- 
bus erat quidam Ricardus, vero cognomine 
Mala-bestia, homo audacissímus, nulla súper 
miseros misericòrdia movebantur; mitia ta- 
men cum eis in dolo loquentes ut egredi mini- 
me vererentur: mox ut egressi sunt hostiliter 
comprehensos, et baptísmum Christi constanter 
postulantes, lanistae crudelissimi peremerunt ; 
caede vero completa, conjurati continuo cathe- 
dralem ecclesiam adeuntes, monumenta debito- 
Tum quibus Christiani premebantur a Judseis 
ibidem reposita ab exterritis custodibus vio- 
lenta instantia resignari fecerunt, et tam pro 
sua quam aliorum multorum liberatione, eadem 
profanse avaritise instrumenta in medip eccle- 
siae flammis solemnibus absumpserunt ; sane 
tempore Dominicae Passionis, pridie sciUcet ante 



' This w.ord commences a new 
section in MS. Lansd. 



* * propriis uxoríbuB .... et/ 
omitted in MS. Coll. Arm. 
' Snpplied from M S. Lansd. 



WALTERI DB HEMINOBURGH. 147 

Dominicam Palmarum. praDdícta apud Ebora- Richardi. 

/>««* ^^w**í«.«w„«* A. D. 1190. 

cum contigerunt. 

Vindicta Regis contra Oceisores Judaorum. 

Res autem 'ista'^ matnre defertor ad 'prin- Angerofthe 
cipem/* qui ante ejus transfretatíonem Judseis ^ïíííi?*** 
pacem et securitatem sanxiverat^ Mndígnatur* 
que'^ et fremuit, datoque mandato ad Elyen- 
sem episcopum^ ejus cancellarium et regní prse- 
posititm, ut tanti ansus patratio condigna plec- 
teretur vindicta ; idem yero episcopus ferocís 
animi et gloriae cupidus circa Ascensionem Do- 
minicam venit Eborum et fortissimam civibus 
intulit quaestionem. Porro principales et fa- The chief 
mosi rerum gestamm auctores^ relictís omni- nytoseot. 
bus quae habebant in provincià^ a facie ejus fuge- ^ ' 
mnt in Scotiam. Civibus vero constanter pro- 
clamantibus suo neque voto neque consilío vel 
opere ^praedicta'^ accidisse^ neque per suam 
mediocritatem indisciplinatae multitudínis impe- 
tnm impediré potuisse^ tàndem cancellarius 
multa pecuniària eis imposita^ boc modo satis- 
factionem accepit : nec usque ad hunc diem pro 
illo JudsBorum exitio aliquis supplício est ad- 
dictus. 

Anno primo ejusdem r^s Ricardi^ mense A.D.ii8d. 
Decembri, Willelmus* rex Scotiae venit Cantua- KíS''^ 
riam^ et fecit ibidem homagium^ regi Ricardo, ^'*®*^'*°*•«®* 
et reversus est. 



1 



' ' praedicta,' MS. Laosd. 
' ' régem,' MS. Laaftd. 
' ' indignatur igitur, ' MS. 
Lansd. 

* SvppUed from MS. Lansd. 

* The Ring of Scoiland, for 
the flUB of 10^000 marks, obtain- 
ed a charter of acquittancey dated 



Bec. 5, 1 189, from all the obli" 
gatkms he had contracted by the 
treaty of Falaise, in 1174. Ry- 
mer, Foedera, i. 50 ; Benedictns 
Abbasy II. 576, ed. Úearne. 

' This homage was for the 
English possessions held by the 
Scottish King. 

L 2 



148 



CHRONIGON 



Richard I. 
A. D. 1189. 



King 

Richard fiUi 
up the va- 
cant leei, 



QtAafecerat Bex post ejm Coronationem antequam 

trans/retaret. 

' Inprímis rex novus* ^ studium habuit ut 
vacantes ecclesise cathedrales ad ejus instantiam 
propriis gauderent episcopis. Ricardus* ergo 
' regis'^ thesauraríus in Londoniensem, Godefrídus 
Luciensis^ in Wintoniensem, Willelmus de Longo- 
campo ^ in Eliensem, Hubertus^ Eborum deca- 
nus in Salesbiríensem, et Gaufridus'^ frater regis 
in Eboracensem, ad instantiam regis electi sunt. 



Quomodo ditavit Johcmmm Fratrem mum. 

and gives Praetcrea circa Johannem fratrem suum uteri- 
dSm•'tohS^" num egregium declaravic amorem. Nam prseter 
j^hm^' Hibemiam, et comitatum Moritanensem in Nor- 
mannia^ de quibus paternam traditíonem ratam 
habuit, in regno Anglorum tanta illi adjecit ut 
quasi tetrarcha videretur. Denique Cornubiam, 
' Devenschiram/^ Notynghamschiram, Loncas- 
trum cum adjacente província/ atque alia plurima 
ei de regió dominico contulit ;^ et Gloucestrensis 
comitis filiam cum integritate juris patemi am- 
plissimi fraterna proyisione despondit. Verum 
haec ejus in fratrem immoderata largitas multa 
ei mala sequenti tempore peperit, et profusum 
largitorem profunda poenitudine castigavit, quia 



> ' Inprímis enim rex novus 
praedictug Richardus/ MS. 
Lansd. 

* Richard Fitz-Neale, Dean 
of Lincoln, consecrated Dec. 13. 

» Omitted in MS. CoU. Arm. 

* Godfrey de Lucy, consecra- 
ted Nov. 1. 

^ William Longchampy conse- 
crated Dec. 31. 

' Hubert Walter, Dean of 
York, elected Sept« 16. 



' GeoíTrey Plantagenet, natu- 
ral son of Henry II., Archdea- 
con of Lincoln, consecrated Aug. 
18, 1191. 

■ ' Daveneschiram, ' MS. 
Lansd. 

' The lands thus bestowed on 
Prince John amotinted to no less 
than a third part of the entire 
kingdom. 



WALTERI DE HGMINGBUROH. 



149 



factus est fratri de csetero ínfídus. et ultimo mani- Richard i. 

A. D. 1189. 

feste infestus: indulta enim ei tetrarchia fecit^"^—^ — - 
eom ambíre monarchiam. 



Vmdidit Bex Dominia sua. 



the 



Ranulphus de Glanevilla regní procurator cum Ranaiph de 
jam grandsòYus esset, et videret a rege novitio res'!^" the 
multa minus consulte et improvide actitari, so- jusuciary, 
lemniter renuncians officio/ Dunolmensem^ epi- and is soc 
scopum habuit successorem^ qui nec obluctans BUhlp^^r 
injunctum a rege suscepit officinm ; sed si pro- " *"' 
prio fuisset content us oficio^ divini juris 'multo'' 
decentius quam humani minister extitisset, cum 
nemo ' possit' * utrique ' prout dignum est' * 
deservire, secundum illud dominicum, " Non po- 
testis Deo serviré et mammonae."^ Moxqueipse King 
rex circa Jerosolymitanam profectionem studio-^epamto 
sius satagens, instante rege Francorum ut tem- JSÍ hÍi?' 
pore congruo iter simul arríperent, sumptus^*"^' 
idoneos modis coepit omnibus praeparare. Evo- 
ca vit igitur mandatis urgentibus regem Scotorum^ 
qui cum festinatione veniens pactus est ei decem j^^ easties 
millia marcas argenti pro resignatione castellorum and rS* 
de Berewyk et Rokesburg f nam tertium, scilicet Jh^King of** 
Castellum Puellarum, a rege Henrico susceperat s^"""^- 
quando de ejus voluntate conjugem® accepit de 



* Richard of Devizes (p. 7) 
relates that Ranulf de Glanville 
was forcíbly deprived of his office, 
and cast into prison, until he pur- 
chased his liberty by paying a 
fine of 15,000 pounds of silver. 

* This was Hugh Pudsey, who 
had been consecrated to the 
bishopric of Durham io 1153. 
His jarisdiction reached from the 
Humber to Scotland; while that 
of Longchamp, Bishop of Ely, to 
whom was also confided the 



royal signet, together with the 
custody of the Tower of London, 
extended over the rest of Eng- 
land. Roger de Wendover, iii. 15. 
« Omitted in MS. Cott. Tib. 

* ' potest, - MS. Lansd. ; 
' posset,' MS. Cott. Tib. 

* * ut dignum esset, ' MS . 
Laosd. 

* St. Luke, xvi. v. 13. 

7 See ante, p. 147, note 5. 

8 Ermengarde. daughter of 
Richard Viscount Beaumont. 



150 



GHRONIGOM 



demesnei. 



Riehardi. partíbus transmarínis. Dundlmensem quoque 

A D 1189 

The Bfahop episcopum, quem pecuniosum esse credebat, ' rex 
m5ï eÏÏ? of novus' * astute ' pellexit/ * ut emeret a se proprii 
2jJ**«*™**'- episcopatus provinciam essetque ejusdem pro- 
viacise episcopus simul et comes, qnod et factum 
est. Dedít ergo regí pro emendo comitata qnicquid 
pro Jerosolymítanse profectionis apparatn con- 
gesseraty * et " ipse quidem * glorians'* jocabatur, 
rexque laetus effectus dixisse fertur, " De vetasto 
episcopo novitium comitem ego mírus artífex feci/' 
Eadem etiam arte, qua hujus episcopi sacculos 
exhausit, rex ipse alios quoque plures ^ pellexit/^ 
ut effusis pecuniis certatim dignitates sive liberta- 
tes quaslibet> vel publica officia, vel ipsa etiam 
saieofroyai prsedía rcgia compararent. Distrahebat itaque 
propria mature profecturus, tanquam animum 
redeundi nou habens. Cumque ab amicis prop- 
ter hoc familiari ausu increparetur, respondisse 
fertur, ** Londonias quoque venderem si emptorem 
idoneum invenirem." Verum quam ' subtilí hsec 
astu vel fecerit'* vel finxerit, ut omnium qui 
pecuniosi videbantur sacculos exhauriret, in 
reditu suo ab Oriente postea claruit. Mensibus 
autem aliquot in Anglia demoratus, regni admi- 
The Bishop nistratione cancellario suo episcopo scilicet Eli- 
ensi relicta, ante ^Dominici Natalis solemnia'^ 
Normanniam transfretavit, habitoque cum rege 
Francorum solemni colloquio, ambo inter se 
mutuse societatis jura firmantes, et germanam 
' alternorum '^ compromittentes caritatem, orien- 
tali se expeditioni cum viris nobilibus, qui signum 
Domini susceperant, fortius astrinxerunt, et tem- 
pus profectionis aestatem proximam statuerunt. 



ofEly 

appointed 

Regent. 

Richard 
sails for 
Kormandy. 

A. D. 1190. 

Conference 
with the 
King of 
France. 



1 Omitted in M S. Lansd. 

2 * rellexit/ MS. Coll. Arm. ; 
' relexit; MS. Cott. Tib. 

' Omitted in MS. Lansd. 
* * gloriam/ MS. Cott. Tib. 



' *• subtili hastucia haec fece- 
rit,' MS. Cott. Tib. 

^ ^ Domini natalem/ MS. 
Lansd. 

^ ^ alterutrum/ MS. Lansd. 



WALTBRI DE HEM1N6BUR6H. 



151 



De Cruce apparewte in Aere. 



Riehard I. 
A. D. 119(K 



Nec silentío prsetereundam est stupendum AcroMseen 
prodigium quod circa haec tempora íq Anglia Di^uue/^ 
visum est a mnltis. Est 'enim'^ súper stratam 
publicam qua Londonías pergitur vicus non ig- 
nobiljs ' Donestabeir ^ nuncupatus ; ibi dum circa 
horam meridianam * homínes' ^ in coelum suspice* 
rent, viderunt in sublimitate' sereni aeris formain 
vexilli dominici lacteo candore conspicuam, et 
conjanctam ei fonnam honiinis crucifixi, qualis 
in ecclesia ad memoriam dominicee passionis 
et devotionem fidelium depingitur. Cum ergo 
terríbilis haec species diuscule appareret, et 
curíose intuentium vultiis animosque suspenderet, 
visa est forma crucis ab eo qui affixus videbatur 
recedere, ut medium aeris spatium inter utrum- 
que notaretur: et paulo post res stupenda dis- 
parnit. Interpretetur quisque ut voluerit signum 
mirabile> * cujus ^ ^ utique didici simplex esse 
narrator^ non ^etiam'^ praesagiis Mnterpretans, 
quid enim voluerit divinitas signaré nescio.' ^ 

Frederícm pro/ectus in Terram Sanctamy et moritur 

in Via. 



Sane"^ cum juxta digestam superius narra- TheEmperor 
tionem memorati reges Francorum et Anglorum oí^fS^hí'* 
in tantum protelarent, Fredericus imperator Ro- ^®*^ ^^^' 
manus eosdera non expectandos censuit ; sed filio 
seniori, quem regem Longobardorum constitu- 



* Supplied from MS. Lansd. 

* ^ Dunstabel/ MS. Lanad. ; 
< Dungtabelli»/ MS. Cott Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 



li 



ejus/ MS. Cott. Tib. 
<autem/MS. Cott. Tib. 



' ' interpres, nam qaid divini- 
tas in eo significaré voluerit nes- 
cio/ MS» Lansd. 

7 This and tUe following sec- 
tion are omitted in MS. Coll. 
Arm. 



152 



CHR0NIC0T9 



Riehard I. erat. imperii * cura commissa/ ^ cum altero filio sao 

A D. 1190 ___ 

-^-^ — '" duce Suevoram per Pannonias* Traciasque^ iter 
suum arripait^ dacens secum maxiraas atque fe- 
rocissimas Germanicarum gentium copias. Prae- 
tergressus autem Pannonias, et progressos ad 
imperatorís Constantinopolitani provincias^ missis 
Duntiis rogayit imperatorem Graecum imperator 
ipse Latiniis nt liceret ei cum suis lícite i>er 
terram suam transire, non ad dextram decli- 
oícSïSSS- "^^^^^ vel ad sinistram. Sed cum Grseci, licet 
nopie refuses Cbristiaiü, Latiuos abomiuari noscuntur, et 

nim a pas- ' ' 

•^«^^j*«í'» Graecus ille imperator, ut dicitur, post captam 
Jerosolymam foedus cum atrocissimo fSaladino'"^ 
pepigeraty poUicens quod in terra vel in marí 
ditiònis susB Latinorum in Syriam transitum 
inhiberet^ ipsi Saladino quam Christo fidèlior 
transitum concedere noluit. Quamobrem La- 
tinus imperator ait ad suos, '' Hostem/' inquit, 
'^ Christi Saladinum quserimus ; et ecce par Sa- 
ladino^ ímo plus quam Saladinus hiç ; qui zelando 
pro Saladino zelantibus pro Cfaristo palam ob- 
sistit ; in ipsum ergo arma contra Saladinum 
sumpta vertamus^ ferro nobis viam aperientes, 
cum aliter transire nequeamus/' Placuit hoc 
Frederic omuibus^ et iugrcssi hostilitcr^ Tbessalonicam 
eityofThes- urbcm nobilissimam fortiter expugnatam cepe- 
runt, et redacta in potestatem adjacente pro- 
vincià ibidem biemandum statuerunt. Videns 
autem Grascus imperator non parum contra se 
actum a Latinis, et duriora nisi praecaveret ^ con- 
jectans/ ^ foedus cum imperatore nostro pepigit^ 
et concesso transitu qui petebatur^ de sumptibus 
'moras illius/^ quam propter inhibitum fecerant 



and is per- 
iniited to 
pursue his 
joumey. 



^ * curatione missa,' MS. Cott, 
Tib. 

' Hungary. 

' The modern province of Ro- 
mania. 



* * Saladio,' MS. Cott. Tib., 
here and elsewhere. 

* * objectans/ MS. Cott. Tib. 

* MUius et mora,' MS. Cott. 
Tib. 



W ALTERI DB HBM1N6BUR6H. 



153 



transitam, satisfecít. Itaqae Latínus imperator Rtchard i. 

A. D. 1190. 

cum exercita per Constantinopolim transiens, — '-^ — ' 
fretum qnod Brachium Sancti Georgü dicitnr 
prospere transmeavit. Veniensque in Asiam 
Minorem cujus pars qaaedam Constantinopoli- 
tansB ditionis est, parti vero reliquse Soldanus 
Iconü^ prsesidet; magnis actibos Mlli Soldano'^ 
erat terribilis : captaque amplissima civítate [^p^ure <>' 
Iconio et locnpletissima praeda direpta, Chris*- 
tianus exercitus, imperatoría provisione biparti* 
tus, in castris excubabat, amne medio inter- 
labente, discretis. Camque imperator eqao se- 
dens filium, qui parti exercitus ultra amnem pra$- 
erat, yisendi et alloquendi studio cum paucis 
amnem yellet medium transmeare, dissuasus a 
comitibns ne se vir tantus petulanter in amnem 
daret incognitnm, extrema eum sorte ui^ente non 
adquievit. Sed imperialis oblitus gravitatis 'in'' TheEmperor 
gurgitem fallaci brevitate contemptibilem equo 
stimulato prosiliens, intuentibus comitibns nec 
subvenire valentibus, in momento suflfocatus in- 
teriit.'^ Sane exercitus Christianus ita stupuit 
doluitque de raptu principis, ut, collapsis animis, 
matura hostium prseda videretur: verum re- Hissontakei 
sumpto pauhsper spiritu, ioco extmcti pnncipis commaDd; 
'suo filio'^ praesenti Suevorum duci adhaesit et 
paruit : qui patemi corporis, quod post dies ali- 
quot aegre inventum dicitur, ossibus assumptis, 
' in' ^ multo laborum et periculorum ' experi- 
mento,'^ cum exercitu progressus est. Denique 
tantus exercitus per viam longissimam paulatim 
bellis morbisque confectus atque imminutus ita 



' Now Cogni, the capital of 
Caramania. 

> *iUeSoldanus,'MS.Cott.Tib. 

3 ' etiam,' MS. Cott. Tib. 



* On the lOth of Juoe, in the 
river Salif, the ancient Cydnus, 

' Supplied from MS. Lansd. 

« ' et/ MS. Cott. Tib. 

^ <experiinentorum,'MS. Cott. 
Tib. 



154 



CHRONICON 



Ricbttdi. tàndem laboris intolerantía sumptuumque pe- 
^•'^•"^' nuria elanguít atque defluxít, ut nulla re memo- 
rabili ^ facta/ ^ contemptibiles ex eo reliquise 
Palestinam cum duce memorato venisse dícantur. 
Qui, patemis ossibus apud Tyrum cum decenti 
joiniinbe- hoDore sepultís, militia; Cbrístianse quae Acram 
Imddie•.^^obsidebat cum omni comitatu adjunctus íbidem 
post modícum tem pus morbo defecit. Hunc 
finem occulto Dei judicio habuisse noscitur fa- 
mosa illa Teutouici imperatoris expeditio. 



Iteffes nostri venerant Siciliam, et Bex Anglite 
expugnavit Messanam. 

Sequentí aestate, anno a pai'tu Virgínis 
M.CXG. illustres Francorum et Anglorum reges 
iter Jerosolymitanse, profectionis ingressi cum 
apparatu congruo et exercitu copioso 'conve- 
J^•jj^^^J»^®' nerunt ' * Marsiliam,^ ubi rex Francorum prior 
foï&yf**^ cum suís copiis, autumnali tempore, secundis 
flatibus navigavit ^in Siciliam:'^ rex vero An- 
glorum per aliquod tempus ibidem demoratus, 
tàndem classe soluta marí se ^ credidit/ ^ flatuque 
arrídente in insulam eandem devenit. Verum 
rex Franciae, qui ' prior '^ advenerat> * Messanam 
urbem clarissimam ad hiemandum elegit, et cum 
gaudio a civibus exceptus est.' "^ Sequens vero 



* Omitted in MS. Oott. Tib. 

3 * venerunV MS. Cott. Tib. 

' The two kings parted com- 
pany at LyonS) King Philip tak- 
ing the nearest road to Genoa, 
and Richard proceeding by the 
valley of the Rhone to MarseUles, 
then a free city acknowledging 
the sovereignty of the King of 
Arragon, where, having to no 
purpose waited for the English 
fleet several days, he fínally em- 
barked in vessels fumisbed 4)y 
the Marseillese. His own fleet 



reached Marseilles on the 22nd 
of August, about fourteen days 
af ter he had left that port. Rog. 
de Hoveden, Rer. Ang. Script. 
666, 673 ; Brompton, Hist. Ang. 
Scrípt. 1173,1179. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 
» ' tradidit,' MS. Cott. Tib. 

• * prius/ MS. Cott. Tib. 

7 ' in Messanam civitatem cla- 
rissimam cum gaudio excipitur 
a civibus, ibique ad hiemandum 
elegit,' MS. Cott. Tib. 



WALTERI DB HBMINOBUROH. 



155 



rex Anglonim, propter ejusdem urbis amplitu- Rieïuurdí. 
dinem et multimodom opportunitatem, ibidem j^ichÈxA — ' 
quoque 'socialíter*^ bíemare 'voluit:'* cumque 5[^Si* 
hujus rei gratia qnosdam ex suis praemisisset^ contention 
cives anius ad se regis 'ingressu'^ conten ti^ etsicuianl 
dnoram regum magnomm gra vari hospitio 're> 
nuentes, prsemissos a superveniente, paucis 
eoram in tumnltu extinctis^ cum contumelia^ 
ab urbe* extrusenint/^ Motus súper hoc rex 
Anglíae a Messanensibus utrum de illata injuria 
satísfacere dignarenttir inquirendum duxit. Illis 
vero tam propriarum ^conscientia'*^ virium, quam 
insignium fiducia hospitum, superbe detractan- 
tibus satisfactíonem, accensus est mox prínceps 
ferocissimus ad ultionem. Itaque armari copias 
urbemque oppugnari prsecepit; cumque in hoc 
opere suos non tantum urgeret imperio^ verum 
etiam animaret exemplo, urbem aliquandiu a 
civibus simul et Francis fortiter defensam tàn- 
dem potenter irrupit : ' et paucis ' ® suorum 
amissis victor ingressus 'est';^ decentem tamen 
in ultione modum tenuit, et motum animi triam- 
phalis gloriae voluptate mollivit. 'Cívium'^^ ergo 
vel serà satisfactione et coacta devotione placatus 
firsenavit impetura^ et pro reverentia regis Fran- 
corum urbe egressus^ ejusdem illi et suis libenter 



^ Omitted in MS. Lansd. 

* * volebat/ MS. Lansd. 

^ Omitted in MS. Cott. Tib. 

* Hoveden, whose account of 
thig transaction differs in many 
particulars írom tfaat here given, 
relates that the hatred of the 
Sicilians was excited against the 
English on account of Richard 
having forcibly taken possession 
of a convent near Messina, which 
he converted into a magazine of 
arms. Rog. de Hoveden, Rer. 



Ang. Script. 673; Brumpton, 
Hist. Ang. Script. 1180. 

' According to Brompton, this 
expulsionof the English occurred 
on the Srd of October. 

' ^renuerunt,pra;missos etiam 
a rege superveniente, cum conta- 
mèlia urbe extruserunt, paucis 
eorum in tumultu extinctis/ MS. 
Lansd. 

7 Omitted in MS. Cott. Tib. 

^ ^ quampaucis,' MS. Cott. Tib. 

• Omitted in MS. Cott. Tib. 

w < Cum/ MS. Lansd. 



156 



CHRONICON 



Ricard I. cessithospitíum; ipsevero^mnnitione extra tirbem 
~"^~^ — '" constructa castrisque díspositis, ibidem cum suis 
DUputewithcopiis ítt omní rerum copia híemavít. Porro 

King Philip. *^ *^ 

rex Francoram urbis hospitaa irtuptionem ad 
suam trahens injuriam, et pro nihilo ducens 
indulti hospitii gratiam^ implacabüem contra 
regem Anglorum concepit, totisqne imbibit me- 
dullis^ rancorem. 



A. D. 1191. 



Richard 
marriei the 



Quomodo Eex Bieardus duivit Uxorem. 

Igitnr illustribus Francorum Anglorumque 
regibus in Sicilià sub expectatione vernae ex- 
peditionis hiemantibus^ Alienora regina mater 
regis Ricardi, anilis oblita eetatis, nec repu- 
tans longítudinem seu difScultatem itineris aut 
rigorem temporis hiemalis, dum matemo duce- 
retur, vel potius traheretur, affectu^ a finibus 
terrse Siciliam venit ad filium, secum adducens 
nupturam illi regis Navarrprum filiam^ famosse 
pulchritudinis et prudentiae virgínem. Et qui- 
dem tam ineptum quam etiam inusitatum vide- 
batur ut in praecinctu bellorum de voluptate 
' cogitaretur/ ^ attamen hoc in regnante juvene 
non tantum utilitatis, vemm etiam salubritatis 
ratio bonestabat. Nam et in illo articulo sobo- 
lem quaerere^ cum filium qui succederet non 
haberet, utile fuit. Cumque esset pro aetate et 
usu deliciarum lubricus, et bellorum propter 
Christum pericula subiturus^ contra maximum 
fornicationis piericulum competenti remedio sa- 
lubri usus consilio se munivit. Adductam ergo 
virginem* duxit in uxorem^ eandem per ma- 



' ' cogitaret/ MS. Lansd. 

' Richard had been previously 
released by King Philip from 
his obligatíon of marriage to 
princess Alice, in consideration 



of a large pension. Rog. de Ho- 
veden, Rer. Ang. Scrípt. 688; 
Brompt., Hist. Ang. Scrípt. 1196. 
^ The marriage wa3 solemn- 
ized after the capture of Cypnis, 



WALTBRI DE HEMINGBURGH. 157 

ris martisque discrimina secum dacturus una jf*^}**^^^^' 
cum sorore sua Willelmi illustrissimi olim regis princesi 
Siciliae relicta« Quae quidcm praeclari conjugii ®*'•°*"*•• 
amplissimam in Sicilià sive Calabria dotis no- 
mine habens mercedem^ eadem dote regi Tan- 
credo absolute vendita ut fratrem sequeretur^ 
ejus in immensum auxit thesauros^ fideliter ex- 
tunc sequendo adhaerens. 

Bex Francia, (rans/retavit ad Acram. 

Adest tàndem longis expectatus desíderiis men- 
sis Martius ; tranquillatur mare^ amdet coelum : 
Christianorum ingens numerus cum solemni lae- 
títia et alacritate naves ascendit. Rex Fran- Phiup 8»flg 
corum spatio dierum aliquot regem Anglise^ 
mox secuturum^ 'praecedens/* et secundis fla- 
tibus circa octavas Paschse in Syriam veniens, sunday, 

April 21. 

Christiano exercitui, civitatem Ptolomaidam siege of 
jam fere per biennium obsídenti, totis viri- 
bus jungitur: et extunc fortius atque efficacius 
negotio instabatur. 

Qiwmodo Bex Bicardus adqmsivit Gyprwm. 

Igitur Rex Anglorum^ diebus aliquot post xing 
regis Francorum profectionem demoratus^ tan- puts to sea: 
dem et ipse cum suis copiis et longe majori ap- 
paratu^ non satis fidis se flatibus credidi|; ; habens 
in comitatu suo naves actuarias atque onera- 
rias plurimas ; quippe in illo hiemali ' otio "^. 
otiosus non fuerat> sed congerendís exercitui 
necessariis et conficiendis macbinis bellicis tem- 



onSunday the 12th of May, 1191. 
Nic. Trivet, 125 ; Brompton, 
Hist. Àng. Script. 1199. 



' < praecessit/ MS. Lansd. 
' Oiuitted in MS. Lansd. 



156 



GHHONIGON 



Richard I. 
A.P. 1191. 

is forced by 
stresi of 
weatber to 
Uke refiíge 
at CypniB ; 



reduees the 
Island and 
take^the 
King 
prisoner. 



pus imbelle Mmpenderat:'^ Dei antem ordinatís- 
sima proTÍsione> ut postea clartdt, oborta tem- 
pestas fatigatam compuUt clamem Cyprum di- 
vertere ; tanqnam ChristiaDorum incolamm fide- 
li ac tuto colligendam hospitío : yemm majorem 
in porta optato quam in marí torbato turbinem 
inyenenmt. Tyrannus^ enim qui eandem in- 
sulam saDva dominatione annis jam plurímis 
'presserat,'* et imperatorium *sibi in ea'* no- 
men usnrpaverat, Chrístiani nominis hosti Sala- 
dino foederatus^ ipsiqae quam Chrísto fidelior^ 
licet Christianus diceretnr, cum exercitu afFiíit, 
et prímos ssevitía fluctuum in portum coactos 
ssBTior ipse excipiens indigne tractavit^ et bonis 
omnibus spoliatos vix vita dignos censuit; quos- 
dam etiam redegit in carcerem inedia consu- 
mendos, regi- mox afiíituro non dissimilia com- 
minans. Quibus ille agnitis^ justo ad ultionem 
zelo inflammatus, cum tota classe portum in- 
travit: excípitur a tyranno^ et totis hinc inde 
viríbus conseritur proelium ; sed non diu Grseca 
moUitíes impetum sustinuit 'Anglontm,'^ yic- 
tus namque tyrannus dum tentaret fugere in- 
cidit in manus hostium^ dispersoque exercitu 
ejus civitas portui imminens capta est. Rex 
quidem *primo'^ in tyrannum pro sua libera- 
ti<Nie quicquid exígebatur pollicentem natius 
agens, celebratis cum eo pactis eum continuo 
relaxavit; verum ille libertate 'reddita*'^ pra&- 
varicator pactorum malis príoribus perfidíam 
sociavit: rex vero praematnrae clem^ntifiB poeni- 
tens inyestígare perfidum et persequi statiut. 



' ' efficere satagebat/ MS. 
Lansd. 

' Isaac, a prínce of Uie im- 
perial race of the OomneDÍ. 

' 'praBces8eraVMS.Cott.Tib. 



* 'in eadem sibi/ MS. Gott. 
Tib. 

* ' Latinorum/MSS.Coll. Ann. 
and Cott. Tib. 

• ' post/ MS. Cott. Tib. 
7 ' regia/ MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 



150 



lUe quidem vires resumere atque exercitam co- Riehanií. 
gere frustra conatus fugíebat a facie persequen- —^-^ — ^ 
tís, qnem tàndem 'rex'^ in quodam monasterio 
delitescentem, prodentibus enm quibusdam in- 
snlanis qnibus merito exosus erat^ compre- 
hendit, et vinculis 'jastissimis'^ innodavit: vin- 
ciri autem jussns^ dixisse fertur> quod ferro vinc- 
tiis cito deficeret : ad quod rex, ** Bene/' ait> 
^'loquitur^ quia nobilis est, et mori eum nolu- 
mus, sed ut vivat innoxius ai^enteis astringa- 
tur catenis." Mox tota insula, tyrannicis sau-Thewhoie 

^ -t *• >• «1 •••j• island sur- 

cia 'morsibus/' sponte in ejusdem principis di-renden. 
tionem devotionemque se transtulit^ cunctis 
illi urbibus et munitionibus, necnon et opulen- 
tissimis tyranni thesaurís, cum única ejus filia 
resignatis. Quibus feliciter actis per aliquot 
dies in regno novo victoríam cum glòria cele- 
brans, prasclaras copias ad Cbrístianse expedi- 
tionis subsidíum ' solidtus '* ordinabat : non la- 
tuere ista Christianum exercitnm qui Ptolo- 
maidam obsidebat, atque ejus cum -desiderio 
prasstolabatur accessum. Ipse vero> paulo plus 
duobus mensibus in Cypro exactis, et rebus 
magnis spatio tam brevi patratis, bilares co-^ 
pias in Syriam traducendas 'ad'^ naves revO' 
cat : ordinata igitur, prout voluit ef decuit, 
insula, cunctisque rite dispositis, arridentibus 
quoque elementis portu egreditur, 'velocique'^Riehard 
cursu Ptolomaidam properans ' triremem '^ i^^ne.^ 
maximam onerariam eminus conspexit, quse a captures a 
Saladino missa, obsessis in Ptolomaida mul-S^oSa. 
tiplicis subsidii copiam deferebat, 'scutís, va- 



t Omitted in MS. Cott. Tib. 

s * stríctissimis, ' MS. Cott. 
Tib. 

3 < moribuB/ MSS. Lansd. and 
CJott. Tib. 



* 'sollicite/ MS. Lansd. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 
' ^ rectoque,' MS. Lan^d* 

7 'navem/ MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 



160 



GHRONIGON 



Rfehardi. rüs armis/^ et omni apparatu 'bellico fui- 

A D 1191 

— ^-^ — '- gens.'* Quo 'ille'* comperto jubet eam oppug- 
narí^ Terüm cum non facíle posset propter 
enormem sui magnitudiaem^ et virtutem defen- 
sorum, desuper tanquam ex arce pugnantium. 
expugnari^ mox ejus expugnationis compen- 
dium sic ab ipso rege inventum est; arce si- 
quid em sub aquis perforata, aquse per foramina 
ingresses suht, et aggravato pondere subsedens 
tàndem cum omni onere demersa est in pro- 
fundum. Et res quidem omnes cum parte homi- 
num periere^ cseteri vero in naves prosiliendo 
hostiles consulte hostibus quam fluctibus se cre- 
dere maluerunt. Contigit^ ut dicitur, paulo 
ante, quod qusedam naves Londonienses a mag-^ 
na classe separatae, ex inordínato raaris motu 
'periclitari''^ coeperunt, clamantibusque nautis 
et orantibus, ecce tres yiri continuo apparuerunt 
ambulantes súper mare et in vestitu deaurato, 
quòrum unus erat quasi archiepiscopus cum 
pallio, alter quasi episcopus cum baculo, et 
tertius quasi rex coronatus cum sceptro; dixit* 
que archiepiscopus, ^* Vocastis nos, ecce assu-» 
mus:" stupentibusque nautis et admirantibus 
confestim subintulít, '^ Nostis nos et nòmina 
nostra?" At illi negantes dixerunt, "Nequa- 
quam/' Quibus ille : " Ego sum/' inquit, " Tho- 
mas Cantuarjiensis ; iste episcopus est beatus 
Nicholaus, quem colunt et invocant omnes nau- 
tae ; rex iste e&t sanctus Edmundus : qui vocati 
assumus, et modo venimus ut simus prsepara-r 
tores et cooperatores classis et exercitus regis 
Ricardi ; " et bis dictis disparuerunt. Ipsi 
vero cum gaudio et tranquillitate navigantes, 



* ' satis variis armis/ MS. 
Cott. Tib. 

« * fulgebat,' MS. Lansd. 



» 'regi,'MS. Lansd. 

* < periclitare/ MSS.CoU.AnD. 



and Lansd. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 161 

post dies aliquot una cum classe regpia ad litus Rfebardi. 
pervenerunt optatum. Applicuitque rex apud anivelat 
Acram in vigilia sanctae Trinitatis, et a Chris- dí^iSSÍÍ 
tianís cum gaudio susceptus est^ et tanto quí- 
dem gaudio quanto príus desiderío fuerat expec* 
tatus. 



De Discòrdia ^ Regum Francia et Anglia.^ ^ 

Cum igitur, ut dictum est, rex Angliae a Cypro contention 
trínmphator ' inclytus ' ^ ad obsidionem venisset, xSïïTrf * 
mox inter ipsum et regem Francorum quem Prance.* *"** 
ejus jam mordebat felicitas, 'manifeste" dissi- 
dendi seminaria, auctore Sathana, provenerunt. 
Tanta enim regis Ricardi glòria regem Fran- 
corum jam urere coeperat, cum se 'intueretur'^ 
viríbus et opibus imparem: illum yero propter 
yiríum opumque magnitudinem et successuum 
clarítatem excellentius eminere et propensius 
coli ab exercitu, et agenda omnia ad ejus pendere 
arbitriüm. Rex ergo Francorum ratione pacti 
inter eos peregrínationem ingressuros solemníter 
habiti, qnod scilicet omnem adquisitionem suam 
seqnali inter se sorte dividerent, medietatem 
adquisitionis Cypríae tam immobilibus quam in 
mobilibus, tanquam sibi perspicuo jure com* 
petentem exigebat. Ad hoc rex Anglorum rer 
spondebat, medietatem 'eorum'^ quae commu-^ 
nibus adquirerent viríbus, illi ratione pacti com* 
petere ; ' se vero ' ^ proprüs Cyprum viríbus 
adquisisse, * et ideo'^ illum ea in quibus nec 



' ^ inter regem Franci» et re- 
gem AnglisBy' MS. Lansd. 

' < magnificuB/ MS. Cott Tib. 

* ' manifesta/ MS. Lansd. 

^ ^moneretur/ MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib, 



' Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott Tib.; <autem/ MS. 
Lansd. 

• * se/ MS. Coll. Arm. ; ' sed,' 
MS. Cott Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 



VOL. 1. M 



162 GHRONIGON 

■ 

Riehardi. ' modíce laborabat* ^ exigere non debere. Adji- 

' — ^ciebat etiam se et illum, cum peregrínationem 

arriperenty Saracenos solummodo aggrediendi^ et 
ab eis quantum possent Deo propitio extor- 
quendi intentionem habuisse» et juxta banc 
intentionem pactum de adquisitione divídenda 
constituisse : porro se Chrístianam insolam non 
ex intentione adiisse^ sed incidenter ad eam^ 
causa ulciscendse atrocis et àdhuc flagrantis in- 
jurise, diyertisse. Hoc roodo altercabantur ad 
inyicem^ et rex quidem Anglorum adquisitíonis 
illíus medietatem modis omnibus denegabat, rex 
vero Francorum ipsum rupti foederis et pacti 
irriti arguebat. Alia quoque inter eos dissí- 
conrad, dcudi causa emersit ; marchio de Monte-ferrato. 

MarqueMof ... . -r» • • 

Montferrat. Yir luter pnmos Romaní imperu magnus et 
potens^ ut snpradictum est, post captam Ptolo- 
maidam Tyrum ingressus invenit omnes Tyrios 
in moestitudine atqne formidine ita attonitos, ut, 
animis labefactis, Saladino mox affuturo exemplo 
Ptolomensium civitatem tradere cogitarent : 
yerum ad tanti hospitis ingressum, resumpto 
aliquantulum spiritu, ejus salubri ise consilío 
crediderunt. lUe vero cum esset prudens atque 
magnanimus omnes a minimo usque ad maxi- 
mum sacramento astrinxit, ut ei omnium curam 
agenti fideliter parerent in omnibus; sapienter 
allegans nihil agi posse, nisi sub 'uno'^ principe 
et provisore cuncti essent unànimes. Verum, ut 
supradictum est, cum ab obsidione Saladini cítí- 
tatem liberasset, Guido^ rex Jerosolymorum» cum 



' 'modicum laborayit/ MS. 
Lansd, 

' ' ano suo,' MSS. Coll. Arm, 
and Gott. Tib. 

^ Gny of Lusifj^nan held the 
crown in right of his wife, who 
was a descendant of Godfrey de 



BouilloD, the first Christían king 
of Jerusalem, and she being 
dead, the Marquess of Mont- 
ferrat, who had married her sis* 
ter, maintained that the right of 
Guy to the throne had expired, 
and that the sceptre of Jerusa- 
lem devolved on himself. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 163 

pro sua liberatíone a carcere Aschalonam ' Sala- Richard i. 
dino'* tradidisset^ de capti vi tate reversus Tyrum ^.^ ^^ — 
venit. Cumque Tynim tanquam jus regium a J JJ^JJJ"^ J° Jj 
marchíone poposcerit^ et marchio urbem tan- '•'^''*^«°»• 
quam hostibus expositam et a se cum multo 
labora servatam modis illi omnibus deuegaret, 
secessit Trípolim^ et ' aggregatis sibi plurimis'^ 
marcbioni erat infestus. Illis itaque disceptan- 
tibus^ et aliis quidem pro isto aliís vero pro illo 
aemnlantibus^ tàndem yenerunt Ptolomaidam ; 
atque in ípsa obsidione» ita locis distincti ut 
animis^ multam post se turbam trahebant ; dum 
potentum plurimi partes oppositas diversis pro* 
sequerentur favoribus. Denique rex Francorum 
eidem marcbioni propensius favorem accommo- 
dans, atque ^eo'^ qui regnum Christianum per? 
diderat^ ' illum ' ^ qui reliquias saltem parvas 
salvaverat^ eidem regno aptíorem pronuncians^ 
partem 'Guidonis'^ pro tempore infirmavit. £t 
cum tàndem rex Anglorum post factam in Cypro 
moram necessariam^ jam adesset^ nisus est 
eum rex Franciae ad suam trahere sententiam^ 
allegans potiorem esse paucularum saltem relí- 
quiarum Christianse religionis salvatorem quam 
regni Christiani perditorem. Rex Tero An* 
glorum non adquievit, pronior in partem Gui. 
donis^ Aquitani scilicet hominis^ cujus tota pro- 
pinquitas sub rege agebat Angliae. Denique 
allegans pro eo, " Regnum," inquit^ " Chris- 
tianum perdidit non 'prodidit:'^ non enim illud 
sua vel nequitia vel negligentia sive ignavia 
^hostibus prodidit^ sed aliis nequissime proden- 
tibus^ ipse inculpabílis perdidit, proditus simul 



> Omitted in MS. Lansd. 
' 'aggregatos sibi plarimos/ 
MS, Lansd. 
' ^ Guydo eo/ MS. Lansd. 



* 'illum vero marchionem,* 
MS. Lansd. 

< ' alteríus,* MS. Lansd. 

• ' prodiit/ MSS. 

m2 



164 



CHRONICON 



Ricard I. ipse perditusquc ' ^ cum regno et a suis in tnani^ 
jyi^^x^^ hostíum traditus est, Deo autem propitio liberatus 
tSrSílïS^'^st:'* aut ergo culpa ejus in hac parte decla* 
jerouiem. ^^fjir, aut ci qua nudaií non meruit prserogativa 
servetur." -^gre ' quídem' * tulit rex Francorum 
suam a rege Anglorum non approbari ac per 
hoc et infirmari sententiam. Et tunc quidem 
cum suum non posset sancire decretum pro tem- 
pore siluit, ^ porro '^ hsec dissentio majoris vel 
indígnationís vel odiifomitem ministravit. Cum- 
que jam pars Guidonis per favorem regis An- 
glorum praestare yideretur, memoratus marchio 
ejusdem regis potentiam veritus cum suis Tyrum 
rediit. Sane post accessum' regis Anglorum ex- 
ercitus Christianus contra urbem obsessam inva« 
luitj atque infra diem trícesimum tanti temporis 
tantique sudoris negotium ejusdem maxime 
regis ferventi potentique opera egregïe con- 
summayit. 



Acre ii lur- 
rendend. 



Thartday, 
July 11. 



Quamodo Acra capta est et expugnata. 

Igitur urbs insignis Ptolomaida quam nunc 
Acram dicunt, postquam obsidentes Christianos 
multo et diuturno labore exercuit, tàndem ex- 
pugnata est, anno a partu Virginis m.gxgi., 
V. idus Julii;* anno ex quo in manus Turcorum 
inciderat quarto. Denique fortissimi propug^a- 
tores ejus cum jam Christianorum machinis 
mcenia cederent, cernerentque irruptionem in- 



' 'hostíbus perdut, proditus 
simul ipse perditusque simul/ 
MS. Coll. Arm. ; ' hostibus pro- 
diit, proditusque siioiil ipse,' MS. 
Cott. Tib. 

* Snpplied from MS. La&sd. 

* 'namque,' MSS. Coll. Ann. 
aod Cott. Tib. 



* <sed,'MS. Lansd. 

' The snirender of Acre is 
generallystated to have occurred 
on the 12th of July. Rad. de 
Dicèto, Imag. Hist., Hist. Ang. 
Scrípt.661,ed.Twysden; Bromp- 
ton, Hist. Ang. Scrípt.1205. 



WALTERI D£ HEMINOBURGH. 



165 



stare hostilem^ rex enim Francorum ex parte Richardi. 
turris maledictas cum suís instabat^ rex vero""^""^ — ^ 
Angliee ex parte altera per terram et mare díver- 
sis machinís propugnabat, ^tanquam/^ animis 
collapsi suimet quod solum poterant providentiam 
habuerunt ; pactique sunt principibus nostris pro Tenator 
Yitae suse redemptione^ promittentes mille quin- 
gentos Christianorum de captivitate liberatos ad 
certum diem restituere cum pecunia copiosa. 
Huic suorum necessítatí, Saladinus^ qui cum 
infinito exercitu non longe aberat et subvenire 
non poterat^ auctoritatem prsestitit^ et ad haec 
omnia persolvenda Christianis diem constituit* 
Itaque resignatam mox civitatem ingressus est 
cum * exultatione et '^ solemni gratiarum actione 
exercitus Christianus : armorum et varia; supel- 
lectilis ingens ibidem copia reperta est, escarum- 
que plurimum et opum : íUi vero qui fortíter 
defensam et aegre tàndem resignaverant ciyíta* 
tem ^ sub '^ expectatione diei a Saladino constituti 
servabantur in tuto. Ingressis itaque urbem contention 
regibus regia mox vexilla eriguntur, inter quae dÍJü oV*** 
vexillum ducis Austrise erígitur in sublime ; quo aïld xlng 
viso rex Ricardus^ accersito *duce'* ait, " Qua ***^***'*** 
auctoritate fretus, vel ' sub '* quo domino ^ mili- 
tans/ ^ terram tuam tenes, ut cum ipse dux ' et'^ 
àdhuc rex non sis^ regia tamen insignia occupas ? " 
cui dux, '^ Non ab homine terram meam teneo, sed 
post solum Dominum beatum Petrum ipsius apo- 
stolnm superiorem recognosco." Et ait rex, " Si 
non ab homine terram tuam teneas, prsedico te 



* * ipsi igitur obsesai tanquam/ 
MS. Lansd. 

* Omitted in MS. Lansd. 

> ' ab/ MSS. CoU. Arm. and 
Cott. Tib. 



< ' duci,' MSS. CoU. Arm. and 
Cott. Tib. 

* Omitted in MS. CoU. Arm. 

* 'miUtaris vel militans/ MS. 
Lansd. 

^ SnppUed from MS. Lansd.. 



166 CHRONICüN 

Richardi. sine terra futurum;" quod quidem verbum aegre 

' — - tulit dux : dissímulavit tamen, sed hostílem ani- 

mum 'postea'^ declaravit^ ut suo loco dicetur in- 
ferius. 

Egressi sunt Acra contra Saracmos. 

scarcity in Jleges autem per dies aliquot in eadem civitate 
arSiy, ^ morautes, facta est in exercitu fames ' valida, '^ 
propter quod, communicato consilio, diyiserunt 
inter se reg^es Christianum exercitum, et bono 
zelo ' ut'^ contra hostes inimicos crucis Cbristi 
bipertite procederent. Et rex quidem Franciae 
cum suo comitatu divertit per unam dietam a 
civitate ad quoddam castrum fortissimum obsi-- 
dendum, petulanter dícens, quod non nisi vel ex- 
pugnato vel reddito castro obsidionem relinque- 
ret. Rex autem Angliaa ex altera parte cum 
suís incedens et igne ferroque viam sibi pandens 
per octo dietas omnia pro libito complanavit, 
audiensque quod rex Franciaa àdhuc in obsi- 
dione illius castri nihil proficiendo maneret, ait 
suís, *' Si rex Francorum et ego longe fuerimus 
ab invicem separati, veniet forte Saladinus, qui 
mouo timet conglobatum exercitum, et irruet in 
partem separatam sí quomodo nocere possit vel 
in viribus praevalere, melius est ergo ut rever- 
tamur ad eum, et expugnato castro, poterimus 
tunc incedere conjunctim vel divisim/' Et cum 
ibidem declinaturus esset, nunciatum est regí 
Franciae de adventu ejus festino et expeditioue 
laudabili, quomodo viriliter* agens in mpdico 
tempore magna exercuit. Qui accitis suís, ait, 
*^ Ecce rex Ricardus adest, qui strenue agens 
hucusque prosperatus est, et nos licet molti 



' Supplied from MS. Lansd. 
^ 'pervalida/ MS. Lansd. 



^ ' ut dicitur, quatinus,' -MS. 
Lansd. 



WALTERI DB HBMINGBURGH. 



167 



'símus/^ parum tamen profecimus ; si manserimus Riehard i. 
hic et in prsesentía sua 'dedltum'* ftierit castrum "■^■^ — - 
yel expug'natum^ non nobis sed sibi omnis laus 
tribuetur et glòria ; revertamur ergo ad civitatem 
Ptolomaidam^ et cum venent faciat ipse quod 
potuerít/' Quod et factum est. Camque ve* 
nisset rex Rícardus^ et haec didicisset^ oravit ad 
Dominum sic dicens : '' O bone' Jesu pro cajus 
amore istud itér assumpsi ut sanguinem toum pro 
redemptione Chrístiani nominis effusum^ pro 
posse in hostes tuos vindicarem, adjuva me, si 
placet, in praesenti, in expugnatione istíus castri, 
ita quod tibi et nomini tuo laus ascribatur et 
honor/' Et convocatis suis ait, '^ Ecce quomodo 
reliquit 'nos'^ rex Francorum animum invidia con- 
taminatum ipso facto declarans, et vecordise 
'notam/^ infecto negotio, Christiano nomini in suo 
recessu imprimens; erigimini ergo in Chrísti- 
anorum laudem, et viriliter agite pro Christo et 
nomine vestro, quia non recedemus ex hinc nisi 
potenter expugnetur, vel nobis magnifice redda* 
tnr/' Erectis ergo machinis hinc inde tela pro- 
jiciuntur, consertumque est proelium grande ; 
obsessi vero viri strenuissimi, et nihil sibi timen- 
tes, eo quod obsessoribus non erat introitus nisi 
per unam viam et arctam, apertis januis emise- 
runt quinquaginta armatos qui pompatice ' sta- 
rent, et,'^si forte ingressum ^attemptarent'^ aliqui, 
eís extrema sorte illuderent. Quod cum videret 
rex Ricardus infremuit, et impetum animi re- 
tinere non valens, stimulato dextrarío in eos con- 
tinuo irruit, et nunc hos nunc illos hinc inde 



1 ^ sumus/ MS. Lansd. 
' <reddituii],' MS. Lansd. 
^ *vos;MS. Cott.Xib. 



* ' nomen,' MS. Lansd. ; ' in- 
fecto nomine,' MS. Gott. Tib. 

' * stabant ut/ MS. Lansd. 

• * acceptarent/ MS. Cott, Tib. 



168 



GHR0N1G0I9 



Prowess of 

King 

Ricbaxd. 



Saladin de- 
mands a 
truce. 



Ricbardi. csedeníT 'demum'^ portam ingressus est^ et cun* 
currentibus caeteris omnes quasi in eum irrue* 
runt equum ex difficili perimentes^ moxque 
clamor ingens in exercitu factus est, * dícunt 
enim'* quidam, '' Corniit rex et mortuus est!" 
alii autem dicunt, '' Ingrediamnr et eum ipso 
moriamur ! " statimque resumptis yiribus ingressi 
sunt animose viri potentes, et invenerunt regem 
in aula, non quidem edèn tem vel bibentem sed 
eum bipenni strenuissime pugnantem. ' Inter* 
fectis ergo fere omnibus pauci admodum reser- 
vantur ;'^ de quibus in signum victoriae misit rex 
Ricardus tres de nobilioribus ad regem Fran- 
corum, quos eum ipse recepisset indignatus est, 
dissimulavit tamen. Audiens ista Saladinus 
misit ad reges nuncium in dolo qui diceret, 
'^ Dominus 'meus'* de Jesu vestro quem prae- 
dicatis et colitis multa jam bona audivit, et spem 
certam in eo concepit, quod sicut estis modo et 
vos, sic et ipse erit suae legis cultor et praedi- 
cator ; unde treugas postulat septennales, infra 
quas eum suis deliberaré possit, de lege etiam 
vestra informari et instrui; et si propositum 
continuaverit ipse Deus, absque 'majori'^ san- 
guinis effusione effici poterit Chrístianus." Re- 
sponditque statim rex Francorum ad haec, '^ Pax 
fere praa foribus est, et qui meusuram respuit 
frequenter decipitur." Rex vero Anglorum in 
parte gravatus confestim subintulit, '^ Heu, heu ! 
quod ab ore Cbristiano et maxime regió unquam 
tale verbum exire debuit in *spe'^ fallibili, ex 
promisso pagani ; nos enim quserimus et petimus 



' < denuo/ MSS. Coll. Arm. 
and Gott. Tib. 

• * et dicunt,» MS. Lansd. 

' 'InterfectíR igitur omnibus, 
paucís admodum exceptis de per- 
fidis illis reservantur/ MS.Lansd. 



4 < 



meus Saladinus/MS.Lansd. 



' ' majorís/ MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 



6 i 



specie/ MS. Coll. Àrm. 



WALTBRl DB HBMIN6BURGH. 



169 



terram patris nostri et Jestt Chrísti^ ubi natus Riehardi. 
pro nobis, passus^ mortuus^ et sepultus est, in qua — ^~^ — '"' 
nos suo pretiosissimo sanguine redemit, et pro 
nostra omniumque salute nudus in crace pepen- 
dit, quam quidem terram, haereditatem utique 
nostram, quia a 'Christo'^ Christianam, isti 
hostes pessimi de manibus fratrum nostrorum 
Christianorum yiolenter eripuerunt ; hanc ergo 
si nobis reddere et restituere Toluerint, de con- 
versione eorum bene diem accípient: quod si 
facere noluerint, eamus'et'^ faciamus proposí- 
tum pro quo crucem assumpsimus, et sícut 
Christus pro nobis mortuus est, sic et nos, si 
necesse fuerit, moriamur pro Christo." Hsec au- it is denied. 
tem et similía dicens excitabat vota et mentes 
singulorum, et sic, 'infecto'^ negotio, praadictum 
nuncium quasi vacuum unanimiter remiserunt. 



De Repatriatione Begis Francia, 
Tunc réx Franciae delícati sibi hominís no-TheKingof 

a France de- 

tam assumens coepit tractaré cum suis de re- >ires to le. 

. turn home. 

patriatione, non 'dico'^ de fuga, quia fugit im- 
pius nemine prosequente, missisque ex secreta- 
riis^ ad regem Angliae rogavit ex animo ut li- 
centiam concedendo votis ejus annueret, pro- 
testans quod aut oporteret eum repatriaré aut con- 
tinuo infirmari ; admiratus autem rex Ricardus, 
animo quasi consternato, ait, ^^Si mihi modo 



• < Ghrístiano,' MSS. GoU. 
Arm. and Cott. Tib. 

« ' ut,' MS. Cott, Tib. 

« < in ipso/ MS. Cott. Tib. 

^ It may here be remarked 
that King Philip had suffered 
much from amaldia, a severe 
chronic disease, which probably 
bad some share in inducing him 
to retum home. Brompton, Hist. 



Ang. Scrípt. 1201 ; Roger de 
Hoveden, Rer. Ang. Scrípt. 693. 

' Omitted in MS. Cott. Tib. 

* This message was delivered 
to the English Idng on the 22nd 
of July 1191, by the Bishop of 
Beauvais, the Duke of Bur- 
gundy, Drogo de Amiens, and 
William de Merlou. Roger de 
HovedeD, Rer. Aog. Scrípt. 696. 



170 



GHRONICON» 



Ricbard I. rex Francorum in ' arcto deficiat/ ^ et non tan- 
-^— ^ — '" tom mihi sed etíam ipsi Deo conyentíonem 
frangat^ ípsum Deum oninipotentem judicem ha- 
beat et ultorem ; in voluntate autem regis est vel 
morandi vel repatriandi^ soli autem Deo injuria 
fiet^ quam pro suo tempore justus judex vindi- 
cablt/' Rex ergo Francorum audiens ha&c^ mo- 
tus quidem et sestns causando molestiam publice 
protesta tus est se illius terrse aerem ulteríus 
sustinere non posse^ propter quod repatriaré dis- 
posuit, et hoc continuo ; quod Christiano exercitui 
multum displicuit^ prsesertim cum plurimi^ et 
forte verius^ ejus interpretarentur discessum ; 
dicebatur enim quod propter expensarum et 
opum impotentíam, quibus regi Angliae fuit tunc 
temporis impar, non potuit nisí segris oculis glo- 
riam regis Ricardi contemplaria dicensque se- 
creto suís quod quicquid ibi fiebat ascribebatur 
regí Ricardo in laudis gloriam^ sibi vero et suis 
Death of the iu opprobrü contumcliam ; applicaverat etiam 
^L^. animum ad comitatum Flandrensem tanc vacaü- 
tem ; comes enim Philippus^ parum ante ibidem 
piae militiae munus expleverat. Rex vero Ri- 
cardus propter supradictas dissentiones re- 
centes^ de benevolentía ipsius merito diffidens 
coram viris honoratís exegit accepitque cautio- 
nem quod sibi et hominibus suis usque ad red- 
ditum suum omnino maneret innoxius. Cumque 
navem conscenderet et abiret^' prsecepit clan- 
culum comiti Campaniaa et duci Burgundise et 
aliis ex devotione post eum remanentibus^ qui 
propter conscientíam et vitas infamiam repatriaré 



* 'arcto deficiat uegotio/ MS. 
Cott. Tib. 

' Philip of Alsace, Count of 
FlanderSy died at the siege of 



Acre, on Satarday the Ist of 
Jané 1191. 

' Kiug Philip departed from 
the Holy Land, Aug. Ist 1191, 
Nic.Trivet. 130. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 171 

verebantur. ut marchioni ejus partem fovendo Richardi. 

A* D. 1191. 

assisterent^ et quotiens se incidens praeberet oc- — ^— ^ — '" 
casio regi adyersarentur Anglorum; cumque xing Phuip 
prosperis flatibus venisset Italíam^ Romanum ndiyi^d. 
pontificem adiit, et a praedicto juramento ab eoHedesiretto 
tanquam contra voluntatem extorto, absolutionis ftom hVIn- 
beneficiam importune postulavit. Papa vero sua Ki^g'^Rieh^' 
ad tempus petitione suspensa, tàndem rei veritate 
cognita^sic ei respondit: " lUud," inquit, " jura- 
mentum quod prsestitisti regi Anglorum de pace 
et concòrdia usque ad redditum suum conservanda 
quam utíque prínceps Catholicus absque jura- 
mento conservaré deberes nuilatenus relaxamus, 
sed tanquam honestum et utile auctoritate apos- 
tòlica roboramus/' Reversusque sic ad propria 
non qnidem gloriosos efféctus sed potius rabore 
confusus ; dicentíbus tamen suis ad ' purgan- 
dum ' ^ regis sui reditum^ quod rex Anglorum 
insidiose et nequiter quaerendo animam ejus^ 
contra propositum redire compulerat. 

De Gestis in Anglia in Peregrinatione Begis. 

Reflectèndus est modo stylus ab Oriente in Engiish af- 
nostrum Occidentem, ut liquere possit qualis **"' 
regni Anglici status in regis absentia extiterit. 
ídem rex, ut superíus dictum est, ad orientalem 
egrediens expeditionem Elyensi episcopo can- 
cellario suo vices suas in administratione regni 
commiserat, cum munitionibus regiis et pleni- 
tcidine potestatís. Qui episcopus cum esset au- 
dacisB astutiseque síngularis, magna summa Ro- 
mam transmissa, vices quoque apostòlica^ sedis 
petiit, et tali intercessione facile impetravit. De- 
nique ut ad súmmum evectus videretur, generale 

' ' purgandum quodammodo praematurum/ MS. Lansd. 



172 



CHRONICON 



Riehardi. concilíum ex Ansflia terrore maximo Londoniis 

A. D. 1191. 



coDgregatum^ quanto gloriosíus tanto «t vanius 
celebravíty sub specie scilicet religionis agens 
proprísB negotium vanitatis, quod utique agebat 
fortíus eo quod metropolitanse ecclesíae vacabant 
utraeque»^ Itaque sublato omni obstaculo quo- 
minus ambularet in magnis et mirabilibns súper 
se fretus daplící^ apostòlica scilicet et regia, po- 
Tyrannyof tcstatc, clcro paritcr ct populo arrogantissime 
of Eiy. praasidebat ; et sicut de quodam scriptum est, 
quod utraque manu utebatur pro dextra> sic et 
ille ad faciliorem molitíonum suarum efficaciam, 
utraque potestate utebatur pro altera, nec erat 
qui se absconderet a calore ejus, cum et secula- 
ris iu eo virgam vel gladium apostolicas potesta- 
tis timeret, ^et'^ecclesiasticus nullaseratione vel 
auctoritate contra potestatem regiam taeri va- 
leret» Denique ipsum illo tempore in Anglia et 
plusquam regem experti sunt laicí, et plusquam 
súmmum pontificem clerici, utrique vero tyran- 
num importabilem: fastus ejus fere in omnibus 
plusquam regius erat ; in expeditione enim posi- 
tus armatorum excubias circa cubiculum suum 
habere voluit; procedebat cum mille equis, et 



^ By this passage Heming- 
burgh does not mean us to 
infer tbat the metropolitan sees 
were €u:tually vacant, but that the 
archbishops were in positions 
whick rendered their authority 
unavailable. The following pa- 
ragraph from Newbury conveys 
the sense iutended : — " Quod 
utique tanto fortíus tutiusque 
agebat, quanto metropolitanis 
non extantibus infirmiorem con- 
tra se episcoporam semulationem 
vel indignationem videbat. 
Quippe sedes Eboracensis fere 
jam per decennium vacaverat et 
novus ejusdem sedis electus in 



transmarinis partibus constitutus, 
ipso impediente nondum canó- 
Dícae poterat cousecrationis mn- 
nus proméreri. Porro Cantua- 
riensis archiepiscopus, qui juxta 
sedis propriae praçrogativam 
Apostolicis in Anglia viribus 
prseditus, signum Domini sub 
rege Henrico susceperat, et post 
coronationem regis Richardi 
juxta deYotioDÍB suse debitum in 
partes abierat -Orientis Tyrum 
deveniens ante regum adventum 
ibidem hominem exuit." Guií. 
Neubrig. de Reb. Ang. ii. 395. 

' Omitted in MS. Coll. Arm. 



WALTHRI DE HBMINGBURGH. 173 

plerumque etiam numerosiud. Legatíonis suae no- Richard i. 
miue hospitíum a cunctis per Angliam exegit ^•^"^'• 
monasteriis : et a minoríbus quae pondus hospitií 
ferre non poterant^ certa^ id est octo vel quinqué and prodiga- 
marcarum, summa redimí hospitia censuit ; ma- «^^' 
joribus vero incumbebat velut locusta. Ex- 
hausit ergo non solum serarium regium^ venim 
etiam quicquid ex regno, monasteriis, ecciesiis, 
qnacunqae occasione corradere poterat. Praefe- 
cerat enim singulis provinciis nequissimos avarí- 
tise suae ministros, qui non clerico, non laico, non 
religioso parcerent vel deferrent, quominns can- 
cellàrii commodis inservirent, sic enim dicebatur 
cum episcopus esset, et episcopi quid em in ilio 
nullum vel tepidum, cancellarii vero nomen per 
uoiversam erat Angliam insigne atque terríbile : 
sane nobiles regni et optimates plures pro- 
pinquarum suarum, quas ex Normannia multas 
vocaverat, conjugiis devincire curavit. Cum 
ergo hocmodo astrinxisset ' sibi nobilium plurimos, 
caeteros vero vel confregisset' ^ terroribus, vel arte 
et officiis delinisset ; solum tamen metuebat Jo- 
hannem regis fratrem, utpote longe potentiorem 
caeteris, et speratum regni successorem : denique, 
ne rege forte peregre moriente, et Johanne ríte 
succedente, ipsius expiraret potestas, arte> ut 
dicitur, agendum putavit, ut Jobannes jam adul- 
tus non succederet, sed per successorem tenerum 
longi sibi temporis potestatem pararet, Duobus hii projects 
igitur fratribus suis ad regem Scotorum directis, princTAr? 

^••a x^ •• •i-•í•j i_ X j thur on the 

petiit ut nrmissimo sibi foedere cohasreret ad throne. 
prsBficiendüm regno Anglorum Arthuním' Bri- 



1 Supplied &om MS. Lansd. 

* It muBt here be remarked, 
tfaat not only was Prince Arthur 
the legitimate heir to the throne, 
butthat Richard himself, in his 



treaty with Tancred, King of 
Sicily, in 1190, recognised and 
sanctioned his right in these 
words : — " Ut autem pax ista et 
fraterna dilectio, tam raultiplici 



174 



GHRONICON 



Ricbanii. tonem ípsíus pronepotem, si forte rex peregre 
"^-^ — ^in fata decederet; eo quod illi potissiíDum nato 
' ex Geofrido fratre regís majore^ successió regni 
competeret; protestans regem ex Sicilià literís 
sibi directís Arthurum nepotem suum^ si forte 
ipsum non reverti contingeret, regni successorem 
desig^asse. Hoc quidem mysterium inter duos 
illos potentes^ occultis tractatum susurris^ non 
diu latuit Jobannem^ qui conceptum rancorem 
subtili pro tempore cautela dissimulans suse parti 
quoscunque poterat prudenter conabatur allicere, 
artemque arte studuit illudere. Dum autem ista 
per insolentiam cancellarii gererentur^ regi in 
Sicilià hiemanti universa fideli multorum innotu- 
KingRich. ere relatu: qui mox Walterum Rothomagensem 
ïtes wS^r. archiepiscopum, yirum pi-udentem et modestum, 
Rouenjnthe quí cum ipso híemabat, direxit in Angliam ; eum 
SrE^und! regii auctoritate rescripti cancellario per omnia 
in admiuistrando regno consortem et collegam 
adjungens. Verum idem cancellarius regia con- 
tempsit mandata^ allegans sibi notam esse prin- 
cipis mentem» cui magis obtemperandum esset 
quam sine mente solis literis scilicet surreptione 
elicitis.^ Cumque Cantuariam ire disponeret se- 
cundum regis mandatum vacantejQi ordinatunis 
ecciesiam» cancellarius ad eandem dignitatem 
aspirans^ hoc eum proposito cito exuit> maturam 



quam arctiori yinculo converta- 
tur, praedicÜB curi» vestrae mag- 
natibus id ex parte vestra trac- 
tantibus, Domino disponente, 
condiximus Inter Arthurum egre- 
gium ducem Brítanni», karissi- 
mum nepotem nostrum, et haere- 
dem, si forte sine prole nos obire 
contigerit, et karissimam filiam 
vestram, matrimonium in Christi 
uomine contraheudum/' etc. Ry- 
mer, Foedera i. 53. 



' This reasoning of Longchamp 
is bome out by the eommon law 
of the time, which admitted as a 
principio, that if oral declarations 
came in conflict with written in- 
struments, the former had the 
morè binding àuthority, upon the 
express ground that tíie king's 
intentions testified by his own 
mouth mnst prevail. Palgrave, 
Introd. Rot. Cur. Regis i. 62. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 



176 



ei poenitudinem si vel hoc tentaret^ terríbilíter Richardi. 
comiuinatus. Itaque idem Rothomagensis otio- — ^-- — ^ 
sus in Anglia morabatur; cancellarius yero in 
regni administratione coUegae impatíens^ 'singu- 
laris'^ fems Angliam depascebatnr ; at non diu 
post 'quietam egif vitam, malis contra eum suc- 
crescentibus, et primi quidem motus talis fuit 
occasio. Gerardus de •CauQvilla'* vir dives et 
nobilis emerat a rege castelli Lincolniensis cus- 
todiam cum adjacentis provinciae prsesidatu. 
Rege autem in orientali expeditione posito cum Longchamp 
nullus fere ejus speraret reditum, cancellarius Ge?^d dl 
occasionem nactus vel veram vel subornatam^ .i^e'^ndlr^ 
prsedicto Gerardo arcem Lincolniensem sibi re-cuue" 
signaré prsecepit ; ípse vero^ necessitate cogente» 
ad Jobannem se contulit ejusque favore fretus 
jussionem sprevit. Indignatus cancellarius ean- 
dem arcem obsessurus ex subjectis provinciis 
'propere coUegit exercitum^et transmarinam etiam 
profusis stipendiis accersivit militíam^ cujus ta- 
men'^ adventum homo fervidus et morae impatiens 
minime prsestolabatur, sed civitatem Lincolnias 
cum ingentibus copiis ingressus arcem pertiuaci- ' 
ter obsedit, et conficiendis cum festinatione ma- 
chinis sumptnosum laborem impendit. Sane illo 
circa obsidionis negotium sic occupato^ Johannes 
com suís súper munitiones regias scilicet de 
Notingham et Tikhill improvísus irruit ; easque prince john 
viris et victualibus parum munitas inveniens^ fion oF thl^^' 
bidui uegotio comprehendit. Tunc crescente fídu- N^tungham 
eia superbo denuncíavit obsessori ut vel obsi- *°^ ^**^^^"*" 
dione soluta recederet, vel certe se ad excípien- 
dum ejus impetum in proximo cautios prsepararet^ 



* ' ut singularís/ MS. Lanfid. 
^ 'inquietam agit/ MS. Cott. 



Tib. 



' ' GlamviUa,' MS. Lansd. 
* Omitted in MS. Coll. Arm. 



176 



GHRONICON 



Death of 
Pope Cle- 
ment III. 



Rieïuurdi. sciens vero caocellanus optimatuDi pluriinos qui 

A. D. 1191. .j i_ X • TU 

secum esse videbantur animo esse cum Jonanne 

confusus abcessit ; et post dies pancos unum ex 
cornibus suis fractura esse^ id est legationis suae 
officiuin per mortem Romaní pontificis^ expirasse^ 
cognovit. His territus> amicis mediantibus, cum 
Johanne solemne colloquium habuit^ et quibus 
potuit conditionibus pacem cum eo fecit. Mox 
yero militiam illam quam accersire curaverat 
transmarinam^ in Angliam applicuisse atque ad- 
ventaré cognoscens^ resumpto spiritu resiluit a 
pactis, et protestatus est vel se vel Johannem 
Princejohn'B ex Auglia propellcndum. Tàndem tamen inter 
with Long. eos facta est pax conditionibus novis^ dum ille, 
sicut dicitur, Johanni satisfaceret, abjurata parte 
Arthuri et cautione prsestita quod Johanni^ tan- 
quam justo haeredi, munitiones regias redderet» 
si forte rex ab Orientis partibus non rediret. His 
actis Johannes pro tempore quievit : cancellarius 
vero fastu agens solito tyrannum non exuit ; 
solum enim^ tanquam alter Herodes, metuebat 
Johannem, '' et audito eo multa faciebat."^ 
Geoffirey, the lutcrca Gcofridus Eborum electus et frater reg-is 
ther.iscon- Turouis ab archiepiscopo 'Turonensi per re- 
Archushop scriptum Cselestini^ papaa, qui Clementi succes- 
serat, solemniter consecratus, anno a partu Vir- 
ginis M.cxci. mense Augusto/ et accepto 
prius pallio repatriaré disposuit, quod ubi com- 
perit ejus insectator cancellarius mox per satel- 
lites proprios Eboracensis archiepiscopi tyrannice 
possessiones invasit, et prseter res immobiles 



' Pope dement III. died, 
March 27th, 1191, as stated in 
L'Art de vérifier les Dates. 

» St. Mark, vi. 20. 

^ Hyacinth Bubona, Cardinal 
of St. Marj, who assumed the 
title of Celestine III., was elect- 



ed, March 30th, and consecrated 
on Sunday, April 14th. 

* Geoffrey was consecrated by 
Bartholomew, Archbishop of 
Tours, on Sunday the 18th of 
Ang. 1191, six suffragan bishops 
assisting at the ceremony. 



WALTERI DE HEMINGBUR6H. 



177 



cantera omnía iinprobus dilapidator vel potiüs de* Riehard i. 

A. D. 1191. 

praedator abrasit, portus quoque caute custodiri ^^^^ 
praecepit ne vel in Angliam vel ad suam ecclesíam ^ngund. 
liber esset ei ingressus : ille vero nihilominus ad- 
veniens apud Doveram confidenter applicuit:^ 
moxque custos castri^^ habens in conjugio ger- 
manam cancellarii^ appulso progressum inbibuit,^ 
citíssímis cancellario nunciis ejus iagressum indi-- 
cans : qui ferocis animi motum nequaquam dissi- 
mulans praecepit eum^ rebus hudatum omnibus, a 
monasterío ^Doverensi^'^ in quo interim moraba- isconfined, 
tur^ abstrahi^ et in arce Doverensi custodiaD manci- the^Reg'ent, 
pari. Venientes ergo satellites vehicula^ et 'clitel- castie!" 
las,'^ et quaecunque ejus vel clericorum ejus erant^ 
diripuerunt ; nec personae clarissimaB^ nec sacrati 
loci reverentiam ponderantes^ ab altari violenter 
avulsum^ et ab ecclèsia contumeliose extractum, 
una cum clericis suis castello intruserunt. Et 
ille quidem servabatur in carcere ; fama tamen 
enormitatis hujus velociter discurrens^ et quasi 
súper pennas ventorum gradiens^ in brevi totam 
replevit Angliam. Moxmajores in cancellarium 
fremunty minores eidem. mala imprecantur^ uni- 
versi votis communibus tyrannum detestantur. 
Johannes maxime de fratrís captivitate doluit^ 
atque ad ejus nen tantum deliberationem sed 



^ Greoflfrey arrived at Dover 
on Saturday the 14th of Septem- 
ber. Geiras. Canterb. ChroD., 
Hist. Ang. Scrípt. 1576. 

' This was Matthew de Clere, 
Longchamp'sbrother-in-law. Ro- 
ger de Hoveden,Rer. Ang. Script. 
701; Brompton, Hist. Ang. Scrípt 
1224. 

' King Richard, before his 
departure forthe Holy Land^had 
caused'Geoffrey to swear that he 
would not enter England for the 
space of fhree years ; and it vras 

VOL. I. 



in contempt of this oath that he 
now attempted to retum. Roger 
de Hoyeden, Rer. Ang. Scrípt. 
701 ; Gervas. Canterb. Chron., 
Hist. Ang. Script. 1576. For 
the causes of enmity between 
him and the king, see Roger de 
Hoveden, Rer. Ang. Scrípt. 659. 

* * Dovernensi,' MS. Coll. Arm. 
The monastery of St. Martin's at 
Dover, or at Canterbury, as the 
Annales deMargan (p. 10)have it. 

* * obsellas,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

N 



178 



GHRONIGON 



Richard I. 
A. P. 1191. 

Prince John 
raises an 
army. 



Geofirey Í8 
releatsed. 



The Chan- 
cellor 
retreata 
to London. 



Throws him< 
self into the 
Tower, 



et ultíonem justissimo motu exarsít. Itaque 
festinanter congregatis ex omoi terra ditionis 
suse necnon et ex regione Walliarum ingentibus 
copiis properabat. Cui mox accessere baroues 
plurími comitesque, et Wintoniensis episcopus 
cum militia copiosa ; nec deíuere episcopi Bato- 
niensís et Cestrensis^ qui pauIo ante principales 
cancellaríi còmplices et fautores extiterant ; sed 
tyrannicis ejus motibus et immoderato fastu 
offensi^ cum cseteris immo pras caeterís in eum 
tunc linguis simul et animis saeviebant : cancel- 
larius vero> serà poenitudine stimulatus» praecepit 
captivum relaxari pontificem. At vero praesu- 
lum procerumque zelus semel accensus ejus non 
potuit relaxatione sedari : cancellaríus vero, cum 
esset animi robusti et rigidi necessitatem ad 
alacritatem trahens, amicorum et militum pere- 
grinorum stipavit se copiis^ stetitque in campo 
non longe a Windesora, hostes, si forte progre- 
diendum putarent^ paratus excipere: verum ad- 
ventantis exercitus numero et fiducia territus re- 
trogradi coepit. Mox quibusdam potentibus qui 
cum eo esse videbantur transeuntibus ad partem 
Jofaannis, turbatus inopsque consilii, cum ei 
tutum non esset receptaculum^ et ínstantibus 
quasi a tergo faostibus mox cum suis omnibus 
profugit Londonias, quas ingressus civibus^ qui- 
büs paulo ante terribilis fuerat, ne sibi deesseiit 
in ilío articulo humiliter supplicavít; illi vero 
priorís fastus et ferocias ejus memores Johanni po- 
tius favorem praestiterunt. Itaque spe frustratus 
-in arcem se regiam cum suis omnibus recepit; 
quòrum tantus erat numerus ut in stricti loci 
angustiis sua illis esset nocivior multitudo quam 
hostium foris frementium fortitudo. ^stuabat 
turris interins comprehensione multitudinis in- 
clusae, cito evomítura quos prodendos magís 



WALTBRI DB HEMIN6BURGH. 179 

quam tuendos susceperat. Deníque post unam ?^^^*j[^/,' 
noctem egressus ad Johannem et obsessores cae- ^"^ 
teroSy ille, panio ante rhinoceros sed jam homo^ 
humili alloquio abeundi facultatem ímpetravit 
inclusis: ipse quoque arce resígnata cum cas- wbioh he {• 

^•i A 1* •^• «I- • • * A forced to re- 

teris^ per Angliam munitionibus regus, privatus stgn. 
et ingloríos Doveram ad virum sororís suae Heniesto 
secessit; cumque moram fecisset ibi alíquam^ 
confusíonem non ferens et in transmarínis parti- 
bus pro ultione propria aliquid moliturus trans- 
fretare voluit, ímpedíri aatem metuens miri acu- 
mínís qua omne impedímentum eluderet artem 
invenit. Olim enim animo exutus episcopum^ Disguises 
nnnc quoque et habitu exuens^ membns ponti- the haut or 
fícalibus^ quod a seculis non erat auditum^ morè 
effeminatorum vestem ineptissime aptavít mulie- 
brem^ caput et majorem faciei partem velut 
delicata muliercula peplo obvolutus^ inter pluri- 
mos deambulabat in littore, ut hac arte scilicet 
non observatus ab aliquo navem cum caeteris 
transfretaturis absque impedimento conscenderet. 
Verum a quodamforte agnitus proditusque,^ abs- isdiscovered 
tracto peplo^ tanquam manifestus effeminatus 
ígnominiose multumque inepiscopaliter a con- 
currentibus indisciplinatis est pulsatus. Dehinc 
magistratui loci exhibitus servatusque est qüous* 
que sciretur quid súper hoc decernerent regni 
polentes. Johannes quídem agnito quod accide- 
rat hostili animo exultavit, atque aliquid in eum 
quo magis dehonestaretur sancire voluít; at 
vero episcopi justo rubore confusi et suffusi quod 
in persona episcopali tam foeda res accidisset^ 



' The chanceUor delivered up 
his brothers as security for resiga- 
ÍDgtheroyal castleSythoogh hedid 
not falftl the engagement till after 
his detentíon at Dover. Roger de 
Hoveden, Rer. Ang. Script. 704. 



' See Rog. de Hoyeden, Rer. 
Ang. Script. 704, where a some- 
what different description of the 
recognition of the archbishop is 
given. 

N 2 



180 



CHRONIGON 



A *D^9i* ^ífi»^^^ ecclesiastico ut dimitteretur egerunt : di- 
butpennit- missus 61^0 ct foris dolorem quantum poterat 
tadtoMcape. jiggjjjj^jjmg ^^^ intus urebatUF transfretavit.* 

Tyranno igitur qui regnum turbaverat propulsato, 

Mmbkd^ episcopi et optimates cum Johanne Londoniis 

London. coDgregatí de regni ordinatione tractaré coepe- 

SSfJftíS" ^^^^* Et *primo'* quidem ab omnibus regis Ri- 

drihSíSto ^^^^ propter Christum peregrinantis fidelitate 

ifR??^? j^rata, regni administratíouem Rothomagensi 

archiepiscopo^ quem ad hoc ipsum idem rex a 

Sicilià in Angliam miserat^ decreto communi tra- 

diderunt; amotisque ministris tyrannicis provin- 

ciarum regimen melius ordinari voluerunt. Qui- 

bus actis Anglía in cunctis finibus suis pacem 

recepit, et sub novis rectoribus decenti coepit 

moderamine gubernari^ malis plurimis cum ipso 

tjrranno pariter eliminatis juxta illud Salomonis^ 

" Ejice derisorem, et exibit cum eo jurgium ; ces- 

sabuntque causaa et contumelise/'^ Cancellarius 

autem in transmarinis positus^ suamque tanquam 

ad domini regis propter Christum peregrinantis 

ínjuriam, dedecus, et expulsionem^ regnique a Jo- 

Loogchamp hauuc invasicucm, per nuncios in auribus domini 

rcpresents 

wb expuision papae Celestini deploravit; redditisque sibi vici- 
ceiestine. bus scdis apostolicda quas sub papa Clemente 
habuerat, pro coercendo Johanne et revocando 
in pristinum statum regni Anglici rescriptum for- 
tissimum impetravit; verum idem rescriptum 
quadam episcoporum Anglise cautela delusum yí- 
sodeavoun ribus caruit. Videns igitur a se nihil agi posse 
Johanne adverso^ per clandestines nuncios coUu- 



* Ajccordiog to Brompton, after 
eight days' imprisonment Prince 
John commanded the chancellor 
to be set at liberty ; he embarked 
for Normandy on the 29th of 
October. Bromptoo, Hist. Ang, 



Scrípt. 1228; Rad. de Diceto, 
Imag. Hist, Hist. Ang. Scrípt. 
665. 

' * príus/ MSS . Coll. Arm. and 
Ck)tt.Tib. 

• Prov, xxii. 10. 



WALTfiRI DB HBMINGBURGH. 



181 



sít cum eo^ íngentique summa illi vel prsestíta Rieiiardf. 
vel promissa, favorem ejus emerítus confidenter 



jkTour of 



in Anglíam venit. Applicans autem apud Do- J^jj,^ 
veram mox ut littus attigit, tanquam ad deter- 
gendam dedecus quod ibidem incurreratj erectis 
susB legationis iusigníbus^ gloríosus reíulsit. Non Retunu to 
tamen progres3us est sed apud vírum germanse 
susB resedit donec agnosceret utrum eum metu 
vel regió vel apostolico inclinati reciperent adver- 
sarii, cum jam placasset maximum omnium Jo- 
bannem, Hujus ergo gratía missis Londonias 
nuncüs ad reginam matrem regis, quae tunc cum 
Rothomagensi et 'Ebomm archiepiscopis/ ^ Jo- 
hanne filio suo, aliisque 'quamplurimis'^ tam 
episcopis quam optimatibus, Londoniis consiste- 
bat, * sed secus' ^ quam sperabat invenit. Cum 
ením Johannes coUusionem quanta poterat cau- 
tela dissimulans, mollius tamen agendo ^depre- 
henderetur/^ atque objui^aretur a matre et 
caBteri^, tàndem flexus generali subscripsit de- 
creto. Itaque universi cum regina directís ad 
cancellarium viris honoratis, eum, tanquam regni 
turbatorem hostemque publicum, Auglise finibus 
mature excedere cum interminationibus praece- 
perunt; denique territus et confusus recessit et but is again 
siluit. Quia vero quales rege peregnnante res theungdom. 
Angliae fuerunt ^superiori'* narratione perstrin- 
ximus, nunc ad ejusdem peregrinantis acta ubi 
superius omissum est explicanda ^ veniamus/^ 



1 Omitted in MS. Coll. Arm. 

3 < complicibns/ MSS, Coll. 
Ann. and Cott. Tib. 

' ' minus securus,' MSS. Coll. 
Ann. and Cott Tib. 



* *ne deprehenderetur,' MS. 
Cott. Tib. 

' ' superiora/ MS. Lansd. 
s ' redeamus/ MS. Cott. Tib. 



182 



CHRONICON 



Riehard I. 
A. D. 1191. 



Quamodo Rex Ricardm procemt contra Saracenos, 



AfBünofthe Igítur FCge Franconim a Syría digresso^ rex 
^^ ' Anglorum in urbe capta fessum aliquantisper 
saiadin fioit rocreabat exercitum ; affuit tàndem dies a Sala- 
th^^dMoídino prsefixus, in quo nec captivos Christianos 
restituït^ nec promissam pecumam, secnndum 
Riehard puts quod convencrat^ solvit. Rex autem Anglorum/ 
?vaceu8to ne deinderetur inposterum. de nobilioribus Sara* 

death • 

cenis, quos loco pacti et nomine obsidnm in 

deditione civitatis retinuerat, mille sexcentos^ 

^ï/chiBje- decoUari praecepit. Propter quod factum Tur- 

saiadin. corum iugcus iu rcgcm proprium indignatio 

efferbuit, eo quod pacto non parens sic 'sui'^ 

et nobiles valde juvenes interempti sunt. Illi 

etiam Saraceni quibus castrorum civitatumque 

custodia committebatur^ hujusmodi verentes ex- 

emplxim, custodías suas Saladino reliquerunt. 

™t^l'iï!' Saladinus vero, non inveniens cui tales comrait- 

many towns ' 

andcastiesi t^pg^ custodias^ fccit evcrti multas civitates et 
castra^ asportans omnia et populum coacervans. 
ManyoMhe Coepit ctlam Christíanus exercitus paulatim 
returniiomc. decrcsccre atque minui : quidam enim malo 
exemple regis Franconim, quidam voluntaríe et 
imbecilles^ quidam etiam depauperati necessario 
repatriabant : tunc rex Anglorum proprios ape- 
riens thesàuros multos nobiles profusis retinuit 
sumptibus ; inter quos de imperio Theutonico fuit 



^ This is stated differenüy by 
Hoveden and Brompton, who as- 
sert that the massacre was begun 
by Saiadin on Sunday the 18th 
of August, and that Riehard did 
not execute the like barbaríty on 
the Saracens in his possession till 
tlie Tuesday foUowing. Roger 
de Hoveden, Rer. Ang. Script. 



697; Brompton, Hist Ang. 
Scrípt. 1212. 

^ This is much below the ge- 
neral statement. Vinsauf esti- 
mates the number of slain at 
2700, Hoveden at 6000, and 
Bohadin, the Arabian historian, 
at no less than 6000. 

' * suos,' MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 



WALTBRI D£ HBMINGBUR6H. 



183 



dux Austríae. qui postea^ beneficií immemor. Rieitardi. 

AD 1191 

regem a Syría venientem captivavit. Mense— ^— ^ — - 
vero Septembri rex Ricardus cui totus parebat 
exercitus Christíanus progredi statuit ad àlias 
urbes ' màritímas ; ' ^ et in multo laboris et perí- 
culi experimento venerant Csesaream, invene- Richud 
runtque ^ illam/ ^ quas olim a Christianis inhabita- c^eaf ^"^ 
batur^ quasi depopulatione Turcorum vastatam. 
Saladinus autem cum immenso exercitu íncedens ib harassed 
semper a latere mira calliditate^ cum potuit, by sàuàüi?' 
extrema exercitus Cbristiani agmina trucidavit. 
Et primo quidem agmine exercitus ' Cbristiani ' ^ 
procedente apud Assur^^ et ibi castra me- 
tante^ Saladinus captato tempore agmen extre- 
mum totis viribus aggressus est. Resistentes Jj^^^e^of 
vero nostri commissum est grave proelium^ in quo septembere. 
miles strenuissimus Jacobus de * Awenneys ' ^ vaiourof 
tres hostium turmas tribus vicibus penetravit A^A^nL.^ 
mul tos trucidando^ et quamplures ad extremam 
mortis sortem ducendo, tertia autem vice abscisso 
sibi pede cum tíbia et vulneratus ad mortem 
clamabat ad regem Ricardum dicens^ ** O bone 
rex Ricarde, vindica mortem meam ! " resumptis- 
que viribus quendam percussit Saracenum in 
spirítu vehementi et corruit ; moxque aggravan- 
tibus súper eum Turcis et abscissa ei dextra^ cum 
multos fecisset occumbere tàndem et ipse occu- 
buit. Rex autem cum turma sua cum festina- 
tione properans^ et hoc videns, interjectum flumen 
Caesaream quasi in Ímpetu transiit^ et obviantem 
ei Saladinum militem quidem strenuissimum et 
congressu militari cum lancea exceptum, equum 



> ' maximas/ MS. Lanad, 
« *CaBsaream,'MSS.Coll.Ann. 
aad Cott. Tib. 

» Omitted in MS. Cott. Tib. 



* Aser or Azor, in the neigh- 
bourhood of Ascaloo. 

• *AweQneye/ MS. Lansd. ; 
< Aweneys/ MS. Cott. Tib. 



184 



GHRONIGON 



Biehardi. etíam cum ^assessore'^ in terram prostravit. non 

A. D. 1191. 

^"^-^ — -quídem ad mortem sed solius diei confusíonem ; 

cum ením ipse ad alios se diverteret strenue 

agens ipse Saladinus recuperato dextrarío Aigit^ 

saiadiniBde-sed edZTe. Quod videntes sui mox etipsiterg'a 

greatiofls. verteutes m fugam lapsi sunt, cansis ex eis 

multis; factaque est in illa die^ scilicet octavo 

idus Septembrís> nobilium Turcorum strages 

màxima^ quantam retro quadraginta annis ipse 

Saladinus non fuerat expertus. Inde vero nostri 

profecti sunt usque Joppen^ quam Saraceni a 

Chrístianis vacuaverant et modo in adventu 

Chrístianorum reliquerant^ ubi rex Ricardus; 

Restoresthe opportuuitatem Ioci videus totis coepit yiribus 

eandem mstaurare, statim post oppugnare dis- 

saiadin ponous Aschalonam. Quod audiens Saladinus 

country and statim eam subvertit ; urbes quoque reliquas et 

thecMü«f. castellà terrse illius^ pra^ter sanctani civitatem et 

munitiones paucissimas^ complanavit^ et totam 

provinciam^ abrasis bonis omnibus^ quasi inutilem 

et vacuam hostibus reliquit. 



Richard en 
ters Jaflb. 



Dtscord 
amongst the 
CruBiràers. 



De Discòrdia inter Christianos Orientales ;etcle Morte 
MarchioniSy ' et quomodo Bex Francorum Uxorem 
duxit et repudiavit eam^^ 

Nostri vero post 'tam*' laeta principia nihil 
magnum seu memoríale fecerunt; eo quod prín- 
cipes in suís consiliís conveniendo tractantes 
concordaré non poterant, quorundam eorum stu- 
diis in diversa nitentibus^ et hoc gratis. TCon- 
radus' * enim marcbio et prínceps Tyri, cum duce 
Burgundise^ et nobilibus Francorum regi Ri- 



* * assensore/ MS. Cott. Tib. 

^ Omitted in MSS. Lansd.and 
Cott. Tib. ^ 

3 ' jam/ MS. Cott. Tib. 



^ * Corardus,' MS. Lansd. 

- Hugues III. succeeded to the 
dukedom of Burgundy in 1162. 
He died at Tyre about the com- 
i^encement of the year 1193. 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 



185 



cardo adversabantur pro Gaidone quondam Richardi. 

A. D. 1191. 

rege Jerosolymorum quem ipse rex sustinebat, ' — - 
ut supradictum est> marchione ad regnum aspi- 
rante. Sed ista dissensió nutn Dei disponentis 
omnia ita conquievit: regina enim Jerosolym^ Deathofthe 
orum^ qvLSd praedicto Guidoni iufelicissime nup- jeruulaiein. 
serat^ cito post defuncta est; et spes ipsius 
Guidonis cum ipsa extincta periit. Marchio conrad of 

j 1 . .. j r ., . , , Montferrat 

vero a duobus sicarus> a quodam pagano 'sibi ^ assassinated. 
quasi in obsequium missis^ Mnteremptus est:'^ 
captata enim opportunítate inter suos et sua 
cívitate propria cultris clandestinis eum intere- 
merunt; capti vero et ad mortem ducti nihU 
quidem certum confessi sunt. Creditur tamen 
quod fuerunt de Alte^ nutritis qui mortem non 
metuunt ut jussa majorum adimpleant^ credentes 
in boc se posse salvari et 'beneficiari.'^ Ipsius 
tamen interitus regi Anglorum imputatus est, King Rich- 

. . 1 . 1 . TK • ard accused 

occasione recentis discòrdia;, qua cum rege Ki- of having 
cardo et etíam rege Jerosolymorum Guídone thl m^der. 
disceptaverat, Mnfamantibiis'^ regem Anglorum 
súper hoc prsecipue Francis qui pro marchione 
contra Guidonein a^mulabantur, et in hoc facto a. d. 1192. 
consternati sunt. Rex autem Francíse hoc au- puiip of 
dito quod marchioni acciderat, extunc non nisi poinuV^dy 
stipatus armatis processít in publicum : miranti- f^d^aisem- 

, ., . «xxjfi • ^ • • blesacouncil 

bus vero suís hanc ' novitatem ° regiam ut eis m at Paris. 
hoc satisfaceret et gentem suam in regem An- 
glorum accenderet, convocato Parisiis concilio, 
sic eos allocutus est : '^ Nemo mirari debet quod 
prseter solitum morem diligentiorem mei ipsius 
custodiam adhibeam, cum manifestus ille proditor 



1 Omitted in MS. Lansd. 

2 ' tunc interfectus est,' MS. 
Lansd. Conrad was assassinated 
on the27thor29thof Apríl,1192. 



' The Old Man of the Mountain. 

* * vivificari,' MS. Lansd. 

* * diffamantíbus/ MS. Gott. 
Tib. 

* * vanitatem/ MS. Coll. Arm. 



186 



GHRONIGON 



Ricbard I. rex Rícardus. animae meae insidians. jam per si- 
^^^^^^ cariofl 8UOS mum nobilem marchionem interemil." 



proposM to Et subintulit. " Ecce euiïn hic literae a diversis 

inakewaron . ., . • t • i /• 

King Rich- persQDis mim súper hoc directae. et in hoc facto 

ard's domi- * * ' 

nionv. quod míbí caveam^ et diligenti cura provideam ;" 
adjecítque cordí sibi esse velle se quidem vindi- 
caré de hujusmodi proditore. Ad hoc autem 
respondentibus quibusdam et adulatorie dicenti- 
bus bonum honestumque esse et quod pro cautela 
faciebat et quod pro ultione disponebat; pru- 
dentiores 'tamen sic'^ respondentes intulerunt^ 
'* Cautelam tuam^ O rex^ qua tibi contra incertos 
casus forte abundantius prospicis^ non culpamus, 
prasmaturse vero ultionis propositum minime 
approbamus.'^ Quievit ergo ad modícum^ sed 
tamen quod sequitur dolose imaginatus est. 

Marries the Míssís eníui nuncüs ad regem Dacoruin^ germa- 

sisterofthe .. . , ■• - . . . 

KingofDen- nam suam sibi petut dan lu uxorem, et nomme 
dotis sibi concedi antiquum jus regis Dacorum in 
regno Anglorum ; et ad hoc assequendum^ classem 
exercitumque Dacise ' postula vit ' ^ anno uno. 
Quibus rex^ " Rem/' inquit^ '^ grandem difficilem- 
que postulat^ deliberabo tamen/' Quaasitoque a 
suís consilio responderunt^ " Satis nobis negotii 
est contra paganam et* nostris vicínam finibus 
gentem Wandalorum. ^lUisne ergo dimissis/' 
hostiliter aggrediemur Anglorum gentem Chris- 
tianam atque innoxiam^ nosmetipsos duplici 
periculo immergentes? Porro Anglorum gens 
magna et famosa est atque ' valida^ in tantum'^ 
ut contra omnem externam gentem sibi sufficere 
credatur. Aliud ergo petat rex Franciae dotis 
nomine, quoniam huic petitioni non est annuen- 



' * vero allter/ MS. Lansd. 
' < paravit/ MSS .Coll. Aim . and 
Cott.Tib. OmittedinMS.Lansd. 
' * illis igiturae dimissis/ MS. 



Lansd. ; ' Illis ergone dlmÍ8SÍ8>' 
MS. Cott. Tib. 

* ' in taotum valida,' MS. Cott. 
Tib. 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 



187 



dum. sed ytribus potius resisteuduin/' Placuit Ricbardi. 

A. D. 1192. 

ergo regi consilium sobríum^ et vocatis nun- — ^— ^ — - 
ciis^ dixit ut aliud peterent^ dum tamen alíud 
quid haberent in mandatis: illi vero expirante 
petítione prima^ decem millia marcarum ar- 
genti petierunt ; quibus rex^ '^ Petitionem ul- 
timam grate suscipimus^ et eam implebimus 
mature pro voto." Pactis ergo initis et sacra- 
mento a legatis prsestito^ ornatam * sprorem 
suam^' ^ ut decuit^ cum quibusdam honoratis ex 
suís in Francíam direxit. Rex autem Francia? 
occurrit eis Ambianis/ et eam gratanter accep- 
tans» matrimonio solemniter contracto^ etiam 
thoro adaptavit. Mane autem facto^ displicuit 
sibi ipsa conjux et, ut fingunt quidam, propter 
anhelitum foetidum vel latentem infírmitatem, vel 
corruptam invcnit quam credebat virgiuem ; sta- 
timque missis ad papam nunciis, divortium fieri 
postulavit. Papa vero delegavit judices de regno owains a du 
postulantis, qui suo regi faventes affinitate ima- **fj^^<»^f*^® 
ginarie approbata per execrabile juramentum sanguinity. 
duorum episcoporum, Beluacensis^ scilicet et 
* Carnotensis/* divortium celebrarunt. Rex autem 
Dacorum repudiatae sororís dedecus aegre ferens 
divortium non rite celebratum sed ' contami- 
natum^ ^ mendaciter in gratiam regis Franoorum 
per responsales idoneos in audientia sedis aposto- 
licae allegavit; et dígesta praecedentium tem- 



1 Supplied from MS. CoU. Tib. 

' Amiens, the capital of the 
department of the Somme. The 
name is supposed by some to be 
a crushed form of the words Am- 
bientibus aquis, as the city is si- 
tuated on several branches of the 
Somme. It was called by the 
ancients Samorabriva. 

3 Beauvais, formerly the chief 
city of Beauvoisis, a small pro- 



vince of France, bounded on the 
west by the Norman Vexin, and 
now the capital of the depart- 
ment of the Oise. 

* * Carnocensis/ MSS. Lansd. 
and Cott. Tib. Chartres, a city 
in the department of the Eure et 
Loire, and one of the most ancient 
towns in France. 

^ ' continuatum,' MS. Lansd. 



188 



GIIROMGON 



Richardi. poniQi profercDS seriatim ostendit reg'es Fran- 
— ^-^ — - corum et Danorum nulla consan^uinitate vel 
affinitate conting-ere ; de ' contaminato' ' diyortio 
in fraudem sanctorum canonum judícium fieri 
pertinaci instantia postulavit. Sed hoc frustra, 
cum regis Francorum vel metus vel gratia in 
hac parte praevaleret.* 



Díscord and 
famine in the 
Christian 
army. 



Richard re* 
buildg the 
walls of 
Ascalon. 



Henry, Earl 
of Cham- 
pagne, elect- 
ed King of 
Jerusalem. 



De Bepatríatione Christianorum, et quomodo Rex 
Bicardus lïberamt Joppeum. 

Interea exercitus Christianus^ regi regum mili- 
tans in Oríente, propter dissensiones, semulatipnes, 
et multas difficultates^ ing^avescente fame valida, 
repatriaré dísposuit, dicentibus aemulis de rege 
Ricardo quod regem Francorum insidiis appe- 
tisset, quod Conradum marchionem per sicarios 
nefarie peremisset, quod cum Saladino de pro- 
ditíone Terraa Sanctse nequissime collusisset. 
Ille tamen coeptis insistens prae animi magnitu- 
dine omni maledicta contemnebat, et circa As- 
cbalonam resedificandam profusis opibus insis- 
tebat. Videns tàndem quod ' contra conspiran- 
tem exercitum** nihil proficeret, delibera vit cum 
ducibus et nobilibus universis ut aliquibus de suis 
Christianos fines crederent, mature ad propría 
reversuri ; et concordi decreto constituerunt prin- 
cipem Christianae adquisitionis Henricum comi- 
tem CampanidB, utriusque regis Francorum sci- 
licet et Anglorum communem nepotem.^ Quo 



^^contínuato/ MS. Lansd. 

* We are informed by Nicolas 
Trívet (p. 156) that this sentence 
pf divorce was annolled by Pope 
Celestine in 1195. 

3 < contra Ohristíanum exerci- 
tum/ MS. Coll. Arm. ; 'contra 
semulos cum exercita Christiano/ 
MS. Lansd. 



^ According to Brompton, who 
places this council somewhat 
earlier than Hemingburgh, this 
dignity had been conferred on 
Conrad of Montferrat; but, owing 
to his almost immedíate assaMÍ- 
nation, a new election waa neces- 
sary, when the choiee felí on 
Henry Earl of Champagne. 



WALTERl DB HBMINGBURGH. 189 

facto, príncipes et populi certatím repatriaré coe- ^*^^J^* 
perunt, anno ab expug'natione Ptolomaidae se-**"^ 
cundo, tempore autumnali : sane repatriantibus 
caeteris praeter eos qui ordinati erant ad praesidia 
urbium^ rex Ricardus qui jam fere thesauros Riebard re- 
exhauserat in ' Cypnim'^ cum suis rediit. Quod 
andiens Saladinus statim cum exercitu súper 
Joppen irruit ; eaque celeriter expugnata et facta 
Christíanorum strage non mòdica reliquos in saiadin 
arce conclusos obsedit : qui vehementer arctati Jaib. 
cum tyranno pacti sunt ^ deditionem'* ad certum 
diem reddere, nisi forte eis in auxiliura super- 
veniret exercí tus Christianus. Rex au tem TheEngiish 
Ricardus mox ut sinistri eventus ' nuncium'^toitsreiief. 
accepit secundis flatibus Syriam celeriter rediit, 
et ad Joppen properans Turcos inopinato ejus 
reditu impetuque perterritos in fugam convertit : 
qui rursum conglobati et ingenti numero confisi 
eum in 'Joppen'^ clausum frustra conati sunt 
obsidere. Egressus namque in spiritu fortitu- satue of 
dinis frequenter per dies aliquot cum eis exterius 
in campo conflixit: tàndem vero, Christo pro- 
pitío, ita eos contrivit ut invictum ejus animum 
mirantes et nihil contra eum 'ulterius'^ auden- 
dum putantes, omnino recederent. Joppe igitur ^j^"^ '*"* 
liberata apud castellum quod dicitur Cayphas 
diebus aliquot aegrotavit ; quod audíens Saladi* 
nus non tanquam de hoste debilitato exultavit, 
sed tanquam de invictissimi principis incommodo 
condoluit, missisque ad eum nunciís dixit: 
" Scio," inquit, " quod sospes in hac terra proli- 
xiorem moram facere nequeas ; te etíam abeunte, 
quod a Christianis tam laboriose adquisitum est 



' Otherhistoriansread'Acram.' 
See Nic. Trivet. 140 ; Brompton, 
Hist. Ang. Script. 1246. 

> < deditioni,' MS. Lanad. 



» * nuncii»/ MS. Cott. Tib. 

* * Joppe,' MS. Lansd. 

* Omitted in MS. Lansd. 



190 CHRONIGON 

Richard I. cito exponctuf perículo et leniori neg^otio recidet 

~-^ — '" in manus meas. Veruntamen propter te, cujus 

egregiam magis virtutem veneror quain animum 

hostílem adversor, triennales inducias Chrístianís 

indulgeo; Aschalona tautum nec mihi nec illis 

sit, sed destniatar." Rex autem Ricardus, licet 

aegre ferret urbem everti in cujus restauratione 

sumptuosissime et magna labore sudaverat, a 

Chrístianís tamen inductus ipsas inducias am- 

A truce plcxus est. luducíde erffo firmatae sunt a so- 

lemnitate Paschali pròxima in tres annos, tres 

menses, tres septimanas, tres dies, et tres horas. 

christians Indultum est etiam et a Saladino statutum ob 

permitted 

the^Hoi ^ratiam regis Anglide, ut Christiani toto indu- 

sepuichre. cíarum temporo secure et libere sepulcrum do- 

minicum orandi causa, visitarent, nihilque moles- 

tum a Saracenis in accessu vel reditu paterentur, 

sed expletis orationum solemnibus cum fructu 

devotíonis suae Chrístianis se finibus redderent ; 

Mjj^djMTo- Quamobrera ingens Christíanorum numerus ad 

twther. sanctam cívitatem *contendit/^ Et quia rex a 

suís propter emergentia pericula ire non permit- 

Hubert, Bi. tebatur, n^isit loco sui Hubertum Salisbiríensem 

shopof Salis- • ... i*^.. • j* 

bury. episcopum qui m omni expeditione comes indi- 

víduus regi extiterat, ut regiae devotionis vicem 

adimpleret. Qui expleto visitationis officio, et 

viso cum lachrymis sepulcro principis prinçi- 

pum, ad príncipem cum gaudio reversus est. 

LÜsi^nan Q^ii^us actis, rcx Rícardus insulam Cyprum 

íliMd^of*^* Guidoni olim Jerosolymorum regi mera libera- 

cyprus. litate dedit; et dilecto nepoti suo quem Chris- 

tianis finibus prsefecerat, suam, Christo propitio^ 

reversionem citra induciarum expletionem pol- 

licitus, charactere dominico quo insignítus ad- 



1 ( 



conscendit,' MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HBMIN6BURGH. 



191 



venerat in ai^umentum propositas reversionís re- Rtchard i. 
tento, infídis se flatíbus confestim credidit.^ '"' 



Quamodo Bex Ricardus reverms de Terra Sanefa 

captus est. 

A Syria ergo digredíens et duabus reginis, Richardsaiis 
sorore scilicet vídua et cònjuge, cum omni fere *'**™ ^^^^' 
família praemissis, et prospere in Sicíliam appli- 
oantibuSy ipse cum paucis expeditíoribus agiliori 
navigio sequebatur.^ Ortaque tempestate valida vioient 
et navi qua vehebatur inclementioribus auris **°^*^** 
arrepta, tractus est rex ad partes * Histriae/* 
atque inter Aquileiam et Venetiam naufragíum TheKingis 
passus est. Ubi inter ca&teros naufragos ali- the^oast o" 
quantisper personam celans *propriam,"* inani'*^"*" 
cautela studuit evadere periculum ; nam cito 
percrebuit insígnem 'naufragum'^ latere vel 
oberrare in terra illa. Mox nobilibus simul et 
populo ad investigandum eum intentis, ut mortem 
marchíonis quae sibi imputabatur in eo vindicaré 
possént, contigit ut quidam comes terrse illius Loses his 
nomine Maynardus,^ rege Ricardo latenter p^j. «^o^p*"'^"'*' 
fugam elapso, octo de suís comprehenderet ; deinde 
in * archiepiscopatu '^ Salburgensi loco qui dicitur 
* Frisarium'® sex *iterum'^ de suís a quodam 
Frederico*® detentis, cum tribus tantum * personis 



* On the feastof St. Dionysius. 
Nic. TriTet. 147. 

^ The two Queens set sail from 
Acre on Tuesday, the 29th of Sep- 
tember, and were foUowed on Frí- 
day, October 9, by King Richard 
himself. Rad. de Diceto, Imag. 
Hist, Hist. Ang. Scrípt. 668. 

» * Austriae/ MS. Cott. Tib. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 



^ *' naufragum regem, 
Lansd. 



MS. 



® This Maynard, governor of 
Goritz, a principal town of Carin- 
thia, was a near relation of Con- 
rad of Montferrat. 

' < episcopatu/ MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 

» * Frisarum/ MS. Cott. Tib. 
Freisach. 

• *verum,' MS. Coll. Arm.; 
* viros/ MS. Cott. Tib. . 

*° Frederic of Beteson, another 
relation of Conrad. 



192 



CHRONICON 



Richardi. comitibus'^ noctu ad parles Austriae properavit. 

A.D. 1192. 

— ^-^ — - Humbaldus vero dux Austriae qui olim, ut supra- 
dictum est^ ejus stipendiarius fuerat, beneficií 
immemor accepti^ in ultíonem cujusdam Isesionis 
exiguae ^demens/^ Anglicanasque opes tanquam 
avarus et perfídus sitiens^ audito quod regi Ri- 
cardo acciderat, cautissimos per omnes viarum 
transítus^ ut insigni profugo evadendi locus non 
esset^ custodes disposuit ; quem tàndem in quo- 
dam suburbio indicio tali 'invenit." Dum *au- 
tem*' unus ex suis escàs lautiores emeret, com- 
prehensus> et intentata morte.requisitus cuinam 
peregrino talia procuraret^ per immissos satellites 
*?ií<ÍSe?b*° úiventum sic captiva vit ; ingressique ad eum 
AusSte*^ armati confestim inquiunt^ *^Ave rex Angle- 
rum ! frustra personam tuam pallias^ facies enim 
tua te manifestum facit." Cumque vir íngentis 
animi gladium arriperet^ statim inquiunt^ ^^ Noli 
O rex vel timere *vel temeré'* agere, non enim 
morieris sed potius a morte servaberis in medio 
hostium tuorum^ propinquorum scilicet Conradi 
marcbioniS; qui quaerunt utique te ut animam 
tuam perdanty in quòrum utique manus si forte 
casu incideres. etiamsi centum vitas haberes nec 
una quidem tibi salva remaneret.'* Captus^ 
est ergo rex nobilis a duce nequissimo anno a 
partu Virginis millesimo c. nonagesimo ^ secun- 
do/^ mense Decembri, et citra decus regium 
vinculis mancipatus. 



* ^ personis/ MS. Lansd. ; ' co- 
mitibufl/ MS. Cott. Tib. 

^'saeviens/ MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 
' Supplied from MS. Lansd. 

* Omitted in MS.CoU.Arm. 

^ The King was seized on Sun- 
day, Dec. 20, at Erperg, a village 



not far distant from Vienna, and 
immediately consie^ned by Leo* 
pold Duke of Àustria to the 
castle of Dürrensteín. Rad. de 
Diceto, Imag. Hist., Hist. Ang. 
Script. 668 ; Nic. Trivet. 148. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 1931 



Ricbard I. 
A.D. 119S. 



Quomodo 'iZ^'* liberatur Imperatori. 

Res autera captíonis istius mature defertur ad TheEmperor 
imperatorem Theutonicum in Germanise partibus ciaim^o^^ 
tnnc ' existentem, ^ qui Anglicanas sitiens divi- the royai 
tias^ missis ad ducem nunciis allegavit regem 
Don decere teneri a duce^ nec esse indecens sí 
ab ímperatoria celsítudine decus regium tene- 
retur. Et cum hoc a duce negarí non posset, 
sic ínsígnem captivum a duce resignatum ímpe- 
rator avarus in ' suam ' ' traduxít custodiam. 
Nec hoc voluit imperator latere regem Franco- King Phiiip 

■I . . j, ..... takes advan- 

Tum ; sed missis ad eum nunciis^ istius suse tage of these 
laBtitíae fecit eum participem ; qui supra modum *^*" 
laetatus rescripsit et procuravit ut perpetua esset 
insignis captivi detentio^ tanquam seductoriae 
mortis proditoris^ et publicae pacis perturbatoris. 
Missis ergo nunciis petiit consobrinam impera- proposes to 

,..,.,.. . .... marrythe 

tons sibi dan m uxorem: cuius petitionem gra- daughterof 

. ^ 1 X *• • • * f the Count 

tanter amplexus. statim ipse imperator patrem Paiatine of 
puellse^ comitem scilicet Palatínum, accersivit. 
Nec latuit ea res matrem puellae quae fuerat con- 
sobrina imperatoris ; quae iiliam suam ' unicam' ^ 
secreto * adveniens ' * ait : " Visne filia mea 
honorabiles nuptias et thorum regium ? " Tunc 
illa : *' Audivi," inquit, " a multis de rege hoc, 
quomodo foedaverit et abjecerit puellam nobilis- 
simam, germanam scilicet regis Dacorum, et 
vereor exemplum." Ad quam mater : " Et quis," 
ait, '* in votis tuis est potior ? " Cui illa : " Si 
mea,'* inquit, " vota prosperen tur, ab Henrico 
ducis SaxoniaB íilio, cui me didici in annis in- 
fantiae desponsatam, nunquam disjungar.*' Et 



' Supplied from MS. Lansd. 
« ' constitutum/ MSS. Coll. 



Arm. and Cott. Tib. 



' *■ propriam/ MS. Lansd. 
* Omitted in MS. Cott. Tib, 
^ *■ conveniens/ MS. Lansd. 



VOL. I. O 



194 GHRONICON 

Riehud I. mater : " Confide/* ait, " íilia, quia per maternam 
— ^-^ — ^ operam optato potieris connubio : '* moxque 
butshecon- eundem Henrícum regís Anglorum ex sorore 
riH^e Vith"' nepotem secretis literis accersiyit; qui festinus 
SrSjkí 0? ' accurrens, et votis promptíssime parens^ tradente 
saxony. matte, dilectam virginem accepit in uxorem. 
Imperator hoc audiens^ et de consensu comitís 
hoc esse factum credens^ vehementer in eum 
excandnit, tum quia juvenem oderat tum quia 
factum erat aliter quam volebat. Cumque re- 
spondisset omnia esse facta secundum conjugem, 
praetextu cujusdam juramentí patri ipsius ju- 
venis praestiti de puella sibi desponsanda cum ad 
annos pervenisset nubiles^ subintulit imperator: 
^^ Vade/' ait, ** et nebulone illo expulso rescinde 
quod actum est/' Et ille : " Noli," inquit, " sic 
loqui imperator, nam eousque, ut dicitur, res 
ipsa processit, ut absque sempitemo unicse filies 
mesB dedecore rescindi non possit/' Et reversus 
ad propría genero suo blande locutus est, adopt- 
ansque eum in filium, ' filiam ' ^ egregie dotavit. 
Sioque rex Franciae quia propriam repudiaverat 
conjugem, ^ optatis speratisque diu, Dei judicio, 
caruit nuptiis/ ^ Plures etiam foeminse nobiles, 
ex post facto praedictnm exemplum puellae Da- 
corum verentes, ejus aspemabantur conjugium. 
Alias enim cum quandam virginem nobilissimam 
de imperio Theutonico expetisset, sic voto írau- 
datus est ; cum enim alius vir potens eam prius 
petisset, et a paientíbus regiam magis petítíonem 
admítteutibus ad Franciam pompatice duceretur, 
transiensque per fines proci príoris ejus se ma- 
nibus sponte injecit, a quo volens retenta et 
solemniter ducta, regia sic vota delusit. 



» Omitted in MS. Cott Tib. L. " opt^tf^ T'^^'o H*' ^í" 

I dicio, carait invitus, MS. Lansd. 



WALTERI DE HKtflNGBURGH. 195 



Riehard I. 
A. D. 1193. 



Quomodo Rex FraneuB et Johannes Frater Begis 
Bicardi ínierunt Fcedus, 

Misit etiam rex Francice ad Johannem ger- Prince john 

• Tk •■■•. /•■■••< enters into 

manum regís Ricardi^ ut cum eo foedus iniret. a treaty with 
Qui confestim ad eiim yeniens et de ejus auxilio kance"'^ 
ad regnum Anglicanum aspirans pepigit cum eo 
foedus.^ Et in Angliam rediens^ congregatis sibi seizesseverai 
vagis et profugis castellà et loca munita fratris 
sui quamtotius occupavit* Regni rero opti* 
mates fide integri animisque justis ínfracti^ col- 
lecta manu ralida, vecordissimi juyénis nefarüs 
ausibus se opposueront^ et castellum Winde- 
soram diu et fortiter oppugnantes ad deditionem 
coegerunt. Quod cum Johannes videret^ et ob* 
sessis subvenüre non posset, pro eorum salute ad 
tempus deiinitum inducías petiit, et castellum 
resignavit. Et statim ^ transfretavit, et'* ad|o<»oYerto 
regem Francorum se contuüt, sibi contra fratrcm ""'' 
índecenter militaturus. 



Accusatur Bex JRicarduB ^ram Irnperatore. 

Denique imperator circa Dominicam Palmarum March 21. 
coram suis nobilibus^ et omni populo praesen-^ïfg^*' " 
tatum sibi regem Ricard um gravium objectu Sf^\*he 
excessuum terrere tentavit, inter quos marcbionis ííSpSeí^* 
interitus solemnem memoríam occupavit, At 
ille^ hilari fretus conscientía, constantique et libera 
responsione ita objecta diluit, ut imperator quo- 



' This treaty, which is printed 
in Rymer's Foedera, i. 57, was 
concluded at Paris in the month 
of January, 1103. 

^ *• transfretans/ MS. Lansd. 

^ The charges laid against 



King Riehard at this diet, whieh 
"was assembled at Hageoau, may 
be seen ia Roger of WendoTer, 
iii.71 ; M atth. Westminster, Flor. 
Hist. 258 ; Brompton, Hist. Ang. 
Scrípt. 1252. 

o2 



196 



ÜHRONIGON 



Richard I. Que non solum ad mísericordiam verum etiam ad 
— ^-^ — ^ejus reverentiam flecti videretur. Multisque 
prdB gaudio in lachrymas resolutís ínclinatum 
regem imperator dignanter erexít^ ^ulteríorem'^ 
de caBtero gratiam et profusiora solatia pollicens ; 
revera tamen ingentem summam quam ipse rex 
pro sua liberatíone duci promiserat veheineatius 
^ affectavit/ ^ Uade nec relaxandum duxit quem 
sic honoraré voluit nuUum commodius indicans 
pignus promissiouis ^ quam corpus promissoris/ ^ 
uvisitediD Sane 'autem'^ visitabatur a multis insignibus, 
Lng^hunp, inter quos venit ad eum episcopus Eliensis, quem 
constituerat rex in suo recessu cancellarium et 
procuratorem regni principalem ; sed^ ut supra- 
dictum est^ propter mores insolentissimos erat 
expulsus a regno: hic non discedens ab eo sed 
semper ei assistens negotia ipsius strenue mi- 
nistrabat. Venit etiani ad eum *vir'^ venera- 
bilis Hubertus Salesbiriensis episcopus^ qui ejus- 
dem regis in Syria comes individuus íuerat : qui 
eum applicuisset in Sicilià^ et cognito quod regi 
acciderat confestim properabat ad eum, quem 
rex mox direxit in Angliam^ tum pro necessària 
regni cura tum pro maturando suse redemptionis 
negotip. 



and Hubert, 
Bishop of 
Salisbury. 



Bea Francia indüsü Bellwn Begi Mcardo vmcto. 



6 



bentibus, Philíppus rex Francorum missis ad eum 



The King of Rebus igitur ita * se circa regrem An&:Iorum ha- 

France de- o o 

clares war 

Richard. virís houoratis hominium quo sibi astrictus vide- 
batur solemniter *refutavit/^ bellumque vincto 



' ' uberiorem/ MS. Lansd. 

* * aspectavit/ MS. Coll. Ann. 

* Omitted in MS. Oott. Tib. ; 
' quam corpus suum,' MS. Lansd.; 
' quam corpus promissioris/ MS. 
Coll. Arm. 



* ' jam/ MS. Lansd. 
^ Omitted in MS. Lansd. 
« Omitted in MS. Cott. Tib. 
"^ « reputavit,' MS. CoU. Arm. ; 



* refutabat/ MS. Lansd. 



WALTERI DB HBMINGBURGH. 



197 



indícens 'hostile propositam' ^ declaravit: displi- Richardi. 

AD 119S 

cuitqne res ipsa imperatori et sais nobílibus eo —^—^ — - 
quod inaadítum et índecomm valde sit homini 
vincto et sui penítus impoti bellum índicere^ 
scripsitque ei imperator supplicando ut a vincti 
rebus quiesceret^ et saltem usque ad tempns ' so- 
lutionis'^ in pace maneret. Porro rex Franciae 
non adquiescens^ imo promissis ingentibus vel 
cosequantibus vel excedentibus summam a vincto 
promíssam^ imperatorem tentavit corrumpere ut 
eundem vinctum sibi cautius traderet custodi- 
endum, allegans mundum componí non posse si 
tantus turbator irrumperet : congregatoqne exer- Enters Nor. 
citu statim invasit Normstnniam^ et Gisortium ^ins^^uei. 

«•i jii A f • • fA» sion of many 

nobile castelluni custodis ipsius proditione re- cMües. 
cepít, et ad alia castellà se divertens neminem 
resistentera invenit. Cumque jam Albemarliam^ 
Augum, atque alia castellà plurima in ejus po- 
testatem transissent^ metropolim Normanniae, 
Rothomagum scilicet, cum exercitu adiit. At 
comes Leycestrensis^ qui cum rege Ricardo in 
orientali expeditione fidíssimus fuerat^ paulo ante 
urbem ingressus animós civium erexit, et ut 
viriliter agerent egregie roboravit. Rex vero, 
urbe per dies aliquot frustra oppugnata et jactura 
majori accepta quam illata recessit, et ad faciliora 
negotia exercitum revocans^ munitiones nobiles 
' Pascy' ' et ' Luery '* absque difficultate obtinuit : 
tunc ad frsenandum' impetum ejus pro tempore, 
illi qui ' vices**^ vincti gerebant inducias ad cer- 
tum tempus ingentis summae pactione redimendas 
duxerunt^ et quatuor castellà electa loco pignerís 
tradiderunt. 



' * hostilem animum/ MS. 
Lansd. 

^ Supplied from MS. Lansd. 
3 ' Pasci/ MS. Lansd. 



* ^ Lueri/ MS. Lansd. ; ^ Lu- 
ercy/ MS. Cott. Tib. 



5 » 



res,' MS. Lansd. 



198 



GHRONICON 



JUetaudl. 
A.D. 1198. 



De Eledione Canttiariefm.'*^ 



Hubert, Eodem tempore vacabat Gantuaríensis ecclesia, 

saiütoJT, scrípsitque rex de Alemannia eligentibns, com- 

alected to the -- tti_a•«•íi_•• 

seeofcan. meüdaiido personam Hnberti Salesbinensis epi* 
^ ^' scopi in quo sibi complacebat utpote in maltís 
probatum et praeclare agnitnm. Cantaarienses 
vero cum epíscopis convenientes approbata vo- 
luntate regia, eundem Hubertum ad primse sedis 
regimen concorditer et solemníter elegenint;^ 
qui postulato et accepto pallio, mox canònica^ 
professionis habitum apud ' Mertonam'' assumpsit, 
^religiosao mentis'^ propositnm cnltu exteríori 
declarans. 



Qmrmdo reclemptíís est Bex Bicardm, et Anglia 
sjpoliata Pecvmia et a CaliciluB. 



Monday, 
June 28. 



Diet of Post paucos autem dies imperator ad locum 

ubi rex Angliae servabatur veniens, praesentibus 
et mediantibus episcopis, ducibus^ atque magna- 
tibus plurimis, per dies aliquot cameo coUoquium 
habuit, et tàndem in vigilia apostolorum Petri et 
Pauli, omni quse yertebatur ínter eos quaestione 
' decisa/ * et summa redemptionis regiae decla- 
TheEmperor rata, impcrator regem de caetero honestius^ id 
reilafeRich. cst sinc catena, servari decrevit ; denique, jubente 
imperatore, episcopi et duces cum universa no- 
bilitate quse aderat juraverunt in animam impe- 
ratoris certam regis liberationem, post satisfac- 



^ 'Hubertus Salesbiriensis ar- 
ohiepisoopuB Cantuaríeosis eligi- 
tur,' M S. Lansd. 

' Ralph de Diceto says tfaat 



flubert was elected on the 30th 
of May. 

' ' M arthonam,* MS. Lansd. 

* ^ religionis/ MS. Lansd. 

^ * descissa est/ MS. Lansd. 



WALT£RI D£ HBMIN6BURGH. 



199 



tionem ejusdem 'pecunise/^ id eist centum millium Richardi. 
*librarum'* argenti: cujus pars tertia duci Au- -^-^ — ~ 
stríse qui eundem regem captivavit competere 
dicebatur ex pacto imperatoris quando eundem 
regem a duce recepit. Statímque rex Ri- 
cardus universís fidelibus suís scripsit^ ut 
redemptiojois suae pretium modis omnibus prse- 
parantes libera tionem suam ^ maturarent : ' ^ ur- coiiections 

■1, .. . ... .. made 

gebant ergo negotium executores regu in cunctis throughout 
Angliae finibus, nuUi parcentes, nec ulla erat^?Kiif/r 
distinctio clerici et laici, secularis et relígiosi, 
urbani et rustici, sed omnes indifferenter vel 
juxta yires substantiae suae vel juxta redituum 
quantitatem pro redemptíone regia 'portionem 



• ransom. 



suam solvere cogebantur: silebant et vacabant 
privilegia^ prserogativdB^ immunitates ecclesiarum 
et monasteriorum. Omnis enim dignitas sive 
líbertas oppilabat os suum : Cisterciensis 
quoque ordinis monachi^ qui ab omni exactione 
regia bactenus immunes extiterant, tanto magis 
tuQC onerati sunt quanto minus ante publici 
oneris senserant gravitatem; lanam enim pecu- 
dum suarum exacti coactique ' resignarunt/ ^ 
Congregata est ígitur per totam Angliam ingens Difficuity of 
pecunͣB summa : sed cum universae particulse the^u&ed 
Londonüs convenissent non attingebant ad sum* 
mam redemptionis regiae^ licet ab initio crede- 
retur quod tanta coacervatio eandem summam 
deberet excedere; quod accidisse creditur 'ex- 
actorum' ^ fraude. Denique propter banc primae 
coUectionis insufficientiam ministri regii secun- 
dam^ ' tertiamque ' ^ coUectionem instaurant ; 



sum. 



* ^ summae,' MS. Lansd. 

« * marcarum/ MS. Cott. Tib. 
^ ' procurarent/ MS. Lansd. 

* ' modum indictum/ MS. 
Lansd. 



* * sunt resignaré/ MS. Lansd. 

• * executorum/ MS. Lansd. 

'^ This word has been erased 
from MS. Coll. Arm. 



200 



GHRONIGOlil 



Richardi. quosdam etíam pecüniis locapletiores spoliant, 
— ^-^ — ^nomine redemptionis regiae factum saum pal- 
liantes. Postremo ut nulla vacaret occasio, et 
residuum erucse locusta^ residuum locustae brucus^ 
ejusque residuum rubígo absumeret, deinde ad 
vasa sacra ventum est. Et quoniam ea in re- 
demptionem quorumlíbet fidelium captivorum, 
expendi non tantum concessit verum etiam 
monuit veneranda patrum discretio^ multo fortíus 
eadem captivati 'principis'^ redemptioni debere 
proficere judicatum est. Itaque per omnem 
regni Anglici latitudinem tradüntur sacri calices 
exactoríbus regíis^ vel indulgenter, id est^ paulo 
infra pondus redimuntur: cumque jam fere ex- 
inanita pecüniis Anglia videretur^ et lassatis 
* executoribus'^ regiis, exquirendi etiam pecunias 
occasiones languescerent^ tota tamen illa coacer- 
vatio^ ut dicitur^ ad complendam regiae redemp- 
tionis atque expensarum ejus summam minus 
sufficere potuit. Quamobrem prastaxatse summae 
parte majori ministris imperatoris appensa/ rex 
consulte^ ne sua supra modum protraheretur 
relaxatio^ pro parte residua imperatori per ob- 
Hostages sidcs idoucos satisfccit ; Rothomagensem archi- 
Imperor. ^ cpiscopum^ ct Elicnsem episcopum^ cum nobilibus 
plurimis nomine obsidum imperatori tradens. 



> Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

' * exactoribus/ MS. Lansd. 

' The money, after having 
been carefully estimated and e&- 



amined by the imperial officers, 
was conyeyed into the Emperor's 
dominions at the risk of the King 
of England. Rog. de Hoveden, 
Rer. Ang. Script. 732. 



WALTBRI DE HBMINGBURGH. 



201 



Richard 1. 
A. D. 1194. 

Quomodo lïberatus a Carcere venit in AngUam. 

Igitur rex Anglorum post Alemannicse deten^TheKingis 
tionis tsedium quod jam annum excesserat^ mense 
tàndem Januarío solemniter relaxatas est; et 
statim portum qui Swyna^ dícitur adiit, inde in 
regnum proprium Deo propitio transitaràs. 
^ Cumque ibidem diuscnle demorari cogeretur/^ 
sive necessarii apparatus ' gratia/ ' sive etiam 
propter flatns adversos, indultae ei gratise, ut 
dicitnr^ imperatorem poenituit, et relaxatum 
ad perpetuam 'custodiam'* revocaré cogita- 
vit. Perfidos namque imperator et Alemanni 
instabiles conferentes ad invicem dixerunt : 
^^ Quid/' inqninnt, ^^ fecimas! emittentes ad orbis 
periculum tremendi roboris et saevitise singularís 
tyrannam : ergo velociter revocetur ad vincula, 
non relaxandus in secula." Quse quídem res non 
latuit quendam regis Ricardi benevolum, qui, 
festinato nuncio eidem mittendo, consuluit ut con- He sets saii 
festim navem ascendens, se potius elenientis 
quam infidis hominibus credéret^ quod et factum 
est tam celeri quam et salubri cautela. Mox 
^imperatorii'^ apparitores affuere, et eumin arido 
non inventum per liquidum sequi timuerunt: 
talia imperatori renunciantes, confestim imperator 
praecipitem animi sui motum in innoxios obsides 
transtulit, et quos prius indulgentius liberiusque 
habuít, arctiorijam custodia *castigavit.'^ Porro 
regem Anglorum secundi flatus excipientes, sal- 
vum atque incolumem cum omni comitatu regno 



^ Richard, on receiving the in- 
telligeoce, immediately embark* 
ed at Antwerp, in the vessel of a 
Norman merchant named Àlain 
Tranchemer. 

^ Inserted from MS. Lansd. 



* * providentia reparandi/ 
MSS. Coll. Arm. and Cott. Tib. 

* Omitted in MS. Coll. Arm.; 
< detentionem,' MS. Cott. Tib. 

« * imperii/ MS. Lansd. 
® < mancipavit/ MS. Lansd. 



202 



GHRONICON 



A. D. 1194. 



and lands 
Sandwich, 
March 13. 



I8 magnifl* 
cently re- 
ceiyed at 
London. 



Richardi. proprio tradideruot. Applicans ergo apud por- 
■^ tum * Sandycum' ^ mense * ' Martio^' ' quadra- 
gesimali tempore^ tunc prímum captívítate li- 
beratam se credidit^ carn navi egrediens Angli- 
cum solum calcavit ; et inde processit pedes Can* 
tuaríam tanquam peregrínus homílis^ Deo et 
beato Thomae de sua liberatíone gratias agens : 
'mox'^ ergo a provindalibus 'congratularío'^ 
exceptns occursu venit Londonias. Cives vero 
Londonienses, adventu ejas prsecogníto^ sumpsere 
^oleum gaudii pro Inctu, et palliom laudis pro 
spiritu moeroris/^ Et ad íngressam principis ita 
omata est íacies amplissimae civitatis, ut Ale- 
manni nobiles qui cnm eo venerant^ et redemp- 
tione regia exinanitam Angliam ^crederent/^ 
conspecta opnm magnitndine, obstupescerent : 
quòrum unus in ipsa solemni pompa ad prin- 
dpem conversus : *' Mira/' inquit, " pmdentia> 
O rex^ callet gens tua^ quas te sibi nunc reddito 
opum suarum claritatem secure ostentat^ paulo 
ante paupertatis deploratrix^ dnm nostri te ím- 
peratoris custodia detineret : revera, si has opes 
Anglicanas ^pr^scivisset'^ imperator Angliam 
nou facile posse exhaurirí opibus credidisset, nec 
te, nisi intolerabilí redemptionis summa^ dimit- 
tendum duxisset.'^ 



Quomodo Beas devicit Bebelle$ suas m AngUa. 

Rex autem post recens captivitatis taedium 
pausam et delicias aspernans^ mora exigua Lon- 



^ *■ Sandicum/ MS. Lansd. 

* The King debarked at Sand- 
wich on Siinday, March 13,<ac- 
cording to Nicolas Tríret, 152 ; 
Roger de WendoTer, iii. 80 ; and 
Brompton, Hist. Ang. Script. 
1257. Ralph de Diceto (672) 
gives Sunday, March 20, but 
this is probably a mistake. 



» * Martii/ MS. Cott. Tib. 

* * modo,' MSS. Coll. Ann. 
and Cott. Tib. 

' * congratularia/ MS. Lansd. 

' IsaiaJíy Ixi. 3. 

7 < credebant/ MS. Lansd. 
^ < pra)scivit/ MS. Lansd. 



WALTERI DB HEMINGBURGH. 



203 



doniis facta^ Notingham fes^nus contendít : illud Riehard i. 
enim castram per quosdam ^Johannis'^ ^^^*"® ïhTíiiuiír 
sui mínistros * contra regem ' * tenebatnr . Verum J^®^*" 
cum rex, qui a malevolis nunquam redituras pu- J^nS?*'"' 
tabatur, repentinus adesset, ita perstrictí sunt 
omnes qui in munitione erant, et animis conster- 
nati, ut sicut.fluit cera a facie ignis sic eorum 
omnis fiducia a facie quasi gigantis subito appa- 
rentis liquesceret: cumque apud ferocissimum 
principem honestam non possent gratiam invenire^ 
resignato castro cum omní armatura misericor- 
dide regise ^et'^ incertae corpora sua tradiderunt. 
ídem foedus et alii qui castrum de Tikhill contra 
regem tenuerunt implorantes^ regiae tantum cle- 
mentÍ8B se submiserunt. 

Abjudicamt Bex Fratrem swam Johinnem, 

Istis ergo castris sic possessis^ confestim Jo- 
hsuxni fratri suo> qui contra se cornua erexerat, 
ob enormem culpam ingratitudinis atque perfidise, 
omne ^jus'^ pristinum et honorem impensum> 
procerum suorum solemni judicio> abjudicavit ; 
et cito 'post'^ omnis motus hostílis in Anglia con- 
quievit. His, Deo propitio, feliciter gestis^ rex 
solemnitatem Paschalem Hamptonse cum multa 
IdBtitia celebravit, et in octavis Pascbae Win-TheKingis 
toniae ^ regni'' diademate Aïlgidus^ detersa cap- ^rwi^chel 
tivitatis ignominia, quasi rex novus apparuit.* Aprülrf*^' 



Qwymodo Begnum ordinavit, et Laníis Gútereienses 

cepit. 

Rex igitur post ista prospera paululum demo- 
ràtus, quasi rex de novo factus^ negotia regia 



' Supplied from MS^ Lansd. 
^ Omitted in MS. Cott. Tib. 
^ Omitted in MS. Lansd. 



^ Omitted in MS. Coll. Ann. 
' At this ceremony, which was 
performed in the church of St. 



204 



GHRONIGON 



Richaxdi. disponere et ' revocaye*^ curavit, et fere qaicquid 

— ^— ^ — ^ illi 'placere'^ videbatur in novitate prima mu- 

tandum atqne innovandum duxit in secnnda. 

Henaumes Deníquo re^um ipsum ' quod cum ** iter versus 

landswhich Orientem arriperet multifarie sciderat. ad in- 

he had for- , * , , . . ■■ 

meriy aUen- tegTitatem satageus pristmam reformaré^ quicquid 
iab illo tunc fuerat vel 'leviter'* d^tum vel pon- 
derose venundatum sub nomine repetiit com- 
modati. Astute tamen loquebatur ipsis regiarum 
possessionum emptoribus dícens : ^^ Non decet 
'vos'* sublímitati regiae fcenerari^ si ergo sortem 
'vestram'^ de fructibus rerum nostrarum jam 
percepistís ea contenti esse debetis, siquídem 
minus supplebo de proprio ; novit ergo prudentia 
vestra rescriptum sedis apostolicae quo prohi- 
beamíni regi proprio sortem vestram excedendo 
foenerari.^ lUi autem emptores mox regió meta 
attoniti^ nuUa habita quaestione de sorte non per- 
cepta^ confestim omnia resignarunt ; Dunelmensís 
etiam episcopus qui comitatum Northumbrise^ 
ÍÏÏíïíïïo?* gravi summa comparatum^ per aliquot annos pos- 
SSd.^^"*'^'" sederat, resignando comes esse desinens in simpli* 
cem episcopum rediit. Praeterea rex sive pro 
liberandís obsidibus apud imperatorem relictis^ 
sive etiam in sumptus belli cum rege Francorum 
gerendi, tributum minus usitatum universo regno 
a singulis scilicet carucatis terrse indifferenter 
geminatum solidum exigens/ vacantibus clerico- 



and takes 
fromthe 
Bishop of 



Land-tax. 



Swithin, William King of Scot- 
land was present ; he had gene- 
rously contríbuted two thousand 
marks towards the ransom of the 
King, and now, in the capacity 
of Earl of Huntingdon, carried 
the sword of state. Chron. de 
Mailros, 100, ed. Stevenson. 
Richard, as a proof of his regard, 
granted a charter of privileges to 
the King of Scotland, which may 
be seen in Rymer'sFoedera, i. 62. 



* * renovaré/ MS. Lansd. 

^ ' placuisse,' MS. Lansd. 

^ 'cum quoddam/ MS. Coll. 
Arm. 

* Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

» Omitted in MS. Cott. Tib. 

* < nostram/ MS. Cott. Tib. 

^ Hoveden (p. 737) informs us 
that this was the tax styled by 
the ancients * Temantale/ 



WALTBRI DB HBMINGBUR6H. 



205 



Tum^ religiosorum, et qaorumlibet aliorum prí- ricimhi. 
vilegiis, abbatibus etiam Cisterciensis ordínís qui '^' 

coram eo praesentes fuerant, síc congpratulando 
dixit : " Devotionem," inquit^ " vestram et * libe- 
ralitatem'^ circa nos qua potissimum substantíae 
yestrae^ id est vellera ovíum vestrarum, redemp- 
tioni nostrae impendistís ut dignum est approba- 
mus^ et uberíorem 'gratíam/^ si vita comes 
íuerit^ pro ista gpratía rependere cogitamus; ut 
autem yobis perpetuae simus gratiae debitores, 
oportet ut àdhuc semel vestrum ad nos decla- 
rantes aífectum^ lanam vestram anni prsesentis 
nobis non gravemini commodare : nam cum ab 
imperatore dimissi in summa paupertate ad pro- 
pria tenderemus^ confisi de vobís^ urgenteque ne- 
cessitate, lanae yestrse pretium a transmarinis mer- 
catoribus sumpsimus^ quod proculdubio ad scac- 
carium nostrum mense Octobri reddemus vobis 
cum gratiarum actione/' Hoc modo * religiosos'^ 
quasi blandiendo spolians clarissimis monasteriis 
egestatem insolitam irrogavit. 



Quomodo *Bea'* tram/retavit in Normanniam ovm 

Exercitu. 

Rebus igitur in Anglia dispositis, et Cantu- Hubert, 
anensi arcmepiscopo pnncipali procuratore reg^i of conter- 
constituto^ exercituque Anglico qui cum eo trans- julticu^of 
fretaret ordioato^ ad mare descendit ; ubi propter *^®"'*«*®™• 
elementorum contrarietates aliquandiu expectans 
saepiusque elementa incusans^ tàndem auris ad 
vota spirantibus transfretavit :^ susceptusque aThexing 

•^T • • j • emborka for 

SUÍS m Normaoma cum immenso gaudio eorum Nonnandy. 



■ «Ubertatem/ MSS. CoU. 
Arm. and Cott. Tib. 

^ ' gratiaiDy suo tempore/ MS. 
Lansd. 



' < religiosos illes/ MSS. 
Lansd. and Cott. Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 

* This was on Thursday, May 
12th. Nic. Trivet, 154. 



206 CHRONICON 

Riehardi. anímos in prseclaram fiduciam erexit. Inteiiea 

phm^^T"^ rex Francorum Yernulliam oppidum obsedit ; 

•teffe* the rex autem Anglorum contracto paulatím exercita 

vern•uu. non longc a Yemollio• apud castellum quod 

dicitur Aquila castra metatus est. Cumque per 

dies aliquot ibidem consedisset Francorum ex- 

ercittts licet in oppugnatíone oppidi multo cas* 

soque labore sudaverat, soluta tamen obsidione 

recessit ; non enim audebat cum rege Anglorum 

bellum committere. Porro rex eomm tanquam 

ad detergendum pudendse recessionis opprobrium 

DestroyBthe urbcm Ebroyceusem quam prius spolíaverat 

reu? ^' pertinaci furore evertit, jubens ecciesiam beati 

Taurini igne succendi. Et cum prse timore 

Deí nefarisB jussionis nuUus executor existeret, 

ipsemet, cum quibusdam perditis ex illo homi- 

num gènere quos Ribaldos vocant, sacrís sedibus 

ignem immisit, et abiit. Quippe rex Anglorum 

de munitionibus quae illi perierant^ castellum 

Richard re- Bobilc quod Luchcs dicítur cum quibusdam aliís 

coversthe ^ * 

cMtieof bellica sorte recepit^ hostium quoque fines m- 

gressus nonnullis fortiter et prospere gestis Win- 

donicum veniens ibidem per dies aliquot exercí- 

tum recreavit. Rex autem Francorum cum eum 

hinc abesse putaret, non longe a 'Windonico'^ 

castra posuit^ sed cognito regem Ricardum in 

civitate esse confestim de nocte recessit ; mane 

vero facto rex Anglorum abeuntem exercitum 

prosecutus^ regis ííigientis plaustra et clitellas, 

cum quibusdam arcanis et gaza multiplici^ va- 

DisturiMuicea riaque supellectili comprehendit. Eodem tem- 
in Aquitaine. . . , . . \ -, •*•-!.• 

pore mqmetabatur rex Anglorum in Aquitanm a 
Geofrido Ranconensi et a comitè Engolesmensi, 
cum quibusdam Francorum eis adjunctis; ubi 
cum exercitu veniens filius regis Navernise, frater 

* From ir€pï and »um. | ' ' Vindonico/ MS. Coll. Ann. 



AVALTERI DB HBMIN6BUR6H. 



207 



germanus Berengeriae reginas Angliae, terras Rfcbardi. 
utríusque desertoris vastavit; et, audita morte— ^-^ — '" 
patris sui/ successionis gratia ad propría remea- 
vit. Rex etiam Anglorum statim carn exercita 
adveniens nobile castellum Ranconensis comitis 
quod dicitur Taylleburg matura deditione obti- 
nuit^ moxque impetam in alium desertorem con- 
vertens civitatem * Engolismam '* cruenta celeri- 
tate expugnavit; rege Francorum interim moUius 
agente. 

Quamodo Trmgttfactéí vmú et Tameammta cceperunt. 

Anno Domini m.cxciv. circa festum beatÍAog. i. 
Petri ad Vincula, post multos conflictus et 
casus varios, mediantibus viris honoratis, inter 
refiles treu^se sancitas sunt in annum ; infra a tmce is 

° '^ , , . . ' , concludedfor 

quem exquirendarum ambitu pecumarum y ene- one yeu. 
mentius excanduit in subditos avaritía princi- 
pum dum cogitaverunt cogitationes magis belli 
quam pacis, et ad futura se proelia modis om- 
nibus praepararent. Omnís indulgentia princi- 
pum qua cavetur ab omni exactione seculari 
immunes esse religiosos in hac oppressione ces- 
sa vit. Regi enim Francise in suis 'auspiciis'^ 
omne hominum genus imprecabatur 'illi'"^ pro- 
spera, at cum a partibus Orientis ad propría 
remeasset, implacabili odio regis Anglorum in 
virum alterum mutatus est, et maxime religiosis 
clericisque admodum gravis apparuit^ ita quod 
omnes sumptus belli quod cum rege gerebat An- 
glorum ab ecclesiis monasteriisque extorqueret, 
sfeòundum quod dixit vir veneràbilis Johannes 



^ SanchoVI. KiogoíNavarre, 
'who died on Monday, June 27, 
1194, aíter a reign of forty-three 
years. 

' ' Egolissimam,' MS. Lansd. 



^ ' auspiciis esse,' MSS. OoU. 
Arm. and Cott. Tib. 

* < iUi prius/ MS. Lansd. ; 
' »ibi,' MS. Cott. Tib. 



308 GHRONICON 

Richard I. Lttgdanensis archiepiscopus, qui tanc Londonias 

john,Arch. vcncrat ; et dum inter quosdam viros honoratos 

LyoSÍ•."' existeret qui de proprii principis duritia quere- 

rentur, " Nolite," inquit, " sic loqui^ dico enim 

Yobis quod rex vester in comparatione regis 

Francorum beremita est." Currentibus igitur inter 

reges induciis, armorum exercitia quse vulgo tor- 

Tourna- neamenta dicuntur in Anglia ceiebrari cceperunt ; 

menta reviv- -ii a i* «i t 

edinEng- rege id decernente non odiose quidem sed pro 
"^ solo exercitio atque ostentatione virium. Et 

bsec concertatio militaris nunquam in Anglia 
fuisse noscitur^ nisi in diebus regis Stephani, 
temporibus quoqne Henrici secundi qui Stephano 
successit tyronum exercitiis 'in'^ Anglia prorsus 
inhibitis^ illi qui armorum gloriam cupiebant 
transfretabant, ut in confíniis illa saltem exerce- 
rent. Considerans igitur illustris rex Ricardus 
Gallos in conflictibus tanto esse acriores quanto 
exercitatiores^ sui quoque regni milites in propriis 
finibus exercere voluit^ ut ex torneamentorum 
solemni prseludio artem addiscerent usumque 
bellorum. Et licet hujusmodi torneamenta in 
tribus conciliïs a Romanis pontifícibus Innocentio, 
Eugenio^ et Alexandro fieri prohibeantur^* in 
quibus mortes hominum et pericula animarum 
saepe proveniunt^ cum adjectione pcenas sequen- 
tis ; quia si quis ibidem mortuus fuerit, quamvis 
ei poscenti non negetur poenitentia^ tamen Chris- 
tiana careat sepultura. Milites tamen ferventes 



» Omitted in MS. CoU. Arm. 

' A later inhibition than any 
of these was that of Celestine 
Ill.y who, in 1193, underpain of 
ecclesiastical censnre, forbade 
any toumaments to be held in 
England. King Richard, on his 
retum from the Holy Land, 
turoed this edict into a very 



considerable source of revenue. 
By a brief, dated Aug. 22, 1194, 
he informa the Archbishop of 
Canterbury of a licence he had 
granted for holding toumaments 
in five different places through- 
out England, on the condition 
that every earl present should 
pay to the King twenty marks, 
every baron ten, and so on. 



WALTERI DB HBMÏNGBURGH. 209 

et armorum gloriam et laudem affectantes, pro* mcbMd i. 
visíonis ecclesiasticae edictum usque in praesens "~^~^ — ~ 
contempserant. 

Johannes Beçi per Matrem concordatur. 

Eodem tempore Johannes frater regís Angliae, 
ruptís naturae legibus, regí Francorum milítabat; 
at ubi captae sunt munitiones quas fratri suo 
absenti fraudulenter abstulerat, quasi nihil habens 
effectus est. Vidensque rex Francias quod ad 
nocendum fratri suo regí penitus esset impotens 
sprevit eum^ tanquam de caetero non indigens 
operibus suis : et cum vidisset eum deprehensum 
ist fratrem suum in cunctis prosperantem, me- 
diante matre, supplex ad fratrem rediit, et ab ipso 
fraterne susceptus, ei de ca^tero contra regem Prínoe john 
Francorum fídeliter et fortiter militavit, priores towTSro-* 
excessus novis officiis expians, et fraternam in se 
caritatem ad plenum reformans. 



De Morte Ducis Àustria. 

Eodem etiam tempore, cum rex Anglorum 
plusquam viginti marcarum millia duci Austrise 
praeparasset^ pro liberatione obsidum suorum 
transmittenda, illi quos eidem duci obsides dede- 
rat repeute affuere, habentes mel et lac sub lingua 
sua, hostem scilicet immanissimum divini pon- 
dere judicii obnitum nunciantes. Dicebant etiam 
quod ante mortem ipsius terrae sua$ pestilentiae 
multse acciderant, incendia plurima, siccitas im- 
mensa sterilitatcm nonmodicam inducens; fluvius overflowof 

, theDanube. 

etiam Danubii, suos fines excedens, adjacentia 
loca cum ingenti hominum exitio occupavit. Nec 
terruerunt ista cor nequam et avarum, quominus 

VOL. I. P 



210 



CHRONICON 



Àustria ex 

communl 

cated. 



Dec. 26, 



is thrown 
from his 



Richardi. opibus Anglícanís inhiaret adhuc^ lícet plurima 
-^— ^ — "jam marcarum millia a rege captivo sumpsisset: 
The Duke of et qiiidem a Romano pontifíce pro his. quae in 
eundem regem commiserat anathemate innodatus, 
avaritía tamen fortius perurgente, superbe derisit 
sententiam. Denique de bonis^ptívi effectus 
quasi inclytus, convocatis multis, Natívitatem 
Dominícam in multa ostentatione et glòria ce- 
lebraré dísposuity et die quidem primo gloriosus 
effulsit, sed in die protomartyris Stephani jam 
pransus exieus, ut in campo cum suis militibus 
Muderet/^ equus ejus decidens sessorem quoque 
kone and se- dcjccit, pcdcm cjus cum tibia sic commínuens ut 
^*"^ * ossa hinc inde confracta, rupta cute, exterius pro- 
mínerent. Acciti mox medici apposuerunt quse 
expediré 'credebant;'^ in crastíno vero pes ita 
denigratus apparuit ut a medicis incidendus de- 
cemeretur ; et cum non inveniretur qui hoc face- 
ret, accitus tàndem cubicularius ejus, et ad hoc 
coactus, dum ipse dux dolabrum manu propria 
tibise àpponeret, malleo vibrato, vix trina per- 
cussione pedem ejus abscidit. Medici vero ap- 
positis medicaminibus, cum eum in crastino visi- 
tarent, signis ' haud ^^ ambiguis mortem in januís 
*cognoscentes/* dixerunt, "Dispone domui 
tuse, quia morierís tu et non vives." ^ Despera- 
tus igitur, accitis episcopis qui ad solemnitatem 
invítati venerant in conspectu optimatum a vin- 
culo anathematis quo eum Romanus innodaverat 
pontifex petiit relaxari; responsumque est 
a clero quod nuUatenus posset absol vi nísi sub 
juratoria cantíone quod súper injuriis regi Anglo- 
rum íUatis judicio ecclesiaí staret; optimatibus- 



' ' videret/ MS. Coll. Arin. 
'^ < videbanV MS. Cott. Tib. 
' * non,' MS. Lansd. ; * hanc/ 
MSS. Coll. Arm. and Cott. Tib. 



^ ' quiescentem/ MS. Cott 
Tib. 

* 2 Kings, XX. 1 ; Tsattií, 

XXXYÜi. 1. 



WALTERI DE HEMIN6BURGH. 211 

que quoqae pariter jurantibus quod si forte f*?í^ '• 
judicíum ecclesiasticum per eum minas procede- 
ret^ ipsi modis omnibus procurarent ne quid 
ex bis quse statuerentur in irritum cederet : bac 
igitur cautione prsestíta absolutíonis munus pro- 
meruit; moxque obsides regis Angrlorum liberari HereieMea 
praecepit. Verum cum ingravescente molèstia hotta^es. 
expirasset, succedens filius paternae quoque ava- ^^^*j^*^„ 
ritiae haeres esse voluit; unde factum est perdeuined: 
laudabilem cleri zelum ut tanti ducis corpus 
diebus aliquot inhumatum inobedienti filio macu- 
lam irrogaret, qui tàndem consternatus memora- 
tos obsides absolute relaxavit^ eisque quatuor 
marcarum millia regi Anglorum reportanda con- 
tradere voluit; at illi propter víarum pericula "»ey '«'."'^n 
expediti repatriaré maluerunt, et tanto velocius 
quanto et alacrius revertentes^ suse liberationis 
nuncii primi extiterunt. Gavisus est ergo rex, 
gratias Deo agens, et mores in melius corrigens, 
extunc correctior vixisse perhibetur. 

Beges nogtri eanvenenmt ad Proelium, et Bex Fra/ncia 

deelinavit, 

Expleto tàndem induciarum tempore, cum^hetmce 
reges nuUa ' ratione ^ foedera pacis susciperent, ^^mce ànd 
pace in reliquum desperata, cum suis 'copiis^^ con- expire». 
\ienere, mense Julio, in valle quse Rallii dicitur^ juiy. 
non longe a Rothomago, quam quidem cum 
sua munitione et aliis plurimis rex Francise regi 
Anglorum abstulerat^ dum captivitate Aleman- 
nica teneretur: cumque ibidem uterque exerci- 



^ Pope Celestine had, as early 
as the 6th of Jiine, enjoined the 
Bishop of Verona tu bind Leo- 
pold of Àustria by an oath to re- 
lease the hostages, which, it ap- 
pears, had not as yet been done. 



Rad. de Biceto, Imag. Hist., 
Hist. Ang. Scrípt. 675. 

3 Omitted in MS. Cott. Tib. 

3 Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

p2 



2L2 



CMRONICON 



Richardi. tus 8ub meditatíoDe pugnae per dies aliquot 
"~^~"^ — ^excubaret in castris^ interiabente amiie, videns- 
que rex Franciae se viribus illa vice imparem^ 
cog^tavit de fuga; sed qaia noa poterat secare 
fogere, nisi munitione príus diruta, confestim 
arci et moenibas suffodiendis die noctuque insta- 
bat ; adversse partis impetum interim callide sus- 
pendens dolose tractando de pace. Verum rex 
Anglorum ex repentina suffossae arcis ruina dolum 
iutelligens^ iagenti animo turmas suas ordinabat 
ad pugnam: porro Francoruin exercitus noa 
expectato belli discrimíiie abíit ; composiiis 
tamen ordinibus ut prudenter cedere non turpiter 
fugere videretur: rex vero Ricardus, amne 
transito^ non est eos insecutus^ sed reformandae 
suocesBesof munitloni totis se viribus contulit. Eodem tem- 

the English 

King. pore rex Ricardus per stipendiariam militiam 
suam 'quam'^ 'Ruthas'^ vocant, expugnato et 
capto ^ Ysouduno'^ cum quibusdam aliis munitio* 
nibuSy fines suos in ' Bituricensi '^ provincià egre-^ 
gie dilata vit; còmitemque Alvemensem qui ab 
eo pridem recesserat, per eosdem stipendiarios 
captum^ cum suis munitionibus in suam potes- 

Trace. tatem redegit. Interim vero> mediantibus viris 
prudentibus^ bimestres intervenere induciae ut 
in hoc spatio ^deliberaretur'^ de ipsis inducüs^ 
vel in solidam pacem, Deo propitio, convertendis 
vel saltem in 'annos '^ aliquot protelandis. 



» * quas/ MS. Cott. Tib. 

« * Ruchas,' MSS. CoD. Arm. 
and Cott. Tib. 

« « Yseudun; MS. Cott. Tib.; 
hod. Issoudun. 



* < Baricensi/ MS. Cott. Tib. 

* ' deliberetur/ MS. Lansd. 



« i 



annis/ MS. Cott. Tib. 



WALTBRI DB HRMINGBURGH. 



213 



Elchard I. 
A.D. lltfS. 

Quomodo Rex Bicardus excusatur de Morie 

Marchionis. 

Eodem tempore Senex* de Monte, sic dictusi^tterof the 

'^ Old Man of 

non pro aetate sed pro sapientia et gravitate, the Moun- 
prínceps §"611118 orientalís quam ' Hausesisios'^ingthemur- 
vocant, misit ad Europae principes universos epi- of Montfer- 
stolas suaSy in ipsis epistolis excusans illustrem 
regem Kicardum de morte Conradi marchionis 
de Monte- ferrat D, et in illis sic dicens: "Vetus 
de Monte principibus et ora ni populo * Chrístianae 
religíonis'^ salutem. Noiumus alicujus inno- 
centiam nostri operis occasione laboraré, cnm 
nuUí immerito et ínsontí mali quippiara irroge* 
mus. Eos vero qui in nos deliquerant, Deo 
auctore, non patimur din^ de illatís simplicitati 
nostrae injuriis^ gratulari. Sígnificamus igitur 
universitati vestrae, ' ipsum '* testantes per quem 
salvarí speramus, quod nuUa memorati regís 
'machinatione'^ marchio ille interfectus sit: 
qui ^ profecto pro eo '^ quod in nos deliquerat et 
admonitus emendare neglexerat^ nostra voluntate 
et jussione per satellites nostros juste interiit. 
Consuetudinis quippe nostrae est eos qui nobis 
vel amicls nostrís in alíquo injuriosi extiterínt 
primo ut nobis satisfaciant commonere, quod si 
contempserint, per ministros nostros, qui tanta 
nobis devotione obtemperant ut se a Deo gloriose 
remunerandos non dubitent si mandatum nostrum 



' Thi8 is a translation of 
Sheik, which, in the natíye lan- 
^age, sig^ifies both an old man 
and the chief of a tríbe. This 
letter has scarcely a word in 
common with the copies given 
in Ralph de Diceto and Nicolas 
Trivet. 



* * Hausesios/ MS. Lansd. ; 
< Hauselios/ MS. Cott. Tib. 

» « Christiano,' MS. Cott. Tib^ 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 

* < imaginatione/ MS. Lansd. 

<^ < pro eo facto/ MS. Cott* 
Tib. 



214 



CHRONICON 



RieLurdi. exequendo occumbant, severitatís ultionem ex- 

A D 11 93 

— ^— ^ — ' petere. Audivímus etiam de praenominato rege 
vulgatum, quod nos tanqaam minus integres 
et constantes induxerit ut de nostris aliqaos regi 
Francorum insidíaturos eniitteremus ; quod pro- 
culdubio falsum et vanissimse suspicionis com- 
mentum est, cum nec ipse> Deo teste, tale 
alíquid circa nos attentaverit, nec nos ho^ 
miní immerito malum moliri respectu honestatis 
nostrae sineremus. Bene valete/' Has denique 
literas cum coram se solemniter recitatas rex 
Francorum audisset, díxisse fertur, regem An- 
glorum de tam infami nota praeclare purgatum, 
seque cum ipso de ca^tero posse foederari, cum in 
eum nulla alia causa fortius quam 'suscepta'^ 
suspicione de nece amicissimi marchionís ex- 
arserit ; baec dicens, causam substituit quia a 
suís eodem tempore ad ineundum foedus cum 
rege Anglorum monebatur: dicitur tamen quod 
ad germanae ejus, qui Siculi regis compar ex- 
titerat, nuptias aspirabat, quibus tamen potitus 
KingPhiup non est. Tàndem idem rex Francise sic fre- 
?auíwCTrf quenter illusus, absque divini timoris vel eccle- 
siastici vigoris obstaculo/ducis'^cujusdamTheu- 
tooici filiam^ duxit uxorem, cum pellex potius 
fuisse 'videatur'* et * superducta*^ magis quam 
ducta. 

Iterum canvenerunt Reges ad Proelium. 

Finitis igitur induciis, cum corda regum ad 
concordiam facile emoUiri posse crederetur, 
causis rursum ingravescentibus, et eorum, in- 
stigante diabolo, redivivus furor excanduit, et 



the Duke of 
Meran. 



^ ' concepta/ MS. Lansd. 
» Omitted in MS. Coll. Arm. 
^ Agnesy daughterof Berthold 
IV., Duke of Meran. 



4 ( 



videbatur,' MS. Cott. Tib. 



^ ' superinducta/ MS. Lansd.; 
* supradicta/ MS. Cott. Tib. 



W ALTERI DE HEMINGBURGH. 



215 



omnis spes pacis elanguit. Erat autem hiems et nichard i. 
Adventus Domini 'asper valde/^ et fames valida — ^r — '" 
qusB totam rere premebat Europam, nec ista ^^i-ous^ou* 
locum habere potueront quin rapinis, caedibos, 
incendiis, populationibusqae insisterent : rex au- The King of 
tem Francíae^ audito quod rex Ricard us ^ aliis'^^e^f^ 
esset intentus, Isoudunum oppidum obsedit, petu- ^■***"*°°• 
lanti animo jurans se non inde nisi expugnato 
oppido discessurum. ' Obsessi vero cibis armis- 
que sufficienter muníti clara fiducia súper murum 
stantes non sunt veriti neque cunctati juraré 
contraríum;'^ fitque per dies aliquot oppugnatio 
vebemens^ sed oppugnantibus damnosa magis. 
Interea rex Anglorum, accepto nuncio, impiger 
ad volat, oppidumque securus iugreditur, obsessore 
nou saltem attentante pròhibere illi ingressum, 
sed potius adornante discessum ; moxque turmas 
ad pugnam dispositas ingenti animo educit in 
carn pum paratus excipere diem ultionis et laudis; 
poterat sane dies illa longi certaminis decla- 
raré victorem nisi ' Francorum'* sibi providentia 
cautias pro^exisset. Cum enim ad dimican- 
dum minus 'sufficerent/^ et de fuga cogitantes 
ferocem insequentem timerent, dominum suum 
regem salubriori consilio impulerunt ut illís 
in arcto positis, certo belli discrimine declinato, 
honestam dignaretur pacem amplecti; qui exer- 
citus sui facies quasi ad fugam conversas videns, 
cum ipse in extremo agmine ' existeret/^ quod 
fortius cautiusque instructum fuerat contra fa- 
ciem insequentis qui in 'fronte''^ sui exercitus 



* Sapplied from MS. Lansd. 

' * àlias,' MSS. CoU. Arm. and 
Lansd. 

' 'Muniti vero clara fiducia 
súper murum stantes non sunt 
Yeriti quin ipse faceret contra- 
rium/ MS. Lansd. 



^ 'Francorumrex/MS. Lansd. 

* ' satisfacerent/ MS. Cott. 
Tib. 

' < consisteret; MS. Cott. Tib. 
^ 'facie/.MS. Cott. Tib. 



216 



CHRONICON 



Peace con- 
cluded, 



Rieiurd I. gradiebatar^ colloquium regis Ricardi per viros 

■"^"^ ^nobiles expetiit; et statim sicut erant in equis 

annati mutuo sibi occurrerunt inter suos exercí- 
tus modico íntervallo distantes. Itaque soli 
absque arbitrio diuscule collocuti in conspectu 
utriusque exercitus capitibus exarmatis se in 
mutuos amplexns dederunt: statimqae iu exer- 
citibus concordiam principum ingeus laetitia se- 
quitur; pacis 'dulce'^ nomen sonoris vocibus in- 
culcantes. Facta sunt baec, Deo propitio^ nonas 
Decembris, et populi cnm gaudio ad sua redierunt^ 
intentionem bellicam ad pacis studia et Dominici 
Natalis celebranda solemnia convertentes. Prin- 
cipes vero formam pacis, quam inter se secreto 
statuerant, apud se continebant post expleta 
Dominici festí gaudia declarandam. 



Dec» 5. 



De Pace inter Beges formata^ et mpta statim. 

A. D. 1196. Anno autem a partu Yirginis m.gxgvi. 

januwy. íngrcsso menso Januarií, iidem principes. cum 
magna nobilium frequentia in terrarum con- 
íiníis ad solemne colloquium con venerant/ ubi 
declaratum est, et consensu publico confir- 
mat uro, quod inter se reges sub clipeo statue- 

Temsofthe runt. Rcx * autcm'^ Francias resigna vit regí 
Aiigloram, Archas,* Augum/ Albemarlam,^ Cas- 
tellum Novum, et caetera quae de jure ejus tem- 
pore Alemannicas detentionis occupaverat, ex- 
cepto Gysortio cum quibusdam aliis castellís. 



peace. 



' ' dulcis/ MS. Lansd. 

^ This conference took place 
between Gaillon and Le Vau- 
dreuil ; the articles of peace are 
printed froïn a Treasury roll by 
Rytoer, Foedera, i. 66. Ho ve- 
den and Wendover say that it 
was held at Lovers. 



' ' enim/ MS. Lansd. 

* Arques, a town of France, in 
the department of the Lower 
Seine. 

' £u, a seaport-town fifteen 
miles north of Bieppe. 

^ Auinale, in the department 
of the Lower Seine. 



WALTKRI DB HKMINGBURGH. 



217 



pro quíbns remisít regi Angloram quicqnid de Richardi. 
jure ejus sorte bellica usurpaverat, scilicet bur- — ^-^ — - 
gum Turonense^ beati Martini corpore insigne, 
Ysoudunum oppidum, aliasque sive in ' Bitnri- 
censi'^ sive in Alvernensi provincià mnnitiones 
plurimas, Statuta est etiam poena in praevari* 
catorem pactorun), ne aliquod scandalum inter 
principes in posteram oriretur, at omnis cautela 
sufficere non potuit ad pacis propositum solidan- 
dum uti postmodum claruit ; rex enim Franconim 
cito poenitentia ductus^ et succensus in eos qui 
pacis ei consilium dederant, ad rescindendam 
pacem potius quam tenendam proclivior fuit: 
rex quoque Anglorum pro suorum finium vel 
mòdica mutilatione nulla compensatione con- 
tentus, irritandi regem Francorum> ut pacem 
iufringeret ex ipsa 'praescriptae'* pacis * for- 
mula'^ occasionem artemque invenit; rursus 
ergo bellicae intentionis inter principes ràbies 
exarsit. Acuebat autem regem Francorum ad 
experiendam iterum belli fortunam turbatio Bri- 
tonum, et tumultus quem contra regem Anglo* 
rum exercebant : cnm enim idem rex Ricardus Ricbard de. 
nepotis sui Arthuri tunc ' decennis/^ iilii fratris ^udúnship 

• j^ /••^• 1 •^•-Tk•^ • of Prince Ar- 

sui Geofndi quondam comitis Bntanniae, usque thur, wiuch 

j 1 «A» j. X -I A «j the Bretons 

ad annos legitimos tutelam exposceret, quidam refuse. 
nobiles et primi Britonum id ipsum non ferentes, 
sed pro 'puero et'^ pàtria fortiter aemulantes, 
cum eo a facie patrui imminentis ad interiora 
Britannise secesserunt. Eodem autem tempore pamine. 
solemne jejunium Quadragesimae, et quasi in- 
stans festum Paschae, aerisque inclementia ' et 
fames'^ per provincias supra modum desi»viens 
regibus obstiterunt ; ita quod amicis suadentibus 



' 'Birncensi/MS. CottTib. 
^ ' praescrlptíoiie/ MS. Lansd. 
» « forma,' MS. Cott. Tib. 



* *' decentís, MS. Lansd. 
« Omitted in MS. Cott. Tib. 



218 



CHRONICON 



Riciuirdi. conceptuïn furorem pro tempore suspenderunt ; 
— ^— ^ — '- et ' tempus' * quo solent reges.ad bella procedere 

mediantibus induciis ' expectarent/ ^ quod et 

factum est. 

Duo Soles apparuerwnt 

sundaj. In octavis Pentecostes^ hora diei prima, ap- 

AppearaDoe paruere in coelo duo soles, sol scilicet verus, et 

of ft parbo* 

lion. alius tanquam semulus; néc facile discerní po^ 

terat úter illorum esset sol verus, nisi ex solíto 
processu. Quod signum se vidisse testatur Wil- 
lelmus de Novo-burgo in sua Chronica : cumqüe 
diuscule hoc signum cum aliis multis respexisset, 
tàndem aemulus ille veri solis evanuit. 



Thewarwith 
France ii re- 
^newed. 



Iterwm post Inducias ewccmduit Furor eorum. 

* Nec'^ multo post induciarum expleto tem- 
pore iterum cruentus furor principum excanduít» 
totis in arma viribus ruitur; igne ferroque flo- 
rentes provinciae corrumpuntur ; et rex quídem 
Francorum cum suis Albemarliam obsedit, rex 
vero Anglorum obsedit castrum quod ^ Nonancur- 
tium'^ dicitur, olim quidem sui juris, quo mature 
potitus rogabatur a suís ut obsidionem regís 
Francorum de alio castro solveret, sed dissimu- 
layit confidens de virtute suorum qui castellum 
obsessum egregie defendebant. Conversus ergo 
' rex'^ ad depopulandos fines hostiles, satagebat 
solicite absque mutui sanguinis discrimino aver- 
tere obsessorem : at vero rex Francias pertinaciter 
coeptis insistens cum multo tàndem sui exercitus 



* < tempore/ MS. Cott. Tib. 

* 'extarent,' MSS. CoU. Arm. 
and Cott. Tib. 

' ' Sed/ MS. Cott. Tib. 

^ « Nonanturcy»/ MS. Coll. 



Arm.; * Nonanjitiircis/MS.Cott. 
Tib. ; ' Nonantartis/ MS. Lansd. 
hodie Nonancourty a tows of 
Normandy on the river Eure. 
^ Supplied from MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 



219 



sadore et sanguine castellam deditione obtínuit : 
ínimicítíis *ergo'^ magis crescentíbus, refor- 
mandse pacis a bonis et sapientíbus inaníter stu- 
debatur cnm ipsi principes ad omne consilium 
pacis obsurdescerent. 



Ricbard I. 
A. D. 1 196. 



De t*ame et Pestilentia in Anglia. 

Aggravata est- etiam ipso tempore manus Famineand 
DomÍDÍ súper populam Chrístianam in peste et 
fame^ ut illud pene propheticum completum esse 
videretar^ '' Plaga ínimici percussi te, castigatíone 
crudeli:''^ et quidem fames valida, ex intempes- 
tivis imbribus proveniens, per annos jam aliquot 
Galliam Angliamque vehementer attríyerat. 
Cumque Yulgos pauperum passim inedia deperiret 
secuta est e yestígio pestis saeyissima, scilicet 
febris acata, qnse tot et tantos siog^lis diebus 
* corripieiïs' * finaliter prostrayit, ut yix ' inyeni- 
rentur ' ^ qui yel caram languidis vel sepulturam 
mortuis exhibereat : cessabatque consuetus fune- 
ris apparatus quia quacumque hora diürna quis 
obiisset mox matri terrae ' tradebatur/ * nisi esset 
quis ditior yel persona nobilíor. In plerísque 
etiam locis fiebant fossse nou modicse receptai 
cadayerum, eo quod facultas non esset unam- 
quemque per se, j uxta morem, ' recondere/ * Tàn- 
dem, yolente Domino, post sex fere menses hie- 
mali rigore consopita quievit. 



' Omitted in MS. CoU. Arm. 

' Jeremiah, xxx. 14. 

s * arrípiens,' MS. Gott. Tib. 



* < inTeniretar/ MSS. Lansd. 
and CoU. Tib. 

' ' reddebatur/ MS. Lansd. 
' ' reconderetur,' MS. Lansd. 



220 GHRONICON 



Riehard I. 
A.D. 119&, 



Bex Ricardm recepit Ohsidei mos ah Imperatore^ et 

Terra Sancta turbata est. 

TheEmperor Sano Fcx Angloruiü paulo ante obsides saos 

wte^Sta apud imperatorem relíctos absolute receperat, 

Engusiihoi- persQiuta illi pacta) redemptíonis summa, quibus 

receptis dixisse íertur, *'A captívitate Aleman- 

nica nunc scio me vere liberatum ! ** Liberatas 

itaque ab exactore tam graví, intentíone integra 

bellicís negotíís insistebat, de reversione in Sy- 

riam cai se redire devoverat nihil vel tepide co- 

gitans : in eventu tamen ibi bene contigerat ; 

i>«rth of quia mortuo tunc Saladino scissum est ejus im- 

1193. ' perium juxta numernm succedentíum fíliorum ; 

HisBonsen- ipsísQue inter se dissident ibus, orta est rixarum 

gage in a * ^ 

civüwar. bellorumque matèria, et facta est samma con- 
fusió in domo ejus, Christianis interim, sub 
Henrico principe, induciarum expletionem pras- 
stolantibus. 



Imperator proposuit ire verstis Terram Sanctam. 

A. D. 1195. Porro imperator, ttt quasi expiaret quod in 
makesprepa. Chrístianum priucipem ab Oriente revertentem 

rationsfora r jí • j. -x a i» • 

erugade. tam tcedo commiscrat, proposmt Anglicanis 
opibus * orien tales ' ^ reliquias visitaré. Unde 
auno Domini m.cxgv., convocatís sui imperií 
ecclesiasticis laicisque personis, et devotione 
propria cunctis declarata, ad aemulandum pro 
Cbristo multos ex subditis provocavit; apo- 
stolicse etiam sedis legatus, qui ibi praesens 
erat, cum prselatis et clericis qui dignitate et 
facundia praecellebant, per dies octo continuos in 
auribus Christianas multitudinis potenti eloquio 



I ( 



orientalis ecclesiae,' MS. Lausd. 



WALTBRI DE HEM1NGBUR6H. 



221 



declamantes. iu tantum animós devotionesque Rtehardi. 

_ * - ., . ,. •,? A.P. 1196. 

populorum erexerunt^ut fas esset ibi dicere> "Vere 

digitus Dei est hic." Magnis ergo praesulibus et 
prseclaris ducibus cum multitudine Tirorum for- 
tíum Dominicum characterem certatim sumen- 
tibus^ ipse quoque imperator paratus fuit eodem 
signo cum ca^teris insigniri^ sed hoc ab omnibus 
altíori consilio dissuasum est allegantibas Chrís- 
tianse expeditioni condacere ut in imperio raanens 
progresso exercitui de victaalibus et expensis, et 
cum necesse fieret de militia iterato supplenda, 
provideret. Itaque Germanicarum atque Italià 
carum gentium expeditio totís viríbus parabatur 
in Syríam; cum reges nostri pil sanum aut 
sobrium meditantes proprio tautum furori cum 
multorum discrimine * indulgerent/ ^ 



Padficatis Britanïbm Bex Bicardm cepit Episcopum 

Belvacensem. 

His diebus Britones qui a rege Anglorum jam- íí:^^[*^''•, 
pridem desciverant^ depopulatione ipsius regis sueforpeace. 
coercitiu in ejusdem regis Ricardi foedus et gra- 
tiam cum suo ' Arthuro'^ rediere. Bellum quo- 
que Tholosanum quod 'illustri" Anglorum regi 
Heurico et filio ejus Rícardo res summi negotii 
'fuerat/* et per annos xl. vires multorum attri- 
verat populorum, eodem tempore, volente Do- 
mino, sic expiravit. Comes enim Sancti iBgidii, Marriageof 
pactis cum rege Anglorum celebratis, sororem touIoom^^ 
ejus, quae olim regi Sicilise nupserat, cum ingenti Ki?g Rkh- 
glòria conjugem duxit, et sic inveteratum illud "**" •****'* 
odium conquievit. Itaque rex Anglorum, qui ad 
tria bella quasi minus potens divisus fuerat. 



» Mnduberunt/MS.Cott.Tib. 
* ' principe Arthuro/ MS.Cott. 
Tib. 



' ' illatam est/ MS. Lansd. 
* * erat,' MS. Lansd. 



222 



CHRONICON 



Richard I. 
A. D. 1197. 

War wlth 
Franoe. 



A. D. 1197. 



Richard 
takes the 
Bishop of 
Beauvais 
prUoner, 

and confines 
hlm In the 
castle of 
Rouen. 



finitis síc duobuSy ad tertium, quod cum rege 
Franconim gerebat, quasi integer redditus, 
coepit robustius agere et terribilior hostibus appa- 
rere : certabatur ergo utrinque totis viribus ; 
tantusque extitit debacchantium furor ut nec 
sacris Quadragesimffi diebus deferrent^ deprse- 
datíonibus atque incendiïs loca prius florentía 
corrumpentes^ nec sacerdotibus Domini si forte 
inciderent secus quam popularibus parcendum 
ducentes. Anno Domini M.cxcvii. continuato 
ipsíus ' facinoris ' ^ jam anno quinto, coepit 
rex Franciae moUius agere : rex vero Angliae 
paulatim augebatur viribus et prosperabatur 
magis. Denique vicum insignem qui dici- 
tur Sancti Valerici repente aggressus potenter 
effregit, munitionem evertit, et praeda demum 
onustus abiit ; nec multo post in pago Belvacensi 
castrum, quod ' Milliatum'^ dicitur, per suos ex- 
pugnavit: quod audiens ' Belvacensis" epi- 
scopus,^ homo ferocis animi et propinquitate 
regia inclytus, sumptis propere armis, bellicosus 
magis pontífex quam religiosus apparuit. Sed, 
fortuna mutata, captus et vinctus 'cum'^ qnibus- 
dam aliis ^ nobilibus/^ regi Anglorum gratissi- 
mum munus oblatus est:^ cumque Rothomagi 
vinctus servaretur duo, ex clericis ejus supplices 
ad regem venenmt, postulantes regis gratiam ut 
domino suo possent in vinculis ministrare ; quibus 
rex : " Vos/' inquit, '* judicate inter me et domi- 



* ' famis/ MS. Lansd. 

« * Myllatum,' MS. Cott. Tib. 
^ ' Belleyacensis/ MS. Lansd. 

* Philip de Dreux, Count and 
Bishop of Beauyais. 

^ * ac cum/ MS. Lansd. 
^ Omitted in MS. Lansd. 
^ The bishop of Beauvais was 
kept in confinement after his 



capture by Marchadee till 1202, 
when he obtained his release 
on the payment of a large fine. 
He afterwards signalised him- 
self in a conflict with the Earl 
of Salisbury, at the fiímous battle 
of BoTines, and died at Beauvais, 
on Sunday, the 12th of Noyem- 
ber, 1217. 



WALTERI DE HBM1N6BUR6H. 223 

num vestrum. ut emm quse mihi vel intulit vel Richaniií 

A* D 1 197 

molitus est mala oblivioni tradautur asque ad~~^~"^ — ' 
unum ? Certe ab Oríente rediens et detentus ab 
imperatore ' Theutonico' ^ respectu regise personse 
moUius tractabar et cum decenti honore ; super- 
veniens autem iste dominus vester quasi in ves- 
pere cum imperatore secreto tractavit ; et cujus 
rei gratia venerit^ et apud imperatorem nocte 
quid egerit, expertus sum maiie, aggravata est 
enim súper me manus imperatoris, tantoque mox 
oneratus sum ferro quantum equus vel asinus 
ferre vix posset. Juste ergo decernite qualem 
dominus vester habere custodiam debeat apud 
me> qui talem mihi fecit apud detentorem meum." 
Clerici vero ad hoc non habentes quid dícerent 
frustrati abierunt : bellicosus itaque pontífex ser- 
vabatur in vinculis et tractabatur ab hostibus mi- 
tius 'forte'^ quam meruerat, sed plane durius 
quam decebat episcopum : interpellavit autem 
per suos Romanum pontificem ut ecclesiastici 
vigoris instantia liberaretur de manibus detento- 
ris; sed ille summus pontifex prudeuter con- 
siderans quod rex Anglorum episcopum non praa- 
dicantem sed proeliantem cepisset^ et rigidum 
magis hostem quam pacificum preesulem teneret 
in vinculis^ ut vinctum relaxaret illi molestus esse 
noluit^ sed interpellanti sapienter et discrete re- 
spondit improperans quod secularem militiam 
ecclesiasticde praetulisset, et pro baculo pastorali 
lanceam, pro mitra galeam, pro alba loricam^ et 
clypeum pro stola, sumpsisset, et gladium fer- 
reum pro gladio spiritus, quod est verbum Dei. 
Negansque se pro eo vincto imperaturum regi 
Anglorum^ sed opportune supplicaturum polli- 



1 < 



Roraano/ MS. Lansd. | ' Omitted in MS. Cott. Tib. 



234 



CHRONICON 



Riehard I. ceus I vÍBCtus itaque pontífex relaxationem suam 

A D 1197 

-^— ^ — - citra regum concordíam desperabat^ atque ideo 
pacem qaam prius intentor bellí oderat in illo 
vinculonim tsedio jugi desiderio suspirabat. 



QtMfnodo Comes Ftandrensis, Regem Frància deserens, 

Begi Bicardo fcederatus egt. 

Eodem tenipore defecerunt a rege Francorum 
quidam regni sui potentes, illatis a rege injuriis 
irritati et dominum dunim * causantes/ ^ juncti* 



»« 



J^5jJJ**®'que regi Anglorum vires ejus auxerunt. ' Ex 
Sch?rí*°* quibus comes Flandrensis, dolens se a rege Fran- 
corum juris sui hsereditarii media fere parte frau« 
datum, regis Anglorum pecuniis roboratus^ nobile 
oppidum quod dicitur ^ Duay'^ obsessum deditione 
recepit; quasdam etiam munitiones àlias occu^ 
pavit : quibus successibus confortatus, crescente 
fiducia, civitatem 'Atrebatensem'^ obsedit. Sane 
reges nostrí tunc tanquam ex indústria mutuum 
devitantes occursum locis diversis cxercebantur. 
Et rex quidem Anglorum in pago Bituricensi' 
munitiones aliquot expugnavit ; rex vero Fran- 
corum munítionem ' Dagon'^ nominatam, quae ab 
ipso paulo ante defecerat^ castris circumdedit: 
qua mature dedita et eversa, memoratae urbís 



1 < cayentes/ MS. Cott. Tib. 

' < £/ MSS. Lansd. and Cott. 
Tib. 

» * Doway/ MS, Cott. Tib. 
Dooay, a strong'city of Flanders, 
on the borders of Artois ; at pre- 
sent capital of the Department 
oftheNorth. 

* «Attrabensem,' MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. ; ' Attraci- 
bensem,' MS.Lansd. ; Arras, or 
Atrecht^ the capital of Artois, one 
of the ten provincSs of the Ne- 
therlands. It is now capital of 



the Department of the Straits of 
Calais. 

* Bourges, a city of France, 
situated at the confluence of the 
Auron and Eure, formerly the 
capital of Berry, and now capital 
of the Department of the Cher. 

« <Daugon/MS•Lansd•,more 
correctly spelled by Newbury, 
Hoveden, and Coggeshale, 
' Danga ;' a town of Normandy, 
situated on the little rÍTer Epte, 
and now comprehended in the 
Department of the Eure. 



WALTERI DE HEMIN6BURGH. 225 

obsidionem à comitè Flandrensi factam solvere nichardi. 
festínavit. Obsessor autein^ adventu ejus * prae- '^'^^' 
cognito/^ obsidionem deseruit ; hostemque super- 
bum ad prosequendum cedendo ' accendens/ ^ 
dum a tergo incautius progressi^ confractís am- 
nium pontibus, difficilem vel ibi ' reditum ' * vel 
exercitui ejus commeatum facere studuit^ arteque 
plus quam viríbus effecit. Cumque amicis medi- 
antíbus inter partes de pace tractaretur, oblatam 
comes pacem nec respuit nec absolute amplexus 
est ; obtendens tamen se regi Anglise^ sufficien- 
tem per obsides idoneos praBStitisse^ atque ab eo 
vicissim accepisse, cautionem quod neuter eorum 
sine altero bellum pace mutaret ; pactis tamen 
inter partes formatis consensu regis Anglise pro 
tempore 'sanciendis'* rex Francorum ad propria 
rediit ; comes vero cum festinatione adiit regem 
Anglorum ut consensum ejus ad pacem alliceret. 

Treugam waius Armi cepemmt Reges. 

Itaque reges tantum jam pacis avidi, quantum 
bcllici laboris pertsesi, anno a partu virginis 
^M.cxGVii./^ mense Septembri, cum optimatibus september. 
suis et omni frequentia subditorum ad solemne 
colloquium in terminis convenerunt. Ubi quidem 
de plena pace minus actum est, eo quod animi 
principum a longa inveterati odii passione diffi- 
cile sanarentur. Sed treugam unius anni et^mce. 
quatuor mensium tanquam arram futurse pacis 
inter se statui maluerunt, adjicientes in pactis, 
ut negotiantibus regiones essent pervise mutuis- 
que provinciae gauderent solatiis ; et jit captivi 



1 <, 



cognito/ MS. Lansd. 



' ^ accedens/ MS. Lansd. 
» < peditum,' MSS. CoU. Ann. 
and Coti. Tib. 



* ^ sanctitudinis/ MS. Coll. 



Ann. 

« < M.oxcviii/ MS* Cott. Tib. 
VOL. I. Q 



226 



CHRONICON 



Rietatfdi. utrinque competent! et tolerabili redemptione re- 

-^— ^ — ^laxarí mererentur. Soluto igitur conventu, mili- 

tantibus facultas data est ad propria remeandi: 

et fessae províncí» pausam modicam gratanter 

susceperant. 



Interim Bsx Bicardus Gayfard construxit. 

Eodem tempore illustris rex Ricardus apud 

vicom qui Andelaycus^ dicitur ; quem locum pro 

tuitione Normanniae castro construendo rex ipse 

notasset aptissimum; castrum nobile quod vul- 

Rictawd con. gariter dicitur Castellum Gayllard ex opposito 

easüeof manerií sui de Aundele, interposito ffumine de 

Aundel,^ profusis valde sumptibus eedificavit, 

natura loci mirabiliter juvante : locus autem ille 

erat antiquum patrimonium ecclesise ' Rothoma- 

gensis :'^ sed qoia timebat rex Ricardus ne forte 

idem locus ad hoc ipsum hostiliter occuparetur a 

Dissension refiTC Fraucorum eundem duxit praeoccupandum. 

Kingand Cujus rei causa orta fuit dissentio inter regem 

Arehbúhop Ricardum et Walterum Rothomagensem archi- 

of SottWi» 

episcopum qui in regis peregrinatione et Aleman- 

nica detentione Anglioi regni procurator fidelis 

extiterat ; appellante archiepiscopo ad papam et 

appellationem 'prosequente, sed accepto ^^ a papa 

responso quod patienter sustineret quoadusque 

pax plena inter reges esset reformata, reversus 

Hereceives est, et síc cum rcge concordatus. 'Rex enim 

excEu^forpro pra^dicto vico litigioso'^ famosum illum 

Andeiy-e. ^j^^jj^ maritinium qui Depa dicitur, ' ecclesiae *^ 



' Andeli-le-Petít. 

' A river of Normandy, which 
takes iti rise in*ar La Ferté, and 
íUls into the Seine over agaiost 
Pont de l'Arche, about ten miles 
aboye Rouen. 



• ' Rothomagi,' MS. Cott. Tíb. 

* * prosequeDtem,accepity'MS. 
Lansd. 

* < £t rex proiUo litigio/ MS. 
Lansd. 

« Omitted in MS. OoU. Arm. 



WALTBRI DB HEMINGBURGH. 227 

Rothomagensi donavit^ et archiepiscopam i^ Richardi. 
prístínam specialitatem recepit. — ^— ^ — - 

QiMmado ibi pluit San^mnem. 

Sane in illo loco cum magna illa aadificatio 
íieret rem prodigiosam contigisse ferant. Nam 
mense Maío paulo ante Domiuicse Ascensiouis May. 
solemnia cum rex Ricardus ibi adesset, et opus 
operaríosque de festinatione urgeret, repente 
imber sanguine mixtus descendit^ stnpentibus a «hower of 
cum ipso rege cunctís qui aderant, cum et in 
suís yestibus veri sanguinis guttas conspicerent, 
et rem tam insolitam malum portendere formida- 
rent. Verum ex hoc idem rex non est territus 
quominus ' operi ' ^ promovendo intenderet^ in quo 
sibi, ni fallor, ita complacebat ut etiam si angelus 
de coelo id omittendum suasisset anathema íUi 
fuisset. 

De Morte Regis Ricardi, 

m 

j^dificato itaque castro et infra eundem annum a. d. ii98. 
plenarie completo fertur ipsum regem hujusmodi 
verba protulisse circumstantibus magnatibus suis> 
'^ Ecce quam pulchra íilía unius anni ; " dilexit 
enim eundem locum, et gloriabatur in hoc facto. 
Gumque ad alia divertisset se rex Ricardus et 
custodes ejusdem castri in sua custodia negli- 
gentes extitissent, egressdD enim erant ex morè 
lotrices per posticum ad lavandum pannos et 
alia quseque^ in lacu subtus castrum^ nec suspi- 
cabantur custodes accessum haberi 'posse'^ ex 
parte illa, et ecce ingeniosi Franci et sibi multo- 
tiens a longe providentes, prdeordinatis scaphis et 
allatis, dum quadam die egrederentur lotrices, 

' ' opere,' MS. Lansd. | * ' post se/ MS. Cott. Tib. 

q2 



228 



CHRONICON 



selse the 
castle of 
GaUlard. 



Riehardi. lacuiu cum scaphís transíerunt^ et apprehensis 
The French lotricibus castrum ingressi sunt ; fugientibus ad 
eorum introitum quibusdara ex custodibus et aliis 
comprehensis^ confestimque attraxerunt alios et 
A. D. 1199. facti suQt quasi robur immensum. Qaod cum 

Richard pro* ■• • . t» • j j* ^• 

pares to audisset rex RicarduSy mox cum summa festi- 
natione accurrit, et sic invemens castrum praeoc- 
cupatum iratus est valde, et commota sunt vís- 
cera ejus in hoc facto» declinavitque ad manerium 
suum de ' Awendel ; ' ^ quod situm est ex oppo- 
sito ejusdem castri» interjecto flumine sic nomi- 

surveys the nato Awendellc. Cumque die quadam spatiatum 

wallprevioas ^ ^ ^ i . ., • • ^ 

toanasMuit, pergcrct» castrumque et loci situm circumspiceret, 
cognitus est a quodam balistario» et emisso ab eo 
telo graviter vulneratus est.* Vocatique sunt 
chirurgíci qui dicunt ei quod ob gratiam recu- 
perandse sanitatis abstinendum esset ei totaliter 
ab omni contactu mulierum» locus enim scapula^ 
in quo percussus est periculosus erat et profundus» 
propter quod interdixerunt ei omnem uxoris am- 
plexum» visum etiam et tactum : qui cum esset 
lubricus valde et in amore mulierum excandes- 
cens noiuit reprimere delicias suas» sed salubre 
consilium parvipendens» non curavit de vulnere, 
eo quod modicum erat ; et * infestatum'* est, crevit 
enim venenum et desperatio vitse secuta est. 



i« mortally 
wounded by 
a missile. 



' ^AnndeV MS. Lansd. ; 
* Awdele,' MS. Cott. Tib. 

' This account of Richard's 
death, though not so probable as 
that generally received, is never- 
theless corroborated by the 
Chronicle of London, and the 
Metrical Romance commemora' 
tive of the Gesta of this King. 
Peter Langtoft thus expresses his 
inability to decide before which 
of the two places Richard Ooeur 
de Lion felí: — 



'' I wene it hate Chahalouns, or 
it hate Galiard, 
Outher the castelle or the toun, 
ther smyten was Richard." 

Every particular of the affair is 
involved in obscnrity. Sir F. 
Palgrave has coUected the vary- 
ing statements of ancient writers 
respecting this subject. See his 
introdaction to the first Yolume 
of the Rotuli GurÍ8B Regis. 
' ' infestratum,' M S.Coll.Arm. 



WALTBRl DB HBMIN6BURGH. 



229 



Cumque vitae ipsius nulla esset spes, et horrenda Richard i. 
mors jam 'pateret'* in januis, ingressus est ad -^~^ — ~ 
eum ille Walterus Rothomagensis archiepiscopus waRerarch. 
de quo supra fecímus mentionem ; et ait ei, luoenr 
'' Dispone domui tuse, O rex ! quia morieris 
ta et non vives : "« cui rex, *' Minae sant> epi- 
scope, et quasi trufse quas loqueris :" cui episco- 
pus, " Non sunt trufae, rex, sed * infallibilis ' ^ 
mors in januis te expectat i"^ cui rex, *' Quid 
ei^o vis ut faciam ? " At ille, " Cogita de filiabus 
tuis maritandis, et age pcenitentiam : " et rex, 
''Hoc est quod primo dixi, trufae sunt 'quas'^ 
loqueris, tu enim nosti me filios aut filias nun- 
quam procreasse :" et episcopus, '' Immo, O rex ! 
tres babes filias, et diu est quod eas habnisti 
et aluisti; primogenitam enim tuam babes su- 
perbiam, secundam avaritiam, et tertiam lux- 
uríamt has enim habnisti, et supra modum 
dilexisti a juventute tua :" " Verum,'' inquit rex, 
'' istas habui, et eas sic maritare volo ; primoge- 
nitam enim mcam, scilicet superbiam, concedo 
Templariis, qui fastu tument, et pra3 caeteris sunt 
elati; secundam vero scilicet avaritiam 'do'^ 
monachis griseis qui omníbus vicinis suis per 
avaritiam nocent ut diaboli efi^ra^nati; ultimam 
autem, scilicet luxuriam, assigno monachis nigris 
qui assata et frixa comedunt nunquam satiati/' 
Ista enim tria hominum genera odio habuit rex, 
et ideo pra3 caeteris nominatas filias eis maritavit* 
Ad hdec ille episcopus, '' Non loquaris ita, rex, 
quoniam tempus resolutionis tuse instat jam, 
et prope est : " et rex, " Quid,*' inquit, " mihi fa- 
ciendum est?" At ille, "Age/* inquit, " pceni- 
tentiam, et confiteri peccata quee commisisti, con- 



* * patens/ MS. Lansd. 

' 2 Kings XX. 1. Isaiah 



XXXYÜl. 1. 



8 * inevitabilis/ MS.Cott. Tib. 

* * qu»,' MS. Cott. Tib. 

* Omitted in MS. Ck>lL Arm. 



230 



CHRONICON 



Richiid I. 
A.D. 1199. 

The King*! 
peniteiiM 



fideoB in Chrísto 'crocifixo'^ et in misericòrdia 
ejus quae est súper omnia opera ejus, cui promp- 
tius est peccata dimittere quam peccatori yeniam 
postularé." Motus itaque rex in verbis episcopi 
prorupit in lachryuias et ait, '' Poeniteo vaMe et 
poenitentisB signa videbis episcope^ et testifi- 
caberis:" moxque accito confessore suo peccata 
sua gravia cum immenso dolore confessus est, et 
beneficium absolutionis consecutus ; praecepitque 
sibi pedes ligarí et in altum suspendi nudumque 
corpus flagellis caedi et laceraria donec idem ipse 
prsBciperet ut silerent : cumque diu caederetur ad 
modicum ex prascepto 'ejus'^ siluerunt; et 
iterum reassumpto spiritu hoc idem secundo et 
tertio in abundantía sanguinis compleverunt. 
Tàndem in se revertens praecepit viaticum sibi 
afferri, et se velut proditorem et hostem contra 
domínum suum 'ligatis'^ pedibus cum 'fune''^ 
trahiy acceptoque yiatico cum magna cordis reve» 
rentia et tremore adjecit, '' Misericòrdia Domini 
magna est, quse vuit omnes homines salvos fieri ; 
justitia tamen ejus recta est, quae vuit omne de- 
lictum flagellari et puniri : verum in misericòrdia 
* ejus ' ^ coníidens et de justitía timens lego me et 
corpus meum vermibus corrodendum, animam 
autem meàm usque in diem judicii igne pur- 
gatorii cruciandam in spe misericòrdia^ Dei, in 
qua credo me posse salvari in illum diem/' Et 
biis dictis modico supervixit tempore, et mor- 
HeisbuTied tuus est, sepultusque 'est'^ juxta patrem suum 
vrauit. in monasterio * Fontis '^ Ebraudi, mense Aprilis,® 



and death, 
Tuesday, 
April 6. 



' Omitted in MS. Cott. Tib. 
' Supplied from MS. Lansd. 
' ' complosis/ M S. I^ansd. 

* * equis,' MS. Cott. Tib. 

* Omitted in MS. Coll. Arm. 
^ Supplied fron^ MS. Lansd. 



^ Omitted in MS. Lansd. 

* The Ring's interment, ac- 
cording to the Annals of Waver- 
ley, was performed on Satarday 
the lOth of April. Annales Wa- 
verlei, Rer. Ang. Script. ii. 160. 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 



231 



anno Domini m.cxcix. Sicqae leo ferox qui Riehtrdi. 

A.D 1199 

vivens in corpore cor et animom leonis habuisse — '"^ — '- 
'ferebatur/^ per industriam discreti pontificis ad 
Christum dirigitur yelat agnus mitíssimiis, et 
poenitens gloriosus. Audito itaque rumore mor- 
tis ejus in cúria regis Franciae gavisi sunt gaudio 
magno valde, et congratulabantur regí suo di- 
centes, " Gaudendum est tibi, O rex, quia hostis 
tuus immanis corruit et mortuus est/' Quibus 
rex, '' Non mihi 'quidem^^ gaudendum est sed 
potíus condolendum, quia corruit prínceps nobilis 
et mjles strenuior totius Christianitatis ; et licet 
in suo ' tempore ' ' eum ad tempus sensissem 
adyersaríum^ sperabam tamen eum mihi haberí 
posse et hominem et amicum : vobis etiam in 
morte ipsius dolorís matería orta est, quia qui 
contra eum et stipendiis meis jamdudum sump- 
taosissime militastis, nunc propriis potestis sti- 
pendiis militaré." Et sic licentiati incidenter 
doluerunt qui materíam solatii intexere 'nite- 
bantur.'^ Interfectorí etíam ipsius regis Ricardi 
dum magna se meruisse crediderat^ ait rex, 
^^ Quia príncipem strenuissimum occidisti, non 
quidem in bello sed in dolo, mala morte morí- 
eris:" praecepitque, 'et equis tractus dilaceratus 
est, et ad furcas suspensus/^ 



De Primordiis Begk JohannU^ ei guwnodo occidit 

Arthurum. 

Mortuo reíce Ricardo et sepulturae tradito, King john's 
Johannes frater ejus sciens se non admitti ad 
regnum a magnàtibus terrae Anglicanae eum pro- 



'<fertur/MS.Cott.Tib. 
• ' inqiiit,' MS. C!ott. Tib. . 
' SuppUed from MS. Cott.Tib. 



* < Tidebantur/ MS. Lanad. 

* ' ut equis tractus et dilace- 
ratus, ad furcas suspenderetur/ 
MS. Lansd. 



232 



CHRONICON 



John. pinquiorem haberent regni successoreití^^ Ar- 

j^j~^; — '" thurum scilicet fílium fratris sui seniorís Galfridi 

^ídwed b q^^^ïïd^ïï^ comitís Biitanniae ; dum àdhuc esset in 

MÍSíe"*! Aquitania comprehensum puerum dolo tenuit, et 

occidit^ per manum armigerí sui Petri de Malo- 



' Although our author is per- 
fectly correctiu his assertíon that 
John was not the ríghtful heir to 
the English throne according to 
modern decision, it appears yery 
doubtfal whether such was the re- 
ceiyed opinion of the twelfth cen- 
tury. John,in8upportofhisclaim 
to tiie crown, argued that he had 
a superior right, as nearer of kin 
to Richardy being his next sur- 
viving brother, whereas Arthnr 
was one degree further removed 
and a minor ; this subject admits 
of moch discussion, for though 
the people of Anjou and Guienne 
owned Duke Arthur for their 
princeí yet the states of Norman- 
dy were of another mind, and 
by yirtue of King Richard's tes- 
tament, John was immediately 
invested with that dakedom, and 
not opposed by the King of 
France, the su premé lord of the 
fee : and as for England, besides 
his brother's testament, whereby 
he left him heir of all his territo- 
ries, itwas also generally heldin 
England, as most consonant to 
the ancient English law of suc- 
cession, that the brother should 
succeed to the crown before the 
nephew. Various circumstances 
tend to prové that John was 
especially indebted for the crown 
to the election of his subjects, 
in accordance with the Anglo- 
Saxon custom, which still pre- 
vailed, the consent of the people 
being considered necessary to 
render the hereditary right of 
the King effective. For further 
observations on this subject, see 



Tyrrell, Bibliotheca Política, 612, 
613; Blackstone's Commentaríesy 
i. 200, 201, ed. 170S. 

' líie introduction of Arthur's 
imprisonment and murder in this 
place is premature, for he was 
not taken prisoner till July SI, 
1202, and died Apríl 3, 1203, 
four years after John's accession. 
Much interest having always 
been attached to this 'subject, it 
may be useful to insert here the 
opinions of the Tarious cbron» 
iclers. Ralph of Coggeshale 
(from whom Shakespeare copied) 
giyes, under the year 1203, a 
particular description of the in- 
tended mutilation of Arthur when 
under the guard of Hubert de 
Burgh, but was evidently un< 
certain respecting the cir* 
cumstances of his death, as he 
merely says it was rumoured 
that the prince had been 
drowned in the Seine. Rad. de 
Coggeshale, Recueil des Híst. 
de la France, xviii. 96, 99. Ho- 
yeden's continuator says, that 
Arthur being imprisoned by his 
uncle, ''dubium quo casu, de 
medio factus est." Rog. de 
Hoyeden. Anonym. Contin.; Re- 
cueil des Hist. de la France, 
xyiii. 164. In a manuscript 
preserved in the archives of the 
church of Nantes, quoted by M o- 
rice in his 'Preuves, i. 107, we 
read that in 1203 Arthur was de- 
ceitfully murdered by his oncle 
at Caesaris Burgum, and his 
body cast into the sea. The 
anonymous chronicle of the canoa 
of Laon states, that in 1203 John 



WALTBRI BE HBMINGBUR6H. 



283 



'2 John. 



lacu,^ cui postea baeredem baroniae de Mulg^ref ' . _ ,,__ 
dedit in uxorem loco mercedis iniqu». Re- "^ 



most cruelly murdered his ne- 
phew, Arthur, whom he had 
taken prísoner at the siege of M i- 
rabeaa. Recaeil des Hist. de la 
^rance, xviii. 712. MatU París 
infonns os that in 1202, Arthur, 
being imprísoned at Rouen, short- 
ly after vanished, his end not 
being actually known; adding, 
« ntinam ut non fama refert in- 
▼ida/' which sníBciently indi- 
cates what was the current re- 
port. Matt. Paris, xvü, 682. 
He afterwards narrates that John 
was condemned to die in the court 
of France by the judgment of his 
peers,for haringtraitorously mur- 
dered his nephew with his own 
hands. The Annals of Margan, 
under the year 1204, record that, 
on the Thnrsday before Easter, 
after dioner, John, in a state of 
iDtoxication, slew the prince with 
his own hand, and haying fas- 
tened a stone to the body, cast it 
into the Seine, but being acci- 
dentally discovered by a fisher- 
man, it was recognised and pri- 
▼ately bnríed in the priory of St. 
Mary des Prez. Annales Marg. 
Rer. Ang. Script. ii. 13. WU- 
Ilam Bríto relates, that John 
haying in vain solicited sereral of 
his attendants to put the prince 
to death, went one night by boat 
to the castle of Rouen, where 
Arthur was imprísoned, and or- 
dered him to be brought down 
and put into the boat; that the 
young prince apprehending what 
was about to follow, eamestly 
prayed that his life might be 
spared, but John, deaf to his 
entreaties, plunged his sword 
into his body, and then, carry- 
ing the corpse several miles 
down the strearo, cast it into 
the Seine. Lastly the relation 



giyen by Hemingburgh is cor- 
roborated by the Chron. Rad. 
Nigrí, f. 94, quoted by Heame in 
his Spicilegium; Guií. Neubríg« 
iii. 803, and by Knighton, Hist 
Ang. Script. 2414. 

* PeterdeMauley,aPoicteyin 
by birth, and esquire to King 
Joho, receiyed yaríous grants 
from the crown, in retum for his 
steady adherence, and, dunng 
the ciyíl war, many prisoners 
were entrusted to his custody by 
the King, who, in the eighteenth 
year of his reign, constituted him 
sheríff of the counties of Dorset 
and Somerset. In 1220 he re- 
ceiyed a summons, preserved in 
the Oose RoUs, 4 Hen. III. m. 
2, dated on the 7th of May, to be 
present at his coronation, and to 
bring with him Prince Richard, 
the King's brotlier, and the re- 
galia, then in his keeping, at 
Corfe Castle. The year follow- 
ing, being again sheríff of the 
afore-mentioned counties, he de- 
liyered up to the King, the Prin- 
cess Alianora Isabel, sister of the 
King of Scots, and Corfe Castle, 
together with the military stores 
preseryed there, which had been 
entrusted to his keeping by King 
John. He was afterwards made 
keeper of Sherbume Castle, and 
died in 1221. The barony felí 
into abeyance on the death of 
Peter, fourth Baron de Mauley, 
in 1415. 

' This lady was Isabella^ 
daughter of Robert de Tum- 
ham. 

' It appears that Peter de 
Mauley agreed to pay a large 
fine for the hand of Isahella, 
heiress of the barony of Mul- 
graye, '^Mandamus Vobis quod 
in respectum ponatis usque ad 



234 



OHRONIGON 



John. 
A. D. 1199. 

The King 
crowned 
at Wett- 
minster. 
May 27. 



versusque Johannes in Angliaiu a popalo terr» 
susceptus est, et die Ascensionis Domini anno 
ejusdem m.gxcix. apud Westmonasterium per 
Habertnm Cantuariensem archiepiscopum solem- 
niter in regem consecratus vi. scilicet kalendas 
Junii. 



A. D. 1200. 



Tuesday, 
Nov. 21. 



Beat Seotia/edt 8Íbi Homagiwn, 

Secundo anno regni sui misit rex Philippum 
Dunelmensem episcopum et Rogerum Bygot' 
cum literis suis patentibus de salvo conducta 
et redita ad Willelmum regem Scotorum,^ de 
cujus fide hsesitabat, statuens ei diem certum 
et loGum apud Lincolniam, scilicet in crastino 
sancti Edmundi regis et martyris, veniendi ad 
se et homagium faciendi» absque omni proro- 
gatione vel cavillatione.' Qui accepto * hujus- 



astatem nogtram demandam quam 
facitis Petro de Malolacu de tü. 
mill. marc. per qiias finem fecit 
cam Domino Johamie rege, patre 
nostro, pro habenda in uxorem 
Ysabeila filia et herede Roberti 
de Tumeham." Fine RoUs A<». 
4 Hen. III. 

' Besides these, Hoveden enu- 
merates Henry de Bohun Earl 
of Hereford, David Earl of Hun- 
tíngdon, Roger de Lasci consta- 
ble of Chesiter, William de Vesci 
and Robert de Ross, the King of 
Sçotland's Bons-in-law, and Ro* 
bert Fitz-Roger, sberiff of North- 
umberland. Rog. de Hoveden, 
Rer. Ang. Script. 811. 

' It Beems that the King of 
Sbotland had hesitated to come 
into England, for in the safe con- 
ducta dated at Gloucester on the 
30th of October, we read the fol- 
lowing : — **^ Miaeramu» vobis con- 
ductiun qualem sufficere crede* 



bamus ad vos conduoendos ; ve* 
ram, qvia, sicut per nuncios 
yestros accepimus, scilicet abba- 
tem de Aberbrothoc, Willielmam 
Gumin, et Willieknnm Giffard, 
ignorastis quod conductum vobis 
miseramns^ex habundanti dileo- 
tione ad vos mittimus dilectos et 
fideles nostros R. episcopum 
sancti Andre», Saher de Quinci, 
Hugonem de Moreuill, et Ricard- 
um Mallabissi, per ipsos et per 
has litteras nostras patentes sal- 
vum vpbis et hüs, quos vobiscum 
ducetis, conductum praestantes 
ad nos veniendi et in euria nostra 
moram faciendi, et salvo et se- 
cure in partes vestras redeundi." 
Rymer Foedera, i. 81. 

' Hoveden informs us, that 
immediately after Richard'sdeathy 
William the Lion sentambassa- 
dors to the council of the king- 
dom, convened at Northampton, 
demandíng that Northumberland 



WALTBRI DE HEMIN6BURGH, 335 

modi ' ^ mandato ad diem properavit eimdeiii, et J^o^- 
in die sanctae Cecilise virginis x, scilicet kalendas ^^j^^^ 
Decembris qui fnit eodem anno feria quarta, {^o° ^^ 
supra * montem * extra civítatem LincolniaB ?;• ^í»» ■* 
coram optimatibus utriusque regni et omni po- ^<^^*3r> 
pulo fecit regi homagium solemniter fidelitatem- 
que juravit súper crucem Huberti Cantuaríensis 
archiepiscopi, et de pace servanda síbi et xegno 
suo. Quibus peractis in solemni conviyio re- 
cepernnt se, et Isetatus est uterque populus 
gaudio magno; et post dies aliquot dimissus 
est in terram suam cum honore immenso. Acta 
sunt-baec in anno Domini m.cg. die quo supra. 
Bex vero Jobannes in superbiam erectus et men- 
tem regis exuens animum leonis induit, sectando 
luxuríam, avarítiam, et omnem animi sui volup*- 
tatem. 



Quomodo ejecit MonacL•s Cantuarienses, et Caum 

Interdicti. 

Anno Domini m.cgv. obiit Hubertus Cantna- a. d. 1205. 
riensis archiepiscopus ;' post 'cujus^ mortem Hubert 

m» r^ . • 1* j' t' ^• archbishopof 

monachi Cantuarienses eligendi licentiam a rege canterbwy. 



and Cumberland should be re- 
stored to Scotland, which demand 
he also urged on the king, and at 
last threatened to take possession 
of those two counties by arms. 
The subject being thus forced on 
John, he thoaght the business 
might be morè advantageonsly 
adjusted by a personal interview 
than by negotíatiuns. He there- 
fore desired the King of Scotland 
to come to Lincoln, where, pre- 
paratory to entering on the object 
of the meeting, John required 



him to do homage, (for what on the 29th of June. 



lands is not recorded; modern 



historians say for the whole of 
Scotland), which ceremony being 
completed, King William. would 
have entered upon his çlaim to 
the two connties, bnt was artfíiUy 
persuaded by John to pút'off the 
matter till another time. Rog. de 
Hoveden, Rer. Ang. Script., 793, 
811. 

» ' hujns,' MS. Cott. Tib. 

' 'montem arduum/ MS. 
Lansd. 

B This prelate's death occurred 



ejus/ MS. CoU. An». 



236 



CHRONICON 



John. 
A,D. I20g. 

Disputo 
as to tho 

election. 



Stepben 
Langton 



petienint et obtinuenmt.^ Rogavit tamén rex 
pro ' Norwicensi ' * episcopo^ ut si possibile esset 
saltem suis precibus postularetur hac vice; ad- 
veníente autem electíonis die quidam ex mona^ 
chis preces regias amplectentes eundem Nor- 
wicensem postularunt : alii'vero secundum Deum 
procedentes subpriorem ejusdem domus elege- 
runt; et dissentione facta inter fratres utraque 
pars pro suo electo ad sedem apostolícam . ap- 
pellarunt; unde electi sunt hinc et inde xiv. 
monachi qui ad sedem apostolicam iter arripe- 
rent hoc negotium prosecuturi: qui ad regem 
venientes ut ex voluntate ipsius proficiscerentur^ 
promiserunt ei jurantes quod modis omnibus pro- 
curarent postulationem Norwicensis a domino 
papa confírmari, et ab ipso rege magna accepta 
pecunia profecti sunt: qtiibus in cúria consti- 
tutis 'quassatur'^ electio subprioris et data li- 
centia illis xiv. iterum eligendi in curia^ qui 
sedentes iterato postularunt Norwicensem epi- 
scopum : et iratus papa^ eo quod collusionem 
audierat, postulationem eorum et vota non ad- 
misit> 'et'^ eos suspendit quantum ad vicem 
hanc. .Qui videntes se quasi deprehensos^ poeni- 
tentia ducti^ confessi sunt se regi jurasse de 
* Norwicensi '^ postulando^ et veniam deposcentes 
arbítrio domini papse humiliter se submiserunt. 
Papa vero non secundum meritum sed secundum 
clementiam agens eos benigne absolvit, et consu- 
luit ut magistrum Stephanum de Langeton sibi 
in patrem eligerent et pastorem^ virum utique 



* Roger de Wendover, iii. 183, 
et seq., giyes a very diíferent nar- 
ration of this proceeding. 

' ' Northuicensi/ MS. Lansd. 
John de Grey, consecrated Bi- 
shop of Norwich, Sunday, Sept. 
24, 12Q0. 



* * cassatur,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* <8ed/ MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 

* * Norwicensi episcopo,' MS. 
Cott. Tib 



WALTERI DE HBMIN6BURGH. 



237 



literaturae magnse et bonitatis immensse: qui John. 
sano adquiescentes consílío elegerunt eum, et— ^—^ — - 

/. ,. « , madechoice 

contes tim a papa connrmatus est^ et cito postofbythe 
consecratus/ Quse cum ad audientiam regís 
absque dilatíone devenissent turbatus est, et ex- 
candescens in íram illos xiv. monachos regno 
suo perpetuo proscripsit, sub poena capitís 
ínterdicens eis reditum in terram suam : mona- xhe King 
chos etiam caeteros a claustro ejecit, committens the c?er^, 
curam ejusdem domus mercatoribus Brabantinis 
qui responderent ei de exitibus universis; cae- 
terosque clericos ejusdem provinciae male tracta- 
vit, et universos Dei ministros exosos habuit/ 
nulla flexus pietate vel misericòrdia. Quibus 
domino papse nunciatis, scripsit ei papa íilialiter 
hortans et monens vice trina ut ab oppressionibus 
hujusmodi, poenitentia ductus, resiliret ; alioquin 
durius procederetur in eum. At ille contínuando a.d. 1208. 
erroreín processit semper de malo in pejus ; JJ^muni" 
propter quod dominus papa sententiam excom-*'*^* 
municationis tulit in eum, et in omnes fautores 
ejus, et totam terram Angliaa ecclesiastico süp-* 
posuit interdicto : incepitque hoc interdictum Engiand 
generale a prima dominica Passionis Domini interdíetr 
anno ejusdem m.ccyiii. quae füit eodem anno x. mu^^2s. 
kalendas Aprilis, et duravit sex annis continuis 
et uno mense, nihilque fiebat in sancta matre 
ecclesia nisi parvulorum baptisma et confessiones 
morientium; corpora tamen eorum extra cimi- 
terium sepulta sunt. Et memoriale hoc jam durat 
in secula. * Hujus ' ^ autem interdicti executores, xheBishops 
Londoniensem' scilicet, ' Wigorniensem,'* et Eli- worcesuS; 



' Laogton was consecrated by 
Pope Innocent at Viterbo on Sun- 
day, June 17, 1207. 

' Omitted in MS. Coll. Arm. 

' William de Sancta Maria, for- 
merly secretary to King Richard 



I., elected Bisbop of London, 
Wednesday, September 16, 1198, 
and consecrated Sunday, May 28, 
1199. 

* * Wyntoniensem,' MS. Cott. 
Tib. 



288 



;• 



GHRONICQN 



John. ensem^ episcopos^ egit ipse rex in exilinm, et 
-^-^ — '" multa alia mala, instigante diabolo, perpetravit. 

baniíhed. 

Qtwmodo suijecit Angliam Cúria Romana. 

A. D. 1212. Dom ab iniquo rege talia agerentur insurrexe- 
Sio!?"^ runt in eum magnates sui, et praecipue illi quò- 
rum uxores violaverat, moventes sibi quaastionem 
et dicentes, '^ Cur ita male agís, O rex, cum plebe 
tua^ quare legem Dei tul et ipsius mandata trans- 
grederís? Non enim vivimus in lege Dei sed 
velut baeretici facti sumus in confíisionem nos- 
tram, in sanctae matrís ecclesise transgressionem 
magnam : nunc ergo resipisce, aut certe poenite- 
bis in posterum, quoníam hujusmpdi mala dein- 
ceps sustinenda non sunt/' Timens vero sibi 
rex delinivit eos verbis pacificis, et missís ad 
papam nunciis rogavit ut in statum ecclesias 
reduci posset et admitti, qui sinum matrís 
aperiens eo quod sancta mater eccl^ia gremium 
non claudit redeunti, misit in Angliam duos lega- 
TwoifgatM tos cardinales^ cum plenitudine potestatis qui 
Engiand. omnimodas ecclesise causas et regís molestias 
ponderarent> et fine debito terminarent. Ve- 
nientes autem ad regem ab eo honorifico suscepti 
sunt, et induxerunt eum inprimis ut omnes exu- 
lantes et pro jure ecclesiae proscríptos ad propria 
revocaret et ad omnia restitueret. Quo facto 
licet variis varia * censentibus'' antequam bene- 
ficium absolutionis posset promererí, de libero 



A. D. 1213. 

TheKing 
senda an 
emhMsy to 
the Pope. 



* £uBtace,ChaiiceIlor and Dean 
of Salisbury, consecrated Bishòp 
of Lincoln, Sunday, March 1, 
1198. Àfter the lapse of sèyeral 
years, being reconciled to the 
King, he retumed to England, 



and died at Reading on the 2nd 
or Srd of February, 1214. 

' Pandulph, tiie Sabdeacon, 
and Nicholas, Bishop of Tascu- 
lum, hod. Frascatí, in the Cam- 
pagna di Roma. 

« <con8entibus/MS.Cott.Tib. 



WALTBRI DE HBMINGBUROH. 2SD 

fecit S6 servüin. et de dominante servientdm ; iohn. 

. _, _ , ,., ' A.D. 121S. 

terramque Angucanam quae esse solebat hbera et ^^^ ^^^^^ 
ab omni servitute quieta fecit tríbutaríam et an* feaitytoth• 

^ Pope, and 

ciUam pedissequam, sabjectionemque suam con- ^j|.^^;^^^ 
firmavit per scriptum suum in haBC verba concep- wednewiay/ 

May iw» 

tum. 



Litera Subjectionis cum FidelitaU fada, 

Johannes Dei gratia rex Anglise^ Mominus hí. eharter 
HibemisB^ dnx Normanniae et Aquitanias, comes ^«4'^**'°*'' 
Andegavise, omnibus Christi fidelibus prdesentem 
pag^am inspecturis, Salutem in domino.'^ Uni- 
versitati vestraa per banc cartam aurea bulla 
nostra munitam^ volumus esse notum quod cum 
Denm et matrem nostram sanctam ecclesiam 
offenderimus in multis^ et proinde divina miseri- 
còrdia indigere noscamur, nec quid quod digne 
offerre possimus pro satisfactione debita Deo et 
ecclesise fadenda^ nisi nos ipsos habeamus et 
reg^a nostra; volentesque nos ipsos humiliaré 
pro illo qui se pro nobis humiliavit usque ad 
mortem, gratia Sancti Spiritus inspirante, non vi 
inducti, nec timore coacti; sed nostra bona et 
spontanea voluntate ac communi consilio baró- 
num nostrorum^ ofierímus et libere concedimus 
Deo let sanctis apostolis ejus Petro et Paulo, et 
sanctas Romanse ecclesiae matri nostrse, ac dò* 
mino nostro papse Innocentio tertio, ejusque 
catholids successoribus, totum regnum Angliaa 
et totum regnum Hibemise, cum omni jure ac 
pertinentiis, pro remissione omnium peccatorum 
nostrorum et totius generis nostri, tam pro yivis 
quam pro deíunctis. Et amodo illa a Deo vel 
ab ecciesia Romana, tanquam feodarius, reci- 
pientes et tenentes, in prsesentia venerabilís 

' Inserted from MS. Gott. Nero C. ii. n. 47. 



240 



CHRONIGON 



* í?^?;.. patris nostri domini Nicholai Tusculanensis 

A. D. Hl>. ^ 

chartcr of ^piscopi apostolicaB seois Icgatí^ et Pandulpbi 
submusion. domini papse sabdiaconi et familiaris, fidelítatem 
prsedicto domino nostro papse Innocentio ejus- 
que catholicis successoribus ac ecclesias Romanae, 
secundum subscríptam formam fecimus et juravi- 
mus. Et homagium ' etiam '^ ligium fecimus pro 
prsedictis regnis domino nostro papae Innocentio 
per manus prsedicti legati^ loco et vice ipsius 
domini papse recipientis^ publico; successores et 
hseredes nostros de uxore * nostra '^ in perpetuum 
obligantes^ ut simili modo summo pontifici qui 
pro tempore íuerít^ et ecciesise Romanaa^ sine 
contradictione debeant fidelítatem praestare^ et 
homagium recognoscere. Ad indicium autem 
hujus 'rei ef nostrse perpetuse obliga tionis et 
ooncessionis nostrse^ volumus et stabilimus ut 
de propriis et specialibus redditibus prsedictorum 
regnorum nostrorum^ pro omni servitio et con- 
suetudine quod pro ipsis facere debemus^ salvo 
per omnia denario sancti Petri, ecclesia Romana 
mille 'marcas^' sterlingorum percipiat annuatim^ 
scilicet in festo sancti Michaelis quingentas mar- 
cas^ et in festo Paschse quingentas marcas ; sep- 
tingentas scilicet pro regno Anglise^ et trecentas 
pro regno Hiberniae; salvis nobis et haeredibus 
nostris^ justitiis^ libertatibus^ et regalibus nostris. 
Qusd omnia sicut praadicta sunt rata esse volen- 
tes ac perpetuo firma^ obligamus nos et ' succes- 
sores nostros** contra non venire: et si nos vel 
aliquis successorum nostrorum hoc attentare prse- 
sümpserít, quicunque fiierit ille^ nisi commonitus 
resipuerit cedat a jure regni. Et haec carta obli- 



I C^f » 



et/ MS. Lansd. 
' Supplied from MS. Xjansdf 



^ Omitted in MS. Lansd. 
* ^ successoribus nostris/ MS. 
Cott. Tib. 



WALTBRI DE HBMIN6BURGH. 241 

gationis et concessionis nostrse semper firma per- John. 
maneat. In cujus rei ' testímonium/^ — ^-^ — ■ 



Juramenttém Fidelitatis sua, 

Ego Johaones Dei gratía rex Anglise, etc. ab oath or 
hac hora in antea fídelis ero Deo^ et beato Petro, '^' 
et ecclesiae Romanae, ac domino meo InnoceDtio 
papse tertio, ejusque successoribus catholice in* 
trantibus ; nec ero in facto^ dicto^ consensu, vel 
consilio ut vitam perdant, vel membra^ vel mala 
captione capiantur ; et damnum, si sciverim^ im- 
pediam^ et remanere faciam si potero; alioquin 
eis, quam citius potèro, intimabo^ vel tali personse 
dicam quam eis credo pro certo dicturam ; consi- 
lium quod mihi tradiderint^ per se vel per nuntios 
suos seu per literas suas, tenebo secrete^ et ad 
eomm damnum uuUi pandam^ me sciente. Pa- 
trimonio beati Petri^ et specialiter regní Angliae 
et regni Híberniaa^ adjutor ero, ad tenendam et 
defendendum contra omnes homines^ pro ' posse 
meo. Síc'^ me Deus adjuvet et sancta DeÍTheKing 
evangelia. Sicque de libero servus effectus est, ü^oiatíon 
et beneficium absolutionis consecutus est^ et 
interdicti relaxatio facta est statim^ in eodem 
anno Domini 'm.ccxiiii/^ sexto nonas Julii^ feria 
scilicet quinta. * 

Quomodo perdidit Normcmniam, 

È 

In primordiis regni sui rex iste Johannes ap-.A. D.ms, 
pellatus fuit in cúria regis Francise súper mortem is snmmon. 

ed to the 



' ' et caetera,' M S. Lansd. 
' ' posse sicut/MS.GoU.Arm. 

' Sic MSS. It should be 

M.OCXIII. 

* The 6thof the Nones or July 
VOL. I, R 



the 2ncl, felí on Tuesday not 
Thursday, as here stated. The 
oath of fealty printed by Rymer, 
from MS. Cott. Nero, C. ii. n. 
47. is dated on the 3rd of Oc- 
tober. 



242 



OHRONIGON 



Job». 
A. D. 1209r- 
1204. 

oourt of the 
French Klng 
to answer 
eortain 
ebargei re- 
■pectíng the 
murder'of 
Prince 
Arthur. 

He negleete 
to attend, 
and PhUip 
■eliee Nor- 
mand/. 



Arthuri nepotis sui, fiUi comitis Britanniae et 
fratris sui^ per quendam militem strenuissimum 
parentem proximum ejusdem Arthuri; et quia 
Yocatus nou comparuit saysita fuit in manum 
regis FrancisB Normannia haereditas sua. Ite- 
rumque citatus cum non ' compareret/ ^ eo quod 
sciebat judicium sibi fien in mortem vel confu- 
sionem, judicio cunao illius perdidit 'totam'^ 
Vasconiam. 'Et'' cum rex Francorum per 
suos eam occupare vellet, praevenit ille Johannes^ 
et ejectifl Francia 'in'^ quantum perdidit reca- 
peravit» non tamen processit ulteríus ut Nor- 
manniam recuperaret. 



A. D. 1209. 

The Count 
of Flanden 
marriee the 
daughter of 
WiUlam 
King of 
Scotland. 
King John 
takes Ber- 
wick-apon- 
Tweed; 



recelves 
hoetages and 
retums 
home. 

Holds a Pai- 
liament, 
oppreaBas the 
Burons. 



A. D. 1210. 

The King 
lands in 
Ireland. 



Çiumodo processü in Seotiam et Hibermam. 

Anno regni sui quasi xi. Willelmns rexScotiae 
filiam suam comiti Flandrensi dedit in uxorem. 
Iratusque Johannes ob hoc^ 'eo'^ quod cum 
hostibus suis foedus inisset, divertit ibidem cum 
exercitu copioso et cepit Berewicum súper Twe* 
dam, ca^trumque ibidem construxit. Vidensque 
rex Scotisd ad resistendum se viríbus imparem, 
Biissis ad Johannem nuntiis, rogavit ea quse 
pacis sunt^ et adimpleta pocuniaría petitíone sua> 
datisque obsidibus, duabus scilicet filiabus, non 
tamen Alexandro filio suo quem petierat, re- 
versus est Johannes Londonias^ tenuitque ibidem 
parliamentum suum ; et multa mala» gravesque 
molestias intulit baronibus suis, qui injurüs $uís 
se ad resistendum prseparaverant. Anno vero 
sequenti processit rex in Hibermam cum plebe 
màxima» statuitque ibidem leges AngKcanas et 



' ^ comparebat,' MS. Cott. Tib. 
' * eam totam,' MSS. CoU. 
Arm. and Cott. Tib. 



« < Sed,' MS. Lanad. 

* Omitted in MS. Lanad. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 



WALTBRI DB HBMIN6BURGH. 



243 



prsecepit ut omnia eomm judicia secandum ean- Joim. 
dem legem vel Anglicanam consuetudinem ter- —^—^ — - 
minarentur. Reversusque eodem anno^ in An- Bantebea 
glíam talliavit ecciesías; et Hugonem de ' Lascy** l^K'^^^ 
et Willelmum de 'Breaus'^ proscrípsit in Hiber- Braoae. 
niam. 



Quomodo devicit Waïïenges et Lewlynum. 

Anno etiam xiii. regni sui divertit in Walliam a. d. 1211. 
et eam quasi pro nibilo subjugavit^ cepitque ^»2S^ 
bomagium 'Leulini*^ principis eorum, et qui* 
busdam acceptis obsídibus de pueris mag^atum 
ibidem reversus est. Anno vero sequenti Leu- a. d. 1212. 
linus princeps Wallise resiluit a fide sua ; iratus- rise, and 
que Johannes continuo suspendi fecit omnes the hoatages. 
pueros obsides apud Notingham^ et iterum Leu- 
linum suse dominationi subjecit. 



1 John was at Dublin on the 
23rd of August, whence he cross- 
ed to Fishgard, in Pembroke" 
shire, and reached Brístol, Sep- 
tember 1. 

• * Lacy/ MS. Cott. Tib. The 
Earl of Ulster. 

> ' Bruse/ MS. Lansd. The 
misfortunes of this nobleman, who 
was a near relatíveof William de 
Ferrers, Earl of Derby, oríginated 
in a disputo with the King con- 
cerning the payment of certain 
dues, -which having rísen to a 
great height, his wife, Matilda de 
Heya, and several of his children, 
were seized by Duncan de Car- 
rick, at Galway, whilst endea- 
Youring to*6scape into Scotland, 
and confined first at Bristol, and 
afierwards at Windsor. William 
de Braose, having obtained the 
King's sanction to trayel un- 



molested through the country, in 
order to make up the sum of 
40,000 mcu'ks, agreed on as the 
price of his restoration to the 
royal favor, took this opportunity 
of escaping to the continent ; sen- 
tence of outlawry was imme- 
diately passed against him, and 
his wife and children were in- 
humanly starved to death at 
Windsor. Braose himself died 
shorüy aíter at Paris, and was 
honorably interred by Stephen 
Langton, Archbishop of Canter^ 
bury, who was also an exile. 
Rymer, Foedera, i. 107 ; Annales 
Waveríei, Rer. Ang. Script. ii. 
172 ; Annales Margan, Rer. Ang. 
Script. ii. 15 ; Roger de Wend- 
over, iü. SS6, 237. 

♦ ' Lewlini,' MS. Lansd. ; 
' Lewelini,' MS. Cott. Tib. 

r2 



244 GHRONIÜON 

A. D?*!205. Quamodo Ordines Pradieaiorum et Minort^m in- 



ceperunt. 

Temporibus ístius regís Johannís inceperunt 
duo novi ordines^ Praedicatorum scilicet et Mino- 
Theorderof "'™• Ordincm vero Fratrum Praedicatorum 
FriSÍ*"" incepit beatus Dominicus in partibus Tholo- 
inatituted. ganis ubí coutra haBreticos* constanter praedicabat 
verbo et exemplo : cumque mansisset ibidem de- 
cem annís praedicando et colligendo fratres usque 
ad tempus quo Lateranense Concilium debuit 
celebrari cum Fulcone Tholosano episcopo Ro- 
mam ad concilium generale adiit^ petiitque a 
domino papa Innocentio tertio ordinem^ qui 
Praedicatorum diceretur et esset, confirmari : qui 
cum aliquantulum se difficilem ad hoc faciendum 
exhiberet^ nocte quadam idem papa vidit in 
somnis quod Lateranensis ecclesia gravem subito 
ruinam minaretur. Quod dum tremens aspiceret^ 
ex adverso vir Dei Dominicus ' accurrebat/^ hu- 
merisque suppositis^ totam illam casuram fabri- 
cam sustentabat : evigilans autem et vísionem 
intelligens^ petitionem viri Dei hilariter accep- 
tavit ; hortans ut ad fratres suos rediens regulam 
aliquam approbatam sibi eligerent, et sic ad 
ipsum rediens confirmationem ad libitum re- 
portaret. Regressus igitur verbum summi pon- 
tificis fratribus patefecit; erant autem fratres 
numero circiter xvi. qui invocato Spiritu Sancto 
regulam beati Augustini doctoris et praedicatorís 
egregii ipsi pariter et re et nomine Praedicatores 
unanímiter elegerunt ; ' quasdam" arctioris yitae 
consuetudines quas sibi per formam constitu- 
tionum observandas statuerunt, insuper assu- 



• The Albigenses. i ■ * cujusdam/ MS. CoU. Arm.; 

' < concurrebaty' MS. Laofkl. | ' quadam vero/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 



245 



mentes. Venim interea Imiocentío defancto^ john. 
et Honorio* sublimato in súmmum pontificem, — • — - 
confirmatíonem ordinis anno Domini m.ggxvi. 
a prsedicto Honorio Mdem Dominicus'' impe- 
travit. Tàndem vero appropinquante peregrí- 
nationis suae tennino^ apud Bononiam grayi 
corporis infirmitate languescens^ convocatis duo- 
decim ex conventu fratribus testamentum hujus- 
modi condidit dicens ; *^ Haec sunt quae vobis tan- 
quam filiis hsereditario jure possidenda relinquo^ 
carítatem habete^ humilitatem servate» pauper- 
tatem yoluntaríam possidete/' lUud etiam qua 
potoit distríctione prohibuit ne quis unquam in 
suo ordine possessiones induceret temporales^ 
maledictionem Dei omnipotentis et suam terri- 
biliter imprecans ei qui Prsedicatorum ordinem 
terrenarum divitiarum pulvere praesumeret ma- 
cularé: proinde ad extremam horam veniens. i>«athofst. 

*^ Dominic, 

anno Domini m.gcxxi. dormivit in pace se- Aug. 6,1221. 
pultusque est ibidem. Ordinem vero Fratrum a. d. 1212. 
Minorum incepit beatus Franciscus in civitate FranciMau 
Asisii ubi et oríundus fuit : qui cum audiret die '^**"' 
quadam ea quse dominus discipulis suis ad prae- 
dicandum missis locutus est^ statim ad universa 
seryanda tota virtute consurgit : solvit ' calcia- 
mentum'^ de pedibus^ túnica 'una'^ sed yili 
induitur^ et pro corrígia mutavit funiculum^ 
instituitque fratres juxta eandem civitatem 
Asisiam, apud sanctam Maríam de Portiun- 
cula, anno Domini m.cgvi. pontificatus Inno- 
centii tertii anno xiv.^ a quo et contirmatus 



^ Inoocent III. died on the 
leth or 17th of July, 1216. 

* Gencio SaTelli, a cardinal 
príesty elected on Monday the 
18th, and crowned Pope on Sun- 
day the 24th of July. 



' Snpplied from MS. Lansd. 

* ' calciamenta/ MS. Lansd. 

» * sua/ MS. Cott. Tib. 

' The year 1206 comprehend- 
ed the 8th and 9th of Innocent'a 
pontificate. 



246 



CHRONICOM 



John. 
A. D. 1212, 



The Great 
Clots of 
Accimlos. 



' erat'^ ordo ille. Haboit ettam fratres in * Ry^ 
cardyna'^ juxta Bononiam quibus contulerat man- 
siunculam dominós Accursíus Magnus,' qui 
fecit novam glossam in jure cívili^ súper 'omnia' ^ 
quinqué volumina. Istum beatum Franciscum 
multi nobiles et ignobiles, clerici et laici, spreta 
seculari pompa secuti sunt, ejus yestigiis ad- 
hserentes; quos pater sanctus docuit evangeli- 
cam perfectionem implere^ panpertatem appre- 
hendere^ et per viam sanctas simplicitatis in- 
cedere. Scrípsit praeterea evangelicam regulam 
sibi et suís fratribus habitis et habendis, quam 
dominus papa Innocentius tertius confirmavit; 
Deathofst. cumque ad dies jam appropinqaasset extremos, 
sunday, Oc. louga iufirmitate confectus, súper nudam hamum 
** ^ ' * poni se fecit, et convocatis fratribus, et singulis 
manus imponens, omnibus simul in fine bene- 
dixit ; et instar coense Dominicae singulis panis 
buccellam 'divisit;'^ invitabat, ut moris sui erat, 
omnes creaturas ad laudem Dei. Nam et mor- 
tem ipsam cunctis terribilem et exosam horta- 
batur ad laudem 'Dei/^ eique Isetus occurrit, et 
ad suum invitabat hospitium, dicens, ^' Bene veniat 
soror mea mors:" ad extremam igitur horam 
veniens^ dormivit in Domino anno ejusdem 
Domini m.ggxxvi. iv. die Octobris. Anno vero 
prsBcedenti scilícet 'M.ccxxiv/^venerunt primo 
Fratres Minores in Angliam in festo beati Bar- 
tholomsei apostoli; Prsedicatores vero venerant 



A. D. 1224. 
August 24. 



1 < est/ MSS. Lansd. and Cott. 
Tib. 

« ' Ricardina/ MSS. Cott. Tib. 
and Lansdown. 

> Francis Açcorso, or Accur- 
síus, a famous lawyer, born about 
the middle of the 12th century, 
was the compiler of that vast 
work <The Great Gloss of Ac- 



cursíus/ a collection of the opi- 
nions and decisions of lawyers 
and commentators on the Roman 
Law. 

* Omitted in MS. Lansd. 

^ < dimisit/ MS. CoU. Arm. 

6 SupplíedfromMS. Cott Tib. 

^ ' M.ocxxv/ MS. Lansd. 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 



d47 



prius in anno scilicet Domini ' m.coxvii.^ Eo- John. 

__ JL D 1200 

dem tempore anno Domini m.ocix. beatos Hugo — ^— ^ — - 
fit Líncolniensis episcopus. Eodem tempore an- couneu or 
no scilicet Domini '^ 'm.ccxiii/' generale conci^- 
liam Romse 'celebratur/^ quod dicitur Lateran- 
ense^ praesidente eidem papa Innocentio tertio. 



Quamodo Ou&rra oria égt üU&r Bègem ei Baranes.^ 

Rex iste Johannes snam semper continuando a. d. 1215. 
tyrannídem, multos magnatum suorum ad ira* k°Dg joh^' 
condiam provocavit» qui carn in specie corporis 
candorem femineum videretur excedere^ carnis 
tamen mnnditiam in ipsa came non tenuit, in 
libidinem namque pronior conjugpalem modum 
excessit, et incredibili luxu femineo fretus^ mag- 
natam omninm uxores et dominas concupivit, 
deridendo maritos earum post perpetrata flagitia. 
Quod quidem extitit principium et origo univer- 
salis guerrse^ et seditionis magnse; fuit euim 
eodem tempore inter commeusales regis nomina- 
tissimus baró et strenuissimus miles Eusta* 



* ' M.ccxvi/ MS. Lansd. 

* Omitted in MS. CoU. Arm. 
» *M.ccxira.' MS. Cott. Tib. 

This cooncil was held from the 
llth to the SOth of November, 
1215. 

* ' celebratum est/ MS. Lansd. 

* Respecting the oommence- 
ment of the war between King 
John and his barons, and, conse- 
quently, the origin of the Great 
Charter, historians differ. Roger 
de Wendover informs us that the 
accidental discoyery of the char- 
ter of Henry I. by Archbishop 
Langton, suggested it to the 
Baiona to demand a new charter ; 
which, although adopted by most 



of our modern historians, is In- 
oorrect. (See Blackstone's In- 
trod. Chart. p. vii.) Our author 
in his account of the origin of 
this dispute is supported by 
Knyghton, Robert of Gloucester, 
and Ralph of Coggeshale who 
informs us that the King had 
caused Eustace de Vesci and Ro- 
bert Fitzwalter to be outlawed, 
seized their lands, and demolish- 
ed their casües. The mandate 
sent by Pope Innocent III. to 
Eustace de Vesci, and presenred 
in Rymer's Foedera, supports 
tliis statement, and is of great 
weight,being a contemporary do- 
cument. 



246 



CHflONIGON 



John. chias de Vescy^ habens uxorem^ pulchernmam 

A. D. 1215. ^ . •• . 1. -i 

'et castam:^ quam cmn ipse rex ultra modum 

concupisceret» nec potait ad eam attingere» eo 
quod per dominum saum a conspecta ipsius 
longins tenebatur^ et g^tis^ ' contigit ' * dum 
quadam die simnl in mensa sederent rex et 
Eustachius vidit rex annulum in digito ejus et 
apprehendit eum, dicens se habere consimilem 
lapidem quem eodem artificio vellet in àuro con- 
cludi ; At ille nihil mali suspicans accommodavit 
eam regi: rex vero accito confestim puero misit 
eum cum annulo ad uxorem Eustachii, qui 
diceret ei ex parte ejusdem domini sui quod cum 
festinatione veniret ad eum Londonias, si eum 
unquam videre vellet in vita^ eo quod infirma- 
batur ad mortem. At illa^ viso annulo, confestim 
properavit/ credens esse 'vera*^ quse dicebantur 
ei ; contigit 'modo'^ die quadam dum spatíatum 
iretdominus ejus a casu obviavít ei, et ea visa 
adroirans ait, ^VQuid agis hic, O domina 'mi?''"^ 
At illa rei seríem pandens ostendit ei annulum 
suum ; qui regis fraudem sciens, ait, *' Dolose/' 
ínquit, ^' vocata es ut illuderet tibi rex : nunc 
ergo omata in veste tua lotrice vel meretrice ali- 
qua quae ingrediatur ad regem loco tui, tu absque 
ulla dilatione revertere in locum unde venisti." 
Quo facto, die quadam dum confabularentur ' ad 
invicem'^ rex et Eustachius, et gloríaretur rex in 
operíbus suis pessimis, ait rex, " Pulchram babes, 
O Eustachi, dominam et noctumo silentio bene 



^ EuBtace de Vesci was one of 
the twenty-five barons appointed 
to enforce the observance of 
Magna Charta. 

' This lady was Margaret, 
daughter of William the Lion, 
King of Scotland. 

' Omitted in MS. Lansd. 



* * contigit enim/ MS. Lansd. 
' Omitted in MS. CoU. Arm. 

* 'vero/ MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 

' < mea,' MS. Cott. Tib. 

» Omitted in MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 



WALTBRI DU HBMINOBUROH. 



249 



tbe 



placentem :'* cui Eastachius^ '^ Et quomodo ností^ john. 

O rex V* et ille, *' Cognovi jam et expertus sum:" • — - 

at ille^ '^ Non ^ita/ ^ rex, non enim habuísti üxorem 
meam ; sed loco sui * horrendam'^ meretricem * ef 
lotricem/' Iratusque rex addito juramento com- Eusuce d* 
lüinatus est ei mortem, et cum in eum 'exurgere'^^iü^^talronB 
vellet prosiluit ab eo, et in recedendo a rege"^""* 
yersus partes boreales domos suas proprias una 
com maneríis regiis in via demolivit: adjunc- 
tique sant ei multi magnatum, et illi prsecipue 
quomm uxores violaverat rex ; insurrexeruntque 
unanimiter in regem, et creyerunt in populum 
magnum, occupaverunt castra et munitiones 
regias, et jura regís demoliti sant : Londonienses They 
etiam fayèbant eis et populum populo addiderunt. Lond^M»! 
Rex yero Johannes interim congregato exercita civu 
prosequebatur eos, et 'yehementiorí'^ Ímpetu 
fiígayit in Scotiam : at illi iterum animati resis- 
tebant regi, et retrorsum abire fecerunt : quibus- 
dam enim eis fayorem opemque prsestantibus et 
quibusdam regi» completum est illud dominicum, 
'^ Omne regnum in se diyisum desolabitur."^ Ita 
enim per discursus excursusque hinc inde hostiles 
rapinis et incendüs paulatim dilaniata et at- 
tenuata est Anglia, ut ex regno florentíssímo 
infelicissimum yideretur et desolatum. Jam omnis 
regii nominis terror, jam omnis disciplinse pub- 
íicdB vigor in ventum abierat ; et sublato legum 
meta, libido et 'licentia'^ aequis passibus cur- 
rebant, malisque quotidie crebrescentibus jam 
versa erat in luctum ecclesiae cithara, et populus 
gemens sub jactura multiplici ululabat. Cum 



war 
eommences. 



N 



t < ita est/ MS. Lansd. 

> Omitted in MS. Cott. Tib. 

9 «pro,'MS. CoU.Arm. 

« < inBurgere/ MS. Cott. Tib. 



* «yehementí/ MSS. Lansd. 
and Cott. Tib. 

6 S. Matth. xii. 25 ; S. Luke, 
xi. IT. 

▼ «luxúria/ MS. Cott. Tib. 



250 



CÜRONIGON 



John. ei^o rex et barones jugí discòrdia disceptarent, 
^^^^^^^ quandoque paries «quabantor ^ quandoqoe ' ^ 
' prsBStabat' ^ 'altera,'' fortunae tamen ^mobi- 
litatem'^ quantum ad exitium singuiare experti 
aon sunt quoad omiiia : tres vero comitès, scí- 
licet Cestrise, Albemarlise, et de Warrewyk ob- 
sederunt interim Montem Sorellum^ per vii. heb- 
domadas, et supervenientibas baronibus seces- 
serunt usque Notyngham, ubi congregato exer- 
Lincoinand cítu pcrrexcrunt inde Lincolniam, junctiqoe re- 
sunèuú^ galibns qui ibidem aderant, castram fortiter 
troops. machinis lig^eis oppugnayemnt : quod cum do- 
mina Nicholaa^ quondam domini Gerardi de 
' Canevyle'^ diu cum suis validissime defendisset, 
in fine tamen prsevaluerunt regales, et obtenta 
Victoria quosdam ex baronibus qui ibidem ado- 
rant gladio peremerunt, et quosdam abduxere 
captivos, civitatem ipsam spoliantes, et cives 
ipsius in captivitatem redigentes: yulgus etiam 
ignobile et filü Belial de matrice ecciesise fece- 
runt stabulum, introducentes equos et pecudes, 
et non verentes sed deturpantes praesepe Domini 
sui. Quibus ita peractis perrexerunt regales 
cum captivis suis ad Montem Sorellum, et cas- 
trum illud deditione cepemnt, Wintoniam etiam 
cum castro et quasdam àlias munitiones in pàtria 
'illa'^ adepti sunt, in fine adés suas dirigentes 



9 

8 



' ' quamque,' MS. Coll. Arm. 
Omitted in MS. Cott. Tib. 
' vero non/ MS. Lansd. 

* <nobUitatem/MSS. 

* Mount Sorrel, Leicester, 
Camden states that the orígioal 
name of the to^ni was Mount 
Soar Hill, and that it was so de- 
nominated from being built on a 
steep and rugged hilloyerlooking 
the ríver Soar. 



• We find the following curi- 
ous entry conceming this lady in 
the Fine-RoUs, 2 Johan. m. 80. 
Nicholaa uxor Gerardi de Can- 
yilla dat domino regi lx. marcas 
et unum palfredum ne filla sua 
compellatur ad se maritandum et 
si Yoluerit maritare, nolli nubat 
qui sit contra volnntatem domini 
regis. 

7 < CaneviUe,' MS. Lansd. 

* Supplied from MS. Lansd. 



WÀLTERI DB HBM1N6BUR6H. 



251 



Londoniis ut oppugnarent civitatem. qaam tamen John. 

. . , A. D. 1215. 

ingressi non sunt. 

Baranes misertMpro Filio Begia Frcmda. 

Sane inter partes, ut dictum est^ diu multum- a. d. 1216. 
que certatum est alternaate fortuna^ nam nunc 
hos ' nunc illos ' ^ variis successibus 'illudebat/^ 
In quodam enim conflíctu apud Castrum Bernardi Death of 
corruit ille nobilis vir Eustachius de Vesci;yMcr^ 
videntes autem barones se non proficere ad vo- 
tum mutuo loquebantur ad invicem dicentes, 
^' Quid faciemus de isto rege iniquo ? si sic dimi- 
serimus eum delebit nos et populum nostrum: 
expedit ergo ut deleatur a solio regni suí^ nolu- 
mus enim de caetero eum regnaré súper nos/' 
Unde communicato consílio miserunt nuncios' The Barons 
ad Lodowicum filium regis Franciaa, rogantes ut ero^ to 

./..... «XA X Prince Louis. 

cum omni festmatione vemret et regnaret súper 
eos, promittentes in primo adventu suo civitatem 
Londoniarum se ei Uberare^ et homagia et fide- 
litates facere et juraré; qui coronam Anglise He entén 
sitiens et ad tantam dignitatem anhelans cumwuha'^iarge 
immenso exercitu regnum Angliae 'hostiliter'^ 
ingressus est ; piratde tamen * regis ' ^ multos ex 
suís et magnates aliquos in marí peremerunt : 
occurreruntque ei multi barones sed non omnes, 
et eum cum immenso gaudio susceperunt, homa- 
gia facientes * ei'^ et fidelitatem jurantes. In 
primo ' autem' ^ adventu suo velut mitissimus 
agnus consilio baronum usus est^ sed introducta 
Francorum potentia, de qua confidebat^ non tan- 



^ Omitted in MSS. Coll. Arm. 
and Ck)tt. Tib. 

3 'elidebat/ MSS. CoU. Ann. 
and Cott. Tib. 

' Saher de Qnincy, Earl of 
Winchester, and Robert Fitz- 



walter. Roger de Wendover, üi. 
359. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 

» « regia/ MS. Cott. Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 

^ < enim/ MS. Lansd. 



262 



CHRONICON 



John. tum consilium sed et personas Anglorum sprevit 
^•°•^^'^' et contempsit : optimates etiam sui derídebant et 
illudebant magnatibus terrse, et in tantam súper- 
biam erecti sunt quod per potentiam propriam 
omnia vellent 'opprimere'^ et habere; vasta- 
veruntque igne et gladio per dietas 'modícas'^ 
ManyBaroiu usque dum venireiit Lincolniam. Indignatique 

desert him. . . ^ - , . 

magnates terrse recesserunt ab eo^ nescientes 
tamen qna parte se diverterent^ eo quod per- 
soaam regis haberent exosam. 



and lajs 
waste the 
countiy. 



De Morte BegU Johomni». 

Kingjohn Interim justo Dei judicio, qui suis temporibus 
swinMhead malitídB fioem ^ imposuit/' contigit sic, dum rex 
Abbcy. jp^^ Johannes ad moDasteríum de Swynes- 

heved^ quod a sancto Botalpho distat per quin- 
qué milliaria^ hospitandi causa declinaret, ' audi- 
vit'^ abbatem ejusdem loci pulchram habere soro- 
rem priorissam cujusdam loci propinqui^ accep- 
susque'ex morè libi'dine'^ misit satellites suos 
ut eam adducerent ad se : qaod cum audisset 
abbas frater ejus^ tristís admodum effectus est^ 
noluitque a fratribus consolationem recipere : 
cui dixít unus ex conversis suis qui curam hos- 
pitii gerebat et familiaris et notus domino regi^ 
" Quid habes^ pater, cur decidit vultus tous et 
tristior solito est facies tua?'* cui abbas^ "So- 
rorem/' inquit^ ^'meam sponsam Christi quam 
dilexi proponit deturpare rex :" at ille, " Ignosce 
mihi^ pater^ et ora pro me^ et auferam vitam 
iniqui a terra et timorem ipsius a conversatione 



' ^ opprimendo/ MS. Coll. 
Arm. 

' ^non modicas/ MS. Cott. 
Tib. 

' ^ imponit/ MSS. Lausd. and 
Cott. Tib. 



^ A Cistercian abbey in Lin- 
colnshire founded by Robert de 
Greslei in 1134. 

' ' audivit enim/ MS. Lansd. 
^ ^ morè libidinis,' MS. Lansd. 



WALTERI DB HBMINGBURGH. 



253 



John. 
A. D. 1216. 



hominum :" cui 'abbas'^ ille> ''Vellem quidem 
hoc, fili mi, non tamen licet in personam re^s 
manum extendere.'' Processit itaque conversus 
et tulit pyra nova, quibus ipsum regem libenter 
vesci sciebaty apposuitque venenum in singnlis, 
praeter tria quae cum caeteris reposita optime de- 
notabat, dumque rex sederet in mensa et con- 
fabularetur cum suis in bis quae acciderant, ac- 
cepto uno pane non quidem ut domÍDÍcam coenam 
faceret, sed ut in perniciem suam loqueretur et 
mortem, quaesivít a ministrís quanti esset pretii 
panis ille, si venditioni t^aderetur ; 'at illi, '^ Va- 
leret," inquiunt, "obolumf « et üle, ''Vere/' 
inquit, " fertilitcu) ista màxima fecit jam barones 
meos et populum meum insui^ere in mé ; niïnc 
autem si per annum integ^rum comitès mihi 
fuerint vita et salus facíam valere panem tanti 
ponderis xii. obolos/' Et scandalizati sunt mi- 
nistrí ejus in verbo isto et retrocedebant quidam 
eorum conjurantes cum converso in mortem 
ipsius. Venit itaque conversus ille et applausit 
regí, sicut et àlias facere consueverat, et dixit ei, 
" Placetne tibi, O rex, comedere de fructu meo 
novo :" ** Placet," inquit, " vade, et aflFer." Tu- 
litque praeparata pyra et statuit ea coram rege. 
Moxque làpides pretiosi qui coram rege fuerant 
in sudorem vertebantur. £t ait rex, " Quid 
attulisti, frater, numquid venenum porrexisti?" 
at ille, ** Non venenum, O rex, sed fructum opti- 
mum :" et rex, *' Comede," inquit, " de fructu 
tuo:"' moxque apprehenso uno ex pyris cognitis 
comedit saporose : et rex, ** Comede,'' inquit, 
"et alterum;" et come^Jit; "Adde," inquit, **et 
tertium;" et fecit sic. Nec ulteríus se potuit hu death. 



■ Omitted in MSS. Coll. Arni. 
and Coit Tib. 



' ^ Gni minister respondit, 
^' Domine, valet oboluni/' ' MS. 
Lansd. 



254 



GHRONIGON 



johB. contmere rex^ seà apprehenso uno ex venenatis 

—^^ — ^comedit, et eadem nocte extincttts est.* Nec 

tamen períít conversus sed inter maQUS odieo- 

tium regem dilapsns est : liberavitque Deus per 

mortem regís iniqni praBdictam sanctimoníalem 

'sponsam'' saam a novo, ut creditur^ sponso 

isbariedin díaboli» Mortuo itaqae rege et sic extincto, 

StíSiS! tàndem post modícnm sepultus est ' Wygomiae/ ' 

die scilicet sanctí Lucse evangelistae anno Domini 

M.OGXVI. et regni sui anno ' xvii/^ sepultus dico 

est, sed non cum honore regió : quia terra quas 

in operibus ejus pessimis turbata extitit nondum 

ad plenum pacificata quieyit. 

Fmo cujmdam Scteerdatispoit Mortem JBegis Joíannis, 

Legend. Sacerdos quidam qui regi «f ohanni familiaríter 

adhaeserat in vita sua» post mortem ejus ab 
amore ipsius non est ex toto separatus. Pro- 
fusis enim lachrymis et precibus multiplicatis 
Deum frequenter exorabat, ut si ejus voluntas 
esset ostenderetur sibi in signo aliquo utrum cum 
anima domini sui judicialiter ' vel misericordi- 



' This narration must be con- 
sidered very doubtfal, for John 
did not die until five days after 
his departure from Swineshead, 
as proved by the Itinerary. The 
account of his being poisoned by 
the monks is not recorded by any 
writer of the period, and appears 
for the first time in Thomas 
Wikes, who merely says it was 
reported the King was poisoned 
at Swineshead. Hemingburgh, 
in all likelihood, records the cur- 
rent tradition of his own time, 
inwhich he is followed by Knygh- 
ton and Higden, and thence by 
later historians. A relatíon far 
morè probable is that leít us by 
Wendover, a contemporary his- 
torian, who informs us that King 



John, passing from Lynn north- 
ward, lost the whole of his bag- 
gage in the Wash, escaping him- 
self with difficulty, and by night 
reached the abbey of Swines- 
head, where he felí sick of a feyer 
occasioned by his late mental and 
bodily excitement, and heighten- 
ed by haying partaken immode- 
rately of peaches and new cider; 
on the morrow he proceeded to 
Sleaford CasÜe, and thence to 
Newark, where he died on the 
19th of October, the night foltow- 
ing the feast of St. Luke. 

* *virginem,' MS. Cott. Tib. 

* <Wintonias/MSS.CoU.Ann. 
and Lansd. 

* The xviiith is here intended. 



WALTBRI DB HBMrNGBURGH. 



2S5 



ter'* ageretur. Cumqne diu in hac Yolnntate per- Jo^^n-^^ 
mansisset, tàndem in visione nocturna apparuit ""^"^ ' 
ei quidam vir splendidus in vestibus quasi de- 
auratis, dicens ei, ''Quid fles? Quid plorasi 
surge, toUe^ et lege psalmum quinquagesimum 
prímum^ ' Quid gloríarís in malitia V et ibi vi- 
dere poterís quid ' meruerít' * dominus tuus." At 
ille expei^efactus a somno rediit in se, et nihil 
boni inyeniens in psalmo illo cessavit a prece 
sua. 

De Füiis Regis Johannis.^ 

Qnatuor habebat filios rex iste Johannes, chüdren of 
Henrícum scilícet prímogenitum qui ei snccessit ^""^ '*'*°* 
in regnum ; Ricardum qui processu temporis in 
regem Alemannise electus est; Willelmum de 
Valentia; et Gwydonem Dysenay> qui trans mare 
morabantur; quintum etiam habebat clericum 
qui in Wintoniensem episcopum 'postea pro- 
uotus est/^ Tres etiam habebat filias quarum 
una Isabella scilicet Frederico imperatori data 
est ; altera Willelmo comiti Marescallo ; et tertia, 
quae ' primo ' ^ castitatem voverat, nou tamen 
susceperat velum castitatis, comiti Leicestriae 
Symoni de Mcmte-forti conjuncta est. Unde 
fertur Robertum Lincolniensem episcopum quasi 



^ Omittod in MS. Lanfld* 
s < meruit/ MS. Cott. Tib. 
' King John's legitímate chil- 
dren, according to Sandford, were 

1. Henry, 'who succeeded him; 

2. Richard, Earlof Cornwall ; 3. 
Johaana, married to Alexander, 
King of Scotland; 4. Èleanor, 
marríed firat to William Marahal, 
Earl of Pembroke, and secondly 
to Simón de Montfort, Earl of 
Leicester ; and, 5. Isabella, mar- 
ried to the Emperor Frederic II. 
His natural issue were, 1. 



Richard, who married Rohesia, 
heiress of Fulbert de Dover ; 3^. 
Geoffirey Fiteroy, who died at 
Bochelle ; 3. Sir John Oonrcy ; 
4. Osbert Gifford, m^itioned in 
Rot. Pat, 17 Johan 2; m. 16; 5. 
Oliver, mentioned in Rot. Clans. 
1 Henry III., 2. m. 23, and 2 
Hen. III., 1. m. 9 ; and 6. Joan, 
wife of Llewellyn, Prince of 
Wales. 

♦ ' electus est,' MS. Cott. Tib. 
< ^postquam,' MS. Cott. Tib. 



256 



GHRONICON 



A D^iiiB ®^P>*obrando dixisse eidem ; '^ Nunquam gaudebis 

' de tua progenie nec in ea Isetaberís, qaoniam 

matrímonium Dei contempsisti pro nnptíis ho- 

minis.'' Et sic quidem contigit ut patet in se- 

quentibus. 

Obiit Gàlfridus Eborum ArchiepiscoptM. 



Death of 
Oeol&ey 



Eodem tempore obiit Galfridus Eborum epi- 

A^hbuhop scopus ; ^ cui successit Walterus de Grej, con- 

Death of secratus in anno Domini * m.ccxv/ * Eodem 

w^ítVí?**" etiam tempore scilicet anno Domini m.ccxvi. 

obiit Innocentius papa tertios; cni successit 

Honorius. 

Ab ordine vero priore non ^recedentes/' or- 
dinavimus sic ; ut ab Henrico tertio tertius liber 
incípiat : et bene dico ' tertinm/^ quia licet quar- 
tus posset nominari respectu Henrici tertii> qui 
in vita patris sui Henrici secundi coronatus, 
diadema ad modicum gessit; venim quia ante 
patrem defunctus est, nèc patri successit in 
regnum ; ideo nec tertium voco^ nec regale no- 
men nec ei dignitatem ascribo. 

Explícit Liber Sectmdus. 



^ This prelate died on Tuesday 
the 18th of December, 1212. 

• * M.CCXVI,' MS. Cott. Tib. 
Walter de Grey dated his pre- 
lacy £rom the llth of November, 
1215, as appears from a roU still 
existing in York Cathedral. 
Drake, Eccles. History of York. 
And a rescript of Pope Inno- 
cent to this Archbishop, dated 



at Viterbo on the 14th of May, 
1216, may be seen in the York 
Register, ff. 17 — 18. Le Neye, 
howeyer, states ihat he was trans- 
lated from Worcester on the 27th 
of March, 1216. 

* 'recedentes in scribendo,' 
MS. Lansd. 

* Supplied from MS. Lansd. 



WALTERI DB HBMIN6BUR6H. 



267 



INCIPIT LIBER TERTIUS. 



De Primordiis Begis Henrici Tertii. 




UBLATO de medio rege, comes Ma- Henryiii. 
i*escallas>^ vir magnae auctoritatis et Acèession o f 



sani consilii^ amicabiliter vocavit ad ^•"'y m. 

se certo die miiltos comitès et quosdam 
barones, et apprehenso ' paero Henrico/' filio 
regis Johannis^ qui nondnm aetatis snae ix.' 
annum compleverat, statuit eum in medio eorum^ 
et dixit^ "Ecce rex * noster !'"* adjecitqne, ** Cha- 
ríssimi mei^ etsi patrem istius propter mala ejus 
opera persecuti snmus, et juste ; íste tamen puer 
parvulus 'et innocens'^ est ab operíbas patris; 
verum qnia 'peccatum et culpa '^ saos ligare 
debent auctores^ et in verbo Dominic ** Filius non 
portabit iniquitatem patris/'^ ignoscendum est 
parvulo isti> et tenerae compatiendum aetati : nunc 
autem quia filius regis est, et futurus dominus 
noster, regnique successor, venite et constitu- 
amus eum nobis in regem, et ejiciamus a terra 
nostra Lodowicum filium regis Franciae et gen- 



> William Marshal, Earl of 
Pembroke. 

* Omitted in MS. Gott. Tib. 

' Heniy was born on the Ist of 
October, 1207, according to the 
Annales Wayerlei., Rer. Ang. 
Scrípt. ii. 169. Robert of Glott- 
cester, howeyer, informs us other- 
wise, 

''Henri bis eldoste sone ibore 
was in this wo, 
As in tuelf hnndred ^er and 
eijte and nammo. 

VOL. I. 



** 



This eoincides with Heming- 
burgh, who states that he was in 
his ninth year when crowned 
King of England. 

* 'vester,' MSS. Lansd. and 
Cott. Tib. 



« < 



innocens/ MS. Lansd. 



• 'peccata et culpae,' MS. 
Lansd. 

7 Ezekiel, xviii. 20. 

S 



258 CHRONIGON 

Henry III. tem suam^ auferamusque opprobrium terrae nos- 

— ^— ^ — '- trae, et dismmpamus jugum servitutis iniquae/' 

Ad haec comes Gloacestriae^ ^' Et quomodo pote- 

rímus haec facete ? vocavimns enim eum et fide- 

litatem eifecimus:" cui ille, " Possumus," inquit^ 

'' et debemns, quoniam fidelitatibus nostris ab- 

usns est; vocavimus enim eum et 'voluimus'^ 

eum prsBfecisse, sed in snperbiam jam erectus 

spreyit et despexit nos ; et si dimiserímus eum 

sic subvertet nos et terram nostram^ erímusque 

quasi opprobrium hominum et abjectio plebis 

suse :" ad haec quasi divinitus inspirati conclama- 

bant omnes^ '' Fiat sic, fiat rex, fiat rex ! " statu- 

Hu corona- eruntquo diem coronationis suae, diem scilicet 

Friday» apostolorum Simonis et Judae, quo die Iion- 

donus' coronatus est et m regem consecratus, 

astante archiepiscopo Cantuaríensi Stephano, per 

HetakMtbemanus GalU apostolicae sedis legati, cujus 

TuJday, consilio ct admouitionc idem rex cruce signatus 

^^^ ' est in festo Omnium Sanctorum ' eodem anno 

scilicet M.ccxvi. 



Trifmphavit apud Lineolfmm et ef'ecti sunt Frcmci. 

A. D. 1217. Moxque consiliarii novi regis, congregato ex 
universis provinciis exercitu copioso, occurrerunt 
Lodowico et baronibus qui eum eo erant apud 

Fairof Lincolniam in anno sequenti/ et commisso 
ibidem gravi proelio caesi sunt multi 'ex parte 



• * Tolumus/ MS, Coll. Arm, 

* Henry was crowoed at GIou- 
cester. Annales Margan. Rer. 
Ang. Scrípt. ii. 16; Chron. T. 
Wikes, Rer. Ang. Scrípt. ii. 38 ; 
Annales WaTerlei., Rer. Ang. 
Scrípt. ii. 182 ; Roger de Wend- 
oTer, iv. 1. 

' This ends the section in 



MS. Coll. Arm., the next oom- 
mencing thus, — 'Eodem anno 
scilicet M.ccxvi. moxqne consili- 
aríi.' 

* This battle was fought on 
Saturday, May 20. Rad. de 
Coggeshaie. Recaeil des Hist. de 
la France, xyüí. 118. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 359 

Lodowicí/^ et 'magnatum'^ plures 'captivati/* fu- Henry iii. 
gíentibus caBteris qui per velocem fugam se salvaré -—^^ — '- 
poterant; captusque est Lodowicus^ filius regís 
FrancisB, cum multa fecísset 'mala'^ vastassetque 
plurima usque Líncolníam, et tunc adimpletum 
est verbum patris sui quod nunciis ejusdem filíi 
jamdudum dixerat : cum enim qusesissit a nunciis 
ubi filius ejus esset in Anglia^ responderunt, 
" Apud Stanfordiam :" et ille, " Num/' inquit, 
''habet castrum • Dovemiae?' "^ at illi, " Non :" et 
intulit rex: "Per brachium sancti ^Jacobi'^ non 
habet filius meus unum terrae pedem in Anglia/' 
Et tàndem, sedato furore, ait idem Lodowicus, 
'^Domini charissimi, ab initio in terram vestram 
non veni gratis, sed vocastis me ; nunc autem si 
corpore meo abusi fuerítis ut morti tradar, dicetur 
de vobis quia seduxistis me; sed facite mecum, 
rogo, miserícordiam vestram, et cum salvo con- 
ductu dímittite me ut revertar, faciamque vobis Prince louís 

, agrees to 

juramentum quod nunquam terram banc ingre- abandon aii 

/ 1. - ^ 1 claimson 

diar, nec vobis nec aiicuí vestrum unquam moles- Engiand^and 

retums to 

tus existam.'' At illi adquieverunt ei, et, accepto France. 
juramento usque ad mare conduxerunt, reversus- 
que est in terram suam, strenuitatem Anglicanse 
militidB sic expertus. Rex vero novus qui patri 



^ Sttpplied from MS. Cott. 
Tib. 

' ' magnatorum/ MS. Coll. 
Arm. 

» < captivitati/ MS. Coll. Arm. 

* At the time of this battle 
Lonis was making a fresh at- 
tempt to seize Dover Castle ; the 
troops at the Fair of Lincoln 
being commanded by Thomas, 
Comte du Perche, who felí in 
the engagement. It does not 
appear that the French Prince 
was taken prísoner; though, 
hearíng of the defeat of his forces, 



he retlred to London, and, seeing 
his affairs everywhere decline, 
he sued for peace. This was 
granted; and, a treaty being 
drawn up on the lllií of Septem- 
ber, Louis received absolution 
from the legate, and set sali for 
France. Rad. de Coggeshale, 
Recueil des Hist. de la France, 
xyiii.113; Anon. Contin, of Hove- 
den, ib. 185 ; Chron. Rotomag. 
ib. 361; Rymer Foedera, i. 148. 

' Omitted in MS. Coll. Arm. 

• « Doveri»,' MS. Cott. Tib. 

' 'Petri/MS. Cott. Tib. 

s 2 



260 



CHRONICON 



Henryiii. barbaro impubes successit praBventus est a Deo 
^' ''^*^' in benedictíonibus dulcedinis ; nam a teneris inno- 
Henryiii. centiSB suaB aDuis ^ supemi amons tervorem 
concepit: in tota vita sua titulo humilitatis et 
innocentise^ puritate conscientiae, morum suavi- 
tate et gravitate ita excelluit 'uf* inter praede- 
cessores suos, quibus solo nomine regió congrue- 
bat, ' quasi sanctus, et inter homines quibus im- 
perabat terrenus quidem angelus, videretur.'^ 



Naval en- 
gagement. 



* Qttomodo Tyranniïs occiditur in Mari cum mis. 



>4 



In prímordiis istius novi regis erat quidam ty- 
rannus ex Hispània cognomine 'Monachus;'^ hic 
cum multas exegisset prasdas, multaque loca suo 
subjugasset imperio tàndem anhelavit ad regnum 
Angliae conquaerendum. Cumque quassisset a 
suis qualis esset terra, et quis rex, ' respondissent- 
que ei/ ^ " Terra quidem òptima et ejus rex puer 
parvulus/' confestim subintulit, *' Dignius quidem 
est puerum regi quam regere; quomodo regere 
'potest,*'^ cui regi necesse est ? eamus ergo et depo- 
namus eum." Statimque magna classe congre- 
gata cum immenso apparatu et exercitu Angliam 
appetiit, et cum esset in mari àdhuc longe a terra 
cognovissentque marinarii de portubus adventum 



^ 'supemi amore feryorem/ 
MS. Coll. Arm. ; ' superni regis 
amorem fayoremque/ MS. Cott 
Tib. 

« *ttec,'MS. Coll. Arm. 

* ' quasi sanctus, et inter ho- 
mines imperabat, et terrenus 
quidem angelus víderetur/ MSS. 
Coll. Arm. and Cott. Tib. 

* 'Quomodo tyrannus Hispa- 
nus Toluit usurparé regnum 
Angliae/ MS. Lansd. 

* < Monachi,' MS. CoU. Arm. 



Hemingburgh here alludes to a 
naval engagement between a 
French fleet, coming to the assist- 
ance of Prince Louis, under the 
command of Eustace tiie Monk, a 
noted pirate, and the ships of the 
Cinquè Ports. See Roger de 
Wendover, iv. 27 — 30, where the 
whole aífair is accurately detailed, 
also the authoríties cited in the 
fourth note of preceding page. 

^ ' respondissent ei,' MS. Coll. 
Arm. 

' Omitted in MS. Coll. Arm. 



WÀLTERI DE HEMIN6BUR6H. 



261 



ejus et timuissent enm eo quod multa mala prse- Henry iii. 
dícabantur de hoc homine^ dixerunt inter se, "Si— ^~^ — '" 
applicaverít tyraanus iste vastabít omnia^ eo 
quod terra prsemunita non est, et longe distat a 
nobis rex cum auxilio suo; ponamus ergo in 
manibus uostris animas nostras et aggrediamur 
eos dum àdhuc in marí sunt, quoniam virtus 
'eorum modo minima est, et veniet'^ nobis auxi- 
lium de excelso : '' et intulit unus cujus edicto 
caeteri favebant, '^ Estne vestrum aliquís qui hodie 
pro Anglia mori paratus est?" et ait unus, "Ecce 
ego;" at ille, "Tolle," inquit, "tecum securím, et 
cum viderís nos cum nave tyranni congredi, 
statim navis ipsius malum ascende, et vexillum 
quod in altum erígitur deprime, ut sic dispergan- 
tur et pereant cseterse naves dum ducem non 
habeant neque prsecessorem ; " festinanter itaque 
conscenderunt naves suas, et laxatís ad ventum 
velis cum immenso Ímpetu irruerunt in hostes ; 
tradiditque Dominus eos in manus eorum, et, 
multis submersis et peremptis,^ reversi sunt cum 
gaudio et prseda magna, et salvatus est puer et 
novus rex per puerum Jesum regnantem in secu- 
la. Unde fertur ipsum novum regem ' dum" die 
quadam coram altari beatae virginis 'Mariae'* 
et filii sui regis assisteret, tale verbum protulisse, 
"Rogo te puerum regem* ut'* me regem puerum 
de caetero regas et defendas." 



' < eo modo minima et yenit/ 
MS.CoU.Arm. ; 'eorum minima 
et veniet,' MS. Cott. Tib. 

' Amongst the dead was 
Eustace himself, who, after a 
severe struggle, falling into the 
hands of the English, was slain 



by Richard, a bastard son of 
King John. 

' ' cum,' MS. Lansd. 

* Supplied from MS. Lansd. 

» «et/ MSS. CoU. Arm. and 
Cott. Tib. 



262 



CHRONICON 



Henryiii. Qtiomodo Chrístiani in Terra Scmcta pro/ecerunt et 
Aí&iriofthe de/ecerunt 

Holy Land. 

Anno Domini m.ccxix. et reg^ regís Hen- 

rici quarto^ a Christianis ' nostris ' ^ capta est 

Captaré of Damiata civitas valídissima et diu obsessa» 

T^eadaj?* mense scilicet Novembri^ in qua repertus est 

mgens aun et argenti tnesaurus, et armorum 

copia et farrís abundantia magna; ^factusque'^ 

est in castris Saracenorum horror et confusió» et 

amara mentium conturbatio. In populo qnidem 

Dei Isetitia magna sed brevis quidem; nam in 

superbiam erecti gratia Dei abusi sunt» et ideo» 

'peccatis'' exigentibus» conversa est Isetitia in 

luctum, et organa eorum in voces flentíum. Dum 

enim exirent incaute ad obsidendum civitatem 

Thaer» inundatse sunt aqua^ fluminis, et creverunt 

in immensum» ita quod reverti non poterant cum 

sibi deficerent necessària. Propter quod in mor- 

tis articulo positi pacem qualem poterant adepti 

sunt : inierunt enim cum hostibus treugas septen- 

nales et Damiatam reddiderunt» captivis etiam 

utrinque liberatis» et sancta cruce» ut aiunt^ 

A. D. 1223. Christianis liberata. Eodem anno^ beatus Thomas 

'S^^^^ Cantuariensis translatus est» nonas scilicet Julii» 

mas, juiy 7. ^^ gauctus Hugo* Lincolniensis episcopus canoni- 

zatus est. 



Wallenses rébelL•runt et Lewlinus fecit Homa^wm. 

Liewdyii Anno Domini m.ccxxiii. et regni regis Henrici 
wiüMrebei•. octavo^ Lculinus prínceps Walliae quorundam 



' 'nostris in Oríente/ MS. 
Lansd. 

» 'factaque/ MSS. Ck>ll. Arm. 
and Lansd. 

» * pactis/ MS. Cott. Tib. 

* Wendover places the trans- 
lation of St. Thonias in 1220, in- 
dictíon 6, which I consider cor- 



rect. Knyghton, however» giyes 
121 9, and the Biographia Brí- 
tannica, 1221. 

' St. Hugh, bishop of Lincoln, 
canonized, August 2T. 

' The former part of this sec- 
tion refers to the seventh year of 



WÀLTERl DE HBMIN6BUR6H. 



263 



^ potentum ' ^ 'pravo'^ fretus consilío^ sperans eo- Henryiii. 
rondem auxilium^ ' sed'* frustra, valiturum, insur- — ^— ^ — ^ 
rexit atque levavit manum suam contra Henricum 
regem suscitando gnerram gravem, et seditionem 
magnam ; nam villas plurimas ipsius regís rapina 
et incendio consumpsit, homines *^Iurimos inter- 
emit gladio, et castellà fidelíum suorum quasi in 
planiciem redigens solotenos prostravit. Quibus 
eognitis, rex congregato exercitu et consilio 
fretus Cantuariensis archiepiscopi, qui ei fideli- 
ter et efficaciter succurrebat, declinavit ibidem. 
Cumque sui multas exegíssent prsedas et Wil- ad Engush 
lelmus comes Marescallus^ 'multas terras'^ ejus- ^/shis 
dem Leulini et castellà plnríma invasisset, poeni- ^^"^^'^' 
tuit ipse Leulinus, cernensque ' ipsum '^ potentía 
imparem et longe viribus inferiorem, pacem licet 
invitus postulavit : quae quidem donabatur ei, sed He submits 

I... •/••^ «v • • and does 

conditione gravi ; fecit enim homagium regí homa«e. 
cum optimatibus suis, et totam terram quam 
Willelmus Marescallus ab eo invaserat et jam 
quasi vi possidere inceperat cum castellis et 
omnibus pertinentiis suis eidem Marescallo paci- 
fice possidendam concessit et quietam clamavit 
in perpetuum ; damnumque quod regalibus intu- 
lerat se restauraturum in omnibus oblígavit/ 
datis ad hoc obsidibus multis de nobilioribus 
terrae suae/ exceptis tamen interfectis, quos vivi- 
ficaré non 'potuit/^ Quibus sic peractis recessit The king 
ab eo rex ; et in Angliam reversus, natale Domini c^tmL at 
tenuit apud ' Northampton ' ^ ubi consilio et auxilio toS'. °*^' 



the king's reign, the latter to the 
eighth. 

^ * potentium/ MS. Lansd. 

3 Omitted in MS. Cott. Tib. 

» 'IJceVMS. Lansd. 

* WilUam Marshal, Earl of 
Pembroke, succeeded to the dig- 
Hitie8 of his father in 1219. He 
diedinl281. 



* 'multam terram,' MS. Lansd. 

<se,'MS. Lansd. 

7 The charter of agreement is 
preserved in the Rot.Pat. 7 Hen. 
III. m. 2. dorso. 

B < poterat/ MS. Lansd. 

> «Norhampton/MSS. Lansd. 
and Cott. Tib. Matthew of 
Westminster says the king kept 



264 



GHRONICOK 



Henry III. 
A. D. 122S. 



Marriage of 
the Earl of 
Pembroke 
with King 
Henry'• 
sister. 

Death of 
King PhUip, 
Friday, 
Jaly 14. 



memorati Cantuaríensis archiepiscopi reddita 
sunt ei fere omnia castra 'sua'^ ad proprium jus 
regium pertinentia, et gratia Dei sic operante 
per industriam archiprsesulis factiim est hoc 
subito et in pace quod vix proficere posset rex 
cum armata utknu et tempore longo. Sequenti 
autem anno Willelmus MarescaUus daxit in 
uxorem sororem regis Henrici.^ Eodem anno 
prsedicto obiit Philippus rex Franciae ii.* idus 
Jiilii> cui successit Lodowicus. 

Qmmodo Bsx HmricuB concemt suis Magnam 

Oartam^ 



A D. 1225. Anno Domini m.ccxxiv. et regni regis Henrici 

conflrmation IX. Ídem rcx dc coüsíIío magnatam suomm, et 

charíT*^ cleri, et populi^ concessit et confirmavit omnibus 

fidelibus suís banc subscriptam Magnam Cartam 

Libertatum^ perpetuis temporíbus tenendam et 

observandam. 



his Chrístmas at Noithampton in 
1224, and our author probably 
intends the same, for he says the 
Earl of Pembroke marríed anno 
sequenti, which marriage, we 
know firom contemporary docu- 
ments, occurred in the lOth of 
Hen. III. (1225—26.) 

1 Omítted in MS. Lansd. 

* This lady -was Eleanor, se- 
cond daughter of King John. 
Her marriage with the earl took 
place in the lOth of Hen. III. 
(1225—1226) Pat. 10 Hen. III. 
n. 1. dorso ; but he deceasing in 
1231, the king, in 1238, gave her 
to Simón de Montfort, Earl of 
Leicester, and their nuptials were 
celebrated atSt. Stephen's,'West• 
minster, on the 7th of January. 
Earl Simon falling in open rebel- 
lion at the battie of Evesham in 
1265, his countess retired from 



England, and died in tke nun- 
nery of Mortarges, in France. 
Rot. Claus. 19 Hen. III. m. 1; 
Rot. Pat. 28 Hen. III. and 46 
Hen. III. 20 Jnlii n. 17 ; Matth. 
Paris, 465. 

* t. e. pridie. 

* The Magna Çharta and the 
Charta de Foresta are printed 
from exemplars underüie great 
seal preserved in Durham Cathe- 
dral, which have been somewhat 
obliterated by accident and time; 
in the few instances where words 
have been lost, they are supplied 
from entries in the Ledger-books 
of the cathedral: a facsimile of 
the exemplar of Magna Charta 
is given in yol. i. of the Statotes 
of the Realm, ed. 1810. The 
foot notes are the coUation of 
tht Charters of Inspeximus, 25 
Ed I., from the Statute Roll in 



WALTBRI DE HBMINGBURGH. 265 

Magna Caria Lihertatum. 

Henricus/ Dei gratía^ rex Angliae^ dominns ArD?i225! 
Hyberniae, dux Normanniae^ Aquitaniae, et comes Magna 
Andegavíae^ arcbiepiscopis^ episcopís, abbatibus, 
príoribus, comitibus, baronibus, vicecomitibus, 
^ praepositís^ ministrís^ et omnibus ballivis et fideli- 
bus suís praesentem cartam inspectaris^ sala tem. 
Sciatis quod nos intuitu Dei, et pro salute animae 
nostrae et anímarum antecessorum et successorum 
nostrorum, ad exaltationem sanctae ecclesiae» et 
emendationem regni nostri, spontanea et bona 
Yoluntate nostra dedimus et concessimus archi- 
episcopis, episcopis, abbatibus^ prioribus, comiti- 
tibus, baronibus, et omnibus de regno nostro^ has 
libertates subscriptas, tenendas in regno nostro 
Angliae in perpetuum. Imprimis concessimus 
Deo, et hac preesenti carta nostra confirmavimus 
pro nobis et haeredibus nostris in perpetuum, 
quod Anglicana ecclesia libera sit et habeat 
omnia jura saa integra et libertates suas illaesas. 
Concessimus etiam ^ omnibus'^ liberis hominibus 
regni nostri, pro nobis et haeredibus nostris in 
perpetuum, ^omnes'^ libertates subscriptas, ha- 
bendas et tenendas eis et haeredibus suis de 
nobis et hseredibus 'nostris."^ Si quis comi- 
^^ tum vel baronum nostrorum sive aliorum te- 
nentium de nobis in capite per servitium mi- 
litaré mortuus fuerit, et cum decesserit haeres 



the Tower of London. The 
▼ariations of Hemingburgh are 
given in an Appendix at the end 
of the volume. 

' Edwardus Dei gratia rex 
A.iiglÍ8B dominus Hybemiae et 
dax Aqaitaniae, omnibus ad quos 
presentes literae pervenerint, 
salutem. Inspeximus Magnam 



Cartam domini Henrici quon- 
dam regis Angliae patris nostri 
de libertatibus Angliae in haec 
Terba. Henricus, &c. Rot. 
Stat. 25 Ed. I. in Turr. Lond. 

' ' et dedimus omnibus.' 

3 « has/ 

* * nostris imperpetuum/ 



266 CHRONICON 

Hanryiii. ejus plendB setatís fuerit et relevium debeat^ 

A.D. 1225. , , *^, ,. ^. 1 . 

^l^ habeat haereditatem suam per antiquum relevium, 

charta. scílicet haeres vel haeredes comitls de * baronia 
comítís integra ' ^ per centum libras ; hseres vel 
haeredes baronis de baronia integra per centum 5 
* libras ; '* haeres vel hseredes militis de feodo 
militis integro per centum solidos ad plus, et qui 
minus 'debuerif ^ minus det, secundum antiquam 
consuetudinem feodorum. Si aotem haeres alicu> 
jus talíum fuerit infra aetatem, dominus ejus non 10 
habeat custodiam ejus, nec terraa suae, antequam 
homagium ejus ceperit, et postquam talis hseres 
fíierit in custodia, cum ad aetatem pervenerit, scí- 
licet viginti et unius anni, habeat haereditatem 
suam sine relevio et sine fíne ; ita tamen quod si 15 
ipse dum infra aetatem fuerit fiat miles, nihil- 
ominus terra remaneat in custodia dominorum 
suorum usque ad terminum praedictum. Gustos 
terrae hujusmodi hseredis, qui infra aetatem fuerit, 
non capiat de terra hseredis nisi rationabiles 20 
exitus, et rationabiles consuetudines, et rationa- 
bilia servitia, et hoc sine destructione et vasto 
hominum ' vel '^ rerum. Et si nos commiserimus 
custodiam alicujus talis terraa vicecomiti, vel ali- 
eni alii qui de exitibus terrae illius nobis debeat 25 
respondere, et ille destructionem de custodia 
fecerit vel vastum, nos ab ' illo'^ capiemus emen- 
dam, et terra ^committetur'^ duobus legalibus et 
discretis hominibus de feodo illo, qui de exitibus 
' nobis' ^ respondeant, vel 'ei cui eos"*® assigna ve- 30 
rimus ; et si dederimus vel vendiderimus alicui 
custodiam alicujus talis terraa, et ille destructio- 



' ' comitatu integro.' 
' ' marcas.' 
» * habuerit.' 
' * et.' 



* * 60/ 

® ' committatur.' 

^ * terrae illius nobis/ 

® * illi cui illos.' 



WALTERI DE HBM1N6BUR6H. 267 

nem inde fecerit vel vastum. amittat Mpsam'^ Henryiii. 

A T) I 99A 

custodiam^ et tradatur duobus legalibus et discre- — ^— ^ — ' 
tí8 hominibus de feodo illo^ qui similiter nobis charts. 
respondeant^ sicut praBdíctum est. Gustos autem 
5quamdiu custodiam terrae 'habuerit" sustentet 
domoSy 'parcos/' stagna^ molendina^ et cae- 
tera ad terram illam pertinentia de exitibus 
terrse ejnsdem^ et reddat hseredi cnm ad plenam 
aetatem pervenerit terram suam totam instaura^ 

lOtam de carucis et 'omníbus'^ aliis rebas, ad 
minus ^secundum quod'^ illam recepit. Haec 
omnia observentur de custodiïs archiepiscopatuum^ 
episcopatuum^ abbatiarum^ prioratuum^ ecclesia- 
rum, et dignitatum vacantium^ qua$ ad nos per- 

1^ tinent^ excepte quod hujusmodi custodise vendí 
non debent. Haeredes marítentur absque dispa- 
ragatione. Vídua post mortem marití sui statim 
et sine difScultate alíqua habeat marítagium 
suum et hasreditatem suam^ nec aliquid det pro 

20 dote sua, * vel' ^ pro maritagio suo, vel pro haeredi- 
tate sua, quam haareditatem maritas suus et ipsa 
tenuerunt ' die' ^ obitus ipsius * mariti ;'° et maneat 
in capitali messuagio Mpsius'^ mariti sui per 
quadraginta dies post obitum ' ipsius' ^ mariti sui, 

25 infra ^ quos' ^^ assignetur ei dos sua, nisi prius ei 
íuerit assignata vel nisi domus illa sit castrum, 
et si de castro recesserit statim provideatur ei 
domus competens in qua possit honeste morari 
quousque dos sua ei assignetur, ' sicut '^^ prae- 

30 dictum est ; et habeat rationabile estoverium suum 
interim de communi ; assignetur autem ei pro dote 
sua tertia pars totius terrae mariti sui, quae sua 



1 <ülam/ 

' * hujasmodi habuerit/ 

• ^parcosy vivaria,' 

• * de omnibos.* 

• 'sicnt.' 

• ' nec.' 



7 < simul die.' 
' ' mariti sui/ 
> Omitted. 
»o < quos dies.' 
11 <secttndttin quod.' 



268 GHRONICON 

Henryiii. fuít íd vítd sua^ nisi de minori dotata fuerit ad 
j;[j;^ — ^ ostíum ecclesias. Nulla vídua distríngatur ad se 
charta. maritandam dum vivere voluerit sine marito, ita 
tamen quod securítatem 'faciet'^ quod se non 
marítabit sine assensu nostro, si de nobis tenuerít, 5 
yél sine assensu domini sui, si de alio tenuerit. 
Nos vero vel ballivi nostrí non seisiemus terram 
aliquam ' nec^ ^ redditum pro debito aliquo quam- 
diu catalla debitorís praesentia ' sufficianf ' ad de- 
bitnm reddendum, et ipse debitor paratus sit inde 10 
satisfacere : nec plegii ipsius debitorís distríngan- 
tur quamdiu ipse capitalis debitor sufficiat ad so- 
Intionem ' debiti/^ Et si capitalis debitor defe- 
cerit in solutione debiti, non habens unde reddat, 
aut reddere nolít cum possit, ' plegui respondeant 1^ 
pro debito:'* et si voluerint habeant terras et 
redditus debitorís quousque sit eis satisfactum de 
debito quod ante pro eo solverunt, nisi capitalis 
debitor monstraverít se inde esse quietum ver- 
sns eosdem plegios. Civitas Londoniaa liabeat20 
omnes ^ antiquas libertates*^ et ' liberas'^ consue- 
tudines suas. Praeterea volumus et concedimu3 
quod omnes aliae civitates, et burgi, et villae, et 
barones de Quinqué Portnbus et omnes portus 
habeant omnes libertates et liberas consuetn-25 
dines suas. Nullus distríngatur ad faciendum 
majus servitium de feodo militis nec de alio libero 
tenemento quam inde debetur. Communia pla- 
cita non sequantur curiam nostram, sed teneantur 
in aliquo loco certo. Recognitiones de nova 30 
disseisina et de morte antecessorís non capiantur 
nisi in suís comitatibus et hoc modo. Nos vel, 
si extra regnum fuerimus, capitalis justitiarías 

' 'faciat/ * 'plegii de debito respon- 



« ' vel/ 

' * suificiunt/ 

* *■ ipsius debili.' 



deant/ 

' < libertates suas aotiquas.* 
^ Omitted. 



WALTERI DE HBMIN6BURGH. 269 

noster mittemus ^justitiaríos'^ per unumquemque Henryiii. 
comitatum semel in anno^ qui cum militibus ^;[;^;;Í; — ' 
comitatuum capiant in comitatibus assisas prae- ^*'"**• 
dictas; et 'ea'^ quae in illo adventu suo in 'co- 

5mitatu'* per 'justitiarios''* prsedictos ad dictas 
assisas capiendas missos terminarí non possunt^ 
per eosdem terminentur alibi in itinere suo^ et ea 
qaa^ per eosdem propter difficultatem aliquorum 
articulorum terminari non possunt, referantur ad 

lOjnstitiarios nostros de banco^ et ibi terminentur. 
Assisae de ultima prsesentatione semper capiantur 
coram justitiarüs 'nostris'^ de banco^ et ibi ter- 
minentur. Liber homo non amercietur pro parvo 
delicto 'sed'^ secundum modum ipsius delícti, et 

15 pro magno delicto^ secundum magnitudinem de- 
lictí, salvo contenemento suo ; et mercator eodem 
modo^ salva mercandisa sua ; et villanus alterius 
quam noster eodem modo amercietur^ salvo 
' wainagío ** ^ suo^ si inciderít in misericordiam 

20nostram. Et nulla praedictarum misericordia- 
rum ponatur, nisi per sacramentum proborum et 
legalium hominum de visneto : comitès et barones 
non amercientur nisi per pares suos^ et non nisi 
secundum modum delicti. Nulla ecclesiastica 

25 persona amercietur secundum quantitatem bene- 
ficii suí ecclesiastici^ sed secundum laicum tene- 
mentum suum et secundum quantitatem delictL 
Nec villa nec ' homo' ® distringatur facere pontes 
ad riparias nisi qui * ex**^ antiquo et de jure facere 

30'debet. Nulla riparia de caetero defendatur,' ^** 
nisi illse quae fuerunt in defenso tempore regis 



* ' JQstitiaríos nostros. | ^ * wanagio.* 

* * illa.' « < liber homo.' 



' < comitatos.' 

* * justítiaríos nostros.' 

» Omitted. 



• * nisi.' 



• < ab.' 

w < debent. Nullae ripariae de- 
fendantur de cetero.' 



270 CHRONIGON 

Henry iii. Henricí aví nostri per eadem lòca et eosdem ter- 

A. D. 1225. ... . j. 

- — -^ minos sicut esse consueverunt tempore suo. 

charta. NuUus vicecomes, constabalarius^ ' coronatòres/ * 
vel alii ballivi nostri teneant placita coronse 
nostrae. Si aliquis tenens de nobis laicum feodum 5 
moriatur^ et vicecomes vel ballivus noster ostendat 
literas nostras patentes de summonitione nostra 
de debito quod defunctus nobis debuit^ liceat vice- 
comiti vel ballivo nostro attachiare et imbrevi- 
are * catalla'^ defuncti inventa in laico feodo ad 10 
valentiam illius debiti per visum legalíum borni- 
num^ ita tamen quod * nibil ' ^ amoveatur donec 
persolvatur nobis debitum quod clarum fuerit^ et 
residuum relinquatur executoribus ad faciendum 
testamentum defuncti ; et si nibil nobis debeatur 15 
ab ipso omnia catalla cedant deíuncto^ salvis 
uxori 'ipsius'* et pueris 'suis'* rationabilibus 
partibus suis. NuUus constabularius vel ejus 
ballivus capiat blada vel alia catalla alicujus qui 
non sit de villa ubi castrum situm est» nisi statim 20 
inde reddat denarios» aut respectum inde habere 
possit de voluntate venditoris» si autem de villa 
ipsa fuerit infra quadraginta dies pretium reddat. 
NuUus constabularius distringat aliquem militem 
ad dandum denarios pro custodia castri» si ipse 25 
eam facere voluerit in propría persona sua» vel 
per alium probum ' homínem' ^ si ipse eam facere 
non possit propter rationabilem causam; et sí 
nos 'duxerimus^''^ eum vel roiserimus in exercitum 
* erit' ^ quietus de custodia secundum quantitatem 30 
temporis quo per nos fuerit in exercitu de feodo 
pro quo fecit servitium in exercitu. NuUus vice- 
comes» vel ballivus noster» vel *alius'^ capiat 



* *coronator.' 

' ' omnia bona et catalla.^ 

• * nihil inde/ 

* ^ejus.' 

• 'ipsíu8«' 



' ' hominem faciat/ 
^ ^ adduxerimus/ 
• ' Sit.' 
' * aliquis alius/ 



W ALTERI DE HEMINGBURGH. 271 

equos vel carettas alicujas pro caríagio faciendo^ Henryiii. 
nisi reddat liberatíonem antiquitus statutam, sci- ^i;^^ — '" 
licet pro * caretta' * ad duos equos decem denarios ^^"*•• 
per diem, et pro caretta ad tres equos quatuorde- 
5 cim denarios per diem. NuUa caretta dominica 
alicujus ecclesiasticas personae, vel militis, vel ali- 
cujus dominse, capiatur per ballivos ' praedictos/ ^ 
Nec nos, nec ballivi nostri, nec alii, capiemus 
alienum boscum ad castra vel ' alia' ^ agenda 

10 nostra, nisi per voluntatem illius cujus boscus ille 
íuerit. Nos non tenebimus terras 'eorum'^ qui 
convicti fuerint de felonia nisi per unum annum 
et unum diem, et tunc reddantur ' terrse^ ^ dominis 
feodorum. Omnes kidelli de caetero deponantur 

15penitns per Tamisiam et 'Medeweiam'^ et per 
totam Angliam nisi per costeram maris. Breve 
quod vocatur Praecipe de caetero non fiat alicui 
de aliquo 'tenemento'^ unde liber homo perdat 
curiam suam. Una mensura vini sit per totum 

20 r^g^um nostrum, et una mensura cervisias, et una 
mensura bladi, scilicet quarterium Londoniense ; 
et una latitudo pannorum tinctorum, ^ et' ^ rus- 
settorum, et haubergettorum, scilicet duse ulnse 
infra listas : de ponderibus vero sit *ut' ^ de men- 

25 suris. Nihil detur de caetero pro brevi inquisi- 
tionis ab eo qui inquisitionem petit de vita vel 
'membris,'^** sed gratis concedatur et non nege- 
tur. Si 'aliquis teneat'^^ de nobis per feodifir- 
mam vel ' soccagium'^* vel *per'^* burgagium, et 

30 de alio terram ' teneat' ^* per servitium militaré. 



' * una caretta/ 

• 'nostros.' 

• * ad alia.* 

• 'illoram/ 

» < terrae ill».' 

• * Medeweyam.' 

^ ' libero tenemento/ 



• Omitted. 

• * sicut' 

^^ * de membris.' 
" 'aliqui teneant.* 
'* 'per socag^am/ 
*» Omitted. 
** 'teneant/ 



272 CHRONIGON 

Heury III. DOS Doii habebimus custodiam haeredis nec lerra; 
— ^— ^ — ' suae quae est de feodo alterius, occasione illius 
charta. feodifirmaB vel soccagii vel burgagii, nec habebi- 
mus custodiam illius feodifirmae^ vel soccagii^ vel 
burgagii^ nisi ipsa feodifirma debeat servitium 5 
militaré. Nos non habebimus custodiam haeredis 
'nec'^ terrae alicujus quam tenet de * alio'* per 
servitium militaré occasione alicujus parvae ^ ser- 
janteriae '^ quam tenet de nobis per servitium 
reddendi nobis cultellos vel sagittas vel hujus- 10 
modi. Nullus ballivus ponat de caetero aliquem 
ad legem manifestam ' vel'* ad juramentum sim- 
plici loquela sua sine testibus fidelibus ad hoc in- 
ductis. Nullus liber homo ' de caatero capiatur 
aut'* imprisonetur aut disseisiatur de * aliquo'^ 1^ 
libero tenemento suo^ vel libertatibus^ vel liberis 
consuetudinibus suis^ aut utlagetur^ aut exulet, 
aut aliquo ' alio'^ modo destruatur^ nec súper eum 
ibimus, nec súper eum mittemus^ nisi per legale 
judicium parium suorum vel per legem terrae. 20 
Nulli vendemus nuUi negabimus aut differemus 
rectum vel justitiam. Omnes mercatores, nisi 
publice antea prohibiti fnerint, habeant salvum 
et * securum"^ exire de Anglia^ et venire in An- 
gliam^ et morari, et ire per Angliam^ tam per 25 
terram quam per aquam^ ad emendum 'veF^ 
vendendum sine omnibus toltis malis, per anti- 
quas et rectas consuetudines^ praeterquam in 
tempore guerrae; et si sint de terra contra nos 
guerrina, et 'si'^ tales inveniantur in terra 30 
nostra in principio guerrae, attachientur sine 
damno corporum vel rerum donec sciatur a nobis 



* * vel/ 

* ' aliqtto alio.' 
' ^serjantias/ 

* *nec.' 

* ^rapiaturvel.' 



^ Omitted. 

^ ' securum conductum/ 

» *et' 

» Omitted. 



WALTERI DE HBMINGBUR6H. 273 

vel a capitali justitiarío nostro quomodo mérca- Henryiii. 
tores terrae nostrse tracfentur qui tunc * inveni- ^^^j;^ — ' 
entur'^ in 'terra'* contra nos guerrina; et si^*^"'"' 
Dostri salvi sint ibi^ alii salvi sint in terra 
5 nostra. Si quis tennerit de aliqua escàeta, sicut 
de honore Wallingeford^ Boloniae, Notinge-* 
ham^ Lancastriae^ vel 'de aliis'^ quae sunt in 
manu nostra, et sint baroniae, et obierit^ baerés 
ejus non det aliud relevium nec faciat nobis 

lOalind servitiam qnam faceret baroni si 'ipsa'^ 
esset in inanu baronis^ et nos eodem modo 
'tenebimus'^ quo baró eam tennit; nec nos oc- 
casione talis baronise vel escaetse habebimus ali- 
qaam escaetam vel custodiam aliquorum borni- 

15num nostrorum nisi alibi tennerit de nobis in 
capite ille qui tenuit baroniam vel escaetam. 
Nullus liber homo de caetero det amplius alicui 
vel vendat de terra sua quam ut de residuo 
terrae suae possit sufficienter fíeri domino feodi 

20servitium ei debitum quod pertinet ad feodum 
illud. Omnes patroni abbatiariím qui habent 
cartas regum Angliaa de advocatioiie vel anti- 
quam tenuram vel possessionem, habeant earum 
custodiam cum vacaverint^ sicut habere debent 

25 et sicut ' supra'^ declaratum est. Nullus capiàtúr 
'ver^ imprisonetur propter appellum feminae de 
morte alterius quam viri sui. Nullus comitatu^ 
de caetero [téneatur nisi de m]ense in mensèm^ et 
[ubí major terminus esse solebajt major sit; nec 

30 aliquis vicecomes vel ' ballivus'^ faciat turnum 
suum per hundredum nisi bis in anno, et non nisi 
in loco debito et consueto^ videlicet semel post 
Pascha, et iterum post f[estum sancti Michaelis ; 



1 



* inyeniuntar.' 
« * terra illa.' 
' ' aliis escaetis.' 
* 'illa/ 

VOL. I. 



* * eam tenebimus.' 

* *superiu8.' 
f * aut.' 

^ 'ballivus suus.' 



274 



CHRONICON 



Henry III. et vísus do fmnco pletrio tunc fiat ad illud termi- 

A D 1225 * o 

-^ num] Sancti Michaelis sine occasíone, ita scilicet 



CbarUL 



quod quUibet habeat libertates suas quas habuit 
* et' ^ habere consuevit tempore regis Henrici avi 
nostri^ vel quas postea perquisivit; fiat.autem 5 
visus de franco [plegio sic^ videlicet quod pax 
nostra teneatur^ et quod * tethinga integr]a sif * 
sicut esse consuevit, et quod viçecomes. non 
quserat occasiones, et quod conteutus sit 'eo'' 
quod viçecomes haberé oonsuevít de visu suo 10 
faciendo tempore regis Henrici avi nostrí. ' Non'* 
liceat [alicui de caetero dare terram suam alicui 
domui religiosse] ita quod * eam '^ resumat tenen- 
dam de eadem domo : nec liceat alicui domui reli- 
giosae terram alicujus sic accipere quod tradat li 
illam *ei'^ a quo 'ipsam'^ recepit teneudam. Si 
quis autem de caetero terram s[uam ' alicui''^ domui 
religiosae sic dederit et súper hoc convjincatur, 
donum suum penitus cassetur^et terra illa domino 
' suo'® illius feodi incurratur. Scutagium de cae- 20 
tero capiatur sicut capi ' solebaf ^ tempore regis 
Henrici avi nostrí. Et salvse sint archiepiscopis» 
episcopis, abbatibus, ' [prioríbus, comitibus, baró* 
nibus., templaríís J et hospitalariis/ ^^ et omnibus 
aliis tam ecclesiasticis quam secularibus personis, 25 
' libertates' ^^ et Uberas consuetudines quas prius 
habuerunt. Omnes àutém ' istas'® consuetudines 
praedictas et libertates quas concessimus in regno 
nostro [tenendas quantum ad nos] per[tinet] erga 
nostros, omnes de regno nostro tam clerici.quam 30 
laici observent, quantum ad se pertinet erga suos. 



i < 



vel/ 



^ 'theoüiingateneatur integra.' 
' * de eoV 

* * nec/ 

« " illam/ 

• * illi/ 



' 'eam/ 

• Omittèd. 

• 'consuevit/ 
' prioribas, templariis, hospi- 
talariis, comitibus, baronibus/ 

*' ' omnes libertates/ 



10 



WALTBRI DE HBMINGBUR6H. 275 

Pro hac autem concessione et donationè liberta- Henryiii. 
tum istanim et aliarum ' libertatum*^ contenta- 



Magna 

ram in Carta nostra de libertatibns Forestae, c*»"*»- 

5 archíepiscopi, episcopi, abbates, priores, comitès, 
barones, milites, libere tenentes, et omnes de 
regno nostro, dedenint nobis quintam decimam 
partem omnium mobilium suorum. Concessimus 
etiam eisdem pro nobis et hseredibns nostris quod 

10 nec nos nec hseredes nostri aliquid perquiremus 
per quod libertates in hac carta contentae infrin- 
gantur vel infirmentor: et si ab aliquo aliquid 
contra hoc perquisitum fuerit nihil valeat et pro 
nullo habeatur. Hiis testibus domino S. Gan- 

15 tuariensi archiepiscopo, ' E. Londoniensi, J. 
Bathoniensi/^ P. Wintoniensi, H. Lincolníensi^ 
R. Saresburiensi, 'B. RoflFensi/' W. Wigor- 
niensi, J. Eliensi, H. Herefordensi, R. Cices- 
trensi, 'et'* W. Exoniensí, episcopis, abbate san- 
cti Albani, abbate sancti Edmundi, abbate de 

20 Bello, abbate sancti Augustini Cantuariaa^ abbate 
de Evesham, abbate *Westmon/^ abbate de 
Burgo sancti Petri, abbate de Rading, abbate 
* Abbendon/^ abbate de ' Maumebury/^ abbate de 
Winchecumb^ abbate de Hida, abbate de Cer- 

25teseia, abbate de Sireburne, abbate de Cerne, 
abbate de Abotebiry, abbate de Middeltone, ab- 
bate de Seleby, ' abbate de Wyteby/* abbate 
de Cirencestria. H. de Burgo justitíario, 'R/^ 
comitè Cestrise et L•lncolniae, W. comitè Sar- 

30resburiaB, W. comitè Warrenn», G. de Clare 
comitè Gloucestrise et Hertfordiae, W. de Fer- 
rariis comitè Derby, W. de Mandeville comitè 
Essexiae^ H. le Bigod comitè Norffolciae, W. 



' Omitted. 

' ' £. Londoniensi episcopo, J. 
Bathoniensi episcopo/ 

^ * W. Roffen.* but incorrectly. 
* Omitted. 



* * de Westmonasterio.' 

• * de Abendon/ 
■^ ' Malmesbury.' 
^ Omitted. 

T 2 



276 



CHRONICON 



Henryiii. coDiíte Aubermarlíse^ H. comitè Herefordias, 



A. D. 12 25 

Magns 
Charta. 



Tuesday, 
Feb. 11. 



Johanne constabulario Cestríae, Roberto de Ros, 
Roberto filio Walteri, Roberto de Veteri-ponte 
Willielmo ' Brigwerr/^ Ricardo de ^Munfichet/* 
Petro filio Herberti, ^Matheo filio Herberti/' 5 
Willielmo de 'Albiniaco/* 'Roberto Gresly/^ 
'Reginaldo de Brahus/^ Johanne de ' Mune- 
mue/'^ Johanne filio Alani, Hugone de Mortuo 
Marí, Waltero de Bello Campo, Willielmo de 
Sancto Johanne, Petro de ' Mala'® Lacu, Bríano 10 
de Insula, Thoma de Muletone, Ricardo de Ar- 
gentein, Gaufrido de Neville, Willielmo Mauduit, 
Johanne de 'Baalnn/^ Datum apud Westmo- 
nasteríum undecimo die Februaríi, anno regni 



nostri * nono.' ^° 



15 



Carta de Foresta. 

conflrmation Hcnrícus,^^ Dci gratia, rex Anglíse, dominus 
chaitade Hybemias, dux Normanniae, Aquitanias, et comes 
Andegaviae, archiepiscopis, episcopis, abbatibus, 
prioríbus, comitibus, baronibus, justitiariis, [fores- 20 



I 

9 
3 

4 

6 

7 





* de Bnier.* 
' Muntefichet/ 
Omitted. 
^ Aubeny/ 
< F. Gresly/ 

* F. de BrettB.' 
' Monemue/ 
' Malo/ 

* Balun, et aliis/ 

^^ 'nono. Nos autem dona- 
tiones et concessiones praedictas 
ratas habentes et gratas, eas pro 
nobis et hseredibus nostris conce- 
dimus et confinnamus, easque 
tenore pra&sentium innovamus, 
volentes et concedentes pro nobis 
et hseredibus nostris, quod carta 
pr»dicta in omnibus et singulls 
suís articulis iniperpetuum firmi- 
ter et inviolabiliter obseryetur, 
etiamsi aliqui articuli in eadem 



carta contenti hucusque forsitan 
non fuerint observati. In cujus 
rei testimonium has literas nostras 
fieri fecimus patentes. Teste 
Edwardo filio nostro apud West- 
monasterium, duodecimo die Oc- 
tobris anno regni nostri yicesimo 
quinto.' 

** Carta de Foresta, Edwardus 
Dei gratia rex Angliae, dominus 
Hybemiae, et dux Aquitani», 
archiepiscopis, episcopis, abba- 
tibus, prioribus, comitibus, ba- 
ronibus, justiciariis, yicecomití- 
bus, prsepositis, et omnibus ad 
quos praesentes literse pervenerint, 
salutem. Inspeximus Cartam 
domini Henrici, quondam regís 
Anglise patris nostri, de Foresta, 
in haec verba: — Henricus, etc. 



WALTERl DB HEMIN6BUR6H. 277 

tàríis, vice]còmitíbus^ praspositís, ininistrís^ et om- Henry iii. 
nibus ballivís et fídelibus suis praesentem cartam chartàde 
inspecturis^ salutem. Sciatís quod nos intuitu ^*»"•*•• 
Dei, et pro salute anímae nostrse et animaruin 

5 antecessorum et successorum nostrorum, ad exaU 
tatíonem sanctae ecclesiae et emendationem regni 
nostri, spontanea et bona voluntate nostra dedl• 
mus et concessímus archiepiscopis^ episcopís^ 
comitibas, baronibus^ et omnibus de regno nostro 

10 has libertates subscriptas, tenendas in regno 
nostro Angliae ' in perpetuum/ ^ linprimis^ omnes 
foresta) quas Henricus rex avus noster afforestà- 
vit videantur per bonos et legales homines^ et si 
boscam aliquem alium quam suum dominicum 

15 afforestaverit^ ad damnum illius cujus boscus ille 
fuerit deafforestetur ; et si boscum suum pro- 
prium afforestaverit, remaneat foresta, salya comr- 
muna de herbagio et aliis in eadem foresta^ illis 
qui prius eam habere consueverunt ; homines 

20 vero qui manent extra forestàm non veniant 
de caetero coram justitiariis nostris de foresta per 
communes summonitiones» nisi sint in placito vel 
plegii alicujus vel aliquorum qui attachiati sunt 
propter forestàm: omnes autem bosci qui 'fue- 

25rint'^ afforestati per regem Ricardum avuncu- 
lum nostrum, vel per regem Johannem patrem 
nostrum, usque ad primam coronationem nostram 
statim deafforestentur, nisi sit dominicus boscus 
noster. Archiepiscopi^ episcopi^ abbates^ prior- 

30eSy comitès^ barones^ milites^ libere tenentes/qui 
habent boscos suos in forestis habeant [bojscos 
suos sicut eos habuerunt tempore primae corona- 
tionis regis Henrici avi nostri, ita quod quieti sint 
'in perpetuum' ^ de omnibus purpresturis^ vastis^ 

35 et 'essartis/^ factis in illis boscis post illud tem- 

\ ;iinperpetuum.' I 3 <asíartis.' 

^ 'fuerunt/ 1 



278 GHRONICON 

Henry III. pus usquo ad príncipium seciindi anni coronationis 
chartàde ' ^^os^''® ; ct qiii dc caetero vastum * vel purpres- 
Forct». turaín/ ' sine Ucentía nostra in illis fecerínt^ * vel 
essartum/^ de vastís^ purpresturis^ et essartis^ re- 
spondeant. Regardares nostri eant per forestas 5 
ad faciendum regardum sicat fieri consuevit 
tempore prímce coronationis regis Henrici [avi 
nostri> et non] aliter. Inquisitio vel visus de 
expeditatione canum existentiam in foresta de 
caetero fiat quando fieri debet regardum^ scilicet 10 
de tertio anno in tertium annum^ et tunc fiat [per 
visum et testimoninm legalium hominum^ et non 
aliter; et illè cnjos canis inv]entus fnerit tunc 
non expeditatns det pro misericòrdia tres solidos ; 
et de caetero nullus bos capiatur pro expeditatione. 15 
Talis autem 'sif expeditatio per assisam com- 
mnniter 'quod '^ tres * [ortilli abscindantnr'^ sine 
pelota de pede anteríori^ nec expedite]ntar canes 
de caetero nisi in locis ubi consueverunt expedí- 
tarí tempore prímse coronationis prsedictí regis 20 
Henrici avi nostri. Niillus forestarius vel bedel- 
Ins de caetero faciat scottallas^ vfel colligat garbas^ 
vel avenam, vel bladnrn allquod; vel agnos^] vel 
'porcellos/^nec aliqaam coUectam faciat; et per 
visum et sacramentum duodecim ^ regardorum ^^ 25 
quando facient regardum^ tot forestarii ponantur 
ad forestas custodiendas qu[ot ad illas custodien- 
das rationabiliter viderint sufficere. Nul]lum 
swanimotum de csetero teneatur in regno nostro 
nisi ter in anno^ videlicet in principio quindecim 30 
dierum ante festum sanctí Michaelis, quando 
agistatores nostri conveniunt ad [agistandum 
dominicos boscos nostres ; et circa festum sancti 
Martini quando agijstatores nostri debent recipere 

* 'purpresturamvelasBartum/ * 'orteDi abcidantor.' 

' Omitted. - . „ . 

3 ( ^Q^ 9 . ' ' porcellos/ 

* «usitatam quod.' ^ 'regardatorum.* 



WALT£RI DE HEMIN6BUR6H. 279 

pa«nnagíum nòstrum, et ad ista duo swanimotacon- Henry ui. 



veniant forestarii viridarü^ et agistatores, et ' nul- g^,^ ^^ 
li '^ alü per dístrictionem, [ettertium swanimotum F"»*»* 
teneatur in initio quindecim dierum ante festam 

5 sancti JTobanniJs Baptistse pto.feonatíone bestía- 
rum nostrarnm, et ad illud swanimotum tenendum 
conyeniant forestarii ' et '^ viridarii^ et non alii per 
districtionem . Practerea sing[ulis quadraginta 
diebus per totum annum conveniant forestarii et 

10 viridarii ajd 'faciendum'^attachiamenta de foresta^ 
tam de viridi quam de venatione^ per prsesenta^ 
tionem forestariorum ipsorum et coram ipsis 
attachiatis. Prsedicta autem [swanimota non 
teneantur nisi in comitatibus in quibus toneri 

15 consueverunt.] Unusquisqne liber homo agistet 
bo3cum snum 'quem habet'^ in foresta pro vo- 
Inntate sua, et heübeatpannagium suum. Conce-^ 
dimus etiam quod unusquisqne liber homo ducere 
possit porcos s[uos per dominicum boscum nos- 

20 trum libere et sine impedimento ad agistandum 
eos in boscijs suis propriis vel alibi ubi voluerit : 
et si porci alicujus liberí hominis una nocte per- 
noctaverint in foresta nostra, non inde occasione- 
tur unde alíquid de suo perdat. NuUus [de cse- 

25 tero amittat vitam vel membra pro venatione 
nostra ; sed si quis] captus fuerit et convictus de 
captione venationis graviter redimatur, si habeat 
unde redimi possit ; si autem non habeat unde 
redimi possit, jaceat in prisona nostra per unum 

30 annum [et unum diem ; et si post unum annum et 
unum diem plegios inve]nire possit, exeat de pri- 
sona, sin autem abjuret regnum Angliae. Qui- 
cunque archiepiscopus, episcopus, comes, vel 
baró, veniens ad nos ad mandatum nostrum trans- 



«iTtúd. " "-<•-«•-' 



280 GHRONIGON 

Henry iii. ieiít Dcr forestam nostram [Hceat ei capere unam 

A T% 19911 

chirtade ^^^^^'P vel duas per visum forestarii] si preesens 
Pore»tit fuerit^ sin autem facíat comari ne videatur furtíve 
hoc facere; idem liceat eis in redeando facere 
sicut praedictum est. Unosquisque liber homo ^ 
de caetero sine occasione faciat in bosco [suo vel in 
terra sua quam habet in foresta, molendinum» 
Yivari]ttni^ stagnum^ marleram, fossatnm^ vel ter- 
ram arabilem extra coopertum in terra arabili, 
ita quod non sit ad nocumentum alicujus vicini. 10 
Unusquisque liber homo habeat in bosds snis 
aerias ancipitrum^ [espervaríomm^ falconum, 
aquilarum^ et ^de heyrinis^ et'^] habeat similiter 
mel quod inyentnm fuerit in boscis snis. Nullns 
forestarius de caetero qui non sit fo[restarius de 15 
feodofirmam nobís red]dens pro balliva sua capiat 
eheminagium aUquod in balliva sua; forestarius 
autem de feodo firmam nobis reddens pro balliva 
sua capiat eheminagium^ videlicet pro caretta per 
dimidium annum duos denaríos, et per alium di- 20 
midium annum duos denaríos, 'et'' pro equo qui 
portat summagium per dimidium annum obo[lum, 
et per alium dimidium annum oboljum^ et non 
nisi de illis qui de extra ballivam suam tanquam 
mercatores veniunt per licentiam suam in ballivam 25 
suam ad bnscam^ ' meremium/' corticem^ vel car- 
bonem emendum et àlias ducendam ad venden- 
dum [ubi voluerínt. Et de nulla ali]a caretta 
vel summagio aliquo eheminagium capiatur^ et 
non capiatur eheminagium nisi in locis in quibus 30 
antiquitus capi solebat et debuit. lUi autem 
qui portant súper dorsum suum buscam^ cor- 
ticem^ vel carbonem [ad vendendum^ quamvis 
i]nde vivant, nuUum de csetero dent chemina- 



* ' heiroDum.' 
' Omitted. 



3 ( 



mserenium/ 



WALTBRI DB HBMIN6BUR6H. 



281 



gium. Omnes utlagati pro foresta tantum a Henryiii. 
tempore regís Henríci avi nostri usque ad pw-chartade 
mam coronationem nostram veniant ad pacem fo^»^- 
nostram sine impedimento^ et salvos pl[e^os 

5 invemant quod de c8&]tero non forisfacient nobis 
de foresta nostra. Nullus 'castellanus'^ teneat 
placita de foresta sive de virídi sive de vena- 
tione^ sed quilibet forestarins de feodo attachiet 
placita de foresta tam de viri[di quam de vena- 

10 tione^] et ea praesentet virídariis provinciamm, et 
cum inrotalata Aierint et sub 'sigillis'^ viridario- 
rom inclusa^ pra^sententur capítali forestario nos- 
tro cum in partes illas venerit ad tenendum placita 
forestse^ et coram eo ter[minentur. Has autem] 

1^ libertates de forestis concessimus omnibus^ salvis 
archiepiscopis^ episcopis^ abbatibus^ prioribus^ 
comitibus^ baronibus^ militibus^ et aliis^ tam per- 
sonis ecclesiasticis quam secnlaribus^ templariis, 
et hospitalariis^libertatibaset liber[is consuetad]i- 

20 nibas in forestis et extra, in warennis^ et aliis quas 
prias habuerunt» Omnes autem istas consuetu- 

* dines praedictas et libertates quas concessimus in 
regno nostro tenendas quantum ad nos pertinet 
erga nostros^ omnes de regno * nostro'^ o[bservent] 

25 quantum ad se pertinet erga suos. Pro hac ' igi- 
tur''* concessione et donatione libertatum istarum 
et aliarum 'libertatum'^ contentarum in majori 
carta nostra de aliis libertatibus^ archiepiscopi, 
episcopi^ abbates^ priores, comitès^ barones^ mili- 

30 tes^ libere tenentes, et omnes de regno nostro^ de- 
derunt nobis quintam- decimam partem omnium 
mobilium suorum. Concessimus ' etiam'^ eisdem 
pro nobis et hseredibus nostris quod nec nos nec 



> ^ constabularías, castellanas, 
▼el alius, teneat.' 



2 t 



sigillo/ 



s ' nostro tam clerici quam 
laici.' 

* < autem.' 

* Omitted. 



282 CHRONIGON 

Henry III. hseredes nostrí aliquid perquiremus per quod Uber- 

chartàde t^*®® ^^ ^^^ carta contentae infringantur vel infir- 
Foresta. meiitur : et si ab aliquo aliquid contra hoc perqui- 
situm faerit^ nihil valeat et pro nuUo habeatur. 
Hüs testibus domino S. Cantuariensi archíepi- ^ 
scopo, ^ E. Londoniensi' ^ J. Batboniensi^ P.Win- 
toniensi^ H. lincolniensi^ R. Saresbnriensi^ B. 
Roífensiy W. Wigomiensi, J. Eliensi^ H. Herefor- 
densi^ R. Cicestrensi^ W. Exoniensi episcopis^ ab- 
bate sancti Edmundi, abbate sancti Albani, àbbate ^^ 
de Bello> abbate sancti Augnstini Cantuarias^ ab« 
baté de Evesham^ abbate de Westmonasterio, 
abbate de Bargo sancti Petri^ abbate de Rad- 
inge, abbate de Abendone, abbate de * Maume- 
biry/* abbate de Winchecumb^ abbate de Hyda^ ^^ 
abbate de Certeseye^ abbate de Sireburne, abbate 
de Ceme, abbate de ' Abotebir/* abbate de Mid- 
dleton, abbate de Seleby, abbate de Wyteby, 
abbate de Cirencestría^ H. de Burgo justitiario^ 
R. comitè Cestriae et Lincolniae^ W. comitè Sar-20 
esburia^^ W. comitè Warennae, G. de Clare 
comitè Gloucestriae et Hertfordiae, W. de Fer- 
rariis comitè de Derby, W. de Mandeville comitè 
Essexiae, H. le Bigod comitè Norffolcise^ W. 
comitè Aubemarlise, H. comitè Herefordiae^ Jo-2£f 
hanne constabulario Cestriae^ Roberto de Ros, 
Roberto filio Walteri, Roberto de Veteri-ponte, 
Willielmo * Brigwerr/* Ricardo de ' Munfichet/* 
Petro filio Herberti, Matheo filio Herberti, Wil- 
lielmo de AlbiniacO; Roberto Gresly^ Reginaldo 30 
de ' Brahus/^ Johanoe de-'Munemue/^ Jobanne 
filio Alani^ Hugone de Mortuo Mari^ Waltero de 
Bello Campo, Willielmo de sancto Jobanne, 



1 ' E. Londoniensi episcopo/ 

* * Malmesbury.' • 
' ' Abbotesbir.' 

* *Bygwerr.' 



* < Muntfichet/ 
« * Breus.' 
' ^Monemue/ 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 



283 



Petro de 'Mala'' Lacu. Bríano de Insula. Henryiii. 

AD 1225 

Thoma de Muletone, Ricardo de Argenteine^ cbartade 
Gaufrido de Neville, Willielmo Mauduit^ «Jo-Foresta. 
hanne'^ de ' Baalun/^ Datum apud Westmonas- 
5 terium undecimo die Februarii^ anno regni Tuesday, 

. • «A Febnuury II. 



Confirmatio Cartarwm in JEtate plena. ^ 

'Henricus^ Deí gratia^ rex Anglise^ dominus A.D.1237. 

2Q Hybemiae, dux Normanniae et Aquitaniae, comes S?hí*tío° 
Aiidgaviae^ omnibus'^ Chrístí fidelíbus prsesentem gh^ew. 
cartam inspecturis^ salutem. Sciatis quod intuítu 
Deí, et pro salute animse nostrae et animarum 
antecessornm et hseredum nostrorum, 'ad'^ ex- 
altatíonem sanctse ecclesiae^ et emendationem 

15 regni nostri^ concessimus et hac carta nostra 
confírmavimus arcbiepiscopis^ episcopis, abbati- 
bns, príoribus^ comitibus^ baronibus^ milítibus^ 
liberis hominibus^ et omnibus de regno nostro 
Angliae omnes libertates et liberas consuetudines 

20 contentas in cartis nostris quas eisdem fidelibus 
uostris fieri fecimus cum minoris essemus dBtatis^ 
scilicet tam in Magna Carta nostra quam in 



> * Malo.' 

* ' et Johaxme.' 

3 ' Balun et aliis.' 

* ^nono. Nos aatem dona- 
tiones et concessiones prxdictas 
ratas habentes et gratas eas pro 
nobis et haeredibiis nostrís conce- 
dimus et confirmamus easqae te- 
nore praesentium innovamus, vo- 
lentes et concedentes pro nobis et 
haeredibus nostris quod carta pre- 
dicta in omnibus et singulis suis 
articulis imperpetuum firmiter et 
inviolabiliter observetur, etiamsi 
aliqui articuli in eadem carta 



contenti hucusque forsitan non 
fuerint observati. In cujus rei 
testimonium has literas nostras 
fieri fecimus patentes. Teste Ed- 
wardo filio nostro apud TVesimo- 
nasterium, duodecimo die Octo- 
bris, anno regni nostri yicesímo 
quinto/ 

' This confirmation is printed 
from an original exemplar pre- 
served in the Bodleian Library 
at Oxford. The foot-notes are 
the readings of the entry on the 
Charter RoU, 21 Hen. III. m. 7. 

^ ^ Rex omnibus.' 

7 * et ad.' 



284 GHRONICON 

Henryiii. CaHa Hostra de Foresta. Et volumus et prasci- 

A. D. 1237 

~^-^ — - pimus pro nobis et hseredibus nostris quod 
prsefati fideles nostri et successores et haeredes 
eorum habeant et teneant in perpetuum omnes 
libertates et liberas consuetudines praedictas^ 5 
non obstante eo quod praedictse cartse confectae 
fuerunt cum minoris essemus aetatis^ ut prsedic- 
tum est. Hiis testibus^ venerabilibus patribus E. 
arcbiepiscopo Cantuariensi^ P. Wintonieusi^ J. 
Batboniensi, R. Dunolmensi^ R. Londoniensi^ W. iq 
Karleolensi^ W. Exoniensi^ R. Saresbiriensi, H. 
Elyensi; R. Lincolniensi^ R. Hereíbrdensi, À. Co- 
ventrensi et Lychefeldensi episcopis^ W. Valenc'^ 
et W. Wygorniensi electis, R. comitè Cornubise 
et Pictavise^ J. comitè Cestriae et Huntedonise, J. 15 
comitè Lincolniae constabulario Cestriae^G. Mares- 
callo comitè Pembrokiae, W. comitè de Ferrar, 
W. comitè Warennae, H. comitè Kantise, H. 
comitè Essexise et Herefordiae^ Simone de Monte- 
forti, Willielmo Lungespe, Willielmo de Ferrariis, 20 
Willielmo de Vescy, Ricardo de Percy, Ricardo 
de Munfichet, Willielmo de Ros, Johanne Byset, 
Gilberto de Umframville, Willielmo de Lancastría, 
Willielmo de Cantilupo, Waltero de Clifford, 
Johanne Monemue, Radulpho de Mortuo Marí, 25 
Willielmo Mauduit» Rogero la Zuche, Olivero de 
Vallibus, Gilberto Basset, et aliis. Datum per 
manum veaerabilis patris R. Cycestrensis episcopi 
cancellarii nostri apud Westmonasterium xxviii. 

wednesday, dic JaDuarü anuo regni nostri vicesimo primo. 30 

January 28. ^ •■• 

Et in anno sequenti dabatur regi trícesima. 

, ■ - ■! I 

^ There are several docaments I leoce, mentioned in Rymer's Foe- 
addressed to this Elect of Va- I dera. 



WALT£RI DE HEMINGBUR6H. 



285 



Excommunicatio súper Violatores Cariarum. 



Henry III. 
A.D 1253. 



Ànno^ Domini m.gcliii. iii. idus Maii inTuesday, 

Mav 13 

^ magna aula regis apad Westmonasteríum'^ sub vioiaton of 

... j • • XX • • x% • ^• theCharters 

prsesentia et assensu domini Hennci^ Dei gratia, excommuni- 

5 illustris regis Ànglise^ et dominorum R. comitis Cor- ^ 
nabiae fratrís sui^ R. comitis Norfolciae et Suffolcise 
marescalli Anglise, H. comitis Herefordise, H. co- 
mitis Oxonise^ J. comitis Warwyk^ et aliorum opti- 
matum regni Angliae^ nos Bonifacius^ divina mise- 

10 ratione, Cantuariensis archiepiscopus, totius An- 
gliae primas^ F. Londoniensis^ H. Elyensis^ R. 
Idncolniensis^ W. Wygorniensis, W. Norwicensis, 
P. HerefordensiSy W. Saresbiriensis^ W. Dunol- 
mensis^ R. Exoniensis, S. Karleolensis^ W. Batho- 

15 niensis^L. Roffensis^Thomas Menevensis^episcopi» 
pontificalibus induti, candelis accensis, in trans- 
gressores libertatum ecclesiasticarum et liberta- 
tam seu liberarum consaetudinum regni Anglia&» 
et praecipue eanim quae continentur in carta com- 

20 munium libertatum regni et carta de foresta^ ex- 
communicationis sententiam solemniter tulimus^ 
sub hac forma. Auctoritate Dei ' patris omnipo- 
tentis^ et patris/^ et filii, et spiritus sancti^ et 
gloriosse Dei genitricis semperque virginis Mariae^ 

25 beatorum apostolorum Petri et Pauli^ omnium- 
que apostolorum, beati Thomse archiepiscopi et 
martyriSy omniumque martyrum 'Dei/^ beati 
Edwardi regis Anglise, omniumque confessorum 
atque virginum, omniumque sanctorum Dei, ex- 

30 communicamus et anathematizamus, et a liminibus 



1 This Excommunicatíon is 
prmted from the Red Book in 
the Exchequer, fol. 184. The 
▼arious readings in the foot-notes 
are from an original exemplar in 
the Gathedral Library at Wells. 



' * màjorí aula regia Westmo- 
nasterii/ 



s < 



omnipotentis patris/ 



« Omitted. 



286 



CHRONIGON 



HeniT III. sauctse matiis ecclesiae sequestramus^ omnes illos 
— ^— ^ — ' qui amodo scienter et malitiose ecclesias priva- 
verínt vel spolíaverint suo jure : ítem omnes illes 
qui ecclesiasticas libertates vel antiquas regni 
consuetudines approbatas^ et praecipue libertates ^ 
et liberas consuetudines quae in cartis communium 
libertatum et de foresta coníinentur^ concessis a 
domino rege, archiepiscopis, episcopis^ et caeteris 
Anglise praelatis^ comitibus, baronibus^ militibus^ 
et libere tenentibus^ quacunque arte vel ingenio 10 
yiolaverint^ infregerint^ diminuerint^ seu immu- 
taverinty clam vel palam, facto^ verbo, vel con- 
silio^ contra illas vel earum aliquam in quocun- 
que articulo temeré veniendo : item omnes illos 
qui contra illas vel earum aliquam statuta 15 
'aliqua'^ ediderint vel edita servaverint, *et*^ 
consuetudines introduxerint, vel servaverint in- 
troductas^ scriptores statutorum, necnon ' consil- 
iatores** et executores, *et'^ qui secundum ea 
prap.sumpserint judicaré: qui omnes et singuli20 
superius memorati banc sententiam incursuros se 
noverint ipso facto qui scienter aliquíd commi- 
serint de praedictis ; qui vero ignoranter, nisi com- 
moniti infra quindenam a tempore commonitionis 
se correxerint et arbitrio ordinariorum 'satisfece- 25 
rint*^ de commissis^ extunc sint hac sententia 
involuti : eadem etiam sententia innodamus 'illos 
quiqui'^ pacem regis et regni prsesumpserint 
perturbare. In cujus rei memoriam sempiternam 
nos signa nostra ' duximus ' ^ apponenda.^ 30 



' Omitted. 
' ' consiliaríos/ 
s < plene satisfecerínt/ 
* ' omnes illos qui.' 
' ' praesentibus duximus.' 
^ The foUowing protest is not 
given in Hemingburgh : it is in- 
serted here, from the Rot. Pat. 



37 Hen« III. m. 12. dorso, as it 
elucidates several passages in the 
aboye Sentence of Excommuui- 
catíon otherwise dark and almost 
inexplicable. 

** Noverint universi quod do- 
minus Henricus rex Angliae il- 
lustrís, R. comes Norffolciae et 



WALTERI DB HEMINGBUR6H. 



287 



Canfirmatio Papa mper Cartas pradietas et 

Excommunicatione. 



Henry III. 
A. D. 1253. 



Innocentíus IV. episcopus, servus servorum Ratmcation 
Dei, venerabilibus fratríbas archiepiscopis et epi* innocent iv. 
scopis regni Angliae^ salutem et apostolicam bene- 
dictionem. Cum a nobís petitur quod justum est 
et honestum^ tam rigor equitatís quam ordo exigit 
rationis ut íd per solicitudinem officii nostrí ad 
debitum perducatur effectum; cumque itaque^ 
sicut ex parte vestra fuit propositum coram nobis. 



marescallus Angliae, H. comes 
Herefordiae et Essexiae, J. comes 
de Warrewic, Petros de Sabau- 
dia, ceterique magnates Anglias, 
consenserunt in sententiam ex- 
communicationis generaliter la- 
tam apud Westmonasteríum ter- 
tio decimo die Mati amio regni 
regís praedicti xxxvii. in hac 
forma, scUicet quod Tincolo pr»- 
fatsB sententíae ligentur omnes 
Tenientes contra libertates con- 
tentas in cartiscommnniíun liber- 
tatam Anglias et de foresta, et 
omnes qui libertates ecclesiae An- 
glicansB temporibus domini regís 
et prsedecessorum suorum regum 
Angli» optentas et usítatas scí- 
enter et maliciose TÍolaverint aut 
infringere prsesumpserint, et om- 
nes illi qui pacem domini regis 
et regni perturbayerint, et simi- 
liter omnes qui jura et libertates 
regis et regni diminuere, infrin- 
gere, seu immutaré praesumpse- 
rint; et quod cmnesvenientes con- 
tra praemissa yel eorum aliqua ig- 
noranter, et legítime moniti, infra 
quindenam post monitionem prae- 
missam dictam transgressionem 
non emendaverint, extunc prae- 
dictas sententia) excommanica- 
tionia Bubjacebunt; ita tamen 



quod dominus rex transgres- 
sionem illam per considerationem 
curiao suae faciat emendarí. Sci- 
endum aatem quod si in scrip- 
turls súper eadem sententia a 
quibuscunque confectis seu con- 
ficiendis aliud yel aliter apposi- 
tam yel adjectum fuerit, aut arti- 
culi aliqui alii in eis contenti in- 
yeniantur, dominus rex et prss- 
dicti magnates omnes et commu- 
nitas populi protestantur publice 
in prassentia yenerabilium pa^ 
trum B. Dei gratia Cantuariensis 
archiepiscopi, totius Angliae pri- 
matís, necnon et episcoporum 
onmium in eodem coUoquío exis- 
tentiam, quod in ea nanquam 
consenserunt nec consentiunt sed 
de plano eis contradicunt. Prae- 
terea praefatus dominus rex, in 
prdatíonepraefatae sententíae, om- 
nes libertates et cansuetu^mes 
regni nostrí antiquas et usítatas, 
et dignítates et jura coronse suse, 
ore proprío specíaliter sibi et 
regno suo salyayit et excepit. 
In cujus rei memoriam, et in pos- 
terum yeritatis testimonium, tam 
dominus rex quam prsBdicti co- 
mitès ad instantlam aliorum mag- 
natum et populi, praesenti scrípto 
sígilla sua apposuerunt.' 



» 



388 



CHRONICON 



Henry HI. VOS prout spcctat ad officium vestrum libertatem 
— ^— ^ — '" ecciesíasticam in regno Angliae illibatam ab om- 
nibus observarí, cum voluntate ac beneplacito 
charissimi filii nostrí Henrici illustris regis An- 
gliad in omnes illos qui malitiose ac scienter 
ecclesias illius regni suo jure privaverint vel 
spoliaverint^ et libertates ecclesiasticas et anti- 
quas regni consuetudines quse continentur in 
carta communi libertatum et de foresta con- 
cessas a domino rege vobis et aliis ejusdem regni 
pra&latis viola verint^ ' infregerint/^ diminuerint^ seu 
mutaverint, et qui contra illas statuta ediderint 
vel edita observaverint, consuetudines introdux- 
erint, vel servaverint introductas, necnon scrip- 
tores^ et executores, ' et '* consiliarios statutorum, 
ipso facto excommunicationis sententias duxeritís 
proferendas, prout in literis súper hoc confectis 
plenius continetur : nos vestris supplicationibus 
inclinat! quod a vobis factum est ratum habenteià 
et gratum, illud de íratrum consilio auctoritate 
apostòlica confirmamus et praesentis scripti pa- 
trocinio communimus, tenorem ipsarum literarum 
pra&sentibus inserí facientes quae est talis: — " Auc- 
toritate Dei patris omnipotentis/' etç. sicut supe- 
rius est usque ad finem. Nulli ergo liceat hanc 
paginam nostrae confirmationis infringere vel ei 
ausu temerarío contraire ; si quis autem hoc at- 
tentare praesumpserit indignationem Dei omni- 
potentis et bonorum Petrí et Pauli apostolorum 
sept. 80. ejus se noverit incursurum. Datum Andegaviae, 
II. kalendas Octobris, pontificatus nostri anno 

XI. 



t < infringerinV MSS. CoU. 
Arm. and Liansd. 

* Inserted from Bibl. MS. 



C. C. G. Gantab. God. lix. 21. 
Rymer, Foedera, i. 293. 



WALTBRI DE HEMIN6BURGH. 289 

Wallenses rebdlare cospenmt sub Leulino Príncipe. Heuy iii. 

•^ ^ A. D. 1229. 

Annò Domini m.cgxxviii. et regni regis Hen-Theweish 
rici XIII. Leolinus prínceps Walliae iterum re-"***'^* 
bellare coepit^ propter quod rex congregato exer- 
cita declinavit ibidem festinanter ; Leulinus vero 
resistendo cum suis multos ex regiis^ cum par- 
ticolatím incederent^ interemit^ inter quos nobilem 
yirum Willelmum de 'Breaus'^ vivum captum ob- 
servarí jussit; tàndem vero^ post concursus varios 
et discrimina multa^ per quoddam marítagium 
com rege concordatus est^ et in pace dimissus. 
Anno vero sequenti Leulinus eundem Willelmum waiiam de 
de Breaus baronem nobilem» quem ad festa Pas- ^'®""*• 
chalia invitaverat post epistolarum copiam» súper 
adulterío et violatione uxoris suse accusans» et 
malitiose eum et hostilíter aggressus est, et eum 
in carcerem trudens morte turpissima et absque 
omni judicio finaliter interemit. Eodem tem- 
pore Honoríus ^ papa obiit, scilicet anno Domini 
M.GCXXVii.» cui successit Gregorius IX./ qui in Accession of 
secundo anno missis legatis in Angliam decimas go^r^ixT 

1227 

redituum ecclesiarum constanter exegít, nuUo re- ^^ ^^^^ ^ 
clamante vel saltem audente contradicere ; et .w^í'**'* 

*< quod voluit papa non ex ratione jubebat, 

'< sed tamen invaluit, rapiens quaecunque petebat/' 

juxta illud: — 

" Sic volo, sic jubeo, sit pro ratione voluntas,"* 



church 
revenues. 



* * Brews/ MS. Lansd. 

' Pope Honoríus died on 
Thiirsday, March 18, 1227. 

' Ugoiino de' Conti di Segni, 
Bishop of Ostia and a cardinal, 
was elected and enthroned Frí- 
day, March 19, 1227. 

* Juyenal, Sat. vi. 1. 223. On 
the death of Stephen Langton, 
Monday, July 9, 1228, the monks 
of St. Attgustine elected as arch- 
bishop Walter de Heinesham, bat 



the kingand safíragan bishops of 
Canterbury refusing to confirm 
this choice,the pope was appealed 
to, before whom the dispute was 
carríedon withmuch warmth : the 
king; desirous of haying the cause 
decided in his favour, instracted 
his commissionersto ofíer the pon- 
tiff a tenth of the moveables in 
England and Ireland, upon which 
the election of the monks was 
annulled, and the archiepiscopal 



%^0L. 1. ü 



290 



CHRONICON 



Henry III. Transfretomt Bex in Britanniam. 

A. D. 1230. 

Theking Anno Domini m.ggxxx. et anno regni regis 

BrituSy, Henrici xv. transfretavit idem rex in Britanniam, 

thehSSÍi? in auxilium comitis Britannise qui a rege Fran- 

ofthcnobUs. ^jgg quasdam injnrias perpessus est: recepitque 

rex homagia magnatum totius quasi provincise^ 

et modicum quidem ibi moratus est, 'nam*^ a&gri- 

tudine percussus, reversus est in Angliam cum 

fratre suo Ric^rdo; reliquit tamen ibi in ad- 

jutorium comitis Willelmum Marescallum et co- 

mitem Cestríde. 

A.D.1234. Anno Domini M.ccxxxiii., quarto nonas 

cousccration Aprilis, beatus Edmundus consecratus est in 

of Edmund ^ ' 

í?CMtS**^ archiepiscopum Cantuariensem ; et in anno se- 
bury. quenti factus est Lincolnise episcopus magister 
Robertus Groseteste. 



The king 
goes to 
Ireland. 



Richard 
Earl of Pern- 
broke dies. 



Statutefl of 
MeitoD. 



Trana/retamt Rex in Hihermam. 

Anno Domini m.ggxxxiv. et anno regni regis 
Henrici xix. transfretavit idem rex in Hiberniam 
cum manu armata, eo quod Ricardus Marescallus 
prius ibidem transfretaverat, volens pro posse 
terram illam suo subjugaré imperio; sed, in 
secretis naturse plaga percussus, in Pascbali tem- 
pore ultimum exhalavit spiritum,^ unde paciíicata 
terra rediit rex eodem anno : et in anno sequenti 
de consilio magnatum suorum statuta de Mer- 
ton' ordinavit in regno Anglise perpetuis tem- 
poribus observanda. 



dignity conferred on Richard le 
Grand, Chancellorof the Church 
of Lincoln. Roger de Wendover^ 
iv. 170 et seq. 

' <non,'MS. CoU. Arm. 

' Earl Richard died on Sun- 
day, April 16th, of wounds re- 
ceived in battle aggravated by the 
treachery of his physician^ and 



was buried the following day at 
Kilkenny, in the Oratory of the 
Friars Minor. Roger de Wen- 
dover, iv. 306 et seq. 

* líiese Statutes of Merton, so 
named from a monastery in Sur- 
rey where the parliament met, 
were enacted Wednesday, Jana- 
ary 23, 1236. 



WALTERI DE HBMINGBUR6H. 



291 



Mex Hmricm dumt Uxorem. 



Heniy III. 
A. D. 1286. 



Anno Dominí m.ccxxxvi. et res:ni regís Ben- Theking'• 

. , oc» marriag» 

nci XXI. ídem rex de consilio magnatum suoram wuhtiie 
Alienoram filiam comitis Provincise síbi matri- Eieanor, 

January 14. 

monialiter copulavit^ coronataque est in *r^-Her corona. 
nam'^ cum immenso gaadio,^ 'eodem'^ anno; ex****"* 
ea procreavit duos filios^ processu temporis^ Ed- 
wardum scilicet prímogenitum qui sibi successit 
in regnum, et Edmundum^ comitem postea Ley- 
cestríse qui factus adolescens reginam Naverniae, 
mortuo ipso rege^ solemniter duxit uxorem;^ 
duas etiam procreavit filias idem rex ex uxore 
sua^ Margaretam scilicet quse regi Scotiae data 
est, et Beatricem quae comiti Britanniae^ extitit 
postmodum copulata. Rex autem Francise Lo- 
dowicus sororem Alienorae reginae Angliae filiam 
praedicti comitis Provincise primogenitam prius 
duxerat in uxorem. 



^ 'reginam Angliae/ MS.Lan8d. 

' The queen was crowned at 
Westminster, Sunday, Jan. 20. 
Matthew París (p. 354) gives a 
Tery ample descríptíon of the ce- 
remony ; and informs us that the 
Earl of Ghester, as Lord High 
Gonstable, carríed the sword of 
St. Edward before the king, in 
token that he was lord of the pa- 
lace, and had by ríght a power 
of restraining the king if he 
shoiild act amiss. 

» < et eodem/ MSS. Coll. Arm. 
and Ck)tt. Tib. 

^ King Henry had by queen 
Eleanor six sons, Edward, who 
succeeded him, Edmund Earl of 
Lancaster, Richard, John, and 
Henry, who died young, and 



William, who died in 1256 ; he 
had four daughters, Margaret, 
Beatrice, Catherine, and Matilda. 

' Prince Edmund was born on 
Monday, Jan. 16, 1245 ; created 
Earl of Leicester Oct. 25, 1264; 
Earl of Lancaster June 30, 1267 ; 
and eventuaUy Lord High Stew- 
ard of England ; he died in 1295. 

' Prince Edmund marríed this 
lady, whose name was Blanche, 
in the fourth year of hisbrother's 
reign, his first wife, Aveline, 
daughter of William de Fortibus 
Earl of Albemarle, haying died 
soon after her marríage. 

' This was John de Dreux, 
Duke of Bríttany and Earl of 
Richmond, who marríed Beatríce 
in 1260. 



u2 



292 



GHRONICON 



Ç^ÏL^ iU* ^^ Legatus a Clerieü Oxoniensíbuè turhatus est. 

A. D. 1287. -^ 

otho,the Anno Dominí * m.ccxxxvii/^ missus est a 

papal legate, 

oif^íS?** latere papae Otho legatus in Angliam* ad corri- 
gendum excessus cleri et populi cum plenitudine 
potestatis. Qui cum venisset Oxoniaa, occur- 
rerunt ei magistri et clerici et eum cum immenso 
gaudio susceperunt :' at ubi postmodum cum vel- 
lent negotia 'sua'^ procuraré repulsi sunt a suís 
et yehementer indignati sunt; propter quod in 
unum congregati irruerunt in eum^ et multis ex 
ejus familía vulneratis tres viros ex suis totaliter 
peremerunt; ipse vero fugíens recepit se in 
clocario de ' Osenay'^ et ibi salva vit se donec ira 
quiesceret. Sedatoque furore^ ipsam villam eccle- 
siastico supposuit interdícto^ et ex praecepto regis 
capti sunt multi qui tanti sceleris auctores esse 
dicebantur^ et Londoniis missi. Híc cum esset 
onustus pecuoia et ' quaedam • ^ statuta edidisset^ 
reversus est ad locum unde exierat. Eodem anno 
rex cepit tricesimam, Anno 'm.cgxxxix. xiv. 
kalendas Julii'^ natus est Edwardus filius regis 
prímogenitus et a beato Edmundo baptizatus. 
Drathofst. Qui scilicet beatus Edmundus Cantuaríensis 
Edmund. archicpiscopus iu auuo sequenti proximo obiit® 
in terris^ et locum electorum sortitus est in coelis. 



Birth of 

Prince 

Edward, 

Batorday, 

June 18, 

1239. 



' * M.OCXXXVIII. ' MS. Cott. 
Tib. 

' He arrived in England Judo 
1237, and went to Oxford shortly 
after EaBter in the year fol- 
lowing. 

• Matthew Paris (p. 371) in- 
forms us that the legate was sent 
for by King Heury without the 
consent or knowledge of his prin- 



cipal barons, who were, on this 
account, highly exasperated. 

* Supplied from MS. Lansd. 
' ' Ossenay/ MS, Lansd. 

• * quod/ MS. Coll. Arm. 

^ ^ M.ccxxx.' MS. Lansd.y the 
subsequent words haying been 
erased. 

^ St. Edmund died on the 
16th of November, 1242, at Soisy 
in France. 



WALTERl DE HEMINGBURGH. 293 

Tram/retavit Rex in Vasconiam et devicit Francos. a.*^d. 1242! 

Anno Domini m.cgxlii. et regni regis Henrici t^j^^^jj»» 
XXVI. transfretavit^ idem rex in Vasconiam cum^ascony. 
optimatibus multis et exercita grandi^ ut terras 
quas pater ejus perdiderat recuperaret : occu- 
paverat enim rex Francise Saynthes et Saythe- 
ron^ et mansit ibidem cum exercitu grandi ex 
altera par te * Gerundae ;'' cumque rex noster 
fixisset castra sua ex opposíto^ mansissetque ibi 
per dies aliquot^ ecce die quadam egressi sunt ^gjj^-^^^ 
Franci pontem transeuntes ut nostros ex im- Tauiebour,?, 
proviso aggrederentur ad pugnam; at illi praemu- 
niti occurrerunt eis quasi in primo transitu pon- 
tis antequam transisset robur exercitus, et per- 
cussis quibusdam in ore gladii alios retrocedere 
compulerunt. Interim nunciatum est regi nostro 
qui in veniendo fuit a castris quod transierant 
Franci et praevaluerant, hortabanturque eum 
ad fugam, et oppido 'cogebant;'^ qua inita^ re- 
versi sunt nostri^ obtenta victorià^ et regem suum 
fugientem insecuti sunt : interim vero videntes 
Franci nostros ex toto fugientes transierunt se- 
cundo in magna turba, ' et'^ castra nostrorum et 
spolia diripuerunt: at ubi nostri regem suum 
fugientem comprehendissent et nunciassent ei 
prospera^ eum continuo cum toto exercitu re- 
duxerunt ; invenientesque Francos in castris eos «d sainte». 
hostiliter aggressi sunt, et cansis multis, quibus*- 
damque a ponte prsecipitatis, caeterisque sub- 
mersis qui se fluctibus potius quam hosti crede- 
bant, reversi sunt ad castra sua cum gaudio et 



' For this expedition, which 
was bighly disbonourable to 
England, see Matth. Paris, 520 

et seq. 

> St. Heríe, near Tailleboarg, 
on the Charente. 



• < Gerundiae,' MS. Cott. Tib. 

* * tegebantur,' MSS. Coll. 



Arm. and Cott. Tib. 
« ' in/ MS. Lansd. 



294 



CHRONICON 



Heniy III. victoria. Mauo antem facto, misit rex Franciae 
:^^ — ^ nuncios solemnes qui loquerentur de pace et hoc 
upon. cum eflFectu : qui regi pacifico pacifica loquentes 
TheKing ipsius animum ad bonum 'pacis'^ reduxerunt, et 
Engh^d^ restitutis ei omnibus, reversus est in Angliam 

^^^' ' circa festum sancti Michaelis. 



Fredericm Imperator depositus in Concilio 

Lugdunensi. 



A. D. 1198— 
12S5. 



Anno Domini m.cgxliii. post obitum Gregorii* 
Aflàirs of papae factus est papa Innocentius quartus,* et viii. 
and?h?^ kalendas Angusti cathedratus, qui detestabilem 
papai States. ^^ malitíosam imperatoris Frederici devitare pro- 
curans tyrannidem, a sede apostòlica per tempus 
aliquod exulare decrevit : unde profectus exinde 
venit et commoratus est cum cardinalibus suis et 
clerícis in civitate Lugduni súper Rodanum, quae 
distat a Roma duabus dietis ; ubi in tertio anno 
papatus sui generale concilium'* celebraré insti- 
tuit> et convocatis ibidem ad ipsius prafísentiam 
archiepiscopis, episcopis, caeterisque majoribus 
universalis ecclesise prselatis, exilii sui causam 
illico exponere curavit, et fecit. Et ut magis 
liqueat exilii sui causa, prsenotanda sunt hsec. — 
Imperator Otho quartus a papa Innocentio tertio 
fuit coronatus in basilica beati Petri; hic accepta 
corona statim pugnam habuit cum Romanis, et 
contra voluntatem papae intravit regnum Apulise, 



' Omitted in MS. Coll. Arm. 

* Pope Gregory died onWed- 
nesday, Aug. 21, 1241, and was 
Bucceeded by Geoffrey de Casti- 
glione. Cardinal Bishop of Sabina, 
elected by the title of Celestine 
lY. towards the end of October, 
1241 ; be died on the 17th or 18th 
of November in the same year, 
before he was consecrated: the 
holy see then continued Tacant 



until the election of Innocent 
IV. 

* Sinabaldo di Fiesco, Cardinal 
of St. Liaurent. 

* The thirteenth General Coun- 
cil of Lyons, held from Wednes- 
day the 28th of June, to Monday 
the 17th of Jaly, 1245. In this 
council the Emperor Frederic was 
deposed, and his subjects were 
released from their allegiance. 



WALTERI DB HBMIN6BUR6H. 



295 



anferens illud Fréderico regi Siciliae; motnsque Henryiii. 
papa in offendentem exconimanicavit eum. Quarto ' 1285. 
autem anno imperü sui, principes Alemannias ^J^J^**^ 
qui ei primo faverant ab eo recedentes, Frederi- otho iv. 

ZQftkcs wíir 

Gom sibi imperatorem elegerunt, qui veniens ^ith the 
navigio nsque Romam a domino papa et a populo 
terraB honorífice susceptus est, et inde proficis- and is 
cens in Alemanniam súper ipsum Othonem mag- 
nifice tríumpbavit; hic autem Frederícus secundo Frederic 11. 

* , , , , 1 -r-r • " crowned 

coronatus luit^ m imperatorem ab Honorio papa at Rome. 
in basilica sancti Petri, regnavitque xxxiii.^ 
annis^ sed non sicut ecclesise bonus filius, ipse 
enim ab infantia ab ipsa ecciesia tanquam per 
matrem educatus, et ad imperii fastigium, Othone 
damnato, promotus, ecclesiam Dei non fovit tan- 
quam matrem, sed velut novercam in quan tu m 
potuit laniavit. Propter quod idem Honorius 
qui eum coronaverat sibi rebellem et Romanae 
ecclesise adversarium comperiens ipsum ana- 
thematizavit,' et omnes principes ejus a sua 
fidelitate absolvit : ipse tamen, inceptum errorem 
continuans, multas ecclesiae Dei injuriasintulit et 
pro posse gravamen. Inter quos duos cardinales 



* The Emperor Frederic 11, 
was crowned on Sunday, Novem- 
ber 22, 1220: he had received 
coronatíon twice before this ; first 
at the Diet of Mayence on the 
6th of December, 1212, and again 
at Aix-la-ChapelIe on the 25th of 
July, 1215. 

' This is probably calculated 
from the first coronatíon in 1212, 
to the electioo of the Landgraye 
of Duringhen in 1246. Frederic 
died at Fiorenzuola on the 13th 
of December, 1250. 

' The authenticity of this 
statement is doubtful ; for imme- 
diately alter the death of Hono- 
rius, March 18, 1227, his suc- 



cessor, Gregory IX., pressed the 
emperor to perform an oath he 
had taken long before to go to the 
Holy Land, and Frederic ac- 
cordingly embarked on the 8th of 
September at the port of Brindisi 
or Brundusium, but, being taken 
sick, was obliged to He by at 
Otranto ; upon this Gregory, de- 
clariog the illness to be feigned, 
exconununicated him by a buU 
dated on the 29th of the same 
month, which he renewed at Mar- 
tinmas, and confirmed again on 
Maunday Thursday, March 23, 
1228. The emperor re-embarked 
in the month of August foUowing, 
but hearing that the pope had in- 



296 CHRONICON 

Hennrui. qui pro ecclesice subsidio missi faerant altra 
1*285. monteS; cum redirent ad cariam una cum praelatis 
cSmlíy. ïttultis qui ad concilium properabant per naves 
Pisanorum captivavit et retinuit. Quibus provo- 
catus injuríis Innocentius papa praedictas de còrn- 
ia ezeom. mani consilio totius concilií ipsam Fredericam 

nmnicfttM• 

terribili anathemate condemnavít, et exigentibas 
calpis suís ab imperii dignitate deposuit. Facta 
sant baec in octavis sancti Johannis Baptistae : 
qaae carn aadisset ille depositas contempsit omnia^ 
et excommunicationis et depositíonis sententias 
Heeontemns pro nihilo rcpatans^ imperatorise majestatis por 
tentiam at prias exercuit et continaavit^ misit- 
qae epistolas suas ad aniversos orbis principes in 
haec verba. — 



Conqueritur mper hoc Fredericm. 
Manifesto of Frederícus Dei ^atia etc. omnibas r^ribas et 

the Emperor • • .i_ . ^. . . . 

Frederic, pnncipibas per amversam Cnnstianitatem con- 
stitutis, salatem. lUos felices describit antiqui- 
tas qaibus ex alieno prsestatar caatela pericalo ; 
statas namqae seqaentis formatar ex principio 
praecedentis^ et at impressionem cera recipit ex 
sigillo, sic ' eadem vice *^ formatar mortalitas ex- 
emplo : banc atinam felícitatem nostra serenitas 
praeoptasset ; et qaam caatelae solertíam * vobis 
regibus scilicet Christiani reges*** ex nostrse ma- 
jestatis nimia leesione relinquimas^ O atinam 
prius alii reges et principes laesi "similiter ** reli- 



vaded bis dominions, he was 
forced to conclude a treaty with 
the siiltan, February 18, 1229, 
and retumed home. We may bere 
remark that our author has fol- 
lowed the Guelpbs in bis charac- 
ter of tbis prince, whose life, 
tbough far enougb from meriting 
the ealogiums beaped upon it bj 



the Gibelins, who regarded him 
as the light of Gennany, was 
equally undeser^ing the abuse of 
the opposite faction. 

' * humanae vitse,' MS. Lansd. 

' 'yobis O Chrístiaui reges,' 
MS. Lcuisd. 

' 'bumiliter,' MS. Laosd. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 



297 



qaissent! Porro * quoniain clerici/^ patmm elee- Henryiii. 
mosinis impinguati, filios opprímuQt^ ipsíque nos- 12^5. 
trorum filii subditorum patemse conditionis obliti, èím^y. 
* nec'* imperatorem nec regem aliqaa veneratione Manifesto of 
venerari dignantur qaotíens ia patres apostolicòs Frederic. 
ordinantur; quod aatem 'in'' circumlocutíonibus 
nostris innuitur, ex Innocentii papae ' prsesump- 
tione'^ probatur, qui vocata synodo, ut asserit, 
contra nos geoerali nec citatos ' nec/^ saper aliqna 
frande vel pravitate convictos^ ausus est senten- 
tiam depositionis statnere^quam 'prseter'^omnium 
regnm enorme praejadicium non poterat stabilire. 
Quid enim vobis singnlis regibus singulorum reg- 
norum afacie talis principis ' sacerdotum'^ timen- 
dum non superest, si nos ' et'^'príncipnm electione 
solemni et approbatione totius ecclesiae et cleri, 
dnm clerus fíde et religione vigebat^ imperial! 
diademate divinitus insignitos, et alia regna 
nobilia magnifíce gnbernantes, ille deponendos 
aggreditar ï cujus quoad temporalium detrimenta 
non interest in nos exercere aliquid rígoris, etíam- 
si causdB legitimar probarentur: verum quos 
sacerdotalis sic infestat abnsio potestatis et a 
summo conatur prsecipitare deorsum nec primi 
sumus nec ultimi; et boc quidem vos facitis 
simulatoribus sanctitatis obedientes quòrum speràt 
ambitio quod totus Jordanus influat in os ejus. 
O ! O ! O ! si vere credulitatis simplicitas a scriba- 
rum et pbariseorum fermento, quod est hypocrisis^ 
juxta sententiam Salvatorís^sibi curaret attendere^ 
quotillius curiae turpitudines 'execrari'^ possetis 
quas honestas et pudor affari nos prohibet in 



* ' quin clerici nunc censentur/ 
MS. LanscL. 

' ^ non,' MS. Lansd. 

» < ex,' MS. Lansd. 

* ' proscriptíone/ MS. Lansd. 

' Omitted in MS. Lansd. 



« Omitted in MSS. Coll. Ann. 
and Cott. Tib. 

^ * sacerdotem,' MSS. Coll. 
Ànn. and Cott. Tib. 

^ Omitted in MS. Lansd. 

^ <exetari/ MS. CoU. Arm. 



298 GHRONIGON 

Henry III. praescntí ! Sane redditus copiosi quibas ex 
' 1285. ^plurimorum'^ regnorum pauperatione dítantar, 

Affain of quemadmodum ipsi nostis ipsos faciunt insanire. 

Manifesto of Apud VOS Chrístiani mendicant nt apud ' eos'^ Pa- 

p/ed^r'^'termi^ manducent: ibi vestrorum domos obraitis 
ut bic 'adversarionun*^ 'oppida confinnetís.'^ 
Sic de vestris eleemosinis tales Christi pauperes 
snstentatí; qua beneficií compensationey qua sal- 
tem gratitudinis exhibitíone, vobis se praestent 
obnoxios. Quanto indigentibus manus largiores 
extenditiSy tanto non solum manns sed etiam 
pedes 'avidius'^ apprehendunt^ suo vos laqueo 
detinentes, sicut aviculam quae quanto ad evasio- 
nem fortius innititur tanto firmius alligatur. l•laec 
vobis ad prabsens scríbenda curavimus insuffici- 
entér exprimendo votum nostrum^ alia * quaedam 
reservanda'^ vobis pro tempore ' secretius'® inti- 
manda^ qualiter scilicet et in quos usus divitias 
pauperum expendit prodigalitas avarorum^ quan- 
tis etiam viribus in hoc ' vere'^ ' quod'*^ instat omnes 
illos qui modo nos opprimunt opprimere posse 
speremus^ etsi se nobis opponeret totus mundus : 
quicquid autem fideles nostri latores prsesentium 
vobis retulerint, credatis, 'acsi'" 'sanctus'^* Petrus 
jurasset; firmissimum reputetis, nec credatis ali- 
qualiter quod per latam in nos papalem sen- 
tentiam nostras magnanimitas majestatis aliqua- 

> * pluríma/ MS. Lansd. ! ' * opidam confirmatis/ MS. 

* <nos/ MS. Lansd.y omitted Cott. Tib. 
in MS. Cott. Tib. | e « avidus,' MS. Coll. Arm. 

» A sect which sprang up in the j , . , reseruandia ' MS 
twelfth century ; they were con- p ^^ ï?b ' 

demned as heretical by the ele- 

venth General CouncU of Latran " * serenius,' MS. Coll. Arm. ; 
in 1179. •Paterins' is derived 'securius,' MS. Cott. Tib. 
from the word « patior/ shewing • t yero,' MS. Cott. Tib. 
their readiness to undergo perse- ,o Supplied from MS. Lansd. 



cutlon in a spirit of meekness. 

* < adversariis/ MSS. Coll. 
Arm. and Cott. Tib. 



" < et acsi/ MS. Lansd. 
13 < dictus,' MS. Coll. Arm. 



WALTERI DB HEMIN6BUR6H. 



299 



tenus incurvetur; habemas 'enim'^ conscíentíaQ Henryiii. 
paritatem et per consequens Deam nobiscum^ cajus ' 1285. 
^ testimomum'^ invocamus quia semper fuit nostra; AflWrs of 
intentio voluntatis clericos cujuscunque religíonis Manifesto of 
ad hoc inducere^ et maxime maximos^ ut tales pj^eriT'^' 
perseverarent in fine qaales dndum fuerant in 
ecclesia primitiva, apostolicam scilicet vitam du- 
centes, bumilitatem dominicam sectantes, et sub- 
ditos informantes verbo et exemplo. Tales nam- 
que clerici solebant angelos intuerí, miraculis 
comscare, segros curaré, mortuos suscitaré, et . 
'sanctitate non armis"' sibi reges et principes 
subjugaré: at isti, seculo dedití, 'deliciis^^ de- 
briati, Deum postposuerunt, quòrum ex afflu- 
entia divitiarum religió suffocatur, ecclesia periit, 
et devotío sancta damnatur: talibus ergo sub- 
trahere nocentes divitias, quibus damnabiliter 
onerantur, opus est caritatis. Ad hoc vos et 
omnes principes terrae, ut cuneta supèrflua depo- 
nentes mediocribus rebus contenti Deo deservi- 
ant, omnes debetis diligentiam adhibere, Valete. 

J)e Morte Frederid ' qwmdam Imperatoris:' 
Hic autem Fredericus imperator dudum cruce The Em. 

. j . • x» • . ^• pcrorreturns 

signatus, durante excommunicationis sententia from the 

, ... . j 1 x- HolyLand. 

mare magnum transivit, majorem desolationem 
quam consolationem Terrae Sanctae relinquens. 
Postquam vero ab Innocentio papa sic depositus u deposed. 
est ab imperio, principes Alemanniae elegerunt 
contra ipsum langravium Thuringiae^ ut suo 
regnaret imperio ; quo tamen post modicum tem- 



» * etíam/ MS. Cott. Tib. 

' ^testimonium nobis/ MS. 
Cott. Tib. 

' ' sanctitatem spiritus non 
camis amaré/ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

*■ * dellcias/ MS. Lansd. % 



' Omitted in MS. Lansd. ; 
^ imperatorísy' MS. Cott. Tib. 

^ Henry Raspon, Landgraye of 
Durínghen or Thuringia, elected 
at the Diet of Hockheim in 1246 
by the Archbishops of Mayence, 
Cologne, and Treves, and hence 
called the King of Priests. 



300 



GHRONIGON 



1285. 

Aflkin of 
Oennaoy. 



Henryiii. DUS üiortuo. Wíllelmus comes HolandisB^ denuo 

L D. 1198— 

contra ipsum eligitur ab eisdem príncipibus^ et 
hic paalo post a Frisonibus occiditur; et sic ater- 
que electus benedictioDe caruit imperiali. Fre- 
dericas quidem post suam ab imperío destita- 
tionem cum inter caeteras civitates Lambardias 
^Parmam'^ tanqaam magis exosam sibi forti 
manu obsideret^ a legato domini papae et a Par- 
mensibus est devictas^ 'et amissis thesauris et 
aliis rebus suis^ in Apulíam rediens^ gravi infír- 
mitate correptus est^ et cito defunctus.'^ Mam- 
fredus autem fílins ejus ambiens regni Sicilias 
dominium et thesauros ipsius, tàndem, cum diffi- 
cultate tamen, ipsum regnum obtinuit, retinuitque 
quousque Carolus frater regis FrancidD tunc 
comes ProvincisB per papam Urbanum quartum 
Yocatusy et sub papa Clemente quarto veniens 
ipsum Mamfredum vita et regno privavit.^ Hic 
Fredericus ab Augusto primo nonagesimus quin- 
tus fuit imperator: et post eum vacavit impe- 
rium usque in praesens : ipse etiam Carolus a 
regno Siciliae* per regem Aragonum^ postea 
dejectus est^ et in fugam versus. In supradicto 
concilio Lugdunensi quidam episcopi quòrum 
primus extitit Robertus Groseteste Lincolniensis 
episcopus suís rationibus et allegationibus multis 



* This count was elected by 
the three ecclesiastic electors and 
other magnates, but without the 
consent of the four laic electors, 
at Werínghen, near Oologne, on 
Sunday the 29th of September, 

1247, and crowned at Aix-la- 
Chapelle on the Ist of November, 

1248, his title being confirmed by 
Pope Innocent after the death of 
Frederic in December, 1 260. He 
perished in an engagement with 
the Fríezelanders on the 28th of 
January, 1256. 



« <per viam/ MS. Cott. Tib. 
s Omitted in MS. Coll. Arm. 

* Manfred, natural son of the 
emperor, and King of Sicily, 
slain at Grandella, on the 26th 
of February, 126G. 

' Charles I. of Sicily, crowned 
king January 6, 1266, died Ja- 
nuary 7, 1285. 

• Peter III. of Arragon, 
crowned King of Sicily by the 
title of Peter I. September 2, 
1282, and died November 10, 
1285. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 301 

conati sant in prsesentia domini papae libertatem Henry iii. 
etdomininm^ Cisterciensis'^ ordinis sibi vendicare ' l'gss. 
et subjicere^ sed exanditi non sunt ad efiectum. 

Wallmses rel•elL•re cmperunt ' secundo.'* * 

Anno Domini m.ggxlv. Wallenses effraenati a. d. 1245. 
iterum insurrexerunt in regem sub capite novo^^i^®^^ 
principe David ; qui cum multa fecissent ^ mala* ' 
et igne et gladio multa delevissent^ ascendit ibi- 
dem rex cum exercitu copioso^ credens in brevi xing Henry 
totam sibi Walliam subjugaré, et in tantum in ^mV 
iram motus est quod, signo draconis elevato, suos ^™' 
procedere jussit in mortem eorum. Ipsi autem but is 
in arcto positi pugnaverunt viriliter pro pàtria^ retiLt. ^ 
et non tantum a proposito regem resilire fecerunt, 
imo etiam coegerunt eum abire retrorsum : mag- 
nam tamen 'occisionem'^ fecit rex sed non in 
bello publico, non enim ausi sunt palam cum eo 
congredi, sed per viarum discrimina suis semper 
'obviabant/^ Delusus ergo a proposito *rex'^ 
eo quod montana ascendere non potuit, statim in 
* convalle '^ ad pedem de Snawedon castrum con- 
struxit fortissimum, ponens in eo milites strenuos 
et viros armorum electos, qui, eo recedente prop- 
ter byemem, ^patriam tuerentur et defenderent. 
Quibus peractís, jussum est ex ore regis exerci- 
tum redire ad propria ; sed et ipse rex cum 
regina reversus est, ut alias revertendi ad proe- 
lium tempus expectaret idoneum : non tamen 
reversus est per tempora multa, nam Wallenses 
egressi destruxerunt castrum illud quod con* 
struxerat, et mediantibus postea viris pacificis peace is 
cum eo pacificati sunt et concordati. Anno"' 



» ^Cicestrinenais,' MSS. Coll. 
Ami. and Cott. Tib. 
« < tertio,' MS. Lansd. 



* <obviabat,' MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

' Supplied from MS. Lansd. 



* Supplied from MS. Lansd. ^*^ 

* *occasionem,' MS. Lansd. | ^ * convalli,' MSS. 



302 



CHRONICON 



Henry III. 
A. D. 1251. 

Dec. 26. 

Tbe Klng of 

Scotland 

marrietfhe 

PrinceM 

Margwety 

Tempett, 
WedneMlay, 
Aogust 16. 
Thorsday, 
October26. 



A. D. 1253. 

The kiDg 

enters 

Gaaoony, 



HliBUCcest. 



A. D. 1254. 

Marriage of 

Prince 

Edwaiü. 



A. D. 1255. 

Death of 
Walterde 
Orey, Satur- 
day, May 1. 

Sunday, July 
23, 1256. 



Anguttl. 



Domini Bi-ccu* Alexander rex Scotias Marga- 
retam fíliam regís Henrici duxit in uxorem^ fac- 
taque est ipsa solemnitas in festo nativitatis 
dominicae apnd Eborum, et fecit homagium regi 
Henrico. Eodem anno xvii. kalendas Septem- 
bris^ feria quarta^ folgar terribile contigit a media 
nocte usque mane : item eodem annp ^ vii. ka- 
lendas'^ Nove^ibris^ feria quinta» ventus extitit 
inauditus evertens domos et quassans làpides. 
Anno Domini m•ggliii. et anno regni regis Hen- 
rici 'XXX vi/* transfretavit idem rex secundo in 
Vasconiam, circa festum beati Petri ad vincula/ 
ut quosdam rebelles qui ab ejus fide desciverant 
ad unitatem pacis revocaret ille pacis tutor ; 
deditque ei Dens pacem et manum superam» 
itaque absque multa sanguinis effusione rebelles 
sibi pro voto subjugavit: quòrum quosdam ob- 
sides praemisit in Angliam ipse cito reversurus, 
omnibusque in pace agentibus et prospere ordi- 
natis reversus est in Angliam in anno sequenti; 
desponsavitque Edwardus filius ejus cum esset 
annorum xvi. Alienoram filiam regis Hispanise, 
et eam in Angliam introduxit. Eodem anno 
' Liii/^ obiit Rober tus Grostest Lincolniensis 
episcopus ; cui successit Henricus de Lexinton.^ 
Anno M.ccLV. obiit Walterus de Gray Eborum 
arcbiepiscopus kalendas Maii ; cui successit 
Sewallus/ qui in anno sequenti proximo fuit 
consecratus apud Eborum x. kalendas Augusti. 
' Eodem anno Judaei crucifixerunt Hugonem 
puerum novennem Lincolnias kalendas Augusti.'^ 



' < VI. kalendas,' MS. Gott. 
Tib. 

» Sic, MSS. 

* According to Matthew Paris 
(p. 748) the king set sail on the 
èth of August, and airived at 
Bordeaux on the 15th. 



^ Omitted in MS. Lansd. 

' Elected Dec. 30, 1253. 

* St. Sewall de Bovül, Dean 
of York, elected Oct. 1, 1255. 

7 Omitted in MS. Cott.Tib. St. 
Hugh's Day is generaliy stated 
to occur on the 29th of June. 



WALTBRI DE HBMIN6BURGH. 



ao3 



Bicardm Frater ' Begiè * ^ eUctus est in Megem 

Alemaimite, 



Henry III. 
A. D. 1257. 



Anno Domini m.cclvii. principes AlemanniaB |jjj«d 
elegerunt sibi in regem Ricardum comitem Cor- ^^^^ 
nubíse fratrem regís Henrici, et missis nunciisS^perorof 
accersierunt eum^ 'et'* eodem anno coronaverunt 
kalendas Aprilis. Dominus etiam papa misit 
quendam archíepiscopum de ordine Prsedica- 
torum, cum quibusdam aliis sibi sociatis^ in An- 
gliam pro Edmundo * filio' ^ regis Henrici, ut ex ^^^ ^ 
dono papae adquireret et regnaret in 'Apulia/* dedar^ 
Sicilià, et Calabria ; sed tamen ipsa res ad effec- ^íc^y* 
tum non pervenit. Anno m.cclviii. obiit Se- a. d. 1258. 
walus^ £borum archiepiscopus ; cui successit ArcLbisbop 
' Godefridus.*^ Eodem anno fames valida op- Famin'eand 
pressit Angliam, et pra^ fame nimia mortui sunt Engi^d! ^^ 
multi, vendebatur enim quarterium frumenti pro p^íiüei- 
XVI. solidis. Anno Domini 'm.cclxi.'^ obiit Ïmk ^^'' 
Alexander^ papa ; cui successit 'Urbanus.'^ poS'üSSm 

IV. 

Tramfretamt Bex in Franciam, et composmt súper 

Normanniam. 

Eodem anno rex et regina transfretarunt in a. d. 1259. 
Franciam; habita enim fuerat prselocutio per^^^J^*^" 
regem Alemanniae Ricardum fratrem regis Hen* 
rici et per alios solemnes nuncios ut cum rege 



* <ejii8,'MS. CoU. Arm. 
» * in,' MS. Coll. Arm. 

* * fratre/ MS. Lansd. 

* < Pullia/ MS. Coll. Arm. ; 
'Pullya/MS.Cott.Tib.; 'Apult,' 
MS. Lansd. 

* Archbishop Sewall died on 
Friday, May 10, 1268. 

* <Geofndus,'MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. Godfrey de Lude- 



ham, Dean of York, elected 
Thureday, July 26, 1268. 

' * M.ccux.' MS. Coll. Arm. 

^ Pope Alexander IV. died 
Wednesday, May 26, 1261. 

• * Urbanus, anno m.cclxi.' MS. 
Coll. Arm. James Panteléon, 
Patriarch of Jerusalem, elected 
Monday, August 29, 1261, and 
crowned Sunday the 4th of Sep- 
tember following. 



304 



CHRONICON 



Henryiii. Francorum tractaret. et finaliter componeret de 

A. D. 1259. ' ^ 



King. 



Nonnandy íb Normaüiiia : ductusque consilio malo simplex 
pwMh^*^* rex composuit sic ut regi Francorum Normannía 
remaneret^ reddita sibi et ha^redibus suís síngulis 
annis certa summa pecuniae ; quam tamen pecu- 
níam postea poenitentia ductus nuuquam recepit, 
nec recipere voluit in vita sua : ímmo in literis 
suís et epistolis toto tempore suo se ducem Nor- 
mannise appellavit; sed, eo mortuo, Edwardus 
filius ejus et successor in regno illa duo verba^ 
Dux Normannias^ in suis epistolis non posuit. 



Be Dissentione inter Begem et Baranes^ et de 
Promsione Oxonia, 



with fo- 
reignera. 



Discontent 

ofthe 

iMurons. 



A. D. 1258. Extunc ingressi sunt curiam regis innumera- 
w^rt^fiiSd^ biles Franci sicut et antea fuerant Provinciales, 
et repleta est terra quasi ex omni natione quae 
sub coelo est, agebanturque negotia regalia per 
alienigenas et ignotos, et facta est eis Anglia 
quasi serviens sub tributo, quoniam wardas et 
relevia et caetera emolumenta terrse prae caeteris 
omnibus asportabant: indignatique sunt mag- 
nates terrae videntes haec, et mutuo loquentes, 
sibi dicebant, Quid facíemus alienigenis istis 
qui sic opprimunt nos, si dimiserimus ecs sic 
asportabunt omnia, et nos vacui remanebimus; 
dirumpamus ergo vincula eorum et projiciamus 
a nobis jugum ipsorum, quoniam si tacuerimus 
peribit Anglia, et nos utique erimus opprobrium 
hominum et abjectio populi! Et sicut Simón 
Machabeus surrexit pro fratre suo Juda, ut pro 
populo Dei et lege paterna certaret ad mortem; 
sic Simón de Monte-forti pro Anglia erexit se, 
ut pro legibus et libertatibus ejus usque ad mor- 
tis perniciem dimicaret. Inito itaque consilio 
adierunt regem, comitès, et barones, et dixerunt 



WALTERI DB HEMIN6BURGH. S05 

ei^ '' Domine rex. inter manus alieni^enarum res Henry ni. 

AD 1258 

utique tua male agitur et diversimode trac- ' ' ' 
tatur^ nam consumptis oniversis multo jam de- 
primeris serè alieno^ et datis pro cibaríis tuis 
talleis versus es in scandalum in omnl populo 
tuo; nunc ergo sanis adqoíesce consilüs et do- 
mum tuam committe dispositioni fidelium tuorum, 
solyemusqae debita tua infra annnm ex nostro 
proprio; ita tamen ut nostrum levare possimus 
infra quinquennium ; nec famíliam tuam minue- 
mus sed augmentabimus multis militibus^ et tibi 
et regno tuo omnem adhibebimus diligentiam et 
cnstodiam utique fidelem." Adquievit eis rex, et 
certos diem et locum statuerunt scilicet Oxoniae 
a die Paschse in xv. dies, ubi ' convenirent omnes sunday, 
tractaturi'^ de profectu regís et utilitate regni.* 
Convenientibus igitur episcopis ad eosdem diem Pariiament 
et locum, impnmis ab ipso rege et cseteris magna- oxford. 
tibus sacramentum petierunt, ut quae pro utilitate 
regis et regni providerentur, absque ulla contra- 
dictione uniyersaliter tenerentur; praestititque 
juramentum rex se servaturum statuenda quse ad Thexing 

*' * swears to 

honorem Dei et ecclesise suae, profectum sui, et ^^^^l^ 
utilitatem regni conderentur. Juraverunt et 
caeteri magnates quasi omnes ; novem etiam epi- 
scopí qui convenerant excommunicaverunt omnes 
qui huic facto contradicerent, rege tenente cereum 
ignitum; et praedixerunt palam, si ausu teme- 
rario vellet quis contradicere, insurgerent omnes 
in eum velut ancipitres in corvum : venerant 
enim instructi cum armis ut quod in animo con- 
ceperant statim executioni mandarent. Fratres 



* * conyenerunt omnes, et trac- 
tatnm est,' MS. Lansd. 

' This is generally known as 
VOL. I. 



the Mad Parliameot: in it a 
committee of goyemment was de- 
termined on, and three sessions 
appointed to be held yearly. 



306 



CHRONIGON 



Hmry III. auteoi regís, ' qui erant' ^ qaataor^ nolentes in bac 
j^^'^^P ,^' parte consentiré, occulte quidem recessenint, ten- 
?ífilï?to dentes Wintoniam ; iratique barones insecuti sant 
takethere- çQg mjQ corde et animo velut catuli leonum ru- 

quired oatos• 

gientes, ne forte munirent praesidio civitatem 



The pro- 
▼isions of 
Oxford. 



occupatam, cumque eos comparere compellerent 
et cognovissent eos in sua contumàcia permanere, 
statuerunt statuta, imprimis quod ad terras suas 
quas in partibus transmarínis habebant transfre- 
tarent. Et hoc quidem statutum statim execu- 
tioni mandabant, rege pro eis interveniente et 
multis precibus supplicante, sed tamen exaudirí 
non potuit quoad hoc. Statuerunt etiam quod 
omnes alienigense, cujuscunque conditionis ex- 
isterent seu nationis, confestim repatriarent, sub 
poena membrorum et vitae. Statuerunt ad hoc 
quod si teneat quis de rege in parte, et ^ teneat*^ 
similiter de aliis dominis pro diversis partibus, si 
de eo humanitus contigerit, haerede suo infra 
astatem legitimam existente, quod rex hdBredem 
habeat cum terra quam de dominio ipsius tenet, 
et caeteri domini habeant terras de feodis eorum 
usque ad aetatem haeredis, et escaetas, et relevia, 
unusquisque eorum secúndum partem tenuraa 
suae. Statuerunt insuper quod lanae terrae opera- 
rentur in Anglía nec alienigenis venderentur, et 
quod omnes uterentar pannis laneis infra limites 
terrae operatis, nec ^ nimis pretiosas vestes quae- 
rerent/^ ítem quod expensas yoluptuarias et 
superfluas omnes pro posse devitarent. Alia quae- 
dam statuta sunt et ordinata quae causa brevi- 
Manybaron•tatis scripta uou suut iu libro hoc. Moratique 
sunt ibidem per dies xv. et multí veneno perie- 
Tunt; extinctus est enim abbas Wéstmonasteri- 



poisoned. 



' 'fiíeranV MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

' Omitted in MS. CoU. Arm. 



3 ( 



nimis pretiosis yestibus nte- 



rentur/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 307 

eDsis, vir utique nobilis et díscretus ; et Willel- Henry in. 



mus írater comitis Glovemiae^ vir commendabilis 
et strenuus ; ipse etiam comes Gloveraide, in cura 
medicinali usque ad Assumptíonem persistens, 
cum difficultate màxima mortem evasit ; ceciderunt 
enim pili ex capite ejas et ungues ex manibas^ 
noluit antem dominns tanto necessitatis articulo 
et tam evidenti periculo ipsius prsesentia Angliam 
viduari : quae quidem sedítio imposita fuit et im- 
putata cuidam militi Waltero de ^ Scotenay/^ et 
ad appellum comitissae de lusula comprehenditur^ 
judicatur, et trahitur. Videntes igitur magnates 
pericula multa^ nec expediré in praesenti con- 
silium revelaré^ clauserunt ordinata et sigillis 
singulorum munierunt^ statuentes diem certum, a 
festo sancti Michaelis in xv. dies, ut omnes con- g""^^^ 
venirent Londoniis, et essent paratí cum armis 
ad' perfíciendum quod inceperant. Adveniente 2t"^^"on* 
igitur die convenerunt omnes, et singulis diebus 
quasi per mensem integrum in consiliis persis- 
tebant et armis : tàndem publicata sunt omnia, et 
executioni potentialiter demandata. 

Quomodo pcenituit Bex: et de Arlitrio Begis 

FrancuB* 

Publicatis statutis et executioni demandatís, a•i>•'2«i. 
displicuerunt multa regi et poenituit eum sic ju* 
rasse, sed, quia resistere non potuit ex abrupto, 
dissimulavit ad tempus; cumque elapso anno 
non videret se, ut promiserant, a debitis relevari 
sed magis onerari, in multum condoluit, et missis '^^J^ 
ad papam nunciis quoad sacramentum praesti- ^"^J^J^** 
tum absolutionis beneficium consecutus est^ et 



» <Stotenye,' MS. Lansd.;! « The Bull ofAbsolation grant- 
' Stouenay/ MS« Gott. Tib. I ed by Alexander IV. is dated at 

X 2 



308 



CHRONICON 



He ealU a 
parliament 
andpub- 
lishes the 
pope's dis- 
pensation. 



Henryiii. Quoad SC et suos omnes I absolvit etiam papa 

A. D. 1262* 

—^-^ — '- indifferenter omnes ab eodem juramento^ ut citius 
inter se in- vinculo pacís anirentur. Statimque 
absolutione obtenta resiluit rex a pra^missís/ et 
convocato parliamento suo Oxoniae^ quaestionem 
movit magnatibus suis^ dicens se quantum ad 
provisíones tenendas callide quidem inductum et 
seductum^ insuper quoad sacramentum praestítum 
et pro se et suís et uníversaliter omnibus abso- 
lutionis beneficiuDi generaliter impetrasse, unde 
petiit se ad omnia restituí sicut antiquitus esse 
consuevit : at illi qui convenerant^ comes scilicet 
Leycestrise Simón de Monte-forti^ comes Glou- 
cestrise Gilbertus de Clare» ' Humfridus de 
Boune** juvenis, comes Ferrerensis, barones 
etiam quamplurimi^ dominus Jobannes^ filius 
JohanniS; dominus Henricus de 'Hastinges/^ 
dominus Galfridus de Lucy, Johannes de Vescy 
juveniSy dominus Nicholaus Segrave, Hugo le 
Speuser, et Robertus de Vesponte, pro se qui- 
dem et suís sequacibus unanimiter responderunt 
quod provisíones ad quas juramento astricti fue- 
rant usque in finem vitse tenere voluerunt^ eo 
quod ^pro'^ utilitate regís et regni communíter 



Latran on the 13th of April, 1261. 
The original is presenred in the 
Cottonian CoUection, Cleopat. E. 
i. n. 199. It was confírmed by 
Urban IV. on the 25th of Feb- 
ruary, 1262. 

* Theking'swrittothesheríffs 
of England, commanding them to 
publish the absol ution throughout 
their respectiye counties, is dated 
at Westminster on the 2nd of 
May, 1262: the reasons there 
set forth for the non-observance 
of his engagements are, that the 
barons had failed in perfonning 
the promises at the same time 



made to him, and had also since 
entered into leagues to the pre- 
jndice of the royal prerogative 
and the disturbance of the king's 
peace. Rymer, Foedera, i. 419. 

' According to Wikes it was 
at Winchester that King Henry 
informed the barons of his resolu- 
tion not to abide by his oaths. 

' * Hunfridos de Bowne/ MS. 
Lansd. 

* This list of the barons is 
omitted in MS. Lansd. 

» ' Hastingley, ' MS. Cott. 
Tib. 

> Qmitted in MS. Coll. Arm. 



WALTERI DB HEMIN6BUR6H. 309 

editse fuerant et ' confirmatae :'^ dumque síc vota Henry iii. 
sua matassent in varia et impacati recedere ~^~^ — ' 
Yoluissent^ quidam episcopi qui aderant inter- 
posuerunt partes suas, ita quod ipsís et aliis 
amicis communibus síc cum difficultate median- Thecontro- 

.- . . versy ia rc- 

tLDUs compromiserunt partes utnnque se yelleferrodtothe 
stare m omnibus arbitno regís Fraucise Lodo-ofthe 

r\ ' .j j.x- !_• • j Prenchking. 

Tvici. Qui quidem rex, auditis hinc mde pro- a. d. 1264. 
positis et diligenter ponderatis^ decrevit in fíne 
regí Anglias ' exhderedationem fien manifestam ; '^ 
unde statuta eorum quasi omnia reprobayit, et 
eidem regi statum pristinum restituit^ imponeiis 
aliis silentium quantum ad jura regalia ordi- 
nanda : motique magnates et indignantes recés- J^^J,^*'*'"* 
serunt, stare noientes ejus arbitno, eo quod pro «tand by hu 
rege omnia rex ipse judicavit.' 

Captio quorwadam Baronum apud Northampton. 
Reversis ergo magnatibus, se in quantum pote- t^® cIvü 

c o 7 ^ JT ^nj again 

rant ad arma prseparabant, quod audiens rex ^^h^s. 
ipse etiam se modis omnibus praeparabat» addu- 
cens cum eo alienigenas et Francos multos ; in- 
terim vastabantur regalia jura et igne et gladio 
multa decidebant ; cumque cognovisset rex mul- 
tos ex baronibus apud Norhampton convenisse, 
divertit ibidem cum exercitu, adduxitque cum 
eo regem Alemanniae fratrem suum, çt Ed- 
wardum filium suum, Johannem Comyn de Scotia 
qui multos adduxerat Scotos, Johannem de Ba- 
liol dominum Galwidige, Robertum de Bruys 



» < confectae/ MS. Ck)tt. Tib. 

' * exhaBreditatem fieri mani- 
festam ex propositís/ MS. Lansd. 

' See the award printed in 
Rymer, Foedera, i. 433, where the 
French king, tiiough annulling 
tíie provisions of Oxford, declared 
it was by no means his intent to 



do away with any of the privileges 
preyiously granted to the English 
by their kings. This judgment 
offended many of the barons, 
who, maintaining that the provi- 
sions virere but a recapitulation of 
former gi'ants, refused to abide by 
the arbitration. 



310 



GHRONICON 



Henry iiT. dominum Vallis-Anandíse, Rogerum de Clyfford, 
— ^— ^ — ' ' Philippam Marmyon^ Johannem de Vaux/ ^ 
Rogerum de Layburne, HeDiicam de Percy^ et 
Phillippum Basset; Rogerum de Morlimer^ et 
Willeïmum de Valence fratrem suum, et multos 
alios : mandavitque rex baronibus qui jam ade- 
rant quod urbem et obsídes sibi continuo redde- 
rent^ vel statim irrueret in mortem eorum : at illi 
consulentes cum Simone de Monte-forti juniore, 
qui ex prsecepto patris cseteros íbidem ad con- 
sulendum attraxerat^ nondum enim advenerat 
pater ejus nec comes Glovemiae^ audacter qui- 
dem et unanimiter respondenint quod mandatum 
regis non facerent^ immo se et urbem defenderent, 
si esset necesse, usque ad mortem. Quod au- 
dientes regales, miserunt denuo quod saltem 
venirent ad murum civitatis ut ex muro loque- 
rentur ad regem si quo modo posset via pacis et 
forma inveniri : at illi nihil doli suspicantes ad- 
quieverunt eis^ et relictis custodiis suis, murum 
versus pratum adierunt, ibi enim rex et robur 
exercitus imminebat, interim vero^ dum inter 
regem et barones varii haberentur tractatus et 
Theking diversi, dominus Philippus Basseta qui ad hanc 
Northamp- seditioncm fuerat pra^ordinatus, cum * ligonibus'* 
et instrumentis ferreis et viris praE^paratis^ juxta 
monasterium sancti Andreae murum suffodit civi- 
tatis^ corruitque murus de facíli^ et facta est 
planicies magna, ita quod in uno fronte ingredi 
possent eqüestres XL. ; imputatus est etiam ' dolus 
ipsis monacbis'^ alienigenis quod introeuntibus in- 
troitum prseparabant, dumque a transeuntibus 
istud cemeretur et vexilla regalium ad intro- 



' ' Philippum Marmyon de 
Vaus/ MS. CoU. Ann. 

» < ligaüonibua/ MS. Cott. Tib. 



8 < 



ipse dolus yel monachis/ 
MS. Coll. Arm. ; ^üle dolus illis 
monachis/ MS. Cott. Tib. 



WALTERI DE HBMINGBURGH. 311 

eundum essent erecta, factus est utique ululatus Henry iii. 

* A.D. 1264. 

multus, et clamor populi ascendit ad barones^ fes- 

tinavenintque ibidem resistere, sed incassum, 
quoniam ab hostibus jam in magna multitudíne 
prae venti sunt ; Simón vero juvenis cum Petro 
de Monte-forti et paucis enm seqaentibus per 
medinm eorum transiliens^ carn aliquantisper 
strenue militasset et esset ab hostibus circtim- 
septus^ adveniente jam filio regis Edwardo jussu 
ipsius captus est; clerici vero universitatis Ox- 
onise^ qu8B quidem universitas jussa baronnm 
ibidem translata fuerat, ipsis ingredientibns et 
insultantibus majora inferebant mala quam cseteri 
barones cum fundis, et arcubus, et balistis, habe- 
bant enim vexillum per se et in sublime contra 
regem erectum ; unde iratus rex juravit in in- 
gresso quod suspenderentur omnes, quo audito 
raserunt capità sua multi et fugam qui poterant 
velocem inierunt. Ingresso itaque rege in ur- 
bem, utinam sanctam, fugerunt multi, ita sicut 
erant armati, in eastrum; alii relictis equis et 
armis in ecclesiam; pauci tamen corruerunt et 
hi quidem de communi populo, nec erat multus 
sanguis effusus, quoniam quasi subito haec omnia 
facta sunt : pacificata tàndem urbe jussit rex in 
clericis exerceri quod juraverat ; et dixerunt ei, 
''Absit hoc a te, O rex, nam filiimagnatum tuorum 
et cseterorum hominum de regno tuo huc cum 
universitate convenerunt, quos si suspendi feceris 
seu detruncari insurgent in te etiam tui qui modo 
tecum sunt, non permittentes pro posse sangui- 
nem íiliorum suorum seu proximorum effundi :" 
placatusque est rex, et contra clericos quievit ira 
ejus. In ipso etiam eodem die, post horam ali- 
quantam, insultum fecerunt ad eastrum ipsi re- 
gales, timueruntque sibi novi castrenses, eo quod 
victualia et csetera resistendi necessària non ha- 



312 



CHRONICON 



Henryiii. bcrent, statím Mritur'^ missis nunciis dederunt se 

A. D. 1264. ' o 

anútàtet ^^ gratiam regis. Captique sunt in die illa 

many pri- i 



soners. 



milites subscripti et barones, dominus Willel- 
mus de Ferrariis, dominus Petrus de Monte- 
forti* socius praedicti Simonis junioris, dominus 
^Bawdewynus'* de Wake, dominus Adam de 
Neumarche, dominus Rogerus Bertram, do- 
minus Simón fílius Simonis miles strenuus et 
prímo vexillum erexit contra regem^ dominus 
Hengeramus de Waterville, dominus Hugo 6u- 
byon^ dominus Thomas Maunsel^ dominus Ro- 
bertus * Untevilayn/* dominus Nicholaus de 
Wake, dominus Robertus de Neuton, dominus 
Philippus de ^Scriby/^ et Grymbaldus de Paun- 
tevolt, Omnes prsedictos captivavit rex et 
plures alios/^ quòrum quosdam in eodem castro 
bene munito sub custodia domini Nicholai de 
Hawrescham custodiendos tradidit, quosdam se- 
cum adduxit, quosdam etiam ad diversa castra, et 
Simonem de Monte-forti ad castrum de Wyndes- 
houer, destinavit. Factaque sunt haec quoad cap- 
tionem Norhamptoniae Sabbato prímo in Pas- 
sioDe Domini, scilicet iii. nonas Aprilis, anno 
Domini M.ccLXiv..perrexitque rex usque Noting- 
ham incendens et devastans maneria baronum et 
ceeterorum hostium; ibique recoUegit magnates 
suos et numerum suorum vehementius adauxit. 



' Supplied from MS. Lansd. 

' The king issued an order on 
the 17th of May (being four days 
after his capture at Lewes) to the 
Constable of Windsor to release 
this nobleman, together with se- 
veral others of the Montfort fa- 
mily. Rymer^ Foedera, i. 441. 



» « Baldewynus,' MS. Cott. 
Tib. 

* * Bontevylayn,' MS. Cott. 
Tib. 

« ' Shriby/ MS. Cott. Tib. 

^ 'milites et baranes circiter 
XV. nominati, pluresque alii,' 
MS. Lansd. 



WALTERI DE HEMINGBURGH. 313 



Deinceps mque ad Bellum de Lewes. Henry iii. 

-^ ^ A. D. 1264. 



. Cumque rumor iste sinister comiti Simoni^ qui 
cum exercitu grandi versus Northampton in 
veniendo erat^ a transeuntibus et fugientibus 
diceretur, infremuit, nec tamen concidit vultus 
ejus^ sed statim Londonias adiens fecit sibi fierí 
currum quasi falcatum in quo equitaret acsi esset 
aegrotus ; íinxit enim se debilem et iniirmum cum 
esset bellator robustus et fortis; congregatique 
sunt ad eum caeteri magnates còmplices sui, 
comitès et barones, et singuli singulos adduxe» 
runt cohorteSy praeparatisque ibidem ligneis ma- The barons 
chinis profecti sunt ad obsidendnm Rocestriam ; chester. 
comes enim de Warenna et villam tenuit et cas- 
trum ex parte regis ; cumque primam partem 
una cum ponte cepissent et illuminassent in 
parte vulnerati sunt multi et retrocedere com- 
pulsi sunt; ibique vulneratus est strenuus ille 
miles Rogerus de Layburne et male tractatus. 
Dumque sic obsidionem continuarent ad tempus 
nunciatum est eis quod in veniendo erat rex ver- 
sus Londonias cum exercitu copioso, et dixerunt 
ad invicem, ^^ Si in adventu suo Londonias occu- 
paverit rex erimus hic inclusi quasi in angulo 
terrae, revertamur ergo Londonias ut et locum 
salvemus et gentem:"' positis ergo quibusdam 
* certis' * personis ad tenendam obsidionem, Lon- 
donias reversi sunt : adveniente demum rege ex- 
ierunt cum civibus obviam ei, non tamen ad re- 
cipiendum cum palmis sed ad repellendum cum 
lanceis ; declina vitque rex et capto castello de xhe ktng 
Kingeston, quod erat comitis Gloucestrise, pro- casties of 
fectus est Roucestriam, ubi interfectis quibusdam °** ^^ 



1 ( 



caeteris/ MS. Coll. Arm. 



314 



GHRONIGON 



Henry III. 
A. D. 1264. 

and Tun- 
bridge. 



Monday, 
May 12. 



Battle of 
Lewesi 
Wednesday. 
May 14. 



obsidionem illam fregit: indeque perrexit rex 
apud Tunebruge^ et reddito ei castro cum vilia, 
cepit ibidem comitissam Gloucestrise et eam ju)- 
suit in abbatia, non custodiendam quidem sed ut 
abiret libere quo vellet ; reliquitque ad custodiam 
castri et urbis magnam partem sui exercitus, 
plusquam xx. vexillarios electos, eo quod com- 
muniter diceretur quod comes Gloucestriae ad 
expugnandum eos in proximo adveniret: quo 
facto iter inceptum continua vit usque Wynchelsee 
ubi marinarios de Portubus recepit ad ^ pacem/ ^ 
et cum eis plene concordatus est. Post triduum 
autem egressus a loco illo venit in sequenti Sab- 
bato ad villam de Lewes^ et receptus est rex in 
abbatia, fílius autem ejus in castro : interim mit- 
tebant literas^ ad regem barones xii. scilicet die 
' Maii/^ excusatorias et comminatorias in parte, 
dicentes se ei honorem velle quantum ad per- 
sonam et statum proprium^ homines tamen quos- 
dam quos secum tenuerat impetere velle velut 
hostes publicos, ubicunque invenirentur in terra. 
At ille commuuicato consilio rescripsit eis, et 
prsecipue duobus comitibus Leicestríee ^ et Glou- 
cestríse/^ arguens eos de damnis sibi illatis, in- 
cendiis, et rapinis, et quod per eos in terra sua 
guerra mota est; adjiciens quod homines quos 
gravaré voluerant eos tanquam fideles suos re- 
putans pro posse defenderet et liberaret^ insuper 
et injurias eis illatas tanquam proprias emendarí 
faceret et pro tempore judicaret. Quibus auditis 
appropinquabant regi, non enim distabant mul- 
tum a loco illo qui dicitur Lewes ; dumque re- 
galibus foragium defecisset, prseceptum est in die 



» < partem/ MS. Cott. Tib. 

' The baron's letter and the 
king'B answer are printed in 
Rymer, Foedera^ i. 440. 



' ' Martii,' MS. Lansd. 

* Omitted in MS. Coll. Arni. 



WALTERI DE HEMIN6BUR6H. 



315 



Màrtis ut procederent pro quaerendo foeno et J^J^J^J- 
paleis; quibus profíciscentibas^ 'sed non profi- Battie of 
cientibus/^ praeventi sunt plures et ab hostibus ^®''"• 
interempti, reliqui vero *revertentes'* viderunt 
hostes venientes in summo dilaculo diei Mercuríi, 
et exclamantes excitaverunt regem et suos ad 
arma capienda ; venientes ergo barones in plena 
planicie descenderunt ibidem et equos ciogentes 
arma praeparabant ; ubi comes Simón ipsum co- 
mitem Gloucestrias et Robertum de *Ver'^ una 
cum multis aliis novos fecït milites et armis 
militaribus eos insignivit ; quo facto^ omnem ex- 
ercitum in quatuor acies separatas divisit et dis- 
tinxit, statuitque magnates in singulis qui acies 
dirigerent et gubernarent ; aciei vero primae con- 
stituti sunt duces Henricus de Monte-forti pri- 
mogenitus comitis Simonis et Gwydo frater ejus, 
dominus Johannes de Burgh juvenis^ et dominus 
Humfredus de Bown ; aciei vero secundee, do- 
minus Gilbertus de Clare comes Gloucestrise, 
dominus Johannes filius Johannis^ et dominus 
' Willelmus'* de ' Montensy ;'^ aciei autem tertiae, 
in qua Londonienses erant^ ad rogatum eorum, 
dominus Nicholaus de Segrave assignatus est, 
qui etiam instanter supplicarunt ut primos belli 
ictus habere possent et eventum rei sub dubio 
recipere ; quartaa vero aciei dux fuit ipse comes, 
cum domino Thoma de Pilvesdon. Interim 
egressi sunt regales ad pngnam, se praeparantes 
per tres turmas, quarum primam dücebat filius 
regis Edwardus, cum comitè de Warenna, et 
Willelmo de Valence fratre regis ; secundam 
vero rex Alemannise cum fílio suo Henrico ; 



> Omitted in MS. CoU. Arm. 
' Supplied írom MS. Lansd. 
• 'Wer,' MS. Lanad. 



* < Johannes/ MS. Cott. Tib. 

* ' Monthenesey/ MS. Cott. 
Tib. ; ' Monthesy/ MS. Lansd. 



3L6 CHRONIGON 

Henryiii. tertiam autem ipse rex cum magnatibus suís; 

A. D. 1264. .^ . ~ - 

^^^^ ^, — quartam vero aciem non constituït rex, eo quod 
Lewcs. plures vexillarios reliquerat post se ad custo- 
díendum víllam et castrum de Tunebríge contra 
comitem Gloucestrisey et erat ibi juvenilis setas 
quasi totius militiae sua;, non ením credebat rex 
adventum baronum tam propinquum : pra^paratis 
itaque hinc et inde aciebus exhortabantur ad in- 
vicem ad strenue militandum, et conserto gravi 
proelio corruerunt multi pedestres quasi in mo- 
mento ; statimque íilius regis Edwardus cum 
acie sua, utpote juvenis acer et miles strenuus, 
irruit in hostes cum tanto Ímpetu quod eos retro- 
cedere compulit spatio magno, ita quod poste- 
riores quidam ex retrocessione credentes primos 
corruisse, fugerunt plures, et aquse se credentes ut 
transireut submersi sunt milites circiter lx. caa- 
sisque aliquibus fugerunt statim Londonienses 
qui primos ictus petierant, belli discrimina igno- 
rantes, quos insequebatur Edwardus cum turma 
sua, caedens extremos eorüm spatio duorum vel 
trium milliarium, eos enim habebat exosos pro eo 
quod recesserant a patre, et matrem suam deho- 
nestaverant cum a Westmonasterio usque regiam 
turrem per aquam Thamesim navigaret, pro- 
jicientes ex ponte in navem ipsius lutum et 
làpides, et contumeliosa verba * protulerant ;'* 
interim vero dum sic sequeretur fugientes irrue- 
runt barones in aciem regis secundam, periitque 
ejus pars màxima et captus est rex Alemannia; 
cum Roberto de Bruys et Johanne Comyn qui 
Scotos adduxerant numerosos, perforataque est 
acies ipsius regis et dextrarius ejus occisus; 
cumque vidissent sui multos corruisse et quam- 
plures fugam iniisse, reduxerunt regem in abba- 



1 i 



promp&erant/ MS. Coll. Arm. ; * promsierant/ MS. Lansd. 



WALTERI DE HBMIN6BUR6H. 



317 



tiam unde prius exierat, claudentes portas et cus- Henryni* 
todiam adhibentes cum multis militibus ; ingrés- ^^^^^J^^ 
siquesuntbarones inurbem^ obtenta victorià; nec ^®^®^• 
facile discerní poterat per longum spatium^ prae 
multitudine vulneratorum, qui dicerentur regales 
et qui baronales : dumque fierent baec Edwardus 
filíns regis cum turma sua reversus^ et videntes 
sui in planicie currum quem fieri fecerat comes 
Simón ad equitandum stantem ^ cum eis absque'^ 
auriga vel duce itineris, cucurrerunt, et quasi in 
momento dilaceraverunt eum^ duos etiam bur- 
genses quos invenerunt in eo gladio peremerunt ; 
appropinqüantes autem ad locum occisorum et 
stragem intuentes permaximam^ expavit cor 
eorum et ferocis animi vultus deperiit; confor- 
tabat tamen corda eorum dux ille strenuus regis 
filius, et ut essent viri robusti modis omnibus 
animabat, appropinquantibus ipsis ad urbem 
exierunt barones obviam eis, et conserto gravi 
proelio corruerunt hinc et inde, fugitque comes de 
Warenna cum duobus regis * fratribus'^ Willelmo 
de Valence et Gwydone fratre ejus, et seque- 
bantur eos plusquam septingenti armati electi 
qui erant de domo et família eorum ; et eadem 
die proficíscentes usque Pevensay mare transi- 
erunt : fugit etiam Hugo Bygot cum multis 
aliis, et filium regis strenue militantem vecorditer 
reliquerunt ; quod videns ipse denuo circumduxit 
villam usque castrum^ et ibi non invento patre 
reversus est ad eum in abbatiam. Interim 
tumultuabat civitas per partes utrasque^ vaca- 
bant enim spoliis^ et rapínis^ et equis occisorum 
stabiliendis, nec àdhuc se mutuo cognoscere po- 
tuerunt ; cumque post modicum coadunati baro- 



1 < sine equis/ MS. Lansd. 



2 < filii»; MSS. Coll. Arm. and 
Cott. Tib. 



318 



CHRONICON 



Battie of 
Lewes. 



Hemyiii. nes insultam fecissent ad castrum pro Johanne 
- Gyffard et aliis concaptivis quos regales ' acce- 
perant;'^ defenderunt se streaue 'castrenses'* 
et emissis telis ignítis magnam partem villse ín- 
cenderunt ; qaod videntes barones retraxerunt se 
et ad abbatiam diverterunt, et illuminata est 
ecclesia telis eorum^ sed tamen post modicum 
ignis ille extinctus est ; videns autem filins regís 
eorum audaciam et recoUectis multis ex suis^ cum 
remansissent àdhuc plures YÍri strenuissími, dis- 
posuit iterato exlre ad pugnam : quo cognito 
misenint barones mediatores pacificos qui diem 
differentes in crastinum promiserunt quod in 
crastina die loquerentur de pace plena cum 
effectu. Actaque sunt haec in mense Maio die 
sancti Dunstani episcopi,^ anno Domini m.gclxiv., 
sequenti vero die Jovis discurrebant inter regem 
et barones bini et biní de ordine Prsedicatorum et 
Minorum portantes verba pacifica, et sic cum 
quibusdam aliis iuterponentes partes, quod se- 
quenti die Veneris tradidit se filius pro patre» 
Edwardus scilicet pro rege et pro cseteris commi- 
litonibus suís, et Henricus filius regis Aleman- 
niaa dedit se pro patre suo, et hoc sub spe pacis 
et quietis, ut cum deliberatione tractarent inpos- 
terum quae provisionum et statutorum essent pro 
utilitate regni tenenda, et quse rationabiliter 
recusanda, et quod hinc inde captivi líbere et 
absque ullo dato redderentur: sequenti vero 
Sabbato licentiavit rex suos quasi omnes, et 
abierunt in pace ad loca sua, tam castrenses 
quam familiares, et cseteri qui fuerant in ecclesia 
constituti: misitque rex, de consilio filii sui et 



The Mise 
of Lewes, 
Thursday, 
May 15. 



1 ' ceperant/ MS. Lansd. 
3 Supplied from MS. Lansd. 
^ The battie of Lewes was 
fought on the 14th of May, which 



Hemingburgh seems to have con- 
founded wíth the 14th of the 
calends of June, as he has in- 
serted St. Dunstan's Day. 



WALTERI DB HBMINGBURGH. 



319 



comitis, litteras suas ad fideles suos quos in muni- Henry iii. 

, rw^ , . . , , A. D. 1264. 

tione de Tunebnge constituerat, quod de caetero 

baronibus quicqaam mali non inferrent sed redi- 
rent ad propría, eo quod pax erat in januís et 
modis omníbus adimplenda ; at illi non credentes 
perrexerunt ita nt erant armati usque Brístow^ et 
manserunt íbi in praasidio usque post evasionem 
Edwardi filii regis a carcere. Primo tamen cum 
audissent apud Tunebrige regem devictum et 
Londonienses per filium regis in fiígam. versos, 
praadícente Willelmo de Say, qui a conflíctu fuge- 
rat, quod hospitarentur Londonienses qui fuge- 
rant apud Croyden, irruerunt in eos advesperante 
die, et, captis spolüs, multos peremerunt. 

Qiiomodo EdwarduB evasit a Carcere, 

Decrescente parte regis et roborata parte Prince Ed- 
comitis diflSiciliorem se comes exhibuit, eo quod prisonment. 
rex 'ef^ omnia sua in potestate comitis et gratia 
dependebant; circumduxerunt ergo filium regis 
ad fortiora castellà quousque quasi omnia castra 
terrae in potestat em comitis traderentur, et ex- 
tunc arctius solito custodiebant eum ; cumqne 
crebresceret fama quod filius regis in vinculis 
teneretur, excita verunt eum ut tornearet, ut vide- 
retur in populo : at ille prsemunitus et seditionem 
timens non se credebat eis, filii autem comitis 
qui erant quatuor, scilicet Henricus, Simón, 
Gwido, et 'Emericus'* in superbiam erecti fece- 
runt multa mala quae 'displicuerunt'^ comiti Glou- 
cestriae; inter quae Henricus ille primogenitus 
cum ipso comitè Gloucestrias torneasse debuerat 
apud Norhamtonam, sed defecit, eo quod time- 



» * in,' MS. Coll. Ann. 
« * Henricus/ MS. Coll. Ann. ; 
' Hemerícns/ MS. Lansd. 



« ' displicuerant/ MSS. Coll. 
Ann. and Cott. Tib. 



320 



CHRONICON 



Henry III. baot plurcs iüde posse deterius eveníre ; motus- 

A. D. 1265. '^ . . 1 . «. 

que comes misit ad patrem eorum comitem Simo- 

nem, et petiit sibi mitti insignes captivos quos 
ipse ceperat in bello de Lewes, inter quos rex 
Alemanniae nominabatur prímus ; at íUe reman- 
dans respondít sibi sufficere debere quod ei terras 
salvaverat in ipso die bellí, noiuit ergo mittere ; 
sed nobiliores servavit in castro Dovemiae, inter 
quos fuit ipse Philippus Basset, qui in conflictu 
Norhamtonde murum confederat^ ut supra conti- 
netur. Indignatus ergo comes Gloucestriae^ 
accepto responso, misit continuo ad domínum 
Rogerum de Mortimer qui parti regis semper 
absque mutatione adheeserat^ quod mutuo loque- 
rentur sibi pro utilitate regis et regni^ at ille 
timens ne forte vere fídelis esset petiit obsidem 
et obtinuit : convenientibus tàndem ipsis dixit ei 
comes omnía quae facta sunt^ et quod poenituit 
eum peccasse in regem et peccati maculam delere 
velle in liberatione ipsius pro posse; miserunt 
ergo secreto ad Robertum fratrem ipsius comitis 
Gloucestriae qui cum comitè Simone morabatur, 
et inter primos ipsius magnus tenebatur^ quo- 
modo unànimes effecti sunt, et quod ad libera- 
tionem filii regis cautius instaret cum ad id se 
offerret opportuna facultas : misitque prsedictus 
Rogerus de Mortimer ad filium regís equum 
optímum et cursorem velocissimum in quo confi- 
dere posset cum sibi videret tempus opportunum. 
Quibus cognitis petiit Edwardus^ de consilio 



* In a parliament summoned 
by the Earl of Leicester at the 
commencement of the year 1265, 
an order was passed for the libe- 
ration of Prince EdwaTd, on con- 
dition that he should remain with 
his father (then a prísoner in the 



earl's hands) and obey him in all 
things. Edward was accordingly 
remoYed from his confinement in 
Dover Castle and delivered to 
his father. Rot. Cart. 49 Hen. 
III. m. 6. 



WALTERI DB HEMiNGBURGH. 321 

prsedicti Roberti a comitè Simone licentiam Henryiir. 
spatiandi et probandi dextraríos, si forte torneare —^—^ — - 
deberet sicut et aliquando voluissent : et erant 
tunc apud Herefordiam et rex et comes^ semper 
enim regem secum tenuit comes, * eV ^ honore : ac- 
cepta itaque licentia, cum jam currisset equos 
aliqoos et eos lassos reddidisset, tàndem ascendit 
illum equum electnm quem praedictus Rogerus 
de Mortimer ei miserat; et ob tianc causam 
* praemisso'^ interímpuero qui ei consenserat^cum 
duobus gladiis et in equo optimo, conversusque He eBcapes. 
ipse ad custodem suum Robertum de Ros caete- 
rosque socios circumstantes dixit, '^ Domini cha- 
rissími, aliquantisper mansi in custodia vestra^ 
et ulterius manere nolens ad Dominum vos com- 
mendo;'' et conversis loris cum festinatione abiit:' 
insequentes autem eum cdBteri comprehendere 
non potuerunt, et demum videntes Rogerum de 
Mortimer a castro suo de Wyggemore cum mul- 
tis armatis venientem ei obviam, sicut primitus 
'condixerant/^ reversi sunt vacui et sic illusi. 
Eodem anno scilicet m.gclxiv. obiit^ Urbanus Deathof 
papa ; cui successit Clemens quartus.^ Accessiou o/ 

^ '^ . . Clement IV. 



' ^ et cnm/ MSS. Lansd. and I 30th of May, we ieam that £d- 
Cott. Tib. ward escaped from the barons ou 

Thursday in the week of Pente- 
cost (May 28) in the afternoon ; 



* * pnsmisit/ MS. Lansd. 

' The Earl of Leicester, in 
order to prevent the increase of 
Prince Ed'ward's forces, ca«sed 
the king to address a sum- 
mons to his tenants in capite, 
commanding them, on pain of 
treason, to come immediately 
armed to Worcester to oppose 
his son, and also procured from 
him letters addressed to the 
bishops of the province of Can« 
terbury, enjoining them to excom- 
municate that prince and all his 
adherents. From the first of 
these documents, dated on the 

VOL. I. 



accompanied by two knights and 
four esquires. Rot. Claus. 49 
Hen. III. m. 4, d.; Bot. Pat. 49 
Hen* III. n. 54; Rymer, Foedera, 
i. 455, 456. 

• ^ condixerat/ MS. Lansd. 

• Pope Urban died on Thurs- 
day, October 2, 1264. 

• Guy Foulquois, Archbishop 
of Narbonne and Cardinal-Bishop 
of Sabina, elected Thursday, Fe- 
bruary 6, 1265, and ero'wned on 
the 22Dd or 26th of the same 
month. 



822 CHRONICON 



Henry III. De Kmvltoorth ; et Bello de Eveshame. 

A. D. 1265. *^ 



ij•pf a*ioM Audita evasione filii regís a carcere, concurrit 

of Prince ° 

Edward. ad eoiQ multus populós et cum immenso gaudio 
susceperunt eum, inter quos quasi primus extítit 
comes GloocestridB et caeteri regales qui apud 
Bristow et in confinío ejus diu manserant, crevit- 
que in tempore brevi exercitus ejus in immen- 
sum ; quo cognito timuit sibi comes Leicestríse 
Simón de Monte^forti, et mittens in Walliam 
vocavit inde multos^ et robur sui exercitus ex 
omni qua potuit parte multiplicavit ; misit etiam 
Simonem filium suum ad magnates boreales ut 
eos cum omni festinatione adduceret; qui, co- 
adunatis multis fere xx. banerettis et plebe multa, 
fecit aliquantisper stationem apud castrum de 
Kenylworth ; * et inde digressus spoliavit Win- 
toniam, et iterum reversus est ad Kenylworth/^ 
Nunciatumque est hoc Edwardo filio regis per 
exploratorem suum Margoth, qui cum molier 
esset in veste tamen virili velüt homo gradieba- 
tur, et per Radulphum de Arderne, qui cum esset 
ex parte altera consocios tamen prodiit et de- 
cepit : eratque tunc Edwardus apud Wircestriam, 
quam post Gloucestriam paulo ante devicerat, et 
accepto nuncio consurgens de nocte abiit, et per- 
venit ad locum quem praeordinaverat exploratrix 
illa ad armandum se, erat enim vallis profunda 
et prope locum castri ; dumque armarent se, et 
èquos cíngerent, audiebant sonitum a longe ve- 
nientem, et timebant, dicentes, '^ Praamuniti sunt 
SJ^^^JJ* hostes nostri, et ecce jam veniunt;" statimque 
Kmflworth. asccuderunt equos et lanceas in manibus adapta- 
bant ; cumque direxissent acies suas ante dilucu- 

' Supplied from MS. Lansd. 



WALTBRI DB HEMINGBUR6H. 323 

lum et processissent in itínere. venerant hostium Henry iii. 

AD 1265 

longsB quadrigSB ut victualia qusererent^ et conti- — ^—^ — - 
nuo captda sunt, et equi distributi in loco lassa* 
torum equorum per exercitum : procedentes vero 
irruerunt in hostes summo diluculo et invenerunt 
eos dormientes in vilIa et abbatia^ et erant multi 
muniti sanguine ^vineae:"^ peremptis ergo multis 
de communi populo, ceperunt circa quindecim vex- 
illarios electos et spolia multa, Simón vero juve^ 
nis qui pernoctaverat in castro sic cum paucis 
captionem evasit. Gesta sunt hsec iv. nonas sanday, 
Augnsti anno Domini 'm.gci.xv/^ et statim ad 
Wircestriam reversi sant: cumque audisset £d- 
wardus comitem Simonem in veniendo esse versus 
Kenylworth ut exercitui filü sui se conjungeret 
et fieret fortior, processit obviam ei die tertio 
apud Evesham, et ordinato exercita per tresBattieor 

• . . . ^^t Eveshara, 

acies, ipse cum suís ex parte una, comes Glouces- Tuesday, 
triae ex altera, et Rogerus de Mortímer a tergo °*^ 
veniebat : venit itaque Edwardus filius regis ex 
parte boreali quasi de Kenylwortb ad Evesham ; 
et ne cognosceretur a longe prsecepit primo erigi 
vexillum Simonis junioris et caeterorum qui cap- 
tivi ducebantur, festinavitque ut montis clivo 
ascenso primos belli ictus occupare posset ; cum- 
que vidisset speculator comitis Simonis Nicho- 
laus barbitonsor ejus, qui homo expertus erat in 
cognitione 'armatorum/^ armatos sic a longe 
venientes, dixit ad comitem, '^ Ecce veniunt armati 
multi a septentrione, et, ut cognosci potest, a 
longe apparent vexilla tuorum ;" et ille> " Filius 
meus est, ne timeas ; sed vade et circumspice ne 
forte praeoccupemurcircum venti;'" non enim cog^ 
noverat àdhuc de his quae fílio acciderant. Per- 



' Wen«/MSS. 

« * M.coLXVi.' MS. Cott. Tib. 



3 «armorum/ MS. Cott Tib, 
Y 2 



324 



CHRONIGON 



Battle of 
Evesbam. 



Hraryin. rexit ergo speculator íUe in altum in clocarío 
' abbatias ubi comes fuerat hospitatus, et de claro 
oognoscens ' vexilla' ^ filii regis a latere uno, * de- 
posuerant'^ enim tanc alia vexilla, et vexilla 
comitis GIocestrisB a latere altero, et vexilla 
similiter Rogerí de Mortimer ab occidente et a 
tergo, clama vit ad comitem et dixit, " Mortui su- 
mus omnes, non enim venit filius tuus ut credebas, 
sed filius regis ex parte una, comes Gloucestriaa 
ex altera, et Rogerus de Mortimer ex parte 
tertia;'' et ait comes, ^' Propitietur Deus animabus 
nostris quoniam eorum sunt corpora nostra;" prae- 
cepitque ut confiterentur omnes, et essent parati 
in proelium qui pro legibus terrse mori yelleut et 
pro justitia; qui vero per fugam se salvaré vellent 
et hos quidem liberos abire prsecepit: cumque 
confortaretur a primogenito suo Henrico ne 
desperaret in eventum dubii, respondit, " Non 
despero, fili, sed prsesumptio tua, et * supèrbia** 
fratrum tuorum, me ad hunc finem quem vides 
perduxerunt; veruntamen, ut credo, moriar pro 
Deo et justitia/* Armantur ergo omnes et ad 
proeliandum aliquantisper animantur, sed et ipse 
rex, qui in custodia comitis usque in praesens re- 
manserat, armis, ut dicitur, comitis armatus est. 
Processerunt ergo per turmas suas ad pugnan* 
dum pro pàtria, et antequam ' progressi"^ sunt 
fugerunt Wallenses a comitè Simone et in trans- 
eundo flumen Dee multi submersi sunt, et re- 
liqüi denuo baptizati : conserto itaque gravi proe- 
lio corruerunt multi ex parte comitis, sed et ipse 
rex percussus in scapula clamavit fortiter, *^ Ego 
«um Henricus de Wincestria rex vester, non 
occidatis me :'* erat enim vir simplex, pacificus 



Theking 
carrowly 
escapes 
death. 



* * vexiUum/ MS. Cott. Tib. 

• 'deposuerat,' MS. Cott. Tib. 



« Omitted in MS. Cott. Tib. 
^ < congre98Í/ MS, Laii^d. 



WALTBRI DB HBMINGBURGd. 



325 



non bellicosus ; salva vit eum in voce hac domi- Henry iii. 
nus Adam de * Monte-alto,' ^ accurrit etiam filius 3^^^^^^ 
ad vocem patris et eum custodiendum tradidit ^^"•^*^• 
certis militibus suis : interím vero cecidit et occi- 
sus est comes Simón príusquam reverteretur Ed- 
wardus, et eum staret pedes pugnans gladio et The Eari or 
occiso dextrarío * circumque'* * stetissent'^ mag- "lain. 
nates sui com Henríco prímogenito suo^ prorupit 
in haec verba dicens ad hostes, '^Num misericòrdia 
aliqua vobiscum est?" et respondit unus, '^ Quae 
misericòrdia seductori !" et ille, " Misereatur ergo 
Deus animabus nostris quoniam corpora nostra 
in Yoluntate vestra sunt ;" et his dictis martyri- 
zaverunt eum, praecisis membris et amputato 
capite; corrueruntque eum eo in modico terrse 
spatio Henricus primogenitus ejus, dominus 
Hugo le Spenser, dominus Radulphus Basset, 
dominus Thomas de Hestelee, dominus Willel- 
mus de ^Mandevile/^ dominus Johannes de Beau- 
champ, dominus Gwydo de Baylloff, dominus 
Rogerus de Roule, et multi alíi nobiles eum 
plebe copiosa. Gestaque sunt hsec Mi. nonas 
Augusti, anno Domini m.cclxv/^ duravitque 
bellum hoc ab hora quasi prima usque fere 
vesperam : et reversi sunt cam rege sic liberato 
usque Wircestriam, portantes secum spolia multa, 
et caput comitis Simonis mittentes ad uxorem 
Rogerí de Mortimer apud Wyggemore. 



1 ' Mowhant/ MS. Lansd. 
« ' cumque,' MS. Cott. Tib. 
' ^ fecissenV MS. Ck)ll. Arm. ; 
* setissent eum/ MS. Lansd. 



* ' Mandeble,' MS. Cott. Tib. 

* ' u. nonas Aprílis, anno Do- 
mini M.ocLXYii.' MS. Cott. Tib. 



326 



GHRONICON 



are sur 
priíed at 
Chesterfield. 



Henryiii. ^ De Oo^tiom de Cegterfield, et Exharedatione Baro- 
—^-^ — '" num, et de Taxatiane NorwieensL' ^ 

Post modicum tempus recolligebaat se ba- 
rones qui remanserant, et ccepit babere nomen 
cèlebre dominns Johannes * DayvUIe'* homo qni- 
dem callidus et bellator fortis; fecerunt ergo 
mala quse poterant^ et convenerunt in mense 

Thebaroni Maio apud Cesterfeld sub ipso Johanne 'Day- 
yilIe/< et comitè Ferrarensi, ubi supervenientes 
regales milites irrnerunt in eos subito et cepemnt 
multos iterom quasi dormientes : ipse tamen Jo- 
bannes ' Dayyille'^ confestim armatus dum exiret 
at fugeret percnssit dominnm Gilbertom Hanu- 
sardy et eum cum equo ictu lanceae dejecit in 
terram et aufugit cum paucis qui eum sequi po- 
terant ; periitque populus multus, et interim no- 
biliores fugam inierunt, fugitque comes Ferra- 
rensis et in ecclesia abscondit se» sed tamen, pro- 
dente eum quadam muliere, extractus et captivus 

Theking abductus est. Tenuitque rex parliamentnm 

hold« a par- __ ,,* ••<-*.▼ i , •« 

liamentat suum mcusc Novembns apud ' Norhampton, ' et 
ton^andcon- exhaBredati sunt omnes qui comiti Simoni asti- 
estatei. tcrunt, et uxor ejus cum liberis; tenuitque ibidem 
Maoy concilium^ Othobon legatus domini papaa, et ex- 

bishops 

excommnni. communicavit omncs episcopos qui eidem comiti 

the legate Simoui auxilium praestiterant et favorem, misit- 

que quosdam eorum ad praesentiam papae pro 

beneficio absolutionis obtinendo: publicavitque 

quaedam statuta quas fecerat, et concessionem 



' *De captione et exhacreda- 
tíone quorandam baronum apud 
Cesterfewdy et taxatione Norwi- 
censi/ MS. Lansd. 

• * SayviUe/ MS. CoU. Ann. 
'Dayvil/MS. Lansd. 

* 'Northamthonam/MS.Lansd . 



^ This Council oi Northampton, 
according to the Ghronicle of 
Dunstable, was held on the Feast 
of St. Nicholasy 1265; bnt ac- 
cording to the Annals of Eves- 
ham, in the quinzaine of Easter, 
1266. 



WALTERI DB HBMINGBUR6H. 



837 



dominí papàs Clementis quam fecerat regi et Henry iii. 
reginas de dècima Anglicause ecclesise concessa — ^— ^ — '- 
eisdem per sex amios subsequentes ; fiebatque 
cito post taxatio Norwicensis per Walterum 
Norwicensem episcopum qui ad hoc onus electus 
est. Factaque sunt haeic in anno Domini Death of 
M.cciiXvi. Eodem anno obiit Godefridus ^ Eborum AreSlïhop 
archiepiscopnS; et electus est Willelmus decanns ""^^^^^si 
ejusdem ecclesiae, sed tamen a papa non àd- 
missus ; immo missis ad papam literis per ipsum 
Othobonem legatum tiranstulit ipse papa Wal- 
terum Gyffard a sede Bathouiensi usque ad 
sedem Eborum ; et in sequenti anno in archi- 
episcopum Eborum 'consecratur/^ 



Be Gaptione apud Ely ; et Concòrdia Baronwíi 

cum Rege. 

Anno Domini m.cclxvii. obsedit rex Hen- a. d. 1266. 
ricus castrum de Kenylworth a v. kalendas I^Jgj^'^^jj 
Julii usque idus Decembris^ ubi adveniente ^*"^^®• 
Othobone legato et interveniente^ reddidit illud 
regi Henricus de Hastiuges qui fortiter illud 
tenuerat, salvis sibi vita et membris^ terris^ et 
catallis. Interim recollegerant se barones cum 
Johanne *Dayvylle'^ in insulam de *Axiholme;'* 
et procedentes inde ceperunt Lincolniam^ spolia- Lincoïn 
veruntque Judacos et multos ex eis peremerunt, tífrebeis^^ 
et introeuntes in synagogam eorum librum legis JJJJ^^/^®^^ 



' Archbishop Godfrey died on 
thel2thof January, 1264. Wil- 
liam de Langton, Dean of York, 
was elected his successor, but 
rejected by the pope, who con- 
ferred the dignity on Bonaven- 
ture, a friar of the order of the 
Minors ; he, however, fearing 
that he might not be well re- 
ceiyed by the English, declined 
the proffered dignity. Walter 



Gifiard was then elected, and 
confirmed in the prelacy on the 
15th of October, 1265. Chron. 
T. Wikes. 74. 

'^consecratus est,' MS, Lansd. 

» < Sayvylle,' MS. Coll. Arm. ; 
< Dayvil,' MS. Lansd. 

* ' Haxailylum,' MS. Coll. 
Arm.; 'Oaxholme,' MS, Cott. 
Tib. Theislandof Axholm, Lin- 
colnshire. 



328 



CHRONICON 



HenrriiT. dílaceraverant. succendentes etiam i^i omnes 

A D 12A7 

~"^~"^ — ' cartas et obligationes quascunque invenire po- 
tuerunt. Qnod audiens rex misit filium suum 

SS^" Edwardum ut comprehenderet eos; at illi fu- 

j^>j^«i8ie gientes a facie ejus recepemnt se ininsulam de 
Ely, munientes introitum ex omni parte ; erat 
enim mensis Aprilis : cumqne filio regís venienti 
nou pateret introitas in exitus aqnarum quae ex 
omni parte ipsam circuiverunt insulam^ de con- 
silio incolarum ejusdem provinciae conyocavit 
operaries multes, et per fossata multa in pre- 
fundis mariscis, viam quam praeostenderant in- 
colae fieri jussit, apponens tabulas et crates, et 
fieri faciens pontes in plerisque locis ; ingrediente 
tàndem eo 'ininsula'' per viam quam fecerat, 
fugerunt barones quidam Londoniis, et a Lon- 
doniensibus suscepti sunt ; caeteri vero dederunt 
se, scilicet dominus de Wake, et Simón juvenis, 
et Le Peches^ salvis vita et membris, et quod 
ipse fílius apud patrem intercederet ad ipsius 

The Lon. regis gratiam plene promerendam : adveniente 

donen hold . - ^-, t j • ^ • 

out against taudem rege cum nuo Londonias, barones qui 
*' confugerant illuc una cum ipsis civibus tenu- 
erunt villam contra regem * xl.'* diebus, et ip- 
sum Ottobonem legatum^ qui in turrem regiam 
prae timore confugerat> ne quidem exiret dili- 
genter custodiebant. Tàndem vero^ intervé- 
niente comitè Gloucestriae et multis amicis ' co- 
mitibus/' recepti sunt in gratiam regis et ba- 
rones et cives ;^ electique sunt quatuor episcopi 



> < insulam/ MS. Gott. Til>. 

« < LX.' MS. Cott. Tib. 

' ' communibuSy' MS. Lansd. 

^ In a parliamentheld at Win- 
chester, Sept. 1265,it was decreed 
that the city of London shoold be 
deprived of its liberties ; and 



accordingly the king cansed its 
gates and chains to be broken 
down and the city to be otherwise 
degraded, but permitted the citi- 
zens to restore it to its former 
condition on the payment of a 
heavy fine. 



WALTBRI DE HBMIN6BURGH. 



329 



et octo magnates/ qui prias fuerant nominati Henry 
apud Coventríam^ ut ipsi inter regem et exhaere- p^^^ ^^ 



III. 

1267. 



datos formam pacís et redemptionis in omnibus I^^JS?^ 
ordinarent : et facta proauntiatione in festo Om- Tuetday, 
nium Sanctorum de plena concòrdia et redemp- 
tione singulorum, statuta est pax ipsius regis et 
praeconizata per totam regionem. TenuitqueTheking 
rex parliamentum suum in octavis sancti Mar* nament, 
tini apud Marleberg^ anno regni sui lii. et anno noy. is. 
Domini supradicto ; ubi de consilio discretorum 
et unanimi voluntate magnatum suorum ad me- 
liorationem regni sui et exhibitionem commuois 
justitise multa fecit statuta. quae dicuntur Statuta statutei of 
de Marleberge.^ rough. 



Edwardm profectus est in Terram Sanctam ; cvm 

aliiè Eebm. 

Sab memorati regis nostri Henrici principatu a. d. 1270 
suscitavit Dominus spiritus Christianorum contra 
Saracenos, longo jam tempore possidentes sanc- 
tuariam Dominic id est loca sancta in quibus 
redemptio nostra facta est. Factus est ergo, per 
diligentiam Romani pontificis Clementis et alio- 
rum servorum Dei religiosam operam, magnus 
populi Christiani concursus, et fortissimi principes 
caractere Domini insigniti sunt; et numerosa 
stipati militia. Orientis regna laboriosissime pene- 
trarunt : inter quos eandem expeditionem assump- 



' Two copies of the Dictum de 
Kenilworth may be seen in the 
Cottonian CSoUection, Glaud. D. 
Ii.f.ll9,b.,and250,b. Thefirst 
copy, which appears the most 
ancient, is thus dated at the foot, 
^< Datum in castris apud Kenil- 
worth secundo kalendas Noyem- 
briSy pontificatus domini Clemen- 
tis papàs iiii^. anno regni regis 



Henrici filii regis Johannis lii.'' 
(or Oct. 31, 1267). The second 
copyreads thus, ** Datum in cas- 
tro apud Kenilworth xii. die ka- 
lendarum NoyembriS| anno regni 
regis Anglise lii/' (or Oct. 21, 
1268). 

' Vide Goke's 2nd Institute, 
p. 101, etc. 



330 



CHRONfCON 



Henry III. 
A. D. 1270. 

Prince 
Edward 
departs for 
the Holy 
Land. 

Monday, 
Sept. 29. 



Arrives in 
Tunis. 



Deathof 
St. Louis. 



Henry 

d'AlmaIne 

murdered 

by Guy de 

Montfort, 

1271. 



sit Edwardus filíus regís Henrici, et iter arripuit 
in aestate, anno Domini m.cclxs;., dabaturque 
trícesima^ per totam Angliam ob hanc piam 
causam. Veniens autem circa festum sancti 
Michaelis apud Egermorthe,^ quod distat a Mar- 
silio XYiii. leucis yersus occidentem, ibidem 
navem ascendit et prospero vento vela laxantes 
et pro voto proficiscentes decimo die applicuit 
apud 'Tunes/' susceptusqne est immenso gaudio 
a regibus Christianis quos ibidem invenit, a rege 
scilicet Francise Philippo qui nomen regium 
sortitus est post mortem patris sui Lodowici, qui 
paulo ante ibidem defunctus est/ a Carolo rege 
Sicillae, et aliis duobus regibus Navemiae^ scilicet 
et Aragonum.^ Omnes isti reges convenerant 
pro zelo Dei et populo Chrísti ; ipse etiam Ed- 
wardus pro se et pro patre, et Henricus filius 
regis Alemannise pro patre suo similiter veniebat. 
Hic etiam Henricus filius regis Alemanniae in 
redeundo postea ad patrem apud Viterbium^ in 
ipsa capella, cum missam audiret, occisus est per 
Gwydonem de Monte-forti et comitem Rufum, 
cujus filiam ipse Gwydo duxerat, in ultionem 
mortis patris sui comitis SimonisJ Cumque a 



' We should here read *yice- 
sima/ as appears by the Rot. Pat. 
64 Hen. III. n. 26; Rymer, 
Fcedera, i. 485. 

* Aigues-mortes, or dead wà- 
ters, on account of its marshes, a 
town of France in the depaírt- 
mentof the Gard, arrondissement 
d'Uzès. 

« < Thunes/ MSS. Coll. Arm. 
and Cott. Tib. 

* King Louis died at Tunis, 
August 25th, 1270, of the pesti- 
lence then ragíng yiolently in the 
French camp, and was succeeded 
by Philip Ill.y surnamed the 
Hardy. 



^ Theobald II., son-in-law of 
St. Louis, succeeded to the throne 
of Navarre in 1253, and died at 
Trapani in Sicily on the 5th of 
December, 1270. 

' James I., surnamed the Con- 
queror, succeeded his father in 
121 3, and died on the 25th of July, 
1276. 

7 The letter from Charles King 
of Sicily to Prince Edward, in- 
forming him of the murder of 
Henry d'Almaine, is dated at 
Viterbo on the 13th of March, 
1271. 



WALTERl DB HEMIN6BUR6H. 



331 



prasdictis regibns sciscítaret Edwardus quid fieret^ Henry iii. 
responderunt ei, " Prínceps civitatis istius cum — ^~^ — - 
adjacente provincià tríbutum reddere consnevit 
regi SicilisB annis singulis, et quia multo tempore 
per septennium et ultra jam in solutione cessavit, 
idcirco appetivimus eum. Ipse vero sciens tri- 
butam juste deberí jam satisfecit nobis ad votum, 
etiam pro tempore praeterito et futuro :" at ille, 
'^ Quid est, domini charíssimi, nonne convenimus 
huc et caracterem Domini assumpsimus ut in 
inimícos crucis Chrísti procedere et non compo- 
nere ' deberemus ?^ absit a ' nobis '^ hoc, nam modo 
patet introitus, et terra nobis est plana et dura, ut 
possímus procedere usque ad sanctam civitatem 
Jerusalem/' At illi dixerunt, '^ Jam cum istis com- 
posuimus et pactum praeteríre non licet, sed re- 
vertamur in Siciliam, et transacto hieme, apud 
Acram applicare poterimus." Displicuitque ' ei '* 
consilium hoc, nec ipsi compositioni assensum 
praebuit, non participans quicquam de pecunia 
scelerata, sed facto eis regali convivio clausum se 
tenuit: ' permanentes'^ itaque in fixo proposito, 
demum, aura flante, conscenderunt na ves reges The crusa. 

. . ,.. , ders embark 

umversi, et remanserunt m htore plusquam ce. for sicuy. 
viri, non habentes navem in qua veherentur, 
clamantes et ejulantes prae timore mortis quam 
citam *oporteret'* recipere siremanerent : motus 
ergo Edwardus in lachrymis eorum, cum non 
moverentur alii, terram cum scapfaa adiit, et in 
naves suas singulas adaptans eos prsemísit omnes 
ante se, et sic demum cum caeteris, laxatis velis 
et mare sulcans, profectus est. Septimo autem 
die applicuerunt omnes in regno Siciliae ex oppo- 



1 * debeamus,' MS. Lansd. 
« <vobis/MS. CottTib. 
' Omitted in MS. Coll. Ahd. 



* * et permanentes,' MS. Coll. 
Aim. 

' * oporterent/ MS. Lansd. 



332 



CHRONIGON 



Sunday, 
Oct. 26. 



they loie 
many shipa 
in a Btorm, 
yrith the trl- 
bute firom 



HenryiiT. síto cívitatís de Trapos.^ secundoque die ante 

A- D 1270 MT -^ M. 

festum apostolorum Simonis et Judae et hora 
quasi nona, et atichoravemnt in alto marí plus- 
quam uno milliario a terra, erant enim maxímae 
naves siugulse habentes duo vela et supra modum 
onustae, veneruntque obviam eis ex portu civita- 
tis scaphae multse, et reges et principes ac 
majores exercitus usque ad terram ^perduxerunt'^ 
bina yice vel trina, sed equos valde paucos et 
arma quasi nulla: advesperascente demum die 
movit se mare, et subito orta est tempestas sa^Tis- 
sima, ita quod collisae naves et confractae peri- 
erunt, et ^submersse'' sunt plusquam cxx. cum 
TuniB. equis et armis et animabns multis; penitqne 
thesaurus ille sceleratus et in profundum maris 
demersus est, omnibus autem navibus ipsius Ed- 
wardi quae erant xiii. non nocuit illa tempestas 
nec periit ex eis unus homo, salvavitque Dominus 
omnia sua, eo quod consilío scelerato non consen- 
serat. Mane autem facto dum egrederentnr reges 
ad mare viderunt in litore homines submersos et 
equos absque numero, viderunt quidem et dolue- 
runt, nec mirum, cum ex tantis navibus et mille 
quingentis nautis, absque communi populo, non 
remanserant aliqui nisi nautae tantum unius navis ; 
et hi quidem hoc modo : — erat in illa navi una 
bona matrona et comitissa quse periculum videns 
et juste sibi timens, quaesivit a nautis utrum 
salvari possent si litus maris arripere attempta- 
rent ; at illi responderunt, quod si fíeret sic saïva- 
rentur homines sed periret ipsa navis; at illa, 
^' Non sit vobis cura de navi, quoniam si salventur 
animse duplícabo vobis pretium navis/' Statim- 



^ Trapani, a seaport town of 
Sicily in the yalley of Mazara, 
anciently called Drepanum, from 
the fancied resemblance of its 



haven to the shape of a sickle. 

' * produxernnt,' MS. Lansd. 

» * submersi,' MSS. Coll. Arm. 
and GoU. Tib. 



WALTERi DE HEMIN6BUR6H. 333 

que duo vela laxantes in altum. cum tanto ímpetu Henry m. 

... j 1 . , ^ A. D. 1270. 

irruerunt m terram quod ab aqua mans longe 

separata fixa mansit in litore ; sed^ ut praedixerant 
nautae^ in duas partes resoluta est^ et salvse factse 
sunt omnes animae, cum contentis universis. 
Mutato ergo proposito reversi sunt omnes reges 
in terras suas« submersis^ ut dictum est^ et equis 
et armis; solus autem Edwardus hiemavít ibi-Prinoe 

j •!_ • TV • t Edward 

dem cum nayibus suís quas Deus omnipotens wiDten in 

•!_• 1 j. Sicily. 

sibi salvaverat. 

Quid/ecerit Edwardus apud Acram, et quomodo 

vvineraius est. 

Circa medium Quadragesimae^ iterato proposi- a. d. 1271. 
tum renovans^ navem ascendit Edwardus, et a^cre/*^' 
Pascha Domini per xv. dies ad Acram applicuit 
cum ^ m/ ^ viris electis, mansitque ibidem per men- 
sem integrum ad refocillandum homines et equos, 
et ut interim secreta terrse cognosceret : post men- 
sem yero exieruot cum eo Christiani multi, quasi 
VII. mille et profecti sunt quasi xx. leueis ab 
Acra, ceperuntque Nazareth, et quos invenerant Takes 
peremerunt; m redeundo autem apud Acram 
sequebantur eos hostes, si quo modo ex eis csedere 
possent in loco stricto vel convalle ; quod illi vi- 
dentes dederunt statim fades suas, et ceesis ali« 
quibus caeteros in fugam converterunt. Iterato, 
circa festum nativitatis sancti Johannis Baptistaa, wednesday, 
cum audisset Edwardus convenisse Saracenos vi^ory'oyer 
apud Kakenowe, quod distat ab Acra quasi ' xv. 
milliaribus,'^ exivit ibidem, et irruens in eos . 
summo dilucido percussit ex eis quasi mille viros, 
cseteris in fugam velocem conversis, tuleruntque 



I i 1*- » Tijra c^ ** rr-u I * * XL. milliariis,* MSS. Lausd. 

« ' multis,' MS. Cott. Tib. | ^^ ^^^ ^.^^ 



334 



GHRONICON 



August 1. 
August 27. 



Henry III. spolia muIta ; et profecti usqne ad Castrum Pere- 

~-^—^ — '- grinonim quod súper mare sitnatur, manentes 

ibidem cum cseteris Chrístianis nocte illa^ et in 

sequenti die reversi sant ad Acram. Interim 

rex Jerusalem qui advenerat, misit ad magnates 

Thecypriots de Cvprout in auxilium Chrístianorum cum festi- 

join the «^ *^ 

crusade. natíone venirent; at illi venire noluerunt dicentes 
se noUe terram suam exire : misitque tunc ad eos 
Edwardus ut ad rogatum ipsius saltem venirent 
in hac parte: at illi contiuuo veniebant cum 
magna militia^ dicentes se teneri mandatis ipsius 
pro eo quod antecessores sui dominabantur olim 
terrae illorum, et se debere regibus Anglorum 
semper esse fideles: animati itaque Christiani 
tertio exierunt circa Ad yincula beati Petri us- 
que ad sanctum Georgíum, et peremptis quibus- 
dam cum non invenirent qui resisterent^ reversi 
sunt cum gaudio in locum suum ; cumque inter 
inimicos crucis Chrísti Edwardi fama increbresce- 
ret^ timuerunt eum valde et mutuo loquebantur, 
si forte possent eum opprimere caute. Misit 
ergo ad eum literas prínceps ille magnus ' Amy- 
raudus de Jaspes/^ íingens in dolo se yelle fieri 
Christianum, et quod multos attraheret ad se si 
tamen ab ipso casterisque Chrístianis haberentur 
cum honore : placuitque sermó, et excitayit eum 
Edwardus ad hujusmodi propositum perficien- 
dum, íterato vero et tertio et quarto, semper 
misit eundem puerum ob eandem causam ; et erat 
ille nuncius de Alte nutritís qui nec mortem ti- 
mentnecDeumreverentur: quinta autemvícecum 
venisset ad eum ídem nuncius et^ut moris erat, a 
ministris Edwardi esset in brachiis et zona visus. 



Attempted 
assassina- 
tion of £d- 
wardatAfre. 



^ ' admiraude Jaspes/ MS. 
Coll. Ann. He is called by 
Matthew Paris ^* quidam admi- 



ralius Joppensis natíone Sara- 
cenus, quae dignitas apud nos 
Consuhtus vocatur." 



WALTBRI DB HEMINGBUR6H. 



385 



nec tamen cum cultello vel armis inyentus, addux- Hemy in. 
erunt emn ad cameram Edwardi^ et inclinans — ^~^ — ' 
tradidit ei literas ex parte domini sui, sicut alias 
facere consueverat, eratque dies Jovis infra 
octavas Pentecostis et hora vesperarum, et prop- 
ter calorem nimium sedit Edwardus in túnica sola 
súper lectum, discooperto capite : dumque lege- 
rentur literae apparuit in lectura earum quod se- 
quenti Sabbato ejusdem hebdomadae veniret 
dominus suus ad períiciendum quod promiserat ; 
plaouitque sermó cunctis audientibus et confabu- 
labantur a longe in bis quae audierant ; ipse vero 
curvatus Edwardo plurasciscitanti ad interrogata 
respondit ; tàndem vero manum apponens ad He íb 
balteum, quasi secretas literas extracturus, ex- wounded. 
traxit subito cultellum venenatam ut ventri se- 
dentis eum infígeret; at ille, elevata manu ut 
percutienti resisteret, vulneratus est in brachio 
profunde, et iterato percutere volentçm repercus- 
sit pede cum tanto impetu quod in terram corruit ; 
apprehenditque manum ipsius et tam valide cul- 
tellum extraxit quod seipsum vulnera vit in fronte, 
et statim infixit in ventrem ejus et occidit eum : 
accurrentes ad baec ministri ejus qui a louge 
steterant^ invenerunt eum in terra mortuum; et 
apprehendit unus eorum tripodem, scilicet * citfaa- 
redus'^ suus, percussit eum in capite et effudít 
cerebrum ejus; increpavitque eum Edwardus 
quod hominem mortuum percussisset. Descen- 
dit rumor iste sinister in aulam, et ab aula in 
populum, et contristati sunt valde : accurrensque 
statim magister militias Templi, dedit ei pretiosa > 
quaeque bibere ne infusum venenum noceret ' et 
ne in interiora ascenderet :'^ et increpando dixit. 



1 < cithareda/ MSS. Coll. Arm. 
and Lansd. 



' * ei vel in interiora ascende- 
ret,' MS. Lansd. ; * ei vel interi- 
ora accenderet/ MS. Cott. Tib. 



A. D. 1271. 






336 GHRONICON 

Hcnry III. " Nonne prasdixitibiseditionem populi hujus?" ad- 
jecitque ad haec, "Confortaré tamen et noli timere, 
quoniam ex isto veneno non morieris." Vocantur 
ergo chirurgici et medicamenta imponunt^ sed 
post dies paucos vídentes denigrescere carnem, 
mussitayerunt inter se, nec erat ulla Isetitia in 
populo suo ; quod ille perpendens dixit eis, '^ Quid 
est quod mussitatis, nonne sanari possum ? dicite 
mihi, nec timeatis :" et ait unus, natione Anglus, 
Curari ' potes*^ sed oportet te dura pati :" et ille. 
Si passus quidem fuero numquid sanitatem pro- 
mittis ? " et ait, '* Promitto quidem, et sub poena 
capitis mei : '' et ait, " Committo ergo me tibi, et 
*exerce '* quaecunque volueris ;" et ille, *' Num- 
quid sunt aliqui ex magnatibus tuis in quibus 
confidis ?" at ille nominavit multos ex circumstan- 
tibus ; circumsteterunt enim eum magnates plu- 
rimi cum uxore sua : et ait duobus primo nomi- 
natis, domino scilicet Edmundo et domino 
Johanni de Vescy, "Numquid et vos diligitis 
dominum vestrum!*' et dixerunt "ütique:** et 
ait, " Tollite ergo mulierem banc et non yideat 
eam dominus ejus quousque dixero vobis;"" tule- 
runt ergo eam flentem et ejulantem ; et dixerunt, 
" Sine, domina, melius est quod tu effundas la- 
chrymas quam quod lacbrymetur tota terra Ang- 
licana ;'' mane autem facto incidit denigratam 
carnem brachii sui et projecit ex toto ; et ait, 
" Confortaré, quoniam promitto tibi quod infra 
xv. dies manifestabis te et equum ascendes:"' 
tenuitque quod promisit, et admirati sant universi. 
Cumque diceretur hoc magno Soldano, Edwardum 
scilicet esse superstitem, vix fidem adhibuit, et 
mittens ex suis tres principes magnos, excusavit 
se, deos suos attestans quod per se vel ipsius 



I ( 



quidem potes,' MS. Lansd. | ' ^ exterae,' MS. Lansd. 



WALTBRI DB HEMIN6BUR6H. 



337 



scientia non est factum hoc ; qui stantes a long'e Henry iii. 

adoraverunt Edwardum proni m terram. Et ait 

Edwardus in Anglíco, ^* Vos quidem adoratis me 
sed minime diligitis;'' nec intellexeruiit verba 
ejus eo quod per interpretem loquerentur ei ; ho- 
norifico autem attrectavit eos^ et post biduum di- 
misit in pace. Post tempus modicum, discurre- Traeecon. 
bant mter partes mediatores et nuncu pro treugis saiadin. 
ineundis^ et iníerunt inter se treugas decennales, 
decem hebdomadarum, et decem dierum;^ rever- 
sique sunt Christiani ad loca sua ' prseter inhabita- 
tores urbium quae sub Christianorum potestate 
manebant/^ 



Bevenm est Edwardus de Terra Sanefa, et tomiamt 

aptid Chalons. 

'Initis'^ itaque treugis, postquam ipse Ed- Prince Ed- 

m • • A f • -%• • a'a ward quits 

wardus jam m anno et dimidio mansisset m Acra theHoiy 

Land 

circa Assumptionem beatse Virginis navem ascen- Monday, 
dit nt reverteretur ; 'sed'"^ post septem hebdo- aikfunds kt 
madas in Siciliam^ applicuit apud Trapes, inde sicul^ 
viam facíens per Palestrinam^ et Mechines, et sic a. d. isrs. 
per medium PejUae*^ usque Romam, ubi a papa u honour- 
Gregorio honorifico susceptus est. Cumque ap- at RÓme7 
propinquaret Franciam et fama gloriae ejus ' di- 
vulgaretur'® in populo, invidebant glorise ejus 
multi^ et praBcipue comes ille strenuus de Cha- 
lons; misitque et petiit ut torniaret cum eo in 



■ Edward was the morè in- 
clined to ihis truce, as he had 
received a very eamest letter 
from his father, dated Feb. 6, 
1271, urging him to return to 
England without delay, as his 
physicians considered his life 
hopeless. Rymer, Foedera, i. 487. 

* Omitted in MS. Cott. Tib. 

» < Unitis,' MS. Coll. Arm. 

VOL. ï. 



* <et,'MS. Lansd. 

• It was here that Prince Ed- 
ward received néws of his father's 
deatfa, and also of that of his 
eldest child, John, who died 
about the Ist of August, 1271. 

^ Palestrina, the ancient Pras- 
neste. 

^ La Puglia. 

^ ^ demulgaretur/ MS. Lansd. 



338 CHRONIOON 

Henryin. teiTa stia ! qui irloriam snse laudis immintiere 

A. D. 1278. T X • xi • X 

j^^ „^^,^ nolens, licet peregnoatioms suse causam praeten- 
cuíioni. ^®^® posset et excusaré^ nolnit tamen, sed liben- 
ter coQcessit, et pra^conizatum est voce publica 
quod Edwardus cum peregrinis suis partem tor- 
neamenti teneret contra omnes advenire volentes ; 
concnrrerunt itaque multi ex omni parte regionis 
illius, inter quos pedestres multi et etiam quidam 
eqüestres conjurati sunt ad invicem in spolia- 
tionem Anglorum prse manibus vendentes et 
equos et anna> et bibentes vinum libaminum in 
' spoliationem'^ captiyandorum. Misit etiam Ed- 
wardus in Angliam pro quibusdam magnatibus 
suis, et venerunt ad eum comitès et barones : ad- 
veniente demum die inventi sunt cum Edwardo 
fere mille milites armati . et pedestres multi, sed 
ex parte altera duplare eum poterant et homíni- 
bus et equis ; congredientibus ergo partibus, coe- 
perunt pedestres qui conjuraverant et spoliare et 
perimere, resistebantque nostrí cum fundis et 
arcubus, et peremptis quamplurimis, caeterós ad 
portas civitatis persecuti sunt, multos etiam fuga- 
yerunt ad aquam et sübmersi sunt : interim 
^dedit**^ se comes cum electis l. militibus qui 
sequebantur eum ad cuneum Edwardi et conjunxit 
se ei, mutuisque gladiorum ictibus longo spatio 
decertabant, cumque essent ambo strenui, et 
vidisset se comes non proficere gladio, circum- 
duxit brachio collum Edwardi et eum veheménter 
astrinxit, et ait Edwardus, '*Quid tibi vis, nun- 
quid meum equum habere credis ! " et ille, ** üti- 
que et te et equum habere volo." Indignatus 
ad hsec erexit se, et percusso dextrario in tantnm 
irruit quod relicto equo proprio collo ipsius ad- 
haesít alter, excussítque eum in terram cum diu 

> ' spoliis/ MS. Lansd. | > < cedit,' MS. Lansd. 



WALTBRI DB HBMIK6BURGH. 339 

sic pendere non poterat, attonitusqne Edwardus Heoryiii. 
exivit continuo ut ventnm reciperet ad refocillan- Theutue 
dam animam ejus^ yídensque ÍDÍquitatem eomm chaiow. 
quomodo multos ex snis jam 'peremerant,'^ et 
non tomeamentí sed modum balli ' exercerent/ ^ ait 
snis, '^ Jam nemini parcat ocnlus vester, sed sicut 
ipsi ' nobis ' ' faciunt sic et * vos faciatis ' * eisdem ;" 
ingressi sunt ergo in mortem aliorum et ex omni 
parte gladio saeviebant. Reversique pedestres a 
caede caBteronim, carn vidissent ex suis jam mul- 
tos corruisse, ingressi sunt audacter conflictum 
cquestrinum et evisceratis quibusdam ex equisy 
multorum etiam cingulis incisis, ascensores eorum 
in terram ' corruerunt/* ' Deditque se Edwar- 
dus prsedicto comiti qui tunc manibus suorum 
elevatus erat in equum, et diu quoque íustiga- 
tum cum saspius se dare vellet non adquievit in 
primis ; sed cum defecisset tàndem virtus ejus, ex 
praecepto Edwardi cuidam militi simplici se tra- 
didit, et ftigerunt caeteri multi, et in eodem loco 
plurimi corruerunt.'^ Reversique nostri ob- 
tenta victorià, cum se quiescere posse securius 
Cfederent, nunciatum est Edwardo quod périme- 
bantur sui dum transirent de domo in domum a 
civibus civitatis; statimque vocato majore et 
praepositis civitatis praecepit eis ut suos corri- 
perent et castigarent, alioquin civitatem in cras- 
tinum incenderet et complanaret: illi autem 
abeuntes posuerunt custodias ex omni parte civi- 
tatis, et quievit Edwardus in pace. In basti- 
ludio isto multus sanguis effusus est, unde et 
nomen illius mutatum est ita quod non 'jam''' 



1 < peremerunt/ MSS. Coll. 
Arm. and Cott. IHb. 

' ^ exercenint,' MS. Lansd. 

3 'Yobis/MS. Lansd. 

* 'faciamus/ MS. Cott. Tib. 



^ ^ corruere compuleniot,' MS. 
Lansd. 

^ ' Deditque .... comierunt,' 
omitted in MS. Cott. Tib. 

^ Supplied from MS. Lansd. 

z 2 



340 



GHRONICON 



Henryiii. tomiaiDeiitum sed parvnin bellum de Chalons 
„' \, ' comnmniter diceretnr; inde perrexit Edwardus 

Edward is ■--, i . /. 

enteruiued Parísias ct a TCíçe Francorum honorifice suscep- 

^ the ^ . -rr 

FrOTch^king tus cst, ct post dícs aliquot profectus est m Vas- 
coniam, et moratus est ibi usque post obitum 
patris. 

Tempestas. 



A. D. 1271. 

Frlday, 
Sept. 18. 
Tempest at 
Canterbury. 



Famlne. 

Death of 
Pope Cle- 
ment IV. 
Accession of 
Oregory X. 



Anno Domini m.gglxxi. ' xiv.'^ kalendas Oc- 
tobris tanta fdit apud Cantuariam inundatio 
pluviae, tonitruiy fulguris, et tempestatis, quanta 
a diebus antiquis nunquam audita vel yisa fuít, 
durante tonitruo, et horribiliter quasi ex uno ictu 
tonante tota die et nocte prasdicta, et tanta in- 
undatio aquae secuta est quod arbores vivas et 
hayas subvertit, ita quod incedere non possent 
homines nec.equi, et periclitabantur multi impetu 
aquse decurrentis per plateas et in domibus 
civitatis. Secutaque est fames màxima in tota 
regione. Anno Domini m.cglxxii. obiit papa 
Clemens * quartus;'* cui successit Gregorins' de- 
cimus. Eodem anno obiit Petrus de Brus ter* 
tius, XIV. kalendas Octobris. 



De Morte Begiè Henrici^ et Oommendatiane. 

A.D.im. Anno Domini ' m.gglxxiii/^ xvi. kalendas 
KiDK Henry, Decembrís die scilicet sancti Edmundi archi- 

Weuneedayy • •. /• ••■ •■• ■vw • 

NoT. 16. episcopi et confessons dormi vit rex Henncus cum 
patribus suis et viam universae carnis ingressus 



* • XII.' MS. Cott. Tib. 

« Omitted in MS. Coll. Arm. 
Pope Clement died on Thurs- 
day, November 29, 1268. Afler 
his death the Holy See appears 
to have remained vacant till the 
accession of Gregory X. 

' Theobald, Archdeacon of 
Liegey elected to the pontificate 



Tuesday, September 1, 1271, and 
crowned Wednesday, January 27, 
1272. 

* < M.0CLXX1V.' MS. Cott. Tib. 
King Edward did not retnm to 
England till Aug. 2, 1274, and 
hence may have arisen the inac- 
curacy of this date. 



WALT£RI DE HEMIN6BURGH. 



341 



est. Vir quideiú gloriosos in seculo sed non Henryiii. 



minoris gloriae in Christo ; . extitit enim vir reli- jjj^ ^^^^ 
giosus et pius, et licet simplex in administratione **'• 
temporalium tamen magnae devotionis in Deum : 
in piis largitionibus tam profusus ut prseter co- 
piosam distributionem pauperum eleemosinas 
etiam ipsius sentirent multse ecclesiae sanctorum 
et praBcipue Westmonasterium Londoniis; in 
qua quidem basilica Westmonasterii, quam ipse Jjj*;j{^^ *° 
nobili schemate a fundamento decenter erexit, gurch of 

Westmins- 

humaniter reconditus, honorifice jacet, anno sci- ^^^^^ 
licet regni sui lvii., factaeque sunt funeris ipsius nov. 20. 
exequise die sancti Edmundi regis et martyris 
anno quo supra. Eodem anno in archiepisco- 
pum Cantuariensem praefectus est per dominum 
papam frater Robertus de * Kiluerby* ^ de ordine 
Praedicatorum; qui in anno sequenti 'quinto'* vo- 
catus ad curiam in cardinalem Hostiensem con- 
stitutus est^ et successit ei in archiepiscopatum 
Cantuariensem, ex coUatione papae, frater Jo- 
hannes de Pecham de ordine Minorum. Eodem 
anno discòrdia extitit magna Oxoniae inter 
clericos aquilonares et Hibernicos, et aliqui oc- 
cidebantur Hibernici.* 



» * Küwardby; MS. Cott. Tib. 
Robert Kilwarby was consecrated 
Archbishop of Canterbury Fri- 
day, February 26, 1272, and 
constituted Cardinal Bishop of 
Ostia in 1278, when he resigned 
this see : Robert Bumell, Bishop 
of Bath and Wells, was tben 
elected, but set aside by the 
Pope in favour of John Peckham, 
who received consecration Siin- 



day, March 6. 1278. Kilwarby 
died at Viterbo on the llth of 
September, not without suspicion 
of being poisoned, and was bu- 
ried in the church of the Friars 
Preachers. 

3 Omitted in MS. Cott Tib. 

' This terminates the portion 
of Hemingbnrgh printed by Gale 
in the Rer. Ang. Scrípt. 



APPENDIX. 



The following Appendix contains a summary of the 
diiSerences between the copies preserved by Heming- 
burgh^ and those printed from the original exemplars in 
the body of this work, of the Magna Charta and Charta 
de Foresta by Henry III. in 1325, the Confirmation of 
these Charters in 1237 by the same king^ and the sen- 
tence of Excommunication denounced against those who 
should yiolate them^ in 1253. The general reasons which 
led to the adoption of this plan having been stated in 
the Preface, it is needless to recapitulate them here. 
An additiohai cause^ however, not there mentioned, jns- 
tifies the measure^ as far as regards this Chronicle^ in a 
morè particular way ; viz. that Hemingburgh had given 
the great charters of English líberty of 1225, with the 
preamble of those granted by Henry III. in the first year 
of his reign, by advice of Gualo the papal legate, the 
Earl of Pembroke, and other nobles, thus confounding 
the two sets of charters together ; a species of inaccu- 
racy, as Sir W. Blackstone remarks, very freqüent in 
the monkish historians, or the registers of those abbeys 
from whence they drew their materials. 

LECTIONES VARI^ 

Magna Carta Libbrtatüm. 

PAG. LIN. EXEMPLAR. HEMIN6BDRGH. 

265, 6, impecturis inspecturis vel audituris. 

— 8, et anima- et antecessorum. 
rum ante- 
cessorum 



344 



LBGTIONES VARIíE. 



PAG. UN. EXEMPLAR. 

265, 11 yconcessimíls 
arcMepisco- 



— 13, de regno 

nostra 

— 14, tenendas 

— 15, Imprimia 

, . * in per" 
pettmm 

— 19, omniaptra 

— 20, Concessi- 

mu8 etiam 

— 23, eÍ8 et 

266, 1, ddíeat 

' — 2, Aaredita- 
tem 

— 3, baroniaco- 

mitis inte- 
gra 

— 4, per centum 

lïbras 



HEMINOBURGH. 

concessimus^ et bac prassenti carta 
nostra confirmavimus pro nobis et 
heeredibus nostris in perpetuum^ de 
consilio venerabilis patris ^Gualo- 
nis'^ tituli sancti Martini, presbyteri 
cardinaIis,etaposto]icaa sedis legàti, 
domini Wíllelmi Eborum archiepi- 
scopi, et aliorum episcoporum An- 
gliae, Willelmi Marescalli comitis 
Penbrok rectorís nostri * et regni/* 
et aliorum fidelium comitum et ba- 
ronum nostrorum Angliae, archiepi- 
scopis. 

de regno nostro hominibus. 

habendas et tenendas. 
deètmt} 



jura. 

concessimus etiam et dedímus. 

sibi et. 

nobis debuerit. 

terram. 

comitatu integro. 



pro centum libris. 



1 < S./ MS. CoU. Arm. 
3 Omitted in MS. Lansd. 



' The passage is giveu in MS. 
Lansd. 



APPBNDIX. 



345 



PAO. LIN. EXEMPLAR. HEMINGBURGH. 

266, 5, per centwn pro centum marcis. 



— 7, per centum pro centum solidis. 

soUdas 

— 10, daminus dominus suüs. 

efm 

— 12, Aomoffium homagium 'recepit.** 

efU8 eeperii 

— 17, terra terra sua. 

— 19, Aujusmodi hujus. 

— 23, vel reriMn, et rerum, ^commiserímus.*^ 

no8 commi- 
" serimíM 

— 26, temé ülius deswni. 

— 27, ülo eo. 

— 28, committe" illa committatur, legalibus Wirís '^ 

tur^legaUbíM et discretis. 



267, 3, haminibtis, viris, de exitibus. 



— 6ypar€08,8tag- ' parcos, vivaria/ * 



— 8, ejusdem ' illius/ * 

— 11, illam re- eam receperit, Haec autem. 

— 16, maritent'wr autem maritentur sine. 

alique 

— 20, pro deest 

— 23, ipsius dee«t. 



' ' ejus recepiV Af S. Lansd. 

^ *' nos commiserímus,' MS. Lansd. 

' ' hominibus/ MS. Lansd. 



* * parcos, yí varia, stagna/ MS, 
Lansd. 

* ' ejusdem/ MS. Lansd. 



346 



LECTIONBS VARIiE. 



PAG. LIN. EXEMPLAR. 

267, 24, post obitum 

ipsiuè 

— 25, ei/uerit 

— 29, sicut 

— 30, 8tmn 

— 31, autem 

268, 4, faciet 

— 7, vero 

— 8, 9»^ redditum 

— 9, debitaris 

pnesentia 
sufficiant 

— 10, inde satis- 

facere 

— 12, sufficiat 

— 15, plegii 

— 16, ^ro 

— 21, antiquai 

— ^2, Nos vel 

269, 1, miUemibs 

fustitiarios 

— SyComitatuítmi 

comitatibm 

— 4, illo 

— 14, sed 

— 26, laicwm te- 

nemmtum 
suum 

— 28, homo 

— 29, ad riparias 

nÍ8Í qui ex 



HEMINGBURGH. 

post inortem. 

sit ei. 

secundum quod. 

(leest, 

etiam. 

faciat. 

deest. 

vel reditum alicujus. 

debitorum prsesentía sufficíunt. 



* ad inde satísfaciendam. 

sufficít. 
ple^i süi. 
de. 



^ 1 



Nos vero vel. 

mittet justitiaríos nostros. 

comitatüs^ comitatu. 

eodem. 

nisi. 

laicum feodum suam vel tenemen- 
tum. 

liber hoino. 

' aut ripas'^ nisi qui ab. 



1 ( 



inde satisíacere/ MS. Lansd. | ^ ' ad riparias/ MS. Lansd. 





APPENDIX. 347 


PAG. UN. EXEMPLAR. 


HBMIMGBURGH. 


269, 30, dOet. Nul- 


debent et solent. Nullse riparise de 


la riparia 


caetero defendantur. 


decaterode- 




fefndíUwt 


1 


270, 1, e(>9dem 


per eosdem. 


— 3, coranatores 


coronator. 


— 12, «íAíí 


nihil inde. 


— 17, ipsiíia 


ejus. 


— 18, NíUluSy ejm 


Et nüUus, aliíis. 


— 19, ballivua 


ballívus noster. 


— 23, ipsa 


Ula. 


— 24, cmstabtda- 


constabularius aut ejus ballívus. 


rim 


' 


— 26, dandum 


* donandum.' * 


— 32,>?i^ 


nobis fecerit. 


— 34, bodUvus 


alíus ballívus. 


271, SfballimnoS' 


' ballívus noster.' * 


tri 


j 


— 9, alienum 


boscum ad castra seu ad. 


hoscum ad 




castra vel 


. 


— 11, eorum 


illorum. 


— 17, Praàpe 


Praïcipe in capíte. 


— 20, una men- 


bladi. 


sura òladi 




22, et rfmet- 


russetorum. 


tortim 




— 23, scilicet dua 


íd est ^ duarum ulnarum inter/ -"^ 


ulna infra 




— 26, vel 


et. 


— 27, nan 


nuUí. 


* ' dandam/ MS. Lansd 


i. 


3 ^ duae ulna) infra/ MS. Lansd. 


* < baUivi nostrV MS. Lansd. 





348 



LECTIONES VARI^. 



PAG. UN. EXEMPLAR. 


HEMINGBÜROH. 


271, 29, per 


deest. 


272, l.nec 


vel. 


— 3, nec habe- 


destmt 


bin^us . . • . 


' 


burgagii 




— 5, debeat 


debeat nobis. 


-— 7, nec 


vel. 


— 8, serjanterue 


• 

serjantise. 


— 12, ad legem 


' manifeste/ * 


mani/estam 




vel 




— 14, de catero 


deiimt. 


— 16, disseisiatur 


dísseisletur de. 


de aliquo 




— 17, exulet 


exuletur. 


— 18, aUo 


deedt. 


— 24, iecmum 


securum conductum. 


— 30, «i 


deest. 


— 32, wZ 


et. 


273, 2, m'oementur 


ÍQveniantur. 


— 6, qms 


aliquis. 


— 6, WoMinge- 


Walingford. 


fard 




— 7, aliis 


aliis escaetis. 


— 9, aliud 


aliquod. 


— 10, ipm 


baronia. 


— 12, tenebimm 


eam tenebimus. 


— 14, aliquam 


custodíam vel escaetam. 


escaetam'oel 




custodiam 




— 17, alicíd 


deest. 



'ad legem manifestam nec/ MS. Laosd. 



APPKNDIX. 349 

PAG. LIN. EXEMPLAR. HEMINGBDRGH. 

273^ 22, vel per. 

— 28, de catero teneatur de caetero in regno nostro. 

tematur 

— SO9 ballivmf ballivus suus, terminum, 

tumum 

— 31, non hoc non. 

— 32, mdelicet et est consuetudo, videlicet. 

— 3Sy post semel post, 
274, 6, perquisivit adquisiyít. 

— 7, tethinga trithinga. 

— 9, ^ de eo. 

— W^fadendo habendo.^ 

— 13, eam postea íUam. 

- — 15, tradat iU postea tradat eam illi. 
lamei 

— 16, ipsam^ 8% eam. Et si. 

— 17, autem deest. 

— 18, convinca' convictus fuerit 

tw 

— 20, domino dominis, 'convertatur/^ 

suoy incur- 
ratur 

— 21, solebat consuevit. 

— 22, Et salva salvis. 



23, comitil•iis^ templariis, hospitalariis. 
baronilmSy 

24, templariis comitibus, baronibus, militibua. 
et hospital' 

ariis 



1 « faciendo; MS. Lan8d.; ' faciendo I 3 , incurratur/ MS. Lansd. 
et habendo,' MS. Cott. Tib. I ' 



850 



LECTIONES VARIiE. 



PAO. LIN. EXEMPLAR. 

274, 26, Uhertates et 

liberas con- 
suetudines 

— 28, quas 

— 29, erga 

— 30, omnes 

— 31, erga 

275, 3, libertati- 

bm Foresta 

— 8, omnium 

— 13, L•e 

276-276, Hii8 tes- 
tiòus .... 
nono 



HEMINGBORGH. 

libertatibus et liberis consuetudini- 
bus suís. 



et homines. 
et omnes. 
et erga. 
Foresta. 

omnium bonorum. 

eas. 

Datum per manum yenerabilis patris 
nostri domini R. Dunolmensís epi- 
scopi cancellarii nostri, apud ' West- 
londoniam/^ xi. die Februarii anno 
regni nostri nono. Teste meipso 
et aliis prsenominatis. 



Carta de Foresta. 



276, 17, rex Anglia 

. . . comiti" 
bus 

277, 1, vicecamiti- 

bus^etonmi' 

• • • Süf^ 



3, qw>d 

5, ad 

8, archiepi- 
seopis . . An 
perpetuum 



etc. 



deest, balli vis et omnibus fidelibus 
suis^ salutem. 



deest. 

et ad. 

et prsesenti carta nostra coníirmavi- 
mus pro nobis et hseredibus nostris 
in perpetuum de consilio venerabi- 



'* * Westmonasterium Londoniis/ MS. Lansd. 



APPBNDIX. 



351 



lis patris dominí Gualonis tituli sancti Martini presby- 
teri cardinalis et apostòlica^ sedis legati> domini W. 
Eborum archiepiscopi, W. Londoniensis episcopi, et 
aliorum episcoporum Anglise^ Willelmi Marescalli 
comitis Penbrok rectoris nostri et regni nostri, et alio- 
rum fidelium comitum et baronum nostrorum Anglise 
has libertates subscriptas tenendas in regno nostro 
Angliae in perpetuum. 

PAG. LIN. EXEMPLAR. 

277, 16, deaffores- 



HEMINGBUROH. 

afforestetur/ * 



tetur 

20, vero 

23, attiichiati 
mnty 

24Í9 forestamy 
fuerint 

26, Johannem 

28, 8it 

30, líbere 

SI 9 forestis 



attacbiantur.'* 



forestam nostram, fuerunt. 



fuerit. 

et libere. 

forestis nostris. • 

S2y prima co- coronationis praedicti. 
ronationis 

assartis. 

278, 2, veljmrpre^ purprestnram vel assartum, 
sturam 

deest. 

deesty assartis nobis. 



35, essartis 



3, vel 

4, esmrtum 
dej esmrtiSf 

5, Begardo" 
reèyforeètas^ 

6, regardum 



Rewardores, forestas nosttas. 



rewardnm. 



7, regisEmrici praedicti Henriei regis, 



1 < deafforestetur/ MSS. Lansd. and 

Cott. Tib. 

3 < attachiati Bunt/ MS. Lansd. 



* 'Johannem/ MSS.Lansd. and Cott. 
Tib. 



352 



LECTIONBS VARIiE. 



PAG. UN. EXEMPLAR. 

278, 10, regardwm 

— 13, fuerit timc 

— 14, det 

— 16, aiUem 

— 17, artilli ah- 

scindantur 

— 21, ledellus 

— 22, scoUallas 

— 24, puredlos^ 

faciat 

— 26, regardo" 

rvm 

— iQ^fadent re- 

gardum 

— 82, nositrí, con- 

vmiunt 

279, 2, nulU alii 

— 7, conveniant 

— 8, Praterea 

— lO^faciendvm 

— 13, autem 

— 16, quem habet^ 

— 24, tmde 

— 26, qtdsy/uerit, 

— 28, 8Í autem 

— 31, invenire 

— 34, admanda- 

tfim, tram- 



280, 3, comari 



HBMINOBUROH. 

rewardum. 

est. 

tuQC det. 

deest. 

ortelli abscidantur. 

baHivns. 
scotale. 
porcellos, faciant. 

rewardorum. 

faciunt rewardum. 

convenient* 

nullus alius. 
* convenient.' * 
Et praeterea. 
videndum. 
prasterea. 



ita quod. 
aliquis, sit. 
et si. 

* invenisse.' * 

* per mandatum, transeat/ ' 



* cornare.' * 



1 í 



conTeniunt,' MS. Lansd. 



s ({ 



invenire/ MS. Lansd. 



' 'ad mandatum traosierit/ MS. 
Lansd. 
* * cornari,' MS. Lansd. 



APPBNDIX. 



353 



PAG. LIN. EXEMPLAR. 

280, 4, idem^ in, 

— IS, de heyrinis 

— 15, 8Ít 

— 18, pro 

— 22, sumriMigivm 

— 24, de extra, 

— 25, í/i halli- 

vam mam 

— 27, àlias 

— 29, summagio 

. . . capia- 
tur chemi- 
nagimn 

— 30, in qmbus 

— SXySolehat et 



280-281, 34, cke- 
minagium^ 
Omnes. 

281, 6, ccísUllanm 
— 7, 8ive de vi- 



l2,/ore8tario 
nostre 

16, forestis 

18, tempL•riis 

19, ^ hospita- 
L•riis, ewií' 



HEHINOBURGH. 

iterum, deest. 

heíronum. 

est. 

per. 

' summagium súper dorsum suuni.' ^ 

extra. 

deest. 

alibi. 

equo portante summag'iuin capiatar 
alíquod chiminagium. 



ubi. 
consuevit. 

cbiminagium. De boscis autem i]lo- 
nrm niilliim detur chiminagium 
forestarüs nostrís prseterquam de 
dominicis boscis nostris. Omues. 

castellanus vel alius. 

de virídi. 

justitiario. 

foresta. 



desunt, consuetudmibus suís. 



20, forestis foresta . 

22, pr€edictas deest. 



\ ( 



summagium,' MS. Lansd. 



VOL. I. 



A A 



h 
u 



\ 



354 

PAG. UN. EXEMPLAR. 

281 9 23, nostra . . . 



— 25, igitur 

— 26, concessiane 

et doTiatione 

— 27, libertatum^ 

majori 

— 28, oMis 

— 31, omnitMn 

282« 3, aliquid^ hoc 

282-283, 5, Hm 
testïbus , . . 
nom 



LECTIONBS VARIiE. 

HEMINGBUROH. 

nostro tam clerici quam laici ob^ 

servent, 
autem. 
concessione, donatione^ et confinna- 

tione. 
desunt. 

deest. 

omnium bonorum. 

quid, hsec, 

Teste meipso apud Westmonaste- 
rium ' VI. die Februarii anno regni 
nostri nono/ ^ 



CONFIRMATIO CaRTARÜM IN ^TATB PLENA. 



283, 9, Hmricm 
. . . omnea 
Uhertaies 



283, 21, minorü e$^ 

semmatatis 

284, 1^ et pracipi- 

muB 

— 6, w 

, — ^^fmnmt 

— 8, HiiB testi" 

bm • . . vir 
cesimo pri- 
ma. 



Henricus Dei gratia, usque finem 
Magnse Cartae. Nunc autem con- 
cessimus et praesenti carta nostra 
confirmavímus omnibus praedictís 
de regno nostro omnes libertates. 

in minore essemus aetate. 

cleiunt. 

deest. 

füerint. 

Hiis testibus, Edmundo Cantuarien- 
sis archiepiscopo et omnibus aliis in 
Magna Carta nominatis. Datum 
per manum venerabilis patris R. 
Cicestrensis episcopi cancellarii 
nostri xxviii. die Januarii, anno 
regni nostri vicesimo primo. 



* Omitted in MS. Lansd. 



APPENDIX. 



355 



EXCOMMÜNICATIO SÚPER ViOLATORES CaRTARUM. 



PAG. UN. EXEMPLAR. 

285, 2, .III. idm 

— 3, magna aula 

regis apvd 
WestmonaS' 
terium 

— 4, Dei gratia 

— 5, dominormn 

B. 

— 6, R. camitis 

NorfolcitR 
et SuffokitE 

— 8, Warwyl•^ 

optimatum 

— W^F» LondoTl•- 

iensis, H. 
Elyensis 

— 15, i. Boffen* 

8Í8^ Thomas 
Menevenm 

— 17, ecclesiasti- 

carum et 
Ubertatum 

— 19, cammu' 

niwm 

— 20, carta 

— 22, S'ah 

— 23, et patris 

— 24, semperqm 

— 27, omniumque 

martyrum 
dei 



HEMINGBURGH. 



idus. 

majori aula Westmonasteriensi, 



desunt. 

dominí Rícardi. 

Rogeri comítis Norfolch. 



Warenn, magnatum. 

R. Londoniensis^ E. Eliensis. 



R. Roffensis, E. Menevensis. 



ecciesiarum. 



deest. 

in carta. 

in. 

desunt. 

deest. 

et omnium martyrum et. 



356 



LECTIONES VARIM, 



PAO. UN. EXEMPLAR. 

286, 3, vel spoUa- 
verínt 

— 6, communium 

— 7, concems 

— 11, immutave-- 

rint 

— 12, vel consilio 

— 15, eartMn 

— 16,^ 

— 18, comiUatores 

— 19, executores 

— 25, satüfecerint 

— 27, etiam^ illos 

— 28, qmqu% re- 

— 29, m, smpi' destmt. 

temam 

— 80, signa^duX' 

imu8 



HEMINGBURGH. 



communibus. 

concessas. 

mutaverínt. 

vel consilio, vel auxilio. 

illarum. 

deest. 

consiliaríorum. 

executorom. 

plene satisfecerint. 

dee«t>^ omnes illos. 

qui, domini regis. 



sigilla, praesentibus duximus. 



finís voluminis primi. 



londun: 
l'hnted by S. & J. Bkntlby, Wilson, and Flkt, 
Bangor Houüe, Shoe Lane.